1. Etɛ mǐ ka nɔ ylɔ́ ɖɔ “nǔgbo ɔ”?

“NƐ̌ A ka mɔ nǔgbo ɔ gbɛn?” “È kplɔ́n we bɔ a sù ɖò nǔgbo ɔ mɛ wɛ à?” “Sín hwetɛnu wɛ a ɖò nǔgbo ɔ mɛ?” È sixu ko kan nǔ enɛ lɛ byɔ we kpɔ́n, alǒ hwi lɔ sixu ko kanbyɔ mɛ ɖevo lɛ kpɔ́n. Etɛ mǐ ka nɔ ylɔ́ ɖɔ “nǔgbo ɔ”? Ðò kpaa mɛ ɔ, mǐ nɔ zán xógbe enɛ bo nɔ ɖɔ xó dó nǔ e mǐ ɖi nǔ na lɛ é, lee mǐ nɔ sɛn Mawu gbɔn é kpo lee mǐ nɔ zán gbɛ̀ gbɔn é kpo wu. Mɛ e ɖò “nǔgbo ɔ” mɛ lɛ é tuùn nǔ e Biblu kplɔ́n mɛ lɛ é bo nɔ lɛ́ zán gbɛ̀ sɔgbe xá nǔgbododó tɔn lɛ. Enɛ nɔ zɔ́n bɔ ye sɔ́ nɔ nyí kannumɔ nú adingban-núkplɔnmɛ sinsɛn tɔn lɛ ǎ, bo nɔ lɛ́ ɖu vivǐ gbɛ̀ ɖagbe hugǎn e gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ sixu ɖu é tɔn.—Jaan 8:32.

2. Sɔgbe xá Jaan 13:34, 35 ɔ, etɛ ka sixu dɔn mɛɖé jɛ nukɔn ɖò nǔgbo ɔ mɛ?

² Etɛ ka dɔn we jɛ nukɔn ɖò nǔgbo ɔ mɛ? É sixu ko nyí walɔ ɖagbe togun Jehovah tɔn tɔn wɛ. (1 Pi. 2:12) Alǒ, é sixu nyí wanyiyi e ye nɔ ɖexlɛ́ mɛ ɖevo lɛ é wɛ. Mɛ gegě ɖó ayi enɛ wu ɖò kplé nukɔntɔn e ye wá é hwenu, hú xó ɖebǔ e è ɖɔ sín atáa jí gbè nɛ gbè é; ye nɔ wɔn ǎ. Enɛ kpaca mǐ ǎ, ɖó Jezu ɖɔ ɖɔ wanyiyi e ahwanvu emitɔn lɛ na ɖó nú yeɖée é wɛ è na dó tuùn ye na. (Xà Jaan 13:34, 35.) Amɔ̌, enɛ kɛɖɛ ka ko kpé bonu nǔɖiɖi mǐtɔn na lidǒ ǎ.

3. Enyi wanyiyi Klisanwun tɔn e nɔví mǐtɔn lɛ nɔ ɖexlɛ́ é kɛɖɛ jí wɛ nǔɖiɖi mǐtɔn jinjɔn ɔ, etɛ ka sixu jɛ?

³ Wanyiyi Klisanwun tɔn e togun Mawu tɔn ɖó é kɛɖɛ jí wɛ nǔɖiɖi mǐtɔn jinjɔn ǎ. Etɛwu? Mǐ ni ɖɔ ɖɔ nǔɖitɔ́ hatɔ́ ɖé, é tlɛ sixu nyí mɛxo agun tɔn alǒ gbexosin-alijitɔ́ ɖé hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé. Alǒ, nú nɔví ɖé wà nǔ nyi dò nú we ɔ ka  lo? Abǐ vlafo, mɛɖé huzu gǔfɔndómawujitɔ́ bo jɛ jijla kpé jí ɖɔ é kún nyí sinsɛn nǔgbo ɔ nɛ ó. Nú nǔ mɔ̌hun jɛ ɔ, enɛ na nyí afɔklɛ́nnú nú we bɔ a na ɖó Jehovah sinsɛn te wɛ à? Nǔkplɔnmɛ ɔ ɖíe: Nú nǔɖiɖi e a ɖó nú Mawu é jinjɔn lee mɛ ɖevo lɛ nɔ wà nǔ gbɔn é jí, bo ma jinjɔn kancica e hwiɖesunɔ ɖó xá Jehovah é jí ǎ ɔ, nǔɖiɖi towe na lidǒ ǎ. Nú xɔ ɖé wɛ nǔɖiɖi towe nyí ɔ, é nyí azɔ̌wanú fɛ́ɖɛ́fɛ́ɖɛ́ lɛ, ɖi lee nǔ nɔ cí nú we é kɛɖɛ wɛ a na zán dó gbá na ǎ, loɔ, a ɖó na lɛ́ zán azɔ̌wanú syɛnsyɛn lɛ, enɛ wɛ nyí nǔgbo e ɖó dodónú syɛnsyɛn lɛ é lɔ. A ɖó na kúdeji ɖɔ Biblu kplɔ́n mǐ nǔgbo ɔ dó Jehovah wu.—Hlɔ. 12:2.

