1. Remạ ghan eeghe mem dị yira oḅẹm mọ “igey phọ”?

“NẠ UNAGHẠN ika igey phọ?” “Uukonom nyinhạ siẹn igey phọ ḍughụm?” “Ika asiạ nạ marọl bọ siẹn igey phọ?” Eeni oye mapuru ghan ni nyinhạ sipuru phọ ipẹ phọ—obobọ eeni nạ kụ upuru onhọn oye. Remạ ghan eeghe mem dị yira oḅẹm mọ “igey phọ”? Okạr rokaạph, yira roḍighinhom ghan ikpo onhụ phọ iphẹn phọ mem dị rokaạph ilọ aremeeraam mọ ayira, eten iiseeny phọ ayira, ḅilhẹ r’eten aghuḍum mọ ayira. Buẹn odi bọ siẹn “igey phọ” olegheri ni ipẹ aBaibul phọ atughemhị bọ, ḅilhẹ rodaphạn ghan ni sinị iilhogh aBaibul phọ. Esi iduọn phọ, iphẹn phọ retagharạn ghan ni bidị kesighẹ esi okpẹ kirokirọ aruukụ iiḅereghị phọ, ḅilhẹ kẹn bidị rokelọm ghan ghuḍum dị anhighẹ apelheghiom dị awe dị u/munughan ko/tue ni bịn okelhọm.—Jọn 8:32.

2. Odaphạn Jọn 13:34, 35, eeghe kụ ketue eḍạ oye elọgh siẹn igey phọ?

² Eeghe kụ iḍạ bọ nyinhạ elhọgh siẹn igey phọ? Eeni esi imạ aroozọ awe phọ aZihova. (1 Pit. 2:12) Obobọ eeni ephomhoghiạn phọ bidị oḍeenhaan bọ nyinhạ. Ibadị awe umhiịn ni ephomhoghiạn phọ epẹ phọ eḅẹl amem mọ bidị oghị bọ ituughạ, kụ ipẹ phọ kụ itir bidị epu oghaạph phọ bidị onhaghạn bọ siphẹ anyụ eegbolom mọ, bịn eḍighi idị bidị u/tue ubula. Iphẹn phọ i/ḍighi iikia loor esi dị aZizọs aḅẹm ni mọ ephomhoghiạn kụ edị kolegheriom bumatuạn phọ odị. (Bạl Jọn 13:34, 35.) Kuolọ ewạ ni mọ yira oḍighi inhọn araraạr eḍighi maạr dị yira rowạ omhoọgh omheeraam dị akpạr.

3. Eeghe kụ kemite eḍighi maạr dị omheeraam mọ ayira akpasị esi ephomhoghiạn phọ abumor phọ roḍeenhaan ghan bọ bịn?

³ Omheeraam mọ ayira ku/kpasị esi ephomhoghiạn aKristẹn phọ awe phọ Enhaạn roḍeenhaan ghan bọ bịn. Eeghe kụ iḍighi? Oḅẹm mọ onyọ umor—mughumọ okumor oye obobọ okọy eten—kụ aḍighi igbogh ikarạph. Obobọ onyọ umor obobọ onyọ umarani kụ aḍighi nyinhạ iyaạr dị eeph. Obobọ kẹn ni eeni onyọ umor dị mameel aḍuạ kụ ragbaaghị mọ yira u/moọgh igey phọ. Nạ katuạn ni iduọn phọ bịn abilhẹ okumhu aZihova ḍughụm? Iyaạr phọ rokaạph  bọ pọ iduọn, eḍighi maạr dị nạ akpasị omeeraam mọ anạ esi eten phọ epẹ awe ozọ bọ kparipẹ r’asiya phọ anạ r’aZihova, pọ omheeraam mọ anạ ka/kpạr. Ka/sighẹ ipheghepheghẹ araraạr idiphọ olhoghoma r’eten phọ epẹ iyaạr retir ghan bọ nyinhạ kụ alhoghọm omheeraam mọ anạ, kuolọ sighẹ igey ariphigh dị nạ awaaghị amhiịn kụ alhoghọm. Ewạ dị nạ kamạ aḍeenhaan loor phọ anạ mọ aBaibul phọ kụ aphamhanhạm igey phọ ilọ aZihova.—Rom. 12:2.

