1. Kumbi mazu ngakuti “uneneska” ngang’anamuwanji?

“KUMBI mungusambira wuli uneneska?” “Kumbi mukulereke mu uneneska?” “Kumbi mwaja mu uneneska kwa nyengu yitali wuli?” Panyaki mukufumbikapu mafumbu yanga pamwenga namwi mukufumbapu ŵanthu anyaki. Kumbi mazu ngakuti “uneneska” ngang’anamuwanji? Kanandi mazu ngakuti “uneneska” ngang’anamuwa vo tigomezga, vo tichita pakusopa Chiuta ndipuso mo tichitiya vinthu pa umoyu widu. Ŵanthu wo ŵe “mu uneneska” aziŵa vo Bayibolu lisambiza, ndipu achita vinthu mwakukoliyana ndi fundu zaki. Venivi vitiŵawovya kuti afwatuki ku visambizu vaboza va visopa ndipu akondwa chinanga kuti aja mucharu chaku Satana.—Yoha. 8:32.

2. Mwakukoliyana ndi Yohane 13:34, 35, kumbi ntchinthu wuli cho chingakopa munthu kuti wasambiri uneneska?

² Kumbi ntchinthu wuli cho chingukukopani kuti musambiri uneneska? Panyaki ndi nkharu yamampha ya Akaboni aku Yehova. (1 Petu. 2:12) Panyaki munguwona chanju cho alongo. Ŵanthu anandi asani awungana kakwamba ndi Akaboni aku Yehova, akumbuka chanju cho anguwona kuphara vo angusambira pa zuŵa lo. Ivi vakuziziswa cha chifukwa Yesu wangukamba kuti akusambira ŵaki azamuziŵika chifukwa chakuti atanjana. (Ŵerengani Yohane 13:34, 35.) Kweni tikhumbika kuchita vinandi kuti tije ndi chivwanu chakukho.

3. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingachitika asani chivwanu chidu chithemba pa chanju cho ŵanthu aku Chiuta ŵenachu?

³ Chivwanu chidu chingathembanga pa chanju cho ŵanthu aku Chiuta ŵenachu pe cha. Chifukwa wuli? Chifukwa asani chivwanu chidu chithemba pa chanju chawu pe, chingamala. Mwakuyeruzgiyapu, tingaleka kuteŵete Yehova asani mubali pamwenga mzichi, mura wa mpingu pamwenga mpayiniya wachita ubudi. Tingaleka so kuteŵete Yehova asani mubali pamwenga  mzichi watinangiya ndipuso asani Mkhristu munyidu wagaruka ndipu wakamba kuti vo tigomezga vaboza. Mwaviyo asani tikhumba kuja ndi chivwanu chakukho, titenere kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Chinanga kuti kwanja Yehova kweniso ŵanthu ŵaki kungatiwovya kuti tije ndi chivwanu kweni tikhumbika so kusambira Bayibolu, kuvwisa vo tisambira ndipuso kufufuza kuti tisimikizi kuti vo tisambira vakukwaskana ndi Yehova vauneneska nadi.—Aro. 12:2.

4. Mwakukoliyana ndi Mateyu 13:3-6, 20, 21, kumbi ntchinthu wuli cho chichitika asani takumana ndi masuzgu?

⁴ Yesu wangukamba kuti anyaki azamulonde uneneska “mwalikondwa” kweni chivwanu chawu chazamudewezeka asani akumana ndi masuzgu. (Ŵerengani Mateyu 13:3-6, 20, 21.) Panyaki ŵanthu ŵenaŵa aziŵanga cha kuti azamukumana ndi masuzgu. (Mate. 16:24) Akhumba yiwu awonanga kuti asani munthu waja Mkhristu wakumanengi ndi masuzgu cha ndipu Yehova waŵatumbikengi. Kweni fundu njakuti mucharu ichi tilekengi cha kukumana ndi masuzgu. Vinthu vingasintha pa umoyu widu ndipu venivi vingachitiska kuti tileki kukondwa.—Sumu 6:6; Waku. 9:11.