4. Sɔgbe xá Matie 13:3-6, 20, 21 ɔ, nɛ̌ mɛtɛnkpɔn lɛ ka nɔ wà nǔ dó nǔɖiɖi mɛɖé lɛ tɔn wu gbɔn?

⁴ Jezu ɖɔ ɖɔ mɛɖé lɛ nɔ yí nǔgbo ɔ “kpo awǎjijɛ kpo,” amɔ̌, nú nǔɖiɖi yetɔn gbɔn tɛnkpɔn mɛ ɔ, ye nɔ xò nǔ kplá. (Xà Matie 13:3-6, 20, 21.) Bɔya, ye sixu nɔ ma mɔ nǔ jɛ mɛ ɖɔ nú emi xwedó Jezu ɔ, emi na mɔ wuvɛ̌ lɛ. (Mat. 16:24) Alǒ, ye sixu lin ɖɔ nú emi huzu Klisanwun ɔ, gbɛ̀ na ɖò tɔnfinnɔɔ nú emi hwebǐnu, bɔ nyɔna kɛɖɛ wɛ na gɔ́ mɛ, é na ɖó wuvɛ̌ ɖě ǎ. Amɔ̌, ɖò gbɛ̀ e mɛ mǐ ɖè é ɔ, wuvɛ̌ lɛ na hán ǎ. Ninɔmɛ lɛ sixu wá ɖyɔ, bo na zɔ́n bɔ awǎjijɛ mǐtɔn na ɖekpo nú hwenu ɖé.—Ðɛh. 6:7; Nǔt. 9:11, nwt.

5. Nɛ̌ ɖibla nyí nɔví mǐtɔn lɛ bǐ ka nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ ye kúdeji ɖɔ ye ɖò nǔgbo ɔ mɛ gbɔn?

⁵ Ðibla nyí nɔví mǐtɔn lɛ bǐ wɛ nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ ye kúdeji ɖɔ ye ɖò nǔgbo ɔ mɛ. Gbɔn nɛ̌ é? Nú nǔɖitɔ́ hatɔ́ ɖé na bo tlɛ wà nǔɖe nyi dò nú ye alǒ ɖ’alɔ ɖò walɔ bliblí ɖé mɛ ɔ, nǔɖiɖi yetɔn nɔ xò ǎ. (Ðɛh. 119:165) Mɛtɛnkpɔn ɖokpo ɖokpo gudo ɔ, nǔɖiɖi yetɔn nɔ syɛn só d’eji, é nɔ vɔ́da ǎ. (Ja. 1:2-4) Nɛ̌ a ka sixu sɔnǔ nú nǔɖiɖi mɔ̌hun ɖé gbɔn?

