1. O le ā e uiga i ai le faaupuga “le upu moni”?

“NA FAAPEFEA ona e maua le upu moni?” “Pe na e ola aʻe i le upu moni?” “O le ā le umi talu ona e iai i le upu moni?” Atonu o na fesili na fesiligia ai oe e nisi pe atonu na e fesili ai foʻi i nisi. O le ā e uiga i ai le faaupuga “le upu moni”? E masani ona tatou faaaogā lenā faaupuga e faamatala ai o tatou talitonuga, le auala e tatou te tapuaʻi ai, ma le auala e tatou te ola ai. E iloa e tagata “i le upu moni” aʻoaʻoga a le Tusi Paia, ma e latou te ola e tusa ai ma mataupu silisili o le Tusi Paia. O le iʻuga, ua tuusaʻoloto ai i latou mai i aʻoaʻoga sesē faalotu ma latou maua ai olaga e sili ona fiafia e ui i o latou tulaga lē lelei atoatoa.​—Ioa. 8:32.

2. I le Ioane 13:34, 35, o le ā e ono muaʻi tosina mai ai se tasi i le upu moni?

² O le ā na e muaʻi tosina ai i le upu moni? Atonu o uiga lelei o tagata o Ieova. (1 Pete. 2:12) Pe atonu foʻi o le alofa na latou faaalia. E toʻatele na mātauina lenā alofa i le taimi muamua na latou auai ai i le sauniga, nai lo o se lauga na fai ai. E lē galo iā i latou le alofa na faaalia i lenā sauniga. E lē o se mea e faateʻia ai ona na fetalai Iesu, e iloa ona soo pe a alofa le tasi i le isi. (Faitau le Ioane 13:34, 35.) Ae e iai isi mea e manaʻomia ona tatou faia ina ia malosi ai lo tatou faatuatua.

3. O le ā e ono tupu pe afai e pau le māfuaaga e tatou te faatuatua ai i le Atua ona o le alofa faa-Kerisiano lea e faaalia e o tatou uso ma tuafāfine?

³ E iai isi mea e tatau ona faavae aʻe ai lo tatou faatuatua nai lo o le alofa faa-Kerisiano e faaalia e tagata o le Atua. Aiseā? Seʻi faapea ua faia e se uso talitonu, o se toeaina po o se paeonia se agasala matuiā. Pe faapea foʻi ua faatigā se uso po o se  tuafafine iā te oe. Pe atonu foʻi ua faapea mai se tasi ua liliu ese mai i le upu moni, e lē o le upu moni lenei. Pe a tutupu nei mea, po o le a e tausuai ai ma e lē toe auauna ai iā Ieova? O le lesona: Pe afai e pau le māfuaaga e te faatuatua ai i le Atua ona o le auala e gaoioi ai isi tagata nai lo o le iai o sau oe lava faiā ma Ieova, o le a lē malosi la lou faatuatua. O ou faalogona e faatatau iā Ieova ma ona tagata, e mafai ona fesoasoani e atiaʻe ai lou faatuatua. Peitaʻi, e tāua tele lou toʻaga e suʻesuʻe le Tusi Paia, malamalama i mea ua e aʻoaʻoina ma fai saʻiliʻiliga, ina ia faamaonia ai ua e aʻoaʻoina le upu moni e faatatau iā Ieova.​—Roma 12:2.

4. I le Mataio 13:3-6, 20, 21, o le ā e fai e nisi pe a tofotofoina lo latou faatuatua?

⁴ Na fetalai Iesu e iai nisi o le a latou talia “ma le olioli” le upu moni, ae e faavaivaia lo latou faatuatua pe a tofotofoina. (Faitau le Mataio 13:3-6, 20, 21.) Atonu e latou te leʻi iloa o le mulimuli iā Iesu e aofia ai luʻi ma faigatā. (Mata. 16:24) Pe atonu foʻi na latou manatu o le avea ai ma Kerisiano o le a latou ola ai i se olaga e aunoa ma faafitauli, e na o faamanuiaga ae e leai ni luʻi. Peitaʻi, i lenei lalolagi lē lelei atoatoa, e iai luʻi. E iai taimi e suia ai le tulaga o mea, ma faaitiitia ai lo tatou olioli.​—Sala. 6:6; Fai. 9:11.