4. Odaphạn Matiu 13:3-6, 20, 21, odẹgh ophogh ratir ghan ika omheeraam ibadị?

⁴ AZizọs aḅẹm mọ buniin konaghạn ni igey phọ “r’oḅaạl ologhi,” kuolọ omheeraam mọ abidị kadugh ni mem lọ osoman iiḅaghamhị. (Bạl Matiu 13:3-6, 20, 21.) Eeni bidị u/lọgh elhegh mọ buphẹ rodạph bọ Zizọs Kraist kosoman ni ipaanaạn obobọ ḍikparamineẹn. (Mat. 16:24) Eeni bidị uutughiạn ghan mọ oḍighi onyọ aKristẹn ketagharạn bidị esighẹ esi iiḅaghamhị—engọ bidị ḍisẹph bịn ipaanhaạn bidị ko/moọgh. Kuolọ siẹn okarạph aḅirinhi phọ ophọn phọ, ipaanhaạn emoọgh orọl. Asidọl phọ etue ni enmia bịn eḍighi idị yira ko/moọgh mun oḅaạl olhoghi.—Ps. 6:6; Eccl. 9:11.

5. Ika kụ idị ogbogh opol abumor r’abumarani roḍeenhaan ghan mọ ipẹ bidị omheeraam bọ kụ igey phọ ni?

⁵ Ogbogh opol abumor r’abumarani moḍeenhaan ni mọ bunọ omeeraam ni okuphom owol igey phọ. Ika? Omheeraam mọ abidị ra/piigha ghan ghalhamọ r’amem dị onyọ umor aḍighi bidị idị i/nighẹ, obobọ aḍighi igbogh ikarạph. (Ps. 119:165) Torobọ odẹgh ophogh dị bidị osoman rekparamhị ghan ghụn omheeraam mọ abidị, re/dughe ghan. (Jems. 1:2-4) Ika kụ idị nạ katue amoọgh aani odọ omheeraam mọ opọ phọ?

6. Omheeraam abumatuạn phọ abuphẹ orọl bọ siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ akpasị esi eeghe?

⁶ Abumatuạn phọ orọl bọ siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ ukpasị omheeraam mọ abidị esi olhegheri iyaạr igẹ iigbia phọ ḅilhẹ r’itughemhị phọ aKraist, ipẹ eḍighi bọ “igey phọ ipẹ ooḅi oghaạph phọ.” (Gal. 2:5) Igey phọ iphẹn phọ eḅaramaạm oomo itughemhị aKristẹn phọ, eḅaramaạm riphigh ekiạ etagharạn phọ aZizọs ḅilhẹ r’oḅilhẹ oḅetenu esi aḍuugh phọ odị. Otelhedom mọ aPọl amheeraam ni akuphom owol mọ itughemhị phọ iphẹn phọ etu ni inẹ. Eeghe kụ iḍighi? Idị eḍighi bọ odị asighẹ ghan igẹ iigbia phọ agbaạm ghan “aḍeenaan mọ ikpeanaạn ni dị aMesaya phọ kamiinọm amugh kụ kaḅetenu esi aḍuugh phọ.” (Iiḍighi 17:2, 3) Abumatuạn phọ orọl bọ oḅẹl okuron asiạ phọ umheeraam ni itughemhị phọ iphẹn phọ kụ obeḍenhọm olhoghonhaạn aḍighaạgh uwaloor iigbia phọ orue onhaghanhạn Ekpo Onhụ phọ Enhaạn. Bidị uwaaghị ni omhiịn mọ itughemhị phọ iphẹn phọ ekpasị ni siphẹ Igẹ Iigbia phọ. (Iiḍighi 17:11, 12; Hib. 5:14) Omheeraam mọ abidị o/kpasị esi olhoghoma ḅilhẹ r’ipẹ renyu ghan bọ bidị bịn, ḅilhẹ bidị u/kumu ghan aZihova loor esi oḅaạl ologhi phọ bidị romoọgh ghan bọ ooḍikuan r’abuphẹ r’abidị oḅọph bọ omheeraam mọ. Kparipẹ ghụn omheeraam mọ abidị akpasị esi okạr “olegheri iyaạr” phọ Enhaạn.—Kọl. 1:9, 10.

