Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 28

Ná Nɔmimaa Akɛ Anɔkwale Lɛ Mli Oyɔɔ Lɛ

Ná Nɔmimaa Akɛ Anɔkwale Lɛ Mli Oyɔɔ Lɛ

“Yaa nɔ ohi shi yɛ nibii ni okase ni hã oyiŋ tsɔ ni ohe oye lɛ amli.”​—2 TIM. 3:14.

LALA 56 Hã Anɔkwale Lɛ Atsɔ Onɔ

NƆ NI ABAASUSU HE *

1. Kɛ́ akɛɛ “anɔkwale lɛ,” te atsɔɔ tɛŋŋ?

“TE OFEE tɛŋŋ obale anɔkwale lɛ?” “Ani atsɔse bo yɛ anɔkwale lɛ mli?” “Afii enyiɛ okɛhi anɔkwale lɛ mli?” Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, obi mɛi saji nɛɛ pɛŋ, aloo nyɛmimɛi komɛi ebi bo pɛŋ. Shi kɛ́ akɛɛ “anɔkwale lɛ,” te atsɔɔ tɛŋŋ? Nibii ni wɔheɔ wɔyeɔ, bɔ ni wɔjáa Nyɔŋmɔ wɔhãa, kɛ bɔ ni wɔhiɔ shi wɔhãa lɛ ni feɔ nɔ ni bei pii lɛ wɔtsɛɔ lɛ “anɔkwale lɛ.” Mɛi ni yɔɔ “anɔkwale lɛ” mli lɛ ekase Biblia lɛ, ni amɛhiɔ shi yɛ shishitoo mlai ni yɔɔ mli lɛ anaa. Enɛ hewɔ lɛ, amɛheee amalei ni atsɔɔ yɛ jamɔi lɛ amli lɛ amɛyeee, ni eyɛ mli akɛ amɛyɛ jeŋ fɔŋ mli moŋ, shi amɛyɛ miishɛɛ.​—Yoh. 8:32.

2. Yɛ nɔ ni aŋma yɛ Yohane 13:34, 35 lɛ naa lɛ, mɛni ekolɛ ebaagbala mɔ ko kɛba anɔkwale lɛ he?

2 Mɛni gbala bo kɛba anɔkwale lɛ he? Ekolɛ bɔ ni Yehowa webii baa amɛjeŋ jogbaŋŋ lɛ ni gbala bo. (1 Pet. 2:12) Aloo ekolɛ, suɔmɔ ni amɛjieɔ kpo amɛtsɔɔ mɛi lɛ. Mɛi pii yɛ ni amɛkaiii nibii ni awie yɛ kpoku lɛ nɔ klɛŋklɛŋ be ni amɛtee asafoŋ kpee lɛ, shi kɛbashi ŋmɛnɛ lɛ, amɛkaiɔ suɔmɔ ni ajie kpo atsɔɔ amɛ lɛ kɛ bɔ ni eta amɛtsuiŋ waa lɛ. Enɛ bɛ naakpɛɛ, ejaakɛ Yesu wie akɛ kɛ́ ekaselɔi lɛ sumɔɔ amɛhe lɛ, no mɛi fɛɛ kɛbaale akɛ ekaselɔi ji amɛ lɛɛlɛŋ. (Kanemɔ Yohane 13:34, 35.) Shi ani suɔmɔ ni wɔnaa yɛ Yehowa webii lɛ ateŋ lɛ pɛ baanyɛ ahã wɔhemɔkɛyeli lɛ mli awa? Dabi.

