1. Finshi tupilibula nga twalanda ukuti “icine”?

“CALI shani pa kuti musambilile icine?” “Bushe mwakuliile mu cine?” “Myaka inga mwapwisha mu cine?” Nalimo balimwipushapo aya mepusho nelyo limbi na imwe mwalipushapo bambi. Finshi tupilibula nga twalanda ukuti “icine”? Nga twalanda ukuti “icine,” ilingi line ninshi tulelanda pa fyo twasuminamo, ifyo tucita pa kupepa Lesa, e lyo ne mibele yesu. Abantu “ababa mu cine” balishiba ifyo Baibolo isambilisha, kabili balakonka amashinte ya mafunde ya mu Baibolo mu mikalile yabo. Ici calenga besumina mu fyo imipepele ya bufi isambilisha, kabili baliba sana ne nsansa nangu ca kuti bekala mu calo icitungululwa na Satana.—Yoh. 8:32.

2. Nga fintu Baibolo pali Yohane 13:34, 35 ilanda, finshi nalimo fingalenga umuntu atendeka ukusambilila icine?

² Cinshi calengele mutendeke ukusambilila icine? Nalimo mibele iisuma iyo abantu ba kwa Yehova baba nayo. (1 Pet. 2:12) Nelyo limbi fintu balelanga ukutemwa. Abengi balamona uku ukutemwa pa muku wa kubalilapo fye baisa mu kulongana, kabili balebukisha ukutemwa uko babalangile ukucila ne fyebo bakutike pa kulongana. Ici te kuti citupapushe pantu Yesu alandile ukuti abasambi bakwe bakabeshibila ku fyo batemwana. (Belengeni Yohane 13:34, 35.) Nomba kwaliba na fimbi ifyo tulingile ukucita pa kuti tube ne citetekelo icakosa.

3. Finshi fingacitika nga ca kuti icitetekelo cesu cashintilila fye pa kutemwa uko tumona uko bamunyinefwe na bankashi baba nako?

³ Tatulingile ukuba ne citetekelo pa mulandu fye wa kutemwa uko tumona pa bantu ba kwa Lesa. Mulandu nshi twalandila ifi? Pantu nga tuli ne citetekelo pa mulandu fye wa uku ukutemwa, kuti capwa inshita ili yonse. Ku ca kumwenako, kuti twaleka ukubombela Yehova nga ca kuti munyinefwe nelyo nkashi, nalimo  eluda nelyo painiya, acita ulubembu ulukalamba. Na kabili kuti twaleka ukubombela Yehova nga ca kuti uwa bwananyina atukalifya nelyo nga aba umusangu kabili alalanda no kuti ifyo twasuminamo fya bufi. Kanshi pa kuti icitetekelo cesu cibe icakosa, tufwile ukuba na bucibusa bwakosa na Yehova. Ico tulesambililako ca kuti: Icitetekelo cesu nga cashintilila fye pa fyo abantu bambi bacita ukucila ukushintilila pali bucibusa bwesu na Yehova, te kuti cikose. Kwena ifyo mumfwa pali Yehova na pa bantu bakwe kuti fyamwafwako ukuba ne citetekelo. Lelo calicindama nga nshi ukulaisambilisha sana Baibolo, ukulaumfwikisha ifyo mulesambilila, e lyo no kulafwailapo ifyebo na fimbi pa kuti mushininkishe ukuti ifyo mulesambilila pali Yehova e cine. Mufwile ukushininkisha mwe bene ukuti fyonse ifyo Baibolo ilanda pali Yehova fya cine.—Rom. 12:2.