6. Etɛ jí ahwanvu xwè kanweko nukɔntɔn tɔn ɔ tɔn lɛ ka sɔ́ nǔɖiɖi yetɔn jinjɔn?

⁶ Ahwanvu Jezu tɔn xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ sɔ́ nǔɖiɖi yetɔn jinjɔn nukúnnúmɔjɛnǔmɛ e ye ɖó dó Mawuxówema ɔ jí é, kpo nǔkplɔnmɛ Jezu Klisu tɔn lɛ ee nyí “Wɛnɖagbe nǔgbo nǔgbo ɔ” é kpo jí. (Ga. 2:5) Nǔgbo enɛ wɛ nyí nǔ e mǐ mɛ Klisanwun lɛ ɖi nǔ na lɛ é bǐ, kaka jɛ nǔkplɔnmɛ e kúnkplá vɔsisa gbɛxɔnúmɛ tɔn Jezu tɔn kpo fínfɔ́n sín kú tɔn kpo é jí. Mɛsɛ́dó Pɔlu kúdeji ɖɔ nǔkplɔnmɛ enɛ lɛ bǐ sɔgbe. Etɛwu? Ðó é zán Mawuxówema ɔ “lobo nɔ xlɛ́ ɖɔ Klisu ɔ ɖó na jiya, bo fɔ́n sín mɛkúkú lɛ mɛ.” (Mɛ. 17:2, 3, nwt) Ahwanvu xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn enɛ lɛ yí gbè nú nǔkplɔnmɛ enɛ lɛ, bo ganjɛ alɔdó gbigbɔ mímɛ́ ɔ tɔn wu, bá dó mɔ nǔ jɛ Mawuxówema ɔ mɛ. Ye ba dò nú nǔ bo na dó kúdeji ɖɔ nǔkplɔnmɛ enɛ jinjɔn Mawuxówema ɔ jí. (Mɛ. 17:11, 12; Ebl. 5:14) Ye sɔ́ nǔɖiɖi yetɔn jinjɔn lee nǔ nɔ cí nú ye é kɛɖɛ jí ǎ, ye ka lɛ́ sɛn Jehovah, ɖó kpɔ́ninɔ xá nǔɖitɔ́ hatɔ́ yetɔn lɛ nɔ víví nú ye kpowun wu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ye sɔ́ nǔɖiɖi yetɔn jinjɔn “nukúnnúmɔjɛnǔmɛ Mawu tɔn e sɔgbe é” jí.—Kolo. 1:9, 10, nwt.

7. Etɛ nǔɖiɖi e mǐ ɖó nú nǔgbo Biblu tɔn lɛ é ka na wà nú mǐ?

⁷ Nǔgbo e ɖò Biblu mɛ lɛ é nɔ ɖyɔ ǎ. (Ðɛh. 119:160) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, enyi nǔɖitɔ́ hatɔ́ ɖé wà nǔ nyi dò nú mǐ alǒ hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé ɔ, nǔgbo enɛ lɛ nɔ ɖyɔ ǎ. Ye ka nɔ lɛ́ ɖyɔ hwenu e mǐ kpannukɔn tagba lɛ é ǎ. Enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na tuùn nǔkplɔnmɛ Biblu tɔn lɛ ganji bo na kúdeji ɖɔ ye nyí nǔgbo. Nǔɖiɖi mǐtɔn e lidǒ bo jinjɔn nǔgbo Biblu tɔn lɛ jí é na bló bɔ ɖò  mɛtɛnkpɔn lɛ hwenu ɔ, mǐ na sɛ̀ dò ǎ, lee gandótɔnu ɖé sixu bló bɔ tɔjihun ɖé ma na sɛ̀ dò ǎ ɖò jɔhɔn syɛnsyɛn nu gbɔn é. Nɛ̌ a ka sixu na hlɔnhlɔn nǔɖiɖi e a ɖó ɖɔ emi ɖò nǔgbo ɔ mɛ é gbɔn?