5. Ua faapefea ona faamaonia mai e le toʻatele o tatou uso ma tuafāfine lo latou mautinoa ua latou maua le upu moni?

⁵ E matuā toʻatele o tatou uso ma tuafāfine ua faamaonia mai lo latou matuā mautinoa, ua latou maua le upu moni. E faapefea? E lē maluelue lo latou mautinoa e tusa lava pe faatigā mai se uso talitonu pe e faia ni amioga e lē faa-Kerisiano. (Sala. 119:165) O taimi uma e latou te fesagaʻia ai tofotofoga, o le atili faamalosia foʻi lenā o lo latou faatuatua, ae e lē vaivai ai. (Iako. 1:2-4) E faapefea ona e atiaʻe lenā ituaiga o faatuatua malosi?

6. O le ā na atiaʻe ai le faatuatua o soo o le uluaʻi senituri?

⁶ Na atiaʻe e soo o le uluaʻi senituri lo latou faatuatua, e faavae i lo latou iloaina o Tusitusiga Paia ma aʻoaʻoga a Iesu Keriso, po o “le upu moni o le tala lelei.” (Kala. 2:5) O lenei upu moni e faia aʻe i aʻoaʻoga uma faa-Kerisiano, e aofia ai mea moni e faatatau i le taulaga togiola a Iesu ma lona toetū mai. Na talitonu le aposetolo o Paulo e moni nei aʻoaʻoga. E faapefea ona tatou iloa? Talu ai na ia faaaogāina Tusitusiga Paia po o “mea ua tusia” e faamaonia ai, “e tatau ona tigāina . . . le Keriso ma toe faatūina mai i le oti.” (Galu. 17:2, 3) Na talia e soo o le uluaʻi senituri na aʻoaʻoga, ma na latou faalagolago i le agaga paia e fesoasoani iā i latou e malamalama ai i le Afioga a le Atua. Na latou faamaonia iā i latou lava o nei aʻoaʻoga na faavae aʻe i Tusitusiga Paia. (Galu. 17:11, 12; Epe. 5:14) E lē na o faalogona na atiaʻe ai lo latou faatuatua, ma e latou te leʻi auauna iā Ieova ona o le fiafia pe a faatasitasi ma uso talitonu. Ae na atiaʻe lo latou faatuatua i le “poto saʻo i le Atua.”​—Kolo. 1:9, 10.

7. O le ā le tāua o lo tatou faatuatua i upu moni o le Tusi Paia?

⁷ E tumau pea upu moni o le Afioga a le Atua. (Sala. 119:160) O se faaaʻoaʻoga, e lē suia le upu moni e tusa pe faatigā mai se uso talitonu, faia se agasala matuiā, pe tatou te fesagaʻia foʻi faafitauli. O lea la, e manaʻomia ona tatou faamasani lelei i aʻoaʻoga a le Tusi Paia, ma ia mautinoa e moni na aʻoaʻoga. O lo tatou faatuatua malosi e atiaʻe i upu moni o le Tusi Paia, o le a tatou tumau ai pea i taimi o tofotofoga, e tai pei o se taula e taofia se vaa i taimi o afā malolosi. E faapefea ona faamalosia lou mautinoa ua e maua le upu moni?