4. Ukulingana na Mateo 13:3-6, 20, 21, bushe bamo bacita shani nga baba na mafya ayesha icitetekelo cabo?

⁴ Yesu alandile ukuti abantu bamo bali no kupokelela icine “ne nsansa,” lelo nga bakwata amafya icitetekelo cabo cali no kunaka. (Belengeni Mateo 13:3-6, 20, 21.) Nalimo tabaishibe ukuti abasambi ba kwa Yesu bali no kuba na mafya. (Mat. 16:24) Nelyo limbi balemona ukuti nga baba Abena Kristu, tabali no kulakwata amafya. Nomba apo twikala mu calo icitungululwa na Satana, twakulakwata amafya. Ifintu kuti fya-aluka ica kutila kuti twaleka no kuba sana ne nsansa.—Amalu. 6:6; Luk. Mil. 9:11.

5. Bushe bamunyinefwe na bankashi abengi balanga shani ukuti balishininkisha ukutila ifyo basuminamo fya cine?

⁵ Bamunyinefwe na bankashi abengi balalanga ukuti balishininkisha ukutila ifyo basuminamo fya cine. Cinshi twalandila ifi? Tabapunwishiwa nga ca kuti uwa bwananyina abakalifya nelyo nga acita ifyo Abena Kristu bashilingile ukucita. (Amalu. 119:165) Nga baba na mafya, icitetekelo cabo cilakoselako, tacinaka. (Yako. 1:2-4) Finshi mwingacita pa kuti mube ne citetekelo icakosa muli uyu musango?

6. Ni pali finshi abasambi baliko mu nshita ya batumwa bakuulile icitetekelo cabo?

⁶ Abasambi baliko mu nshita ya batumwa bakuulile icitetekelo cabo pa fyo baishibe mu Malembo na pa fyo Yesu Kristu alesambilisha, e kutila “icine ca mbila nsuma.” (Gal. 2:5) Muli ici icine mwaba fyonse ifyo fwe Bena Kristu twasuminamo, ukubikako ne cishinka twasumina ica kuti Yesu alipeele ubumi bakwe nge lambo kabili alibuushiwe. Umutumwa Paulo alishininkishe ukuti aya masambililo ya cine. Cinshi calengele ukuti ashininkishe? Pantu alebomfya Amalembo pa “kubapeela ubushininkisho bwa mu malembo ukuti Kristu ali no kucula no kwima ku bafwa.” (Imil. 17:2, 3) Abasambi baliko mu nshita ya batumwa balisumine aya amasambililo kabili baleleka umupashi wa mushilo ukubafwa ukumfwikisha Icebo ca kwa Lesa. Balefwailisha pa kuti bashininkishe ukuti ifyo balesambilila fyalefuma mu Malembo. (Imil. 17:11, 12; Heb. 5:14) Icitetekelo cabo tacashintilile fye pa fyo baleumfwa, kabili tabalebombela Yehova pa mulandu fye wa kuti baleumfwa bwino ukuba pamo na ba bwananyina. Lelo icitetekelo cabo cakuulilwe pa “kwishiba bwino bwino . . . Lesa.”—Kol. 1:9, 10.

7. Bushe icitetekelo icakosa icakuulwa pa cine ca mu Baibolo kuti calenga twacita finshi?

⁷ Icine icaba mu Baibolo tacaluka. (Amalu. 119:160) Ku ca kumwenako, tacaluka nga ca kuti Umwina Kristu munensu atukalifya nelyo nga acita ulubembu ulukalamba. Kabili tacaluka ilyo twaba na mafya. Kanshi tufwile ukwishiba bwino ifyo Baibolo isambilisha no kushininkisha ukuti ifyo isambilisha fya cine. Nga filya fine inanga ilenga ubwato ukukanasendwa nga kwaisa icimwela icikalamba, e fyo ne citetekelo icakosa icakuulwa pa cine ca mu Baibolo  cingalenga twatwalilila ukuba aba cishinka nga twaba na mafya. Kuti mwacita shani pa kuti mushininkishe sana ukuti ifyo mwasuminamo fya cine?