8. Lee 2 Timɔtée 3:14, 15 xlɛ́ gbɔn é ɔ, nɛ̌ Timɔtée ka wà gbɔn bo kúdeji ɖɔ emi mɔ nǔgbo ɔ?

⁸ Timɔtée kúdeji ɖɔ emi mɔ nǔgbo ɔ. Nɛ̌ é ka tuùn mɔ̌ gbɔn? (Xà 2 Timɔtée 3:14, 15.) Mamáa tɔn kpo gǎn’máa tɔn kpo wɛ nyí mɛ nukɔntɔn ɖěɖee kplɔ́n ɛ “nǔwlanwlán mímɛ́ lɛ” é. Amɔ̌, é ɖò wɛn ɖɔ éɖesunɔ lɔ zán hwenu kpo hlɔnhlɔn kpo bo nɔ kplɔ́n nǔwlanwlán enɛ lɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, é wá “mɔ ɖɔ nǔgbo wɛ [ye] nyí.” Nukɔnmɛ ɔ, Timɔtée, mamáa tɔn kpo gǎn’máa tɔn kpo huzu Klisanwun. É ɖò wɛn ɖɔ wanyiyi e ahwanvu Jezu tɔn lɛ nɔ ɖexlɛ́ é jiwǔ nú Timɔtée, bɔ é lɛ́ ɖó jlǒ syɛnsyɛn bo na dó gbɛ̌ xá nɔví tɔn gbigbɔ tɔn lɛ, lobo lɛ́ kpé nukún dó ye wu. (Fili. 2:19, 20) É ɖò mɔ̌ có, é sɔ́ nǔɖiɖi tɔn jinjɔn wanyiyi e é ɖó nú nɔzo tɔn lɛ é jí ǎ, loɔ nǔgbo ɖěɖee dɔn ɛ bɔ é sɛkpɔ́ Jehovah lɛ é jí wɛ é sɔ́ jinjɔn. Hwi lɔ ɖó na kplɔ́n Biblu ɔ lobo wá gbeta ɖěɖee zawě lɛ é kɔn dó nǔ e é kplɔ́n mɛ dó Jehovah wu lɛ é wu.

9. Nǔkplɔnmɛ dodó atɔn tɛ lɛ jí a ka ɖó na kú dó?

⁹ Bo na dó bɛ́ ɔ, é hwe bǐ ɔ, a ɖó na kú dó nǔkplɔnmɛ dodó atɔn jí. Nukɔntɔn ɔ, a ɖó na kúdeji ɖɔ Jehovah Mawu wɛ ɖó nǔ lɛ bǐ. (Tín. 3:14, 15; Ebl. 3:4; Nǔɖe. 4:11) Wegɔ́ ɔ, a ɖó na kúdeji ɖɔ wɛn Mawu tɔn wɛ Biblu ɔ nyí nú gbɛtɔ́ lɛ. (2 Tim. 3:16, 17) Atɔngɔ́ ɔ, a ɖó na kúdeji ɖɔ Jehovah bló tuto nú mɛɖé lɛ bɔ ye ɖò sinsɛn ɛ wɛ ɖò alixlɛ́mɛ Klisu tɔn glɔ́; Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ wɛ nyí mɛ enɛ lɛ. (Eza. 43:10-12; Jaan 14:6; Mɛ. 15:14) Nú a na kú dó nǔkplɔnmɛ dodó enɛ lɛ jí ɔ, é byɔ ɖɔ a ni tuùn nǔ e ɖò Biblu mɛ lɛ é bǐ ǎ. Nǔ e gbé a ɖó na nya é wɛ nyí ɖɔ a ɖó na zán “hlɔnhlɔn nǔlinkpɔ́n tɔn” towe dó na hlɔnhlɔn kú e a kúdeji ɖɔ emi mɔ nǔgbo ɔ é.—Hlɔ. 12:1, nwt.

10. Gbɔn vo nú nǔgbo e a tuùn lɛ é ɔ, etɛ a ka ɖó na lɛ́ kpéwú bo wà?

¹⁰ Enyi a kúdeji ɖɔ nǔ e mǐ ɖɔ dó Mawu, Biblu kpo togun tɔn kpo wu é nyí nǔgbo gudo ɔ, a ɖó na lɛ́ kpéwú bo zán Mawuxówema ɔ dó d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bɔ ye lɔ na kú dó nǔ enɛ lɛ jí. Etɛwu? Ðó mǐ nyí Klisanwun wutu ɔ, mǐ ɖó na kplɔ́n nǔgbo ɖěɖee mǐ ko kplɔ́n lɛ é mɛ e na ɖótó mǐ lɛ é. * (1 Tim. 4:16) Enyi mǐ nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bonu ye na kú dó nǔgbo Biblu tɔn lɛ jí ɔ, mǐ nɔ na hlɔnhlɔn nǔɖiɖi mǐ lɔ tɔn.