7. Omheeraam mọ yira omhoọgh bọ oghị esi igey aBaibul phọ kiḍighinhaan iyira eeghe?

⁷ Igey phọ ipẹ edi bọ siphẹ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn re/nmia ghan. (Ps. 119:160) Esi omaạm, ghalhamọ r’amem dị onyọ umor uḍighi iyira idị i/nighẹ obobọ aḍighi igbogh ikarạph bịn re/nmia ghan. Ḅilhẹ kẹn ni re/nmia ghan ghalhamọ r’amem dị yira osoman ni iiḅaghamhị. Iduọn kụ iḍighi kụ ewạ ni dị yira kokuamhị olegheri itughemhị aBaibul phọ kụ okuphom owol mọ etu ni inẹ. Yira osighẹ igey aBaibul phọ kụ ophighiom omheeraam mọ ayira pọ keḍighi idị yira komiigh ghalhamọ yira usoman ni odẹgh ophogh, idiphọ ilumạ remiighemhi ghan bọ oghuugh mem ogbagarạ oghim. Ika kụ idị nạ katue akuphom owol mọ iphẹn nạ amheeraam bọ kụ igey phọ ni?

8. Odaphạn 2 Timoti 3:14, 15, Ika kụ idị aTimoti akuphom owol mọ ipẹ dị amheeraam bọ kụ igey phọ ni?

⁸ ATimoti akuphom ni owol mọ ipẹ dị amheeraam bọ kụ igey phọ ni. Odị alhegheri ika iphẹn phọ? (Bạl 2 Timoti 3:14, 15.) Onhiin odị ḅilhẹ r’onhiin oko odị kụ utughemhị nyodị “ḍinyạ iigbia phọ.” Kuolọ eeni odị phọ r’aloor alhọgh ni mem r’inyaạm otuughạ aḍinyạ iigbia phọ. Iphẹn kụ iḍighi bọ iyaạr phọ odị “akparamị bọ ameeraam” mọ iphẹn odị atuughạ bọ kụ igey phọ ni. Onyebel roten, bịn aTimoti, onhiin phọ odị r’onhiin oko phọ odị oḍighi aani Kristẹn. Iikia i/lo, ephomhoghiạn phọ abumatuạn phọ aKraist oḍeenhaan bọ iḅeraạn ni Timoti kụ odị amhoọgh eephuạ dị ekpạr ooḅughonaan ḅilhẹ r’olhoghonhaạn aḍighaạgh bumor r’abumarani phọ siphẹ ookpomhoghan phọ. (Fil. 2:19, 20) Toroboiperolbọ, omheeraam mọ odị o/kpasị esi idị odị alhoghoma aghị esi awe kuolọ akpasị esi ariphigh dị eḍur nyodị etumeri aZihova. Igina phọ kẹn kụ idị ewạ mọ yira omhiigha loor ogbirima esi araraạr phọ ipẹ yira motuughạ bọ ilọ aZihova esi otuughạ ghan aBaibul phọ.

9. Ighẹn iraạr iphigh igey kụ edị ewạ mọ legheri akuphom owol?

⁹ Omhiighom, ewạ mọ meeraam akuphom owol iraạr ikpanạ igey aBaibul phọ. Eḅẹl phọ, ewạ mọ meeraam akuphom owol mọ aZihova kụ Olemiạ oomo araraạr. (Ex. 3:14, 15; Hib. 3:4; Ogan. 4:11) Omuneniom iyạl, meeraam ni akuphom owol mọ aBaibul phọ aḍighi dom dị Enhaạn kụ ephooghu engọ omhạr awe. (2 Tim. 3:16, 17) Ḅilhẹ edị emuneniom iraạr, ewạ mọ meeraam ni akuphom owol mọ aZihova amoọgh ni egu awe dị rokumu nyodị eeḍiạn iḍiemhiom mọ aKraist, kụ mọ Abugbaanhaạn AZihova kụ egu awe phọ abuphẹ phọ. (Isa. 43:10-12; Jọn 14:6; Iiḍ 15:14) Iphẹn phọ re/mạ ghan mọ nạ kalegheri oomo ipẹ edi bọ siphẹ aBaibul phọ. Aḍiigbu anạ pọ omhiịn mọ nạ asighẹ ni ‘iikpọ iitughiạn’ phọ anạ akparamiọm omheeraam mọ anạ ilọ igey aBaibul phọ.—Rom. 12:1.