3. Kɛ́ suɔmɔ ni yɔɔ Nyɔŋmɔ webii lɛ ateŋ lɛ pɛ hewɔ wɔheɔ wɔyeɔ akɛ anɔkwale lɛ mli wɔyɔɔ lɛ, mɛni baanyɛ aba?

3 Mɛni hewɔ wɔkɛɔ akɛ jeee suɔmɔ ni Kristo wie akɛ abaana yɛ Nyɔŋmɔ webii ateŋ lɛ pɛ baanyɛ ahã wɔhemɔkɛyeli lɛ mli awa lɛ? Ejaakɛ kɛ́ nakai suɔmɔ lɛ pɛ nɔ wɔhemɔkɛyeli lɛ damɔ lɛ, no lɛ, kɛ́ nyɛmi ko, tamɔ ekolɛ asafoŋ onukpa loo daa gbɛgbalɔ ko, yafee esha ni yɔɔ hiɛdɔɔ, aloo nyɛmi ko fee wɔ nɔ ko ni yɔɔ dɔlɛ, aloo mɔ ko ni ekwa anɔkwa jamɔ lɛ ma nɔ mi veveeve akɛ jeee anɔkwale lɛ mli wɔyɔɔ lɛ, ekolɛ wɔnane baatɔ̃tɔ ni wɔbaakpa Yehowa sɔɔmɔ. Kɛ́ wɔhemɔkɛyeli lɛ damɔɔɔ wekukpaa kpakpa ni yɔɔ wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ nɔ, shi moŋ edamɔ bɔ ni mɛi feɔ amɛnii amɛhãa lɛ pɛ nɔ lɛ, wɔnyɛŋ wɔfi shi yɛ anɔkwale lɛ mli. No hewɔ lɛ, esaaa akɛ suɔmɔ ni Yehowa webii lɛ jieɔ lɛ kpo amɛtsɔɔ amɛhe lɛ pɛ feɔ yiŋtoo hewɔ ni wɔheɔ wɔyeɔ akɛ anɔkwale lɛ mli wɔyɔɔ lɛ. Moŋ lɛ, esa akɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔkase Biblia lɛ, wɔnu shishi, ni wɔpɛi nibii amli koni wɔná nɔmimaa akɛ nɔ ni wɔkaseɔ yɛ Yehowa he yɛ Biblia lɛ mli lɛ ji anɔkwale.​—Rom. 12:2.

4. Yɛ nɔ ni awie yɛ Mateo 13:3-6, 20, 21 lɛ naa lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ naagbai ni mɛi komɛi kɛkpeɔ lɛ saa amɛhemɔkɛyeli lɛ he ehãa?

4 Yesu wie akɛ, mɛi komɛi mɔɔ anɔkwale lɛ mli “kɛ miishɛɛ,” shi sɛɛ mli kɛ́ amɛkɛ naagbai kpe lɛ, amɛhemɔkɛyeli lɛ mli gbɔjɔɔ. (Kanemɔ Mateo 13:3-6, 20, 21.) Ekolɛ amɛyaleee akɛ kɛ́ amɛbanyiɛ Yesu sɛɛ lɛ, amɛkɛ naagbai baakpe. (Mat. 16:24) Aloo ekolɛ amɛyasusu akɛ, kɛ́ amɛbatsɔmɔ Kristofoi lɛ, nɔ fɛɛ nɔ baaya lɛ jogbaŋŋ ahã amɛ ni amɛnáŋ naagba ko kwraa. Shi jeŋ fɔŋ mli wɔyɔɔ lɛ, ni no hewɔ lɛ, wɔkɛ naagbai baakpe kɛ̃. Nibii baanyɛ atsake be ni wɔkpaaa gbɛ, ni kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, ebaanyɛ efite wɔmiishɛɛ.​—Lala 6:6; Jaj. 9:11.

5. Mɛni nyɛmimɛi pii efee ni tsɔɔ akɛ amɛheɔ amɛyeɔ kɛ amɛtsui fɛɛ akɛ anɔkwale lɛ mli amɛyɔɔ lɛ?

5 Nyɛmimɛi pii kɛ amɛnifeemɔ etsɔɔ akɛ amɛheɔ amɛyeɔ kɛ amɛtsui fɛɛ akɛ anɔkwale lɛ mli amɛyɔɔ lɛ. Mɛni hewɔ wɔkɛɔ nakai? Kɛ́ amɛnyɛmi Kristofonyo ko fee amɛ nɔ ko ni yɔɔ dɔlɛ, loo eyafee esha ko ni yɔɔ hiɛdɔɔ po lɛ, amɛkpaaa Yehowa sɔɔmɔ. (Lala 119:165) Nɔ najiaŋ ni kai ni amɛkɛkpeɔ lɛ baahã amɛhemɔkɛyeli lɛ he ajɔ lɛ, ehãa emli waa moŋ. (Yak. 1:2-4) Mɛni baaye abua bo ni oná hemɔkɛyeli ni mli wa tamɔ amɛnɔ lɛ?