8. I le 2 Timoteo 3:14, 15, na faapefea ona mautinoa e Timoteo ua ia mauaina le upu moni?

⁸ Na mautinoa e Timoteo o le upu moni lea na ia mauaina. Na faapefea ona ia iloa? (Faitau le 2 Timoteo 3:14, 15.) Na aʻoaʻoina o ia e lona tinā ma le tinā o lona tinā i “tusitusiga paia.” Ae e mautinoa na ia faaalu foʻi le taimi ma le malosi e fai ai ana ia lava suʻesuʻega i na tusitusiga. O le iʻuga, na faatalitonuina ai o ia ua iai i na tusitusiga paia le upu moni. Mulimuli ane, na aʻoaʻoina ai Timoteo, lona tinā ma le tinā o lona tinā i aʻoaʻoga faa-Kerisiano. E mautinoa na matuā fiafia Timoteo i le alofa na faaalia e soo o Iesu, ma na iā te ia se faanaunauga malosi e faatasitasi ma ona uso ma tuafāfine faaleagaga ma tausia i latou. (Fili. 2:19, 20) Peitaʻi, e lē na o ona faalogona mo uso talitonu na atiaʻe ai lona faatuatua, ae na atiaʻe foʻi i mea moni lea na ia vavalalata atu ai iā Ieova. O lea, e tatau foʻi ona e suʻesuʻeina le Tusi Paia, ma faatalitonu oe i mea o loo aʻoaʻoina ai e faatatau iā Ieova.

9. O ā upu moni tāua e manaʻomia ona faamaonia e oe lava?

⁹ E tatou te amata i le faamaonia e oe lava o upu moni tāua nei e tolu. Muamua, e manaʻomia ona e mautinoa o Ieova le Atua o Lē na foafoaina mea uma. (Eso. 3:14, 15; Epe. 3:4; Faaa. 4:11) Lua, e tatau ona e faamaonia e oe lava, o le Tusi Paia o le feʻau faagaeeina a le Atua mo tagata. (2 Timo. 3:16, 17) Tolu, e manaʻomia ona e faamautinoa e iai le vaega o tagata ua faamaopoopoina e Ieova o loo tapuaʻi atu iā te ia i lalo o le taʻitaʻiga a Keriso. Ua taʻua lenā vaega o Molimau a Ieova. (Isa. 43:10-12; Ioa. 14:6; Galu. 15:14) O le faamaonia e oe lava o na upu moni tāua, e lē tau manaʻomia ai ona e malamalama i mea uma e faatatau i le Tusi Paia. O lou sini, o le faaaogā lea o le “mafaufau lelei” e faamalosia ai lou mautinoa ua e maua le upu moni.​—Roma 12:1.

10. O ā isi mea e manaʻomia ona tatou faia e ese mai i le iloaina o le upu moni?

¹⁰ Pe a mautū iā te oe nei upu moni tāua e  faatatau i le Atua, le Tusi Paia ma tagata o le Atua, e manaʻomia la ona e faaaogāina le Tusi Paia e faamaonia ai i isi nei upu moni. Aiseā? Ona o i tatou o Kerisiano, e iā i tatou la le tiute tauave e aʻoaʻo upu moni ua tatou aʻoaʻoina iā i latou o le a faalogo mai. * (1 Timo. 4:16) A o tatou taumafai e faatalitonu isi e faatatau i upu moni o le Tusi Paia, ua tatou faamalosia ai foʻi lo tatou mautinoa i na upu moni.

11. O le ā le faaaʻoaʻoga na faataatia e Paulo o se faiaʻoga?

¹¹ Ina ua aʻoaʻo e Paulo tagata, na ia “faatalitonu . . . i latou iā Iesu, mai i le tulafono a Mose ma le ʻau Perofeta.” (Galu. 28:23) E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā Paulo pe a aʻoaʻoina isi e faatatau i le upu moni? E tatau ona tatou faia mea e sili atu nai lo o le tau ina taʻu atu o upu moni. E tatau ona tatou fesoasoani i a tatou tagata aʻoga e suʻesuʻe ma mafaufau loloto i mea ua latou aʻoaʻoina mai i le Tusi Paia, ina ia latou atiaʻe ai se faiā vavalalata ma Ieova. E tatou te mananaʻo ia latou talia le upu moni, e lē ona o lo latou fiafia iā i tatou ae ona ua latou faamaonia iā i latou lava ua latou aʻoaʻoina le upu moni e faatatau i lo tatou Atua alofa.