10. Epel olhegheri igey phọ, eeghe kụ iyaạr dị eḅilhẹ ewạ mọ oḍighi?

¹⁰ Mem dị nạ malhegheri akuphom owol iraạr phọ igey phọ iphẹn phọ, idị egbolhomaam  Enhaạn, Baibul phọ r’awe phọ Enhaạn, ewạ mọ sighẹ Baibul phọ aḍighinhom olhoghonhaạn abunhọn ḍighaạgh olhegheri igey phọ iphẹn phọ. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị idiphọ aKristẹn, yira omoọgh oḍighi otughemhị aani awe iiḅi arokpom igey phọ ipẹ yira motuughạ bọ. * (1 Tim. 4:16) Yira rokparamhị ghan omheeraam mọ ayira ilọ igey aBaibul phọ, mem dị yira ologhonaạn ḍighaạgh bunhọn olhegheri igey aBaibul phọ.

11. Idiphọ otughemhiạ, otelhedom mọ aPọl aphighi eeghe eḍeenhaan?

¹¹ Mem dị otelhedom mọ aPọl atughemhị we Baibul phọ, odị “amaaghị ni ekpịgh kirokirọ siphẹ arinyạ iiIogh phọ aMozis r’ariil phọ, dị eghaạph ilọ aMesaya phọ.” (Iiḍighi 28:23) Ika kụ idị yira kotue otuughaạny Pọl mem dị yira rotughemhị bunhọn igey phọ? I/wạ mọ yira oghaạph ipẹ esi aBaibul phọ eḅẹm bọ bịn. Yira omoọgh olhoghonhaạn aḍighaạgh buphẹ yira rotughemhị ghan bọ Baibul phọ dị bidị kogbiran ipẹ esi aBaibul phọ eghaạph bọ idiphọ bidị oḍuraan bọ rotuman aZihova. Yira u/wạ mọ bidị otuạn ḍiḅeraạn dị bidị omhoọgh oghị esi ayira kụ omeeraam igey aBaibul phọ, kuolọ loor esi dị bidị momeeraam mọ ipẹ bidị rotuughạ bọ ilọ Enhaạn ephomhoghiạn phọ ayira kụ igey phọ ni.

12-13. Ika kụ idị aburudẹ r’aburuniin kologhonaạn ḍighaạgh ibạm anmụny phọ abidị oghiọm aghisigh orọl isiẹn igey phọ?

¹² Burudẹ r’aburunhiin, iikia i/lo mọ nyinha rewạ ni oḍighi idị ibạm anmụny phọ anyinha kokiọm ghisigh otọl siẹn igey phọ. Nyinha etue ni eetughiạn mọ eḍighi maạr dị bidị omhoọgh bugey arighirị siẹn ookpomhoghan phọ pọ bidị kopoph ni okị ghisigh eten aruwaloor. Toroboiperolbọ, tutụ ibạm anmụny phọ anạ kokuphom owol mọ iphẹn bidị otuughạ bọ igey phọ ni, pọ ewạ ni iyaạr dị epeleghiom omhoọgh abugey arighirị. Ewạ mọ bidị omhoọgh masian dị egbatanhaạn oghị esi aZihova kụ okuphom owol mọ ipẹ aBaibul phọ aghaạph bọ inẹ ni.