ESA AKƐ ONÁ “NYƆŊMƆ HE NILEE KRƆŊŊ”

6. Mɛni hã blema Kristofoi lɛ ahemɔkɛyeli lɛ mli wa?

6 Kristofoi ni hi shi yɛ blema lɛ kase Ŋmalɛ lɛ kɛ nibii ni Yesu tsɔɔ lɛ, ni ji, “sane kpakpa lɛ anɔkwale lɛ,” ni enɛ ji nɔ ni hã amɛna akɛ anɔkwale lɛ mli amɛyɔɔ lɛ. (Gal. 2:5) Mɛni ji “sane kpakpa lɛ anɔkwale lɛ”? No ji nibii fɛɛ ni Kristofoi heɔ amɛyeɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, amɛheɔ amɛyeɔ akɛ Yesu bagbo ehã adesai ni atee lɛ shi. Bɔfo Paulo nyɛ ‘etsɛ ŋmalɛi ayisɛɛ kɛtsɔɔ akɛ ehe miihia ni Kristo lɛ ana nɔ ni ete shi kɛjɛ gbohii ateŋ,’ ni enɛ hãa wɔnaa akɛ, eyiŋ efeee lɛ kɔshikɔshi bibioo po akɛ nibii nɛɛ ji anɔkwale. (Bɔf. 17:2, 3) Kristofoi ni hi shi yɛ blema lɛ he nibii nɛɛ amɛye, ni amɛkɛ amɛhiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ akɛ ebaatsɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ eye ebua amɛ ni amɛnu Ŋmalɛ lɛ shishi. Amɛpɛi Ŋmalɛ lɛ mli jogbaŋŋ koni amɛkwɛ akɛ nibii ni atsɔɔ amɛ lɛ yɛ mli nakai lo. (Bɔf. 17:11, 12; Heb. 5:14) Jeee nɔ ni amɛjwɛŋmɔ kɛɔ amɛ, bɔ ni amɛnuɔ he amɛhãa yɛ nibii ni atsɔɔ amɛ lɛ ahe, loo miishɛɛ ni amɛnáa kɛ́ amɛkɛ amɛnyɛmimɛi lɛ kpe lɛ pɛ hewɔ amɛkpɛ amɛyiŋ akɛ amɛbaasɔmɔ Yehowa lɛ. Moŋ lɛ, amɛkase Nyɔŋmɔ he nii ni amɛná ‘ehe nilee krɔŋŋ,’ ni no hã amɛhe enɔ amɛye.​—Kol. 1:9, 10.

7. Kɛ́ wɔkase Biblia lɛ koni wɔhemɔkɛyeli lɛ mli awa lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ wɔbaaná he sɛɛ?

7 Nibii ni wɔkase kɛjɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli lɛ tsakeee. (Lala 119:160) Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ nyɛmi ko fee wɔ nɔ ko ni yɔɔ dɔlɛ loo eyafee esha ko ni yɔɔ hiɛdɔɔ lɛ, no tsakeee nɔ ni aŋma yɛ Biblia lɛ mli lɛ. Nakai nɔŋŋ kɛ́ wɔkɛ kaa kpe lɛ, etsakeee nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ lɛ. No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔkase Biblia lɛ jogbaŋŋ koni hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ akɛ emli saji lɛ ji anɔkwale lɛ mli awa. Kɛ́ wɔhemɔkɛyeli lɛ mli wa lɛ, wɔbaafi shi shiŋŋ ekɔɔɔ he eko naagbai ni wɔkɛbaakpe, tamɔ bɔ ni lɛlɛ ni aŋmɛ lɛ sɛkɛ lɛ butuuu ekɔɔɔ he eko bɔ ni ahum ni tswaa lɛ naa wa hã lɛ. Mɛni obaanyɛ ofee koni hemɔkɛyeli ni oyɔɔ akɛ anɔkwale lɛ mli oyɔɔ lɛ mli awa?