12-13. E faapefea ona fesoasoani mātua i a latou fanau ina ia tumau i le upu moni?

¹² Mātua e, e mautinoa e tou te mananaʻo ia tumau a outou fanau i le upu moni. Atonu e te manatu, pe a iai ni a latou uō lelei i le faapotopotoga o le a latou agaʻigaʻi ai i luma faaleagaga. Peitaʻi, e manaʻomia e fanau nisi mea e sili atu nai lo o le iai o ni uō lelei, ina ia latou mautinoa ai ua latou maua le upu moni. E manaʻomia ona iai sa latou lava faiā ma le Atua, ma ia latou mautinoa e moni mea o loo aʻoaʻoina i le Tusi Paia.

¹³ Pe a mananaʻo mātua e aʻoaʻo a latou fanau i upu moni e faatatau i le Atua, e tatau ona avea i latou ma faaaʻoaʻoga lelei o ni tagata aʻoga maelega o le Tusi Paia. E tatau ona latou faaalu se taimi e manatunatu loloto ai i mea ua latou aʻoaʻoina, ona mafai ai lea ona aʻoaʻoina fanau e faataʻitaʻi i mea o loo latou faia. E manaʻomia ona latou aʻoaʻo a latou fanau e faaaogā meafaigaluega e suʻesuʻe ai le Tusi Paia, e pei ona latou aʻoaʻoina ai se tagata aʻoga. O le faia faapea, o le a latou fesoasoani ai i a latou fanau e talisapaia Ieova ma le “pologa faamaoni ma le faautauta,” lea ua faaaogā e saunia mai meaʻai faaleagaga. (Mata. 24:45-47) Matuā e, aua le tau ina aʻoaʻo lau fanau i upu moni faavae o le Tusi Paia. Ia fesoasoani iā i latou e atiaʻe se faatuatua malosi, e ala i le aʻoaʻoina o i latou e faatatau “i mea loloto a le Atua” e fua i o latou tausaga ma o latou tomai.​—1 Kori. 2:10.

14. Aiseā e tatau ai ona tatou suʻesuʻeina valoaga o le Tusi Paia? (Tagaʻi i le pusa “ Pe e Mafai Ona E Faamatalaina Nei Valoaga?”)

¹⁴ O valoaga o se tasi o vaega tāua o le Afioga a le Atua, lea e fesoasoani iā i tatou e atiaʻe ai le faatuatua malosi iā Ieova. O ā valoaga ua faamalosia ai lou faatuatua? Atonu e te ono taʻua se valoaga e faatatau i “aso e gata ai.” (2 Timo. 3:1-5; Mata. 24:3, 7) Ae o ā isi valoaga ua faataunuuina e mafai ona faamalosia ai lou mautinoa? O se faaaʻoaʻoga, pe e mafai ona e faamatalaina auala ua faataunuu, ma o loo faataunuu ai valoaga o loo faamauina i le Tanielu mataupu e 2 ma le mataupu e 11? * Pe a faavae lou faatuatua i le Tusi Paia, o le a lē maluelue lenā faatuatua. Seʻi mafaufau i le faaaʻoaʻoga a o tatou uso na mafatia i sauāga ogaoga i Siamani, i le Taua Lona Lua a le Lalolagi. E ui e latou te leʻi malamalama lelei i valoaga o le Tusi Paia e faatatau i aso e gata ai, ae na malosi lo latou faatuatua i le Afioga a le Atua.

15-17. Na faapefea i le suʻesuʻeina o le Tusi Paia ona faamalosia ai o tatou uso na sauāina e le ʻau Nasi?