¹³ Tutụ aburudẹ r’aburunhiin kotue otughemhị ibạm anmụny phọ abidị igey phọ ilọ Enhaạn, pọ ewạ mọ bidị oḍighi we dị olhegheri Baibul phọ agey. Ewạ mọ bidị olhọgh mem ogbirima esi ipẹ bidị motuughạ bọ. Pọ kụ amem dị bidị kotue otughemhị ibạm anmụny otuụgh aani igina phọ oḍighi. Ewạ mọ bidị otughemhị ibạm anmụny phọ abidị osighẹ oḍighinhom araraạr phọ yira rotuughaạm ghan bọ Baibul phọ, idiphọ bidị roḅenhị ghan bọ buphẹ bidị rotughemhị ghan bọ Baibul phọ. Mem dị bidị oḍighi iduọn phọ, keloghonhaạn ni ḍighaạgh ibạm anmụny phọ abidị osereghiạn aZihova ḅilhẹ r’okol phọ odị raḍighinhom ghan bọ ongoọm ayira eḍien aruwaloor—opọ aḍighi bọ ‘ebenhẹ phọ akpẹ bọ oḍuomolhoghi ḅilhẹ asụ bọ olhoghi.’ (Mat. 24:45-47) Burudẹ r’aburuniin, ke/tolonaạn ghan esi otughemhị ibạm anmụny phọ anyinha ikpanạ igey aBaibul phọ bịn. Iloghonhaạn bidị ḍighaạgh omhoọgh omheeraam dị akpạr, esi otughemhị ghan abidị “eekuna  iitughiạn ibooghiạn phọ Enaạn” odaphạn olhegheri iyaạr r’asiạ phọ abidị.—1 Kọr. 2:10.

14. Eeghe kụ iḍighi kụ yira kotuughạ bọ imiịn aBaibul phọ? (Miịn kẹn igbe phọ “ Nạ Katue Ni Agbạ Imiịn Phọ Iphẹn?”)

¹⁴ Imiịn aBaibul phọ eḍighi ni ephigh apakirị Ekpo Onhụ phọ Enhaạn dị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhoọgh omheeraam dị akpạr oghị esi aZihova. Ighẹn imiịn aBaibul kụ mekparamhị ghan omheeraam mọ anạ? Eeni nạ atue ni aḅẹm mọ imiịn ilọ asiḍio “aruukuna” phọ. (2 Tim. 3:1-5; Mat. 24:3, 7) Kuolọ ighẹn inhọn imiịn dị memunughan kụ ketue ekparamhị omheeraam mọ anạ? Esi omaạm, nạ katue ni agbạ aagbuniọn ipẹ imiịn phọ ipẹ ogẹ bọ siphẹ Daniel emhuoghaạph phọ 2 obobọ Daniel emhuoghaạph phọ 11 emunughan bọ? * Omeeraam mọ anạ kụ akpasị siphẹ aBaibul phọ, pọ ka/tue ni bịn adugh. Ooḅeghiọn eḍeenhaan abumor phọ ayira omhiinhọm bọ igbagarạ imhinhimhiịn epẹ Germany mem Eghạm Oomo Aḅirinhi phọ Emuneniom Bọ Iyạl. Ghalhamọ r’iduọn bidị u/karaghị bọ unaghanạn imiịn aBaibul phọ idị egbolhomaam siḍio aruukuna phọ, bidị umhoọgh ni omheeraam dị akpạr oghị esi Ekpo Onhụ phọ Enhaạn.

15-17. Ika kụ idị otuughạ ghan aBaibul phọ ekparamhị omheeraam abumor phọ ayira abuphẹ ogbiphoghọm bọ mem itooghị aNazi phọ?

¹⁵ Eeḍiạn itooghị aNazi phọ epẹ Germany, usiphi ni simuonịr abumor r’abumarani ayira olhoghoḍị ruutu imhinhimhiịn. aHitler r’odị oghol mọ SS Chief Heinrich Himmler ulhọgh ni ḍien Bugbaanhaạn AZihova. Oniin onyọ umarani aḅẹm mọ aHimmler aḅenhị egu abumor ayira epẹ ariisi imhinhimhiịn phọ mọ: “AZihova atue ni atooghị epẹ k’akẹ phọ, kuolọ siẹn ade phọ yoor aNazi phọ kụ rotooghị! Yira komiịn ni we phọ kotọl bọ siẹn ade phọ aḍiẹn phọ, mughumọ anyinha obobọ yoor!” Eeghe kụ ilhoghonhaạn ḍighaạgh we phọ aZihova ophamhanhạm omheeraam mọ abidị?