ESA AKƐ ONÁ NƆMIMAA AKƐ NIBII NI OHEƆ OYEƆ LƐ JI ANƆKWALE

8. Yɛ nɔ ni aŋma yɛ 2 Timoteo 3:14, 15 lɛ naa lɛ, te fee tɛŋŋ ni Timoteo yiŋ tsɔ akɛ ena anɔkwale lɛ?

8 Timoteo yiŋ efeee lɛ kɔshikɔshi bibioo po akɛ anɔkwale lɛ mli eyɔɔ lɛ. Mɛni hewɔ? (Kanemɔ 2 Timoteo 3:14, 15.) Timoteo mami kɛ enaa tsɔɔ lɛ “ŋmalɛi krɔŋkrɔŋi lɛ.” Shi ekã shi faŋŋ akɛ, lɛ diɛŋtsɛ hu ehe be ekase ŋmalɛi nɛɛ jogbaŋŋ. Nibii ni ekase lɛ ‘hã eyiŋ tsɔ ni ehe eye’ akɛ ena anɔkwale lɛ. Sɛɛ mli lɛ, Timoteo kɛ emami kɛ enaa bale nibii ni Kristofoi heɔ amɛyeɔ lɛ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, suɔmɔ ni Yesu sɛɛnyiɛlɔi lɛ jie kpo amɛtsɔɔ amɛhe lɛ ta Timoteo tsuiŋ, ni eshwe waa ni ekɛ enyɛmimɛi Kristofoi lɛ abɔ ni eye ebua amɛ. (Fip. 2:19, 20) Shi jeee nibii nɛɛ ni hã ehemɔkɛyeli lɛ mli wa. Moŋ lɛ, ekase Yehowa he nii jogbaŋŋ, ni no ji nɔ ni hã ebasumɔ lɛ ni ehemɔkɛyeli lɛ mli wa. Bo hu esa akɛ okase Biblia lɛ jogbaŋŋ, ejaakɛ no dani obaaná nɔmimaa akɛ nibii ni ekɛɔ yɛ Yehowa he lɛ ji anɔkwale.

9. Mɛɛ anɔkwa saji etɛ komɛi ni he hiaa esa akɛ opɛi mli koni oná nɔmimaa akɛ amɛyɛ mli?

9 Mɛɛ anɔkwa saji esa akɛ opɛi mli koni oná nɔmimaa akɛ amɛyɛ mli? Naa etɛ komɛi ni he hiaa waa ni obaanyɛ okɛje shishi. Klɛŋklɛŋ lɛ, esa akɛ oná nɔmimaa akɛ Yehowa Nyɔŋmɔ ni bɔ nibii fɛɛ. (2 Mo. 3:14, 15; Heb. 3:4; Kpo. 4:11) Nɔ ni ji enyɔ lɛ, esa akɛ okase ni oná nɔmimaa akɛ Biblia lɛ ji Nyɔŋmɔ Wiemɔ, ni akɛ, adesai ahewɔ ehã aŋma. (2 Tim. 3:16, 17) Nɔ ni ji etɛ lɛ, esa akɛ opɛi nii amli okwɛ nɔ hewɔ ni obaanyɛ ohe oye kɛ otsui fɛɛ akɛ, Yehowa yɛ mɛi komɛi ni ehala akɛ ewebii koni amɛjá lɛ, ni akɛ, mɛi nɛɛ ji Yehowa Odasefoi, ni Kristo ji amɛhiɛnyiɛlɔ. (Yes. 43:10-12; Yoh. 14:6; Bɔf. 15:14) Ani ehe miihia ni okase Biblia muu lɛ fɛɛ owo oyitsoŋ dani oná nɔmimaa akɛ nibii etɛ ni atsĩ tã nɛɛ ji anɔkwale? Dabi. Nɔ moŋ ni ehe miihia ni ofee ji, ni ojwɛŋ nibii ni okaseɔ lɛ anɔ. Kɛ́ ofee nakai lɛ, hemɔkɛyeli ni oyɔɔ akɛ anɔkwale lɛ mli oyɔɔ lɛ mli baawa.​—Rom. 12:1.