¹⁵ E faitau afe o tatou uso ma tuafāfine na auina atu i nofoaga o faasalaga e le pulega a Nasi i Siamani. Na matuā inosia Molimau a Ieova e Hitila ma Heinrich Himmler le taʻitaʻi o leoleo faapitoa a Siamani e taʻua o le SS. Na faapea mai se tasi o tuafafine, na fai atu Himmler i se vaega o tuafāfine i se tasi o nofoaga o faasalaga: “Atonu e pule Ieova lo outou Atua i le lagi, ae i inei i le lalolagi e matou te pule ai. Seʻi vaai la po o ai o i tatou e umi ona tumau, po o outou po o matou.” O le ā na fesoasoani i tagata o Ieova e tumau faamaoni ai?

¹⁶ Na iloa e Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, na amata ona pule le Malo o le Atua i le 1914. O lea la, e leʻi faateʻia i latou i sauāga ogaoga na latou fesagaʻia. Peitaʻi, na mautinoa e tagata o Ieova e leai se malo faaletagata, e mafai  ona taofia le faataunuuina o le finagalo o le Atua. E lē mafai e Hitila ona tafiesea le tapuaʻiga moni, pe e faatūina se malo e faatoʻilaloina le Malo o le Atua. Na mautinoa e o tatou uso o le a iai le taimi o le a faamuta ai le pulega a Hitila.

¹⁷ E leʻi sesē mea na mautinoa i ai o tatou uso ma tuafāfine. E leʻi umi ae faatoʻilaloina le pulega a le ʻau Nasi. Na fia ola ma solasola solo Heinrich Himmler le tagata na faapea mai, o “i inei i le lalolagi e matou te pule ai.” A o sola Himmler, na la feiloaʻi ma le uso o Lübke, e masani ai ona sa avea Lübke ma pagota. Na matuā faalumaina Himmler ma fesili atu iā Lübke: “Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, o le ā le mea lea ua tupu?” Na faamatala atu e le uso o Lübke iā Himmler, na iloa lelei e Molimau a Ieova o le a faatoʻilaloina le pulega a Nasi, ae faasaʻoloto i latou. E tele tala leaga na fai e Himmler e faatatau i Molimau a Ieova, ae o le taimi lea, ua lē iloa e Himmler po o le ā lana tala e fai. E leʻi umi ae pule Himmler i lona ola. O le ā le lesona? O lo tatou suʻesuʻeina o le Tusi Paia faatasi ai ma ona valoaga, e mafai ona atiaʻe ai se faatuatua lē maluelue i le Atua, ma aumai ai iā i tatou le mautinoa i taimi o sauāga.​—2 Pete. 1:19-21.

18. E pei ona taʻua i le Ioane 6:67, 68, aiseā e tatou te manaʻomia ai le “poto saʻo ma le faautaga loloto” e pei ona tusi i ai Paulo?

¹⁸ E tatau iā i tatou taʻitoʻatasi ona faaalia le alofa, o se faailoga e iloa ai Kerisiano moni. Ae e tatou te manaʻomia foʻi le “poto saʻo ma le faautaga loloto.” (Fili. 1:9) Pe a lē faia faapea, e mafai ona taaʻina i tatou “i matagi o aʻoaʻoga eseese, e ala i togafiti a tagata” e aofia ai tagata ua liliuese mai i le upu moni. (Efe. 4:14) Ina ua lē toe mulimuli le toʻatele o soo i le uluaʻi senituri iā Iesu, na faailoa mai e le aposetolo o Peteru lona matuā mautinoa ua iā Iesu “upu o le ola e faavavau.” (Faitau le Ioane 6:67, 68.) E ui e leʻi malamalama Peteru i lenā taimi i mea uma e faatatau i lenā faaupuga, ae na ia tumau faamaoni pea ona na ia iloa le upu moni e faatatau i le Keriso. E mafai foʻi ona e faamalosia lou mautinoa i aʻoaʻoga a le Tusi Paia. Pe a faia faapea, o le a tumau ai ona malosi lou faatuatua i taimi o tofotofoga, ma o le a e fesoasoani foʻi e atiaʻe se faatuatua malosi i isi.​—2 Ioa. 1, 2.