8. Ukulingana ne fyaba pali 2 Timote 3:14, 15, cinshi calengele Timote ashininwe ukuti ifyo alesambilila fya cine?

⁸ Timote alishininkishe ukuti ifyo asambilile fya cine. Cinshi calengele ashininkishe? (Belengeni 2 Timote 3:14, 15.) Ababalilepo ukumusambilisha “amalembo ya mushilo” ni banyina na banakulu. Lelo ukwabula no kutwishika no mwine alebomfya inshita yakwe na maka ku kuisambilisha Amalembo. E ico ‘alishininwe’ ukuti ifyo alesambilila fya cine. Ilyo papitile inshita, Timote, banyina na banakulu, balisambilile amasambililo ya Bwina Kristu. Ukwabula no kutwishika Timote alitemenwe ilyo amwene ifyo abasambi ba kwa Yesu batemwanene, kabili alefwaisha ukulaba pamo na ba bwananyina mu cilonganino e lyo no kulabafwilisha. (Fil. 2:19, 20) Na lyo line, icitetekelo cakwe tacakuulilwe pa fyo atemenwe aba bwananyina, lelo cakuulilwe pa cine ico asambilile icalengele alefwaisha ukuba cibusa wa kwa Yehova. Na imwe bene mufwile ukulaisambilisha Baibolo no kushininkisha ukuti ifyo isambilisha pali Yehova fya cine.

9. Masambililo nshi yatatu aya kutendekelako ayo mulingile ukushininkisha ukuti ya cine?

⁹ Kwaliba amasambililo ya kutendekelako yatatu aya mu Baibolo ayo mulingile ukubalilapo ukushininkisha ukuti ya cine. Ica kubalilapo, mufwile ukushininkisha ukuti Yehova Lesa e Kabumba wa fintu fyonse. (Ukufu. 3:14, 15; Heb. 3:4; Ukus. 4:11) Icalenga bubili, mufwile ukushininkisha ukuti Baibolo Cebo ca kwa Lesa ico apeela abantunse. (2 Tim. 3:16, 17) Ne calenga butatu, mufwile ukushininkisha ukuti Yehova alikwata ibumba lya bantu abamupepa abateyanishiwa, kabili abatungululwa na Kristu, no kuti aba bantu ni Nte sha kwa Yehova. (Esa. 43:10-12; Yoh. 14:6; Imil. 15:14) Tamulingile ukwishiba fyonse ifyaba mu Baibolo pa kuti mushininkishe ukuti aya amasambililo ya cine. Mufwile ukulabomfya “amaka yenu aya kupelulula” pa kuti mushininkishe sana ukuti ifyo mwasuminamo fya cine.—Rom. 12:1.

10. Nga ca kuti twaishiba icine finshi tulingile ukulacita?

¹⁰ Nga mwashininkisha ukuti amasambililo ya kutendekelako ayo tulandilepo ayalanda pali Yehova, pali Baibolo, na pa bantu ba kwa Lesa ya cine, mufwile no kulabomfya Amalembo pa kulenga abantu bambi nabo bashininkisha ukuti aya masambililo ya cine. Mulandu nshi? Pantu fwe Bena Kristu twalikwata umulimo wa kusambilisha icine ico twasambilila ku bantu abengafwaya ukukutika. * (1 Tim. 4:16) Kabili ilyo tuleafwa abantu ukushininkisha ukuti ifyo Baibolo isambilisha fya cine, na ifwe bene tulashininkisha sana ukuti ifyo twasuminamo fya cine.

11. Finshi Paulo alecita pa kusambilisha abantu, kabili kuti twamupashanya shani?

¹¹ Ilyo umutumwa Paulo alesambilisha abantu ‘alebanashanasha pali Yesu ukufuma mu mafunde ya kwa Mose na muli Bakasesema.’ (Imil. 28:23) Kuti twapashanya shani Paulo ilyo tulesambilisha abantu icine? Tatufwile ukupelela fye pa kubeba ifyo Baibolo isambilisha. Lelo tufwile no kwafwa abasambi ba Baibolo ukulatontonkanya pa fyo balesambilila pa kuti babe ifibusa fya kwa Yehova. Tatufwaya basumina icine pa mulandu wa kuti balitemwa ifyo twaba, lelo bafwile ukusumina icine pa mulandu wa kuti nabashininkisha ukuti ifyo balesambilila pali Lesa uwatutemwa fya cine.