5. Kumbi abali kweniso azichi anandi alongo wuli kuti akusaniya uneneska?

⁵ Abali kweniso azichi anandi asimikiza kuti akusaniya uneneska. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chivwanu chawu chidewezeka cha asani Mkhristu munyawu waŵanangiya pamwenga asani wachita ubudi. (Sumu 119:165) Posi po akumana ndi masuzgu chivwanu chawu chidewezeka cha. (Yako. 1:2-4) Kumbi yimwi mungachita wuli kuti muje ndi chivwanu chaviyo?

6. Kumbi chivwanu cha Akhristu a mu nyengu ya akutumika chingugona pani?

⁶ Akhristu a mu nyengu ya akutumika ŵenga ndi chivwanu chifukwa cha vo asambiranga mu Malemba kweniso vo Yesu Khristu wasambizanga, kung’anamuwa “uneneska wa uthenga wamampha.” (Aga. 2:5) Uneneska wenuwu ndi vinthu vosi vo Akhristu agomezga. Ndipu vinthu venivi visazgapu sembi yaku Yesu kweniso kuyuskika kwaki. Wakutumika Paulo wangusimikiza kuti vinthu venivi vauneneska. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa wangugwiriskiya ntchitu Malemba kuti wapereki “ukaboni wakulembeka kuti penga pakwenere kuti Khristu wasuzgiki kweniso wayuskiki ku nyifwa.” (Machi. 17:2, 3) Akhristu a mu nyengu ya akutumika angugomezga venivi ndipu athembanga mzimu wakupaturika kuti uŵawovyi kuvwisa Mazu ngaku Chiuta. Yiwu afufuzanga kuti asimikizi asani vo asambiranga vatuliyanga mu Malemba. (Machi. 17:11, 12; Ahe. 5:14) Chivwanu chawu chingugona pa kwanja Akhristu anyawu pe cha ndipuso ateŵetiyanga Yehova chifukwa chakukhumba kukondwa ŵaka cha asani ŵe ndi Akhristu anyawu. Mumalu mwaki, chivwanu chawu chingugona pa “kuziŵa Chiuta mwauneneska.”—Ako. 1:9, 10.

7. Kumbi uneneska wa mu Bayibolu ungatiwovya wuli?

⁷ Uneneska wa mu Bayibolu usintha cha. (Sumu 119:160) Mwakuyeruzgiyapu, ateŵeti aku Yehova asintha cha asani Mkhristu munyawu waŵanangiya pamwenga asani wachita ubudi. Ndipu asintha cha asani akumana ndi masuzgu. Mwaviyo, tikhumbika kuviziŵa umampha vo tisambira mu Bayibolu ndi kusimikiza kuti vo tisambira vauneneska. Ndondowa yitovya kuti boti lileki kuputa ndi mphepu asani kwe mwera. Mwakuyanana ŵaka, asani chivwanu chidu ntchakukho chifukwa cha vo tisambira mu Bayibolu, chitivikiliyengi pa nyengu ya masuzgu. Kumbi mungasimikiza wuli kuti mukusaniya uneneska?

8. Nge mo pakambiya pa 2 Timote 3:14, 15, kumbi Timote wangukhorwa wuli kuti wasaniya uneneska?

⁸ Timote wangukhorwa kuti wasaniya uneneska. Kumbi wanguziŵa wuli venivi? (Ŵerengani 2 Timote 3:14, 15.) Anyina ndi ambuyaki ndiwu angwamba kumusambiza “malemba ngakupaturika.” Kweniso nayu mweneku wasaniyanga nyengu yakusambiriya malemba ngenanga. Mwaviyo, wangukhorwa kuti vo wangusambira wenga uneneska. Pavuli paki, Timote, anyina kweniso ambuyaki anguja Akhristu. Tikayika cha kuti