11. Kpɔ́ndéwú mɛkplɔnkplɔn tɔn tɛ mɛsɛ́dó Pɔlu ka zé ɖ’ayǐ?

¹¹ Hwenu e mɛsɛ́dó Pɔlu ɖò nǔ kplɔ́n mɛ lɛ wɛ é ɔ, é “sɔ́ Mɔyizisɛ́n lɛ kpodo nǔkplɔnmɛ gbeyiɖɔ Mawu tɔn lɛ tɔn kpan dó ɖɔ xó nú ye, bo ba na dɔn ye, nú ye na ɖi nǔ ɖɔ nǔ e ɖɔ dó Jezu wu wɛ [emi] ɖè ɔ nǔgbo wɛ.” (Mɛ. 28:23) Nɛ̌ mǐ ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú Pɔlu tɔn hwenu e mǐ ɖò nǔgbo ɔ kplɔ́n mɛ ɖevo lɛ wɛ é gbɔn? Mǐ ɖó na wà nǔ hú nǔgbo Biblu tɔn lɛ ɖiɖɔ nú ye. Mǐ ɖó na d’alɔ Biblu kplɔntɔ́ mǐtɔn lɛ bonu ye na lin tamɛ dó Mawuxówema ɔ jí, hwenu e ye na ɖò sisɛkpɔ́ Jehovah wɛ é. Mǐ jló ɖɔ ye ni yí gbè nú nǔgbo ɔ, ɖó ye nɔ ɖó sísí nú mǐ wutu ǎ, loɔ ɖó yeɖesunɔ kúdeji ɖɔ nǔgbo e kplɔ́n wɛ emi ɖè dó Mawu wanyiyinɔ mǐtɔn wu é nyí nǔgbo wutu.

12-13. Nɛ̌ mɛjitɔ́ lɛ ka sixu d’alɔ vǐ yetɔn lɛ bɔ ye na nɔ nǔgbo ɔ mɛ gbɔn?

¹² É ɖò wɛn ɖɔ mɛjitɔ́ lɛ nɔ jló ɖɔ vǐ yetɔn lɛ ni nɔ nǔgbo ɔ mɛ. A sixu lin ɖɔ enyi ye ɖó xɔ́ntɔn ɖagbe lɛ ɖò agun ɔ mɛ ɔ, ye na yì nukɔn ganji ɖò gbigbɔ lixo. É ɖò mɔ̌ có, cobonu vǐ towe lɛ na kúdeji ɖɔ emi mɔ nǔgbo ɔ ɔ, ye ɖó nǔɖe sín hudo, b’ɛ zɛ xɔ́ntɔn ɖagbe lɛ wu. Ye ɖó na ɖó kancica yeɖesunɔ tɔn xá Mawu, lobo lɛ́ kúdeji ɖɔ nǔ e Biblu kplɔ́n mɛ lɛ é nyí nǔgbo.

¹³ Enyi mɛjitɔ́ lɛ na kpéwú bo kplɔ́n nǔgbo e kúnkplá Mawu é vǐ yetɔn lɛ ɔ, ye ɖó na zé kpɔ́ndéwú ɖ’ayǐ, bo na nyí Biblu kplɔntɔ́ ɖagbe lɛ. Ye ɖó na nɔ zán hwenu, bo lin tamɛ dó nǔ e ye kplɔ́n lɛ é jí. Enɛ ɔ, ye na kpéwú, bo kplɔ́n vǐ yetɔn lɛ bɔ ye lɔ na nɔ wà nǔ ɖokpo ɔ. Ye ɖó na kplɔ́n lee è nɔ zán azɔ̌wanú Biblu kplɔnkplɔn tɔn lɛ gbɔn é vǐ yetɔn lɛ, lee ye nɔ kplɔ́n Biblu kplɔntɔ́ yetɔn gbɔn é ɖɔhun. Mɔ̌ mɛ ɔ, ye na d’alɔ vǐ yetɔn lɛ bɔ Jehovah kpo ‘deví gbejinɔtɔ́ ayiɖotenanɔ’ e é nɔ zán dó na nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn mǐ é kpo sín nǔ na sù nukún yetɔn mɛ. (Mat. 24:45-47) Mɛjitɔ́ lɛ ɖó na nɔte ɖó nǔkplɔnmɛ dodó Biblu tɔn e kplɔ́n vǐ yetɔn lɛ wɛ ye ɖè é kɛɖɛ jí ǎ.  Zɔn dó xwè yetɔn kpo nǔwukpíkpé yetɔn kpo wu, bo kplɔ́n “tito Mawu tɔn e ɖò hwlahwlá ɖò gɔngɔn mɛ lɛ é” ye, enɛ ɔ, nǔɖiɖi yetɔn na lidǒ.—1 Kɔ. 2:10.