12-13. Finshi abafyashi bengacita pa kwafwa abana babo ukutwalilila ukuba mu cine?

¹² Ukwabula no kutwishika mwe bafyashi mulafwaya ukuti abana benu batwalilila ukuba mu cine. Nalimo kuti mwalamona kwati nga bakwata ifibusa ifisuma mu cilonganino, kuti balelunduluka mu fya kwa Lesa. Nomba pa kuti abana benu bashininkishe ukuti ifyo basuminamo fya cine, tabalingile ukupelela fye pa kukwata ifibusa ifisuma. Bafwile ukuba ifibusa fya kwa Lesa kabili balingile no kushininkisha ukuti ifyo Baibolo isambilisha fya cine.

¹³ Nga ca kuti abafyashi balefwaya ukusambilisha abana icine pali Lesa, bafwile ukulaisambilisha sana Baibolo pa kuti abana balebapashanya. Bafwile ukulakwatako inshita ya kulatontonkanya sana pa fyo basambilila. Abafyashi nga balecita ifi cikabangukila ukusambilisha abana babo ukulatontonkanya sana pa fyo balesambilila. Bafwile no kusambilisha abana babo ifya kubomfya ifitwafwa ukusanga ifyebo pamo nga Icitabo ca Kwafwa Inte sha kwa Yehova Ukusanga Ifyebo na JW Library, nga filya fine basambilisha abasambi babo aba Baibolo. Nga balecita ifi, bakalenga abana babo ukutemwa Yehova no kucetekela ukuti abomfya “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” pa kutwafwa ukumfwikisha ifyaba mu Baibolo. (Mat. 24:45-47) Mwe bafyashi, mwilapelela fye pa kusambilisha abana benu amasambililo ya mu Baibolo aya kutendekelako. Lelo mufwile no kulabasambilisha “ifyashika  ifya kwa Lesa” ukulingana no mushinku wabo na maka, pa kuti mubafwe ukuba ne citetekelo icakosa.—1 Kor. 2:10.

14. Mulandu nshi tulingile ukulasambililila amasesemo ya mu Baibolo? (Moneni na akabokoshi kaleti “ Bushe Kuti Mwalondolola aya Amasesemo?”)

¹⁴ Amasesemo ya mu Baibolo yaba pa fintu ifyacindama sana ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa ifitwafwa ukuba ne citetekelo icakosa muli Yehova. Masesemo nshi ayakosha icitetekelo cenu? Nalimo amasesemo ayalanda pa “nshiku sha kulekelesha” e yamukosha sana. (2 Tim. 3:1-5; Mat. 24:3, 7) Nomba masesemo nshi yambi ayafikilishiwa ayengakosha icitetekelo cenu? Ku ca kumwenako, bushe kuti mwalondolola ifyo ubusesemo bwalembwa muli Daniele icipandwa 2 nelyo ubwalembwa muli Daniele icipandwa 11 bwafikilishiwe kale e lyo ne fyo bwatwalilila ukufikilishiwa? * Nga mwakwata icitetekelo pa mulandu ne fyo mwasambilila mu Baibolo, icitetekelo cenu te kuti cinake. Tontonkanyeni pa ba bwananyina abalecula mu Germany ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Cibili. Nangu ca kuti tabaumfwikishe fyonse pa masesemo ya mu Baibolo ayalanda pa nshiku sha kulekelesha, balicetekele sana ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa.

15-17. Bushe ukusambilila Baibolo kwa-afwile shani bamunyinefwe na bankashi abo balecusha ku buteko bwa baNazi?