¹⁶ Anmụny Ituughạ ABaibul phọ ulhegheri ni mọ Omhạr phọ k’Enhaạn mamhiigh ni otooghị k’alhạ phọ 1914. Kụ iḍighi kụ igbagarạ ikpuuroghọm mọ iphẹn phọ i/ḍighi iikia esi abidị. Toroboiperolbọ, awe phọ aZihova umheeraam  ni okuphom owol mọ itooghị awe ke/tue esophoghom igbiom mọ Enhaạn. AHitler o/rue oḅeer igey iiseeny obobọ ophighi itooghị dị ketue ekpor egbolẹ Omhạr phọ Enhaạn. Abumor phọ ayira ukuphom ni owol mọ ilọ eḍighi eḍighi itooghị phọ aHitler kesi ni eekuna.

¹⁷ Omheeraam abumor r’abumarani phọ abuẹn phọ o/ḍighi eepua omheeraam. I/bia bịn itooghị aNazi phọ emheel, kụ aHeinrich Himmler—oye phọ aḅẹm bọ mọ “siẹn ade phọ yoor aNazi phọ kụ rotooghị”—amhiigh ogbạ aani r’emhụ odị. Mem dị odị aghiil bọ rasuma, odị azuan ni Umor phọ Lübke, oniin odị arọl aani ghan epẹ otu imhinhimhiịn phọ dị odị alhọgh elhegh. R’oboom okururu ḅilhẹ r’ooḅaghamhiạn aloor, aHimmler apuru ni Umor phọ Lübke mọ: “Onyọ Ituughạ ABaibul, eeghe kụ keḅilhẹ emite nyiidiphọ?” Umor phọ Lübke agbạ ni aagbunhiọn aḅenhị Himmler mọ, Abugbaanhaạn AZihova ulhegheri ni mọ itooghị aNazi phọ kemeel li ḅilhẹ mọ kopẹl li rebenhẹ phọ aZihova. Kụ aHimmler—oye phọ aḅenhị yogh ghan bọ iboom Bugbaanhaạn AZihova—o/mhoọgh mun iyaạr oghaạph. Ipẹ reten, i/bia bịn odị aghị asina amhugh. Yira rokaạph ghan eeghe siẹn phọ? Okuamhị otuughạ aBaibul phọ, eḅaramaạm imiịn phọ, ketue ni ekparamhị omheeraam mọ yira omhoọgh bọ oghị esi Enhaạn ḅilhẹ ekpoomị oḅio ayira mem dị yira osoman imhinhimhiịn.—2 Pit. 1:19-21.

18. Odaphạn Jọn 6:67, 68, eeghe kụ iḍighi kụ emhoghi bọ dị yira koḅarạm “olegheri iyaạr r’ooḅeghiọn ghan oomo araraạr” idiphọ aPọl agẹ bọ?

¹⁸ Torobọ onyọ ayira aḍeenhaan ghan ephomhoghiạn—eḍighi bọ elhegh abugey aKristẹn. Kuolọ ewạ ni mọ oḅarạm “olegheri iyaạr r’ooḅeghiọn ghan oomo araraạr.” (Fil. 1:9) Obọ ikạ “ookugh itughemị kirokirọ aweye ikeḍi r’iikeleghian,” kiteẹny ghan bọ iyira, eḅaramaạm buphẹ momheel bọ oḍuạ siẹn igey phọ. (Efẹ. 4:14) Mem dị ibadị abumatuạn phọ orọl bọ oḅẹl okuron asiạ phọ owilhẹ odạph aZizọs, otelhedom mọ aPita aḍeenhaan ni okuphom owol esi igey phọ ipẹ odị malhegheri bọ esi oḅenhị aZizọs mọ, “Nạ kụ amoọgh bọ oghaạph iIọ aghuḍum k’agee-pọ phọ.” (Bạl Jọn 6:67, 68.) Ghalhamọ r’iduọn mem mọ opọ phọ aPita ko/nhaghanhạn bọ ni k’anhị k’alhe ilọ oomo oḅẹm mọ aZizọs, aḅạr ri nyodị loor esi dị marọph ni amiịn igey phọ ilọ aKraist. Nạ phọ kẹn katue ni ameeraam akuphom owol ipẹ aBaibul phọ atughemhị bọ. Eḍighi maạr dị nạ aḍighi iduọn phọ, omheeraam mọ anạ kakpạr ri ghalhamọ r’amem odẹgh ophogh, ḅilhẹ nạ kaloghonaạn ni ḍighaạgh okparamhị omheeraam abunhọn.—2 Jọn 1, 2.