YE OBUA MƐI NI AMƐNA AKƐ ANƆKWALE LƐ NƐ

10. Be ni wɔkase Biblia lɛ ni wɔbale anɔkwale lɛ, mɛni esa akɛ wɔnyɛ wɔfee?

10 Kɛ́ wɔpɛi nii amli ni wɔná nɔmimaa akɛ anɔkwa saji etɛ ni wɔkase yɛ Nyɔŋmɔ, Biblia lɛ, kɛ Nyɔŋmɔ webii lɛ ahe lɛ ji anɔkwale lɛ, esa akɛ wɔnyɛ wɔjɛ Ŋmalɛ lɛ mli wɔgbála mli wɔtsɔɔ mɛi. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ sɔ̃ kome ni kã Kristofoi anɔ ji, ni amɛtsɔɔ mɛi fɛɛ ni baabo amɛ toi lɛ nibii ni amɛkase yɛ Biblia lɛ mli lɛ. * (1 Tim. 4:16) Be ni wɔgbálaa nibii ni wɔkase lɛ amli wɔhãa mɛi koni amɛnu shishi ni amɛhe amɛye lɛ, wɔ diɛŋtsɛ wɔhemɔkɛyeli lɛ hu mli waa.

11. Te bɔfo Paulo tsɔɔ nii ehã tɛŋŋ? Ni te wɔbaafee tɛŋŋ wɔkase lɛ?

11 Bɔfo Paulo ‘jɛ Mose Mla lɛ kɛ Gbalɔi lɛ fɛɛ mli ebɔ mɔdɛŋ akɛ ebaahã mɛi ni etsɔɔ amɛ nii lɛ ayiŋ atsɔ kɛba Yesu gbɛfaŋ.’ (Bɔf. 28:23) Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔkase lɛ? Kɛ́ wɔmiitsɔɔ mɛi nii lɛ, esa akɛ wɔhã amɛle nibii ni awie yɛ Biblia lɛ mli lɛ. Shi no pɛ kɛkɛ faaa. Esa akɛ wɔye wɔbua amɛ ni amɛsusu nibii nɛɛ ahe jogbaŋŋ. Kɛ́ wɔfee nakai lɛ, amɛyiŋ baatsɔ, ni amɛbaana akɛ nibii ni wɔtsɔɔ amɛ yɛ Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ ni sumɔɔ wɔ lɛ he lɛ ji anɔkwale, ni no baatsirɛ amɛ ni amɛsumɔ lɛ ni amɛbasɔmɔ lɛ. Kɛkɛ lɛ, ebaŋ lɛ akɛ wɔsane ni amɛsumɔɔ lɛ hewɔ amɛbaa anɔkwale lɛ mli lɛ.

Fɔlɔi, nyɛtsɔa nyɛbii lɛ “Nyɔŋmɔ nibii ni mli kwɔlɔ lɛ,” koni amɛhemɔkɛyeli lɛ mli awa” (Kwɛmɔ kuku 12-13) *

12-13. Mɛni fɔlɔi baanyɛ afee kɛye amɛbua amɛbii lɛ koni amɛhi anɔkwale lɛ mli amɛwala gbii fɛɛ?

12 Fɔlɔi, ani nyɛmiisumɔ ni nyɛbii lɛ ahi anɔkwale lɛ mli amɛwala gbii fɛɛ? Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, nyɛmiisumɔ. Fɔlɔi komɛi nuɔ he akɛ kɛ́ amɛbii lɛ ná nanemɛi kpakpai yɛ asafo lɛ mli lɛ, no pɛ kɛkɛ baanyɛ aye abua amɛ ni amɛhemɔkɛyeli lɛ mli awa. Shi jeee nakai eji. Kɛ́ nyɛmiitao nyɛbii lɛ ahe awa yɛ anɔkwale lɛ mli lɛ, esa akɛ nyɛye nyɛbua amɛ ni amɛkɛ Nyɔŋmɔ abɔ naanyo, ni agbɛnɛ hu, amɛná nɔmimaa akɛ nibii ni amɛkaseɔ yɛ Biblia lɛ mli lɛ ji anɔkwale.

13 Dani fɔlɔi baanyɛ atsɔɔ amɛbii Nyɔŋmɔ he nii lɛ, esa akɛ amɛ diɛŋtsɛ lɛ amɛkase Biblia lɛ jogbaŋŋ, ni amɛhe be amɛjwɛŋ nɔ ni amɛkaseɔ lɛ nɔ. Anɔkwa, ja amɛfee nakai dani amɛbaanyɛ amɛye amɛbua amɛbii lɛ ni amɛ hu amɛfee nakai. Agbɛnɛ hu, esa akɛ amɛtsɔɔ amɛ bɔ ni akɛ woji kɛ nibii krokomɛi ni asafo lɛ efee ehã wɔ koni eye ebua wɔ ni wɔnu Biblia lɛ shishi lɛ tsuɔ nii ahãa, tamɔ bɔ ni amɛtsɔɔ amɛ-Biblia mli nikaselɔi lɛ nɔŋŋ. Kɛ́ amɛfee nakai lɛ, amɛbii lɛ baasumɔ Yehowa, ni amɛbaahe amɛye akɛ, “nyɔŋ anɔkwafo kɛ hiɛshikalɔ lɛ” nɔ etsɔɔ eyeɔ ebuaa etsuji koni amɛnu Biblia lɛ shishi jogbaŋŋ. (Mat. 24:45-47) Fɔlɔi, kɛ́ Biblia mli tsɔɔmɔi ni esa akɛ ale klɛŋklɛŋ lɛ pɛ nyɛtsɔɔ nyɛbii lɛ, no lɛ, ebaawa akɛ amɛbaaná hemɔkɛyeli ni mli wa. No hewɔ lɛ, nyɛkwɛa afii ni amɛye kɛ “Nyɔŋmɔ nibii ni mli kwɔlɔ lɛ” ateŋ nɔ ni kɛ́ nyɛtsɔɔ amɛ lɛ amɛbaanu shishi, ni nyɛtsɔa amɛ.​—1 Kor. 2:10.

KASEMƆ BIBLIA MLI GBALƐI

14. Mɛni hewɔ esa akɛ okase Biblia mli gbalɛi? (Kwɛmɔ akrabatsa ni yitso ji, “ Ani Obaanyɛ Ogbála Gbalɛi Nɛɛ Amli?” lɛ hu.)

14 Nibii ni hãa wɔhemɔkɛyeli mli waa lɛ ateŋ ekome ni he hiaa waa ji, gbalɛi ni yɔɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli lɛ. Yɛ gbalɛi ni kɔɔ “naagbee gbii lɛ” ahe lɛ asɛɛ lɛ, mɛɛ gbalɛi krokomɛi okase ni ehã ohemɔkɛyeli lɛ mli ewa? (2 Tim. 3:1-5; Mat. 24:3, 7) Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ani obaanyɛ otsɔɔ gbalɛi ni yɔɔ Daniel yitso 2 loo Daniel yitso 11 lɛ ateŋ nɔ ni eba mli momo kɛ nɔ ni miiba mli amrɔ nɛɛ? * Kɛ́ ohemɔkɛyeli lɛ damɔ nibii ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ anɔ lɛ, ebaawa akɛ kɛ́ okɛ naagba ko kpe lɛ, ohemɔkɛyeli lɛ mli baagbɔjɔ. Susumɔ wɔnyɛmimɛi ni awa amɛ yi waa yɛ Germany be ni awuɔ Jeŋ Ta II lɛ ahe okwɛ. Eyɛ mli akɛ no mli lɛ, jeee gbalɛi fɛɛ ni kɔɔ naagbee gbii lɛ ahe lɛ amɛnuɔ shishi moŋ, shi amɛná hemɔkɛyeli ni mli wa akɛ nɔ ni Biblia lɛ ewie lɛ baaba mli.

Kɛ́ wɔkase Biblia lɛ kɛ gbalɛi ni yɔɔ mli lɛ, wɔhemɔkɛyeli lɛ mli baawa, ni wɔbaafi shi shiŋŋ yɛ kai amli (Kwɛmɔ kuku 15-17) *

15-17. Mɛɛ gbɛ nɔ nibii ni wɔnyɛmimɛi lɛ ekase yɛ Biblia lɛ mli lɛ ye ebua amɛ be ni Nazi nɔyeli lɛ wa amɛ yi lɛ?

15 Be ni Nazi nɔyeli lɛ yeɔ nɔ yɛ Germany lɛ, amɛmɔmɔ wɔnyɛmimɛi akpei abɔ ni amɛkɛ amɛ tee yiwalɛ nsarai amli. Hitler, ni ji Nazi nɔyeli lɛ hiɛnyiɛlɔ lɛ, kɛ nakai nɔyeli lɛ mli onukpai lɛ ateŋ mɔ kome ni atsɛɔ lɛ Heinrich Himmler lɛ taooo Yehowa Odasefoi kwraa. Nyɛmi yoo ko bɔ amaniɛ akɛ, be ko lɛ, Himmler kɛɛ nyɛmimɛi yei ni yɔɔ yiwalɛ nsara ko mli lɛ akɛ: “Kɛ́ nyɛkɛɛ nyɛ-Yehowa lɛ miiye nɔ yɛ ŋwɛi lɛ, nyɛsane ni. Shi yɛ shikpɔŋ nɔ biɛ lɛ, wɔ wɔyeɔ nɔ! Wɔbaatsɔɔ nyɛ nɔ ko naa, koni akwɛ akɛ wɔ kɛ nyɛ lɛ, namɛi ahe wa!” Mɛni ye ebua wɔnyɛmimɛi lɛ ni amɛnyɛ amɛhiɛ amɛhemɔkɛyeli lɛ mli?

16 Wɔnyɛmimɛi ni hi shi yɛ nakai beiaŋ lɛ le akɛ, Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ bɔi nɔyeli yɛ afi 1914. No hewɔ lɛ, efeee amɛ naakpɛɛ akɛ aawa amɛ yi waa. Kɛ̃lɛ, amɛhe amɛye kɛ amɛtsui fɛɛ akɛ, Hitler nyɛŋ abule anɔkwa jamɔ shishi kɔkɔɔkɔ, ni asaŋ, enɔyeli lɛ nyɛŋ abutu Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ, ejaakɛ adesa nɔyeli ko bɛ ni baanyɛ atsĩ Nyɔŋmɔ naa koni eyiŋtoo lɛ akaba mli. Wɔnyɛmimɛi lɛ ná nɔmimaa akɛ, bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, Hitler nɔyeli lɛ baagbee shi.

17 Ani nibii tee lɛ bɔ ni amɛhe amɛye lɛ? Hɛɛ. Eyeee be ko ni Nazi nɔyeli lɛ gbee shi. Agbɛnɛ lɛ, baakwɛ Heinrich Himmler, nuu lɛ ni kɛɛ “yɛ shikpɔŋ nɔ biɛ lɛ, wɔ wɔyeɔ nɔ” lɛ, ni eejo foi koni akagbe lɛ! Ehe ni eyabaaa nii lɛ, ekɛ nyɛmimɛi ni awo amɛ tsuŋ lɛ ateŋ mɔ kome ni atsɛɔ lɛ Nyɛminuu Lübke lɛ kpe, ni eyoo lɛ. Himmler hao. Ebi wɔnyɛmi nuu lɛ akɛ: “No hewɔ lɛ, Biblia Kaselɔ, bianɛ lɛ, te nibii baaya lɛ tɛŋŋ?” Nyɛminuu Lübke hã ele akɛ, Yehowa Odasefoi le jeeŋmɔ akɛ, Nazi nɔyeli lɛ baagbee shi ni Yehowa baahere ewebii lɛ ayiwala. Eji be ko ni eho lɛ kulɛ, Himmler baawie babaoo. Shi agbɛnɛ lɛ, naa lɛ damɔ shi ni enyɛɛɛ etswa esɛŋ. No sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, egbe ehe. Mɛni wɔkaseɔ yɛ sane nɛɛ mli? No ji akɛ, kɛ́ wɔkase Biblia lɛ kɛ gbalɛi ni yɔɔ mli lɛ, wɔhemɔkɛyeli lɛ mli baawa, ni wɔbaafi shi shiŋŋ kɛ́ awa wɔ yi po.​—2 Pet. 1:19-21.

18. Mɛɛ gbɛ nɔ sane ni abɔ he amaniɛ yɛ Yohane 6:67, 68 lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔnaa nɔ hewɔ ni ehe miihia ni wɔná “nilee krɔŋŋ kɛ sanesɛɛkɔmɔ ni hi kɛwula shi” lɛ?

18 Esa akɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ asumɔ enyɛmi, ejaakɛ no hãa anaa akɛ anɔkwa Kristofoi ji wɔ. Shi kɛfata he lɛ, esa akɛ wɔná “nilee krɔŋŋ kɛ sanesɛɛkɔmɔ ni hi kɛwula shi.” (Fip. 1:9) Kɛjeee nakai lɛ, “tsɔɔmɔ fɛɛ tsɔɔmɔ ni tamɔ kɔɔyɔɔ lɛ” baatswa wɔ kɛya kɛba, ni ŋaa fɔŋ ni mɛi ni ekwa anɔkwa jamɔ lɛ toɔ lɛ baadu wɔ. (Efe. 4:14) Be ko be ni Yesu kaselɔi lɛ ateŋ mɛi pii kpa esɛɛ nyiɛmɔ lɛ, bɔfo Petro wie nɔ ko ni hãa wɔnaa akɛ, ehe eye kɛ etsui fɛɛ akɛ, Yesu yɛ “naanɔ wala wiemɔi.” (Kanemɔ Yohane 6:67, 68.) Nakai beiaŋ lɛ, Petro nuuu nibii fɛɛ ni kɔɔ naanɔ wala wiemɔi nɛɛ ahe lɛ shishi. Kɛ̃lɛ, eye anɔkwa, ejaakɛ enyɛ ekɔ sɛɛ akɛ, nibii ni Yesu wieɔ lɛ ji anɔkwale. Kɛ́ bo hu ofee nibii ni baahã ohemɔkɛyeli lɛ mli awa, ni ofee nibii ni baahã oná nɔmimaa akɛ anɔkwale lɛ mli oyɔɔ lɛ, no lɛ, obaafi shi yɛ kai fɛɛ ni okɛbaakpe lɛ amli, ni obaaye obua mɛi krokomɛi ni amɛ hu amɛhemɔkɛyeli lɛ mli awa.​—2 Yoh. 1, 2.

LALA 72 Jajemɔ Maŋtsɛyeli Anɔkwale Lɛ

^ kk. 5 Nikasemɔ nɛɛ baaye abua wɔ ni wɔna akɛ, anɔkwa saji ni wɔkaseɔ kɛjɛɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli lɛ ahe miihia waa. Agbɛnɛ hu, ebaahã wɔna nibii ni kɛ́ wɔfee lɛ, hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ akɛ nibii ni wɔheɔ wɔyeɔ lɛ ji anɔkwale lɛ mli baawa.

^ kk. 10 Nɔ kome ni baaye abua bo ni onyɛ ogbála nibii ni okase yɛ Biblia lɛ mli lɛ amli ohã mɛi ji, saji ni je kpo yɛ Buu-Mɔɔ lɛ mli kɛjɛ afi 2012 kɛyashi afi 2015 ni yitso ji, “Sane Ko Ní Odasefonyo Ko Kɛ Mɔ Ko Gba” lɛ. Sanebimɔi ni ahã hetoo yɛ saji nɛɛ amli lɛ ekomɛi ji, “Ani Yesu Nɔŋŋ Ji Nyɔŋmɔ?,” “Mɛɛ Be Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli Lɛ Bɔi Nɔyeli?,” kɛ “Mɛni Hewɔ Nyɔŋmɔ Ŋmɛɔ Piŋmɔ Gbɛ?

^ kk. 14 Atsɔɔ gbalɛi nɛɛ amli fitsofitso yɛ June 15, 2012 Buu-Mɔɔ lɛ, kɛ May 2020 Buu-Mɔɔ lɛ mli.

^ kk. 60 NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI: Weku ko miifee weku jamɔ, ni fɔlɔi lɛ miiye amɛmiibua amɛbii lɛ ni amɛnu Biblia mli gbalɛi ni kɔɔ amanehulu kpeteŋkpele lɛ he lɛ ashishi.

^ kk. 62 NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI: Kɛ́ amanehulu kpeteŋkpele lɛ fɛ lɛ, nibii ni baaya nɔ lɛ efeŋ nɔ ko hee kɛhãŋ weku nɛɛ.