1. Tũkoragwo tũkiuga atĩa rĩrĩa twahũthĩra ciugo “ũhoro wa ma”?

“WAMENYIRE ũhoro wa ma atĩa?” “Hihi warereirũo ũhoro-inĩ wa ma?” “Ũkoretwo ũhoro-inĩ wa ma ihinda rĩigana atĩa?” No kũhoteke wanorio ciũria icio, kana wanoria andũ angĩ ciũria icio. Tũkoragwo tũkiuga atĩa rĩrĩa tũroiga “ũhoro wa ma”? Kaingĩ rĩrĩa twahũthĩra ciugo “ũhoro wa ma,” tũkoragwo tũkĩaria ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio witũ, njĩra itũ ya gũthathaiya, na mũtũũrĩre witũ. Andũ arĩa marĩ thĩinĩ wa “ũhoro wa ma” nĩ moĩ maũndũ marĩa Bibilia ĩrutanaga, na matũũraga kũringana na ũtaaro wayo. Ũndũ ũcio ũtũmaga matige gwĩtĩkia morutani ma maheeni ma ndini, na makenere ũtũũro marĩ rungu rwa thĩ ĩno ĩtongoragio nĩ Shaitani.​—Joh. 8:32.

2. O ta ũrĩa Johana 13:34, 35 yonanĩtie-rĩ, kaingĩ nĩ kĩĩ kĩgucagĩrĩria andũ ũhoro-inĩ wa ma?

² Nĩ kĩĩ gĩakũgucĩrĩirie ũhoro-inĩ wa ma? No gũkorũo hihi nĩ mĩtugo mĩega ya ndungata cia Jehova. (1 Pet. 2:12) Ningĩ no gũkorũo nĩ wendo wao kwerekera andũ arĩa angĩ. Andũ aingĩ nĩ monaga wendo ũcio moka mũcemanio-inĩ wao wa mbere, na nĩguo ũndũ ũrĩa maririkanaga mũno o na gũkĩra maũndũ marĩa maarutanirũo. Ũcio ti ũndũ wa kũgegania tondũ Jesu ooigire atĩ arũmĩrĩri ake mangĩkamenyeka nĩ ũndũ wa wendo ũrĩa monanagia. (Thoma Johana 13:34, 35.) No nĩ harĩ maũndũ mangĩ mabataranagia nĩguo wĩtĩkio witũ ũkorũo na hinya.

3. Kũngĩthiĩ atĩa angĩkorũo wĩtĩkio witũ wĩhocetie harĩ wendo ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ monanagia?

³ Wĩtĩkio witũ ndwagĩrĩirũo gũkorũo wĩhocetie tu o harĩ wendo ũrĩa andũ a Ngai monanagia. Nĩkĩ? Ta hũũra mbica ndungata ya Jehova ĩrĩa hihi nĩ mũthuri wa kĩũngano kana painia ĩngĩka mehia maritũ. Ningĩ-rĩ, ĩ mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ angĩka ũndũ wa gũgũtuurithia? Kana mũndũ atuĩke mũregenyũki  ambĩrĩrie kuuga atĩ maũndũ marĩa twĩtĩkĩtie ti ma ma? Maũndũ ta macio mangĩkĩka-rĩ, hihi no ũhĩngĩke ũtige gũtungatĩra Jehova? Ũndũ ũrĩa tũbatiĩ kũririkana nĩ ũyũ: Angĩkorũo wĩtĩkio witũ harĩ Ngai wĩhocetie harĩ ũrĩa andũ angĩ mareka, handũ ha gũkorũo wĩhocetie harĩ ũrata witũ na Jehova, ndũngĩkorũo ũrĩ mũrũmu. Ningĩ o ta ũrĩa mũndũ atangĩaka nyũmba akĩhũthĩra indo ingĩthũka na ihenya, noguo o na wĩtĩkio witũ ũtabatiĩ gũkorũo wĩhocetie harĩ ũrĩa tũiguaga kwerekera Jehova na andũ ake. Wee mwene nĩ ũrabatara gũkorũo na ma atĩ Bibilia ĩkoragwo na ũhoro wa ma wĩgiĩ Jehova.​—Rom. 12:2.