14. Etɛwu mǐ ka ɖó na kplɔ́n nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ? (Lɛ̌ kpɔ́n gbǎví, “ A ka Sixu Tinmɛ Nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu Tɔn Elɔ lɛ À?”)

¹⁴ Nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ nyí akpáxwé taji Mawuxówema ɔ tɔn ɖé, bo nɔ d’alɔ mǐ bɔ mǐ nɔ ɖó nǔɖiɖi e gɔ́ngɔ́n é nú Jehovah. Nǔɖɔɖ’ayǐ tɛ lɛ ka na hlɔnhlɔn nǔɖiɖi towe? A sixu ɖɔ ɖɔ nǔɖɔɖ’ayǐ ɖěɖee kúnkplá “azǎn gudogudo tɔn lɛ” é wɛ. (2 Tim. 3:1-5; Mat. 24:3, 7) Amɔ̌, nǔɖɔɖ’ayǐ ɖevo tɛ lɛ ka jɛnu bo sixu na hlɔnhlɔn nǔɖiɖi towe? Ði kpɔ́ndéwú ɔ, a sixu tinmɛ lee nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Daniyɛli wemata 2 alǒ wemata 11 mɛ é jɛnu ɖ’ayǐ, bo lɛ́ ɖò jijɛnu wɛ dìn gbɔn é à? * Enyi a ɖó nǔɖiɖi e jinjɔn Biblu jí ganji é ɔ, nǔɖiɖi enɛ na sɛ̀ dò ǎ. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú nɔví mǐtɔn e è dóya na tawun ɖò Allemagne ɖò Wɛkɛ Hwan Wegɔ́ ɔ hwenu lɛ é tɔn. Ye mɔ nǔ jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ ɖěɖee kúnkplá azǎn gudogudo tɔn lɛ é mɛ mlɛ́mlɛ́ ǎ có, ye ɖó nǔɖiɖi e gɔ́ngɔ́n é nú Mawuxówema ɔ.

15-17. Nɛ̌ Biblu kplɔnkplɔn ka na hlɔnhlɔn nɔví mǐtɔn e acɛkpikpa Nazi tɔn dóya na lɛ é gbɔn?

¹⁵ Hwenu e acɛkpikpa Nazi tɔn ɖò acɛ kpa wɛ ɖò Allemagne é ɔ, nɔví mǐtɔn afatɔ́n mɔ̌kpan wɛ è bɛ́ dó yadonúmɛkpá lɛ mɛ. Hitler kpo gǎn nukúnɖeji Heinrich Himmler kpo gbɛ́ wǎn nú Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ. Sɔgbe xá nǔ e nɔví nyɔnu ɖé ɖɔ é ɔ, Himmler ɖɔ nú nɔví nyɔnu mǐtɔn e ɖò yadonúmɛkpá mɛ é ɖé lɛ ɖɔ: “Jehovah mitɔn sixu kp’acɛ ɖò jixwé dɔ̌n, amɔ̌, ayikúngban jí fí ɔ, mǐdɛɛ wɛ ɖò acɛ kpa wɛ! Mǐ na kpɔ́n mɛ e tɔn jí é na gbò ɖó é!” Etɛ ka d’alɔ togun Jehovah tɔn b’ɛ nɔ gbeji?

¹⁶ Biblu Kplɔntɔ́ enɛ lɛ tuùn ɖɔ Axɔ́suɖuto Mawu tɔn ko jɛ acɛ kpa jí sín 1914.  Gbeklánxámɛ syɛnsyɛn enɛ kpaca ye ǎ. Ye kúdeji ɖɔ acɛkpikpa gbɛtɔ́ tɔn ɖebǔ kún sixu gbò kpò nyi ali jí nú linlin Mawu tɔn bonu é na gɔn jijɛnu ó. Hitler sixu ɖó nǔ sinsɛn nǔgbo ɔ nu alǒ sɔ́ acɛkpikpa ɖé ɖ’ayǐ bonu é na ɖó hlɔnhlɔn hú Axɔ́suɖuto Mawu tɔn ǎ. Nɔví mǐtɔn lɛ kúdeji ɖɔ acɛkpikpa Hitler tɔn na wá vivɔnu jɛn wɛ.