¹⁵ Ilyo ubuteko bwa baNazi bwaleteka mu Germany, bamunyinefwe na bankashi abengi nga nshi balibatwele mu fifungo. Hitler na Heinrich Himmler umukalamba wa kabungwe baleita ukuti SS, balipatile Inte sha kwa Yehova. Nkashi umo ashimike ukuti Himmler aebele ibumba lya bankashi mu cifungo cimo ukuti: “Yehova Lesa wenu kuti ateka mu muulu, nomba pano pe sonde ni fwe tuteka! Tukamona abakatwalilila ukubako pali imwe ba Nte na ifwe fwe baNazi!” Cinshi ca-afwile abantu ba kwa Yehova ukutwalilila ukuba ne citetekelo?

¹⁶ Balya abasambi ba Baibolo balishibe ukuti Ubufumu ubwa kwa Lesa bwalitendeke ukuteka mu 1914. Tabapapile pali filya balebacusha nga nshi. Lelo balishininkishe ukuti takuli ubuteko  bwa bantunse ubwingalesha ubufwayo bwa kwa Lesa ukucitika. Hitler tali na maka ya kulofya ukupepa kwa cine nelyo ukubikako ubuteko ubwali no kukwata amaka ukucila Ubufumu bwa kwa Lesa. Bamunyinefwe na bankashi balishininkishe ukuti bushiku bumo ubuteko bwa kwa Hitler bwali no kuloba.

¹⁷ Ifyo aba bamunyinefwe na bankashi bashininkishe fyali fya cine. Tapapitile inshita iikalamba ubuteko bwa baNazi bwaliwile, kabili Heinrich Himmler umwaume uwalandile ukuti “pano pe sonde ni fwe tuteka” alifulumwike pa kuti bemwipaya. Ilyo alefulumuka, alikumenye munyinefwe Lübke uwali umufungwa kabili alimwishibe. Himmler aipwishe munyinefwe Lübke ninshi ali no mwenso ati: “We Musambi wa Baibolo, finshi fyacitika?” Munyinefwe Lübke alondolwelele Himmler ukuti Inte sha kwa Yehova tabaletwishika ukuti ubuteko bwa baNazi bwali no kuwa, kabili bali no kulubuka. Himmler uwalelanda ifingi pa Nte sha kwa Yehova, pali iyi inshita takwete amashiwi ya kulanda. Lyena Himmler ali-ipeye. Finshi tulesambililako? Nga tuleisambilisha ifyaba mu Baibolo, ukubikako fye na masesemo, icitetekelo cesu muli Lesa cikakosa sana kabili tukaba abashipa nga twaba na mafya.—2 Pet. 1:19-21.

18. Nga fintu Baibolo ilanda pali Yohane 6:67, 68, cinshi tulingile ukubela no “kwishiba kwine kwine no kwiluka” ifyo Paulo alandilepo?

¹⁸ Ifwe bonse tulingile ukulalanga ukutemwa ukulenga abantu baishiba ukuti tuli Bena Kristu ba cine. Lelo tulakabila ukuba no “kwishiba kwine kwine no kwiluka ukufwaya kwa kwa Lesa.” (Fil. 1:9) Pantu nga tatuli no kwishiba kwine kwine kabili nga tatuleiluka ukufwaya kwa kwa Lesa, kuti tulesendwa “ku mwela onse uwe sambilisho ku bucenjeshi bwa bantu,” ukubikako fye na basangu. (Efes. 4:14) Ilyo abasambi abengi abaliko ilyo Yesu ali pano isonde balekele ukumukonka, umutumwa Petro ena alilangile ukutila alishininkishe ukuti Yesu ali “na mashiwi ya mweo wa muyayaya.” (Belengeni Yohane 6:67, 68.) Nangu ca kuti Petro pali ilya nshita taumfwikishe fyonse ifyo Yesu alandile, alitwalilile ukuba uwa cishinka pantu alilwike nelyo alishibe icine pali Kristu. Na imwe kuti mwacetekela sana ifyo Baibolo isambilisha. Nga mwacita ifi, icitetekelo cikatwalilila ukuba icakosa te mulandu na mafya mwingakwata, kabili mukalenga na bantu bambi ukukosha icitetekelo cabo.—2 Yoh. 1, 2.