4. Kũringana na Mathayo 13:3-6, 20, 21, andũ amwe mahutagio na njĩra ĩrĩkũ rĩrĩa wĩtĩkio wao wagerio?

⁴ Jesu ooigire atĩ nĩ kũrĩ andũ mangĩkamũkĩra ũhoro wa ma ‘makenete,’ no wĩtĩkio wao nĩ ũngĩagire hinya macemania na magerio. (Thoma Mathayo 13:3-6, 20, 21.) No gũkorũo hihi matiataũkĩirũo atĩ kũrũmĩrĩra Jesu nĩ kũngĩgaakorũo na moritũ. (Mat. 16:24) Ningĩ no gũkorũo meeciragia atĩ matuĩka Akristiano, ũtũũro wao ndũrĩkoragwo na moritũ no ũrĩkoragwo na irathimo theri. No thĩinĩ wa thĩ ĩno no mũhaka tũgacemania na moritũ. Maũndũ no macenjie, na ũndũ ũcio no ũtũme twage gĩkeno kwa ihinda.​—Thab. 6:6; Koh. 9:11.

5. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ monanagia atĩa atĩ marĩ na ma na maũndũ marĩa metĩkĩtie?

⁵ Aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ, nĩ monanagia atĩ marĩ na ma biũ atĩ maũndũ marĩa metĩkĩtie nĩ ma ma. Na njĩra ĩrĩkũ? Wĩtĩkio wao ndwenyenyaga o na Mũkristiano ũngĩ angĩmatuurithia kana aingĩre mehia-inĩ maritũ. (Thab. 119:165) Hĩndĩ ciothe magerera moritũ, wĩtĩkio wao ũgĩaga na hinya makĩria handũ ha kũnyiha. (Jak. 1:2-4) Ũngĩgĩa na wĩtĩkio ta ũcio ũrĩ na hinya atĩa?

6. Akristiano a karine ya mbere maahocetie wĩtĩkio wao harĩ kĩĩ?

⁶ Akristiano a karine ya mbere maahocetie wĩtĩkio wao harĩ ũmenyo wa Maandĩko na morutani ma Jesu Kristo, ũguo nĩ kuuga “ma ya ũhoro ũrĩa mwega.” (Gal. 2:5) Ũhoro ũcio wa ma, nĩ morutani mothe marĩa Akristiano metĩkĩtie, ta ũhoro wĩgiĩ igongona rĩa Jesu rĩa ũkũũri na kũriũka gwake. Mũtũmwo Paulo nĩ eetĩkĩtie atĩ morutani macio nĩ ma ma. Nĩkĩ? Tondũ nĩ aatuĩririe na njĩra ya Maandĩko, akĩmenya atĩ “no mũhaka Kristo angĩanyarirĩkire na ariũkio kuuma kũrĩ arĩa akuũ.” (Atũm. 17:2, 3) Akristiano a karine ya mbere nĩ meetĩkĩtie morutani macio na nĩ meehokete roho mũtheru ũmateithie gũtaũkĩrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai. Nĩ meetuĩrĩirie o ene makĩmenya atĩ morutani macio mehocetie harĩ Maandĩko. (Atũm. 17:11, 12; Ahib. 5:14) Wĩtĩkio wao ndwehocetie harĩ o ũrĩa maaiguaga na kũu thĩinĩ, na matiatungatagĩra Jehova no ũndũ tu wa gũkorũo nĩ maakenagĩra kũnyitanĩra na andũ ake. Handũ ha ũguo, wĩtĩkio wao wehocetie harĩ “ũmenyo ũrĩa wa ma wa Ngai.”​—Kol. 1:9, 10.

7. Gũkorũo na wĩtĩkio harĩ ũhoro wa ma ũrĩa ũrĩ Bibilia-inĩ kũngĩtũteithia atĩa?

⁷ Ũhoro wa ma ũrĩa ũrĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai ndũcenjagia. (Thab. 119:160) Kwa ngerekano, ũhoro wa ma ndũngĩcenjia mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ angĩgũtuurithia, kana aingĩre mehia-inĩ maritũ. Ningĩ ũhoro wa ma ndũngĩcenjia o na tũngĩcemania na moritũ. Kwoguo nĩ tũbatiĩ kũmenya wega morutani ma Bibilia na tũkorũo tũtarĩ na nganja atĩ nĩ ma ma. O ta ũrĩa nanga ĩngĩteithia gatarũ hĩndĩ ya kĩhuhũkanio, no taguo wĩtĩkio mũrũmu wĩhocetie harĩ ũhoro wa ma ũrĩa ũrĩ Bibilia-inĩ ũngĩtũteithia hĩndĩ ya moritũ. Nĩ kĩĩ kĩngĩgũteithia gũkorũo na ma biũ na maũndũ marĩa wĩtĩkĩtie?

8. O ta ũrĩa 2 Timotheo 3:14, 15 yonanĩtie-rĩ, Timotheo aahotire atĩa gũkorũo na ma na maũndũ marĩa eetĩkĩtie?

⁸ Timotheo aarĩ na ma atĩ maũndũ marĩa eetĩkĩtie maarĩ ma ma. Nĩ kĩĩ kĩamũteithirie kũmenya ũguo? (Thoma 2 Timotheo 3:14, 15.) Mami wao na cũcũ wao, nĩo maambĩrĩirie kũmũruta morutani marĩa maarĩ thĩinĩ wa “maandĩko marĩa matheru.” Ĩndĩ no mũhaka akorũo o nake nĩ aahũthagĩra mahinda na hinya akĩĩruta maandĩko macio. Na njĩra ĩyo ‘agĩteithio gwĩtĩkia’ atĩ maandĩko macio maarĩ na ũhoro wa ma. Thutha ũcio, Timotheo, mami wao, na cũcũ wao nĩ meerutire morutani ma Gĩkristiano. Hatarĩ nganja, Timotheo nĩ aakenirio nĩ wendo ũrĩa arũmĩrĩri acio a Kristo moonanagia, na akĩĩrirĩria mũno kũnyitanĩra na aarĩ na ariũ a Ithe witũ na kũmarũmbũiya. (Afil. 2:19, 20) O na kũrĩ ũguo, wĩtĩkio wake ndwehocetie harĩ ũrĩa aaiguaga kwerekera andũ arĩa angĩ, no wehocetie harĩ maũndũ marĩa eerutire makĩmũteithia gũkuhĩrĩria Jehova. O nawe wagĩrĩirũo gwĩcũrania maũndũ marĩa wĩrutĩte Bibilia-inĩ nĩguo ũkorũo na ma atĩ maũndũ marĩa wĩrutĩte megiĩ Jehova nĩ ma ma.

9. Nĩ morutani marĩkũ matatũ wagĩrĩirũo gũkorũo na ma namo?

⁹ Mbere ndaya, no mũhaka ũkorũo na ma na morutani maya matatũ ma mũthingi. Wa mbere, no mũhaka ũkorũo na ma biũ atĩ Jehova Ngai nĩwe Mũũmbi wa indo ciothe. (Tham. 3:14, 15; Ahib. 3:4; Kũg. 4:11) Wa kerĩ, no mũhaka ũkorũo na ma atĩ Bibilia nĩ ndũmĩrĩri ya Ngai kũrĩ andũ ĩrĩa ĩtongoretio nĩ roho. (2 Tim. 3:16, 17) Wa gatatũ, no mũhaka wĩtĩkie atĩ Jehova nĩ akoragwo na andũ mamũthathayagia marĩ gĩkundi rungu rwa ũtongoria wa Kristo, na metagwo Aira a Jehova. (Isa. 43:10-12; Joh. 14:6; Atũm. 15:14) Nĩguo ũkorũo na ma na maũndũ macio, ti kuuga atĩ no mũhaka ũmenye maũndũ mothe marĩa marĩ thĩinĩ wa Bibilia. Muoroto waku wagĩrĩirũo gũkorũo arĩ kũhũthĩra ‘ũhoti waku wa gwĩciria,’ nĩguo ũkorũo na ma na maũndũ marĩa wĩtĩkĩtie.​—Rom. 12:1.

10. Thutha wa kũmenya ũhoro wa ma twagĩrĩirũo gwĩka atĩa?

¹⁰ Warĩkia kũmenya morutani macio matatũ ma mũthingi megiĩ Ngai, Bibilia, na andũ a Ngai, nĩ wagĩrĩirũo kũhũthĩra Maandĩko gũteithia andũ arĩa angĩ kũmenya maũndũ macio ma ma. Nĩkĩ? Tondũ tũrĩ Akristiano, nĩ tũkoragwo na ũigĩrĩrĩki wa kũruta andũ arĩa angĩ maũndũ ma ma marĩa tweruta. * (1 Tim. 4:16) Rĩrĩa tũrera andũ arĩa angĩ maũndũ marĩa twĩrutĩte kuuma Bibilia-inĩ, wĩtĩkio witũ wĩgiĩ maũndũ macio nĩ ũgĩaga hinya o na makĩria.

11. Mũtũmwo Paulo aaigire kĩonereria kĩrĩkũ kĩgiĩ kũrutana?

¹¹ Mũtũmwo Paulo akĩruta andũ, nĩ ‘aamaiguithagia ũhoro wĩgiĩ Jesu kuuma Watho-inĩ wa Musa na Anabii.’ (Atũm. 28:23) Tũngĩĩgerekania atĩa na Paulo tũkĩruta andũ arĩa angĩ ũhoro wa ma? Nĩ tũrabatara gwĩka maũndũ makĩria ma kwĩra andũ ũrĩa Bibilia yugĩte. Nĩ twagĩrĩirũo gũteithia arutwo aitũ a Bibilia mecirie na njĩra ndikĩru ũhoro ũrĩa ũrĩ Maandĩko-inĩ nĩguo makuhĩrĩrie Jehova. Tũtingĩenda metĩkĩre ũhoro wa ma atĩ tondũ nĩ matwendete, no tũngĩenda meke ũguo nĩ ũndũ wa gwĩtuĩrĩria o ene makamenya atĩ maũndũ marĩa mareruta megiĩ Ngai witũ ũrĩ wendo nĩ ma ma.

12-13. Aciari mangĩteithia ciana ciao atĩa gũtũũra ũhoro-inĩ wa ma?

¹² Aciari, hatarĩ nganja nĩ mwendaga ciana cianyu itũũre ũhoro-inĩ wa ma. No kũhoteke nĩ muonaga atĩ ciana cianyu ingĩgĩa na arata ega thĩinĩ wa kĩũngano, wĩtĩkio wacio nĩ ũgũkorũo na hinya. O na kũrĩ ũguo, nĩguo ciana cianyu ikorũo na ma na maũndũ marĩa ciĩtĩkĩtie, nĩ irabatara ũndũ ũngĩ makĩria ma gũkorũo na arata ega. Nĩ irabatara gũkorũo na ũrata wa hakuhĩ hamwe na Ngai, na gũkorũo ciĩtĩkĩtie atĩ maũndũ marĩa Bibilia ĩrutanaga nĩ ma ma.

¹³ Nĩguo aciari mahote kũruta ciana ciao ũhoro wa ma wĩgiĩ Ngai, nĩ magĩrĩirũo gũkorũo maigĩte kĩonereria kĩega gĩa kwĩruta Bibilia. Nĩ magĩrĩirũo kũhũthagĩra mahinda gwĩcũrania maũndũ marĩa mareruta. Mangĩka ũguo, no mahote kũruta ciana ciao o nacio gwĩka ũguo. Nĩ marabatara kũruta ciana ciao kũhũthĩra indo cia gwĩka ũthuthuria, o ta ũrĩa marutaga arutwo ao a Bibilia. Gwĩka ũguo nĩ gũgũteithia ciana ciao kwenda Jehova, na kwĩhoka “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ,” ĩrĩa Jehova ahũthagĩra gũtũhe irio cia kĩĩroho. (Mat. 24:45-47) Aciari, mũtikaiganĩre tu na kũruta ciana cianyu ma cia mũthingi cia Bibilia. Citeithiei kũgĩa na wĩtĩkio mũrũmu, na njĩra ya gũciruta “maũndũ marĩa marikĩru ma Ngai,” kũringana na ũkũrũ na ũhoti wacio.​—1 Kor. 2:10.

14. Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩruta morathi ma Bibilia? (Ningĩ rora gathandũkũ, “ Hihi no Ũhote Gũtaarĩria Morathi Maya?”)

¹⁴ Ũrathi wa Bibilia nĩ wa bata, tondũ nĩ ũtũteithagia kũgĩa na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Jehova. Hihi nĩ morathi marĩkũ ma Bibilia mekĩraga wĩtĩkio waku hinya? No gũkorũo ũngiuga nĩ morathi megiĩ ‘matukũ ma kũrigĩrĩria.’ (2 Tim. 3:1-5; Mat. 24:3, 7) No hihi nĩ morathi marĩkũ mangĩ mahingĩte mangĩkĩra wĩtĩkio waku hinya? Kwa ngerekano-rĩ, hihi no ũhote gũtaarĩria ũrĩa morathi ma Danieli mũrango wa 2 kana mũrango wa 11 makoretwo makĩhinga na ũrĩa marahinga ihinda-inĩ rĩrĩ? * Ũngĩkorũo na wĩtĩkio mũrũmu wĩhocetie harĩ Bibilia, wĩtĩkio ũcio ndũngĩenyenyeka. Ta wĩcirie ũhoro wa kĩonereria kĩa ariũ a Ithe witũ arĩa maanyaririrũo na njĩra nene bũrũri-inĩ wa Njĩrĩmani hĩndĩ ya Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ. O na gũtuĩka matiataũkagĩrũo biũ nĩ morathi megiĩ matukũ ma kũrigĩrĩria, maarĩ na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Kiugo kĩa Ngai.

15-17. Kwĩruta Bibilia gwekĩrire hinya atĩa ariũ a Ithe witũ arĩa maanyariragwo nĩ wathani wa Nazi?

¹⁵ Hĩndĩ ya wathani wa Nazi bũrũri-inĩ wa Njĩrĩmani, aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ nĩ maatwarirũo kambĩ-inĩ cia kũnyarirĩrũo. Hitler na mũtongoria wa thigari cia SS wetagwo Heinrich Himmler, nĩ maathũire Aira a Jehova. Kũringana na mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe, hĩndĩ ĩmwe Himmler eerire aarĩ a Ithe witũ maarĩ kambĩ-inĩ ĩmwe ya kũnyarirĩrũo ũũ: “Jehova ũcio wanyu athanaga kũrĩa igũrũ, no gũkũ thĩ nĩ ithuĩ tũrathana! Nĩ tũkuona gatagatĩ-inĩ gaitũ na inyuĩ nĩa megwĩtiiria ihinda iraihu.” Nĩ kĩĩ gĩateithirie andũ a Jehova gũikara marĩ ehokeku?

¹⁶ Arutwo acio a Bibilia nĩ maamenyaga atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ waambĩrĩirie gwathana mwaka wa 1914. Kwoguo matiarigagwo nĩ kĩĩ gĩatũmaga manyarirũo. Andũ a Jehova maarĩ na ma atĩ gũtirĩ thirikari ya andũ ĩngĩahotire kũgiria muoroto wa Ngai ũhinge. Hitler ndangĩahotire kũniina ũthathaiya wa ma kana  ahande thirikari ĩrĩ na hinya gũkĩra Ũthamaki wa Ngai. Ariũ a Ithe witũ maarĩ na ma atĩ wathani wa Hitler ndũngĩatũũrire tene na tene.

¹⁷ Ũguo aarĩ na ariũ a Ithe witũ meetĩkĩtie nĩguo gwathiire. Thutha wa mĩaka ĩigana ũna, thirikari ya Nazi nĩ yaharaganire, na Heinrich Himmler, o ũrĩa woigĩte atĩ “gũkũ thĩ nĩ ithuĩ tũrathana,” akĩbatara kũũra nĩguo ahonokie muoyo wake. Hĩndĩ ĩyo ooraga, nĩ aacemanirie na Mũrũ wa Ithe Witũ Lübke, ũrĩa woohetwo njera hau kabere na akĩmũmenya. Atarĩ na ũndũ ũngĩ wa gwĩka, Himmler akĩũria Mũrũ wa Ithe Witũ Lübke ũũ: “Atĩrĩrĩ Mũrutwo wa Bibilia, rĩu gũgũthiĩ atĩa?” Mũrũ wa Ithe Witũ Lübke nĩ aamũtaarĩirie atĩ Aira a Jehova matiarĩ na nganja atĩ wathani wa Nazi nĩ ũngĩathirire, na andũ a Ngai mahonokio. Himmler, ũrĩa mbere ĩyo waarĩtie maũndũ maingĩ moru megiĩ Aira a Jehova, rĩu ndaarĩ na wa kuuga. Ihinda inini thutha ũcio, akĩĩyũraga. Tũreruta atĩa? Kwĩruta Bibilia na morathi mayo, no gũtũteithie gũkũria wĩtĩkio mũrũmu harĩ Ngai, na gũkorũo na ũmĩrĩru hĩndĩ ya magerio.​—2 Pet. 1:19-21.

18. O ta ũrĩa Johana 6:67, 68 yonanĩtie-rĩ, tũrabatara “ũmenyo ũrĩa wa ma na ũtaũku wothe” nĩkĩ?

¹⁸ Ithuothe nĩ twagĩrĩirũo kuonania wendo, tondũ nĩguo ũmenyithanagia Akristiano a ma. No ningĩ nĩ tũrabatara “ũmenyo ũrĩa wa ma na ũtaũku wothe.” (Afil. 1:9) Kũngĩaga ũguo, no tũtwarũo nĩ “rũhuho o ruothe rwa morutani kũgerera wara wa andũ,” ta rwa aregenyũki. (Ef. 4:14) Hĩndĩ ĩrĩa arutwo aingĩ karine-inĩ ya mbere maatigire kũrũmĩrĩra Jesu, mũtũmwo Petero nĩ oonanirie atĩ aarĩ na ma biũ atĩ Jesu aarĩ na “ciugo cia muoyo wa tene na tene.” (Thoma Johana 6:67, 68.) O na akorũo hĩndĩ ĩyo Petero ndaataũkĩirũo nĩ maũndũ mothe megiĩ ciugo icio, aathiire na mbere gũkorũo arĩ mwĩhokeku, tondũ nĩ aataũkĩirũo nĩ ũũma wĩgiĩ Kristo. O nawe no wĩkĩre hinya wĩtĩkio waku wa morutani ma Bibilia. Weka ũguo, wĩtĩkio waku nĩ ũrĩhotaga gwĩtiiria o na wacemania na moritũ, na nĩ ũrĩteithagia andũ arĩa angĩ kũgĩa na wĩtĩkio mũrũmu.​—2 Joh. 1, 2.