¹⁷ Nǔ enɛ e jí nɔví enɛ lɛ kú dó syɛnsyɛn é sɔgbe. É sɔ́ lín ǎ bɔ acɛkpikpa Nazi tɔn j’ayǐ, bɔ nya e nɔ nyí Heinrich Himmler bo ɖɔ ɖɔ “ayikúngban jí fí ɔ, mǐdɛɛ wɛ ɖò acɛ kpa wɛ” é hɔn dó gbɛ̀ tɔn jí. Hwenu e é ɖò hinhɔn wɛ é ɔ, é xò gò Nɔví Lübke e nyí gantɔ́ xóxó ɖé é, bo tuùn i. Ee Himmler sín linlin lɛ ma sɔ́ jɛnu ɖebǔ ǎ é ɔ, é kanbyɔ Nɔví Lübke ɖɔ: “Biblu Kplɔntɔ́, nɛ̌ nǔ lɛ ka na yì gbɔn dìn?” Nɔví Lübke tinmɛ nú Himmler ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ tuùn ɖɔ é ɖò gaan ɖɔ acɛkpikpa Nazi tɔn na j’ayǐ bɔ è na ɖè emi nyite. Himmler e ɖɔ xó nyanya gegě dó Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ wu wá yì é sɔ́ tuùn nǔ e é na ɖɔ dìn é ǎ. É sɔ́ lín ǎ bɔ é hu éɖée. Etɛ tan enɛ ka kplɔ́n mǐ? Biblu kplɔnkplɔn, kaka jɛ nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖ’emɛ lɛ é kplɔnkplɔn jí sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na ɖó nǔɖiɖi e ma na sɛ̀ dò ǎ é nú Mawu, bo na lɛ́ na mǐ jiɖiɖe ɖò mɛtɛnkpɔn lɛ hwenu.—2 Pi. 1:19-21.

18. Lee Jaan 6:67, 68 xlɛ́ gbɔn é ɔ, etɛwu mǐ ka ɖó na “tuùn nǔ ganji, bo ɖó nukúnnúmɔjɛnǔmɛ titewungbe” e xó Pɔlu ɖɔ é?

¹⁸ Mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó na nɔ ɖè wanyiyi xlɛ́; jijɔ ɖé wɛ bo nɔ dó gesí Klisanwun nǔgbo lɛ. Amɔ̌, mǐ ɖó na lɛ́ “tuùn nǔ ganji, bo ɖó nukúnnúmɔjɛnǔmɛ titewungbe.” (Fili. 1:9) É ma nyí mɔ̌ ǎ ɔ, “mɛblɛɖutɔ́ lɛ” kaka jɛ gǔfɔndómawujitɔ́ lɛ jí “na sɔ́ nǔkplɔnmɛ yetɔn lɛ dó gbà ayi dó nú mǐ, bɔ mǐ na nɔ xò yì ɖisí, bo na nɔ xò yì amyɔ.” (Efɛ. 4:14) Hwenu e ahwanvu gegě lɛkɔ sín Jezu gudo ɖò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ é ɔ, mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ ɖexlɛ́ ɖɔ emi ɖeji tawun ɖɔ Jezu ɖó “xó e nɔ na gbɛ̀ mavɔmavɔ mɛ ɔ.” (Xà Jaan 6:67, 68.) Piyɛ́ɛ mɔ nǔ jɛ gǒflɛ́mɛ nǔkplɔnmɛ Jezu tɔn tɔn lɛ bǐ mɛ hwenɛnu ǎ có, é ka nɔ gbeji ɖó é mɔ nǔ jɛ nǔgbo e kúnkplá Klisu é mɛ. Hwi lɔ hɛn ɔ, a na na hlɔnhlɔn nǔɖiɖi a ɖó nú nǔ e Biblu kplɔ́n mɛ lɛ é. Enyi a bló mɔ̌ ɔ, nǔ ɖebǔ na bo ɖò jijɛ wɛ ɔ, nǔɖiɖi towe na kpò ɖò te, bɔ a na lɛ́ d’alɔ mɛ ɖevo lɛ, bɔ ye lɔ na ɖó nǔɖiɖi e syɛn só é.—2 Jaan 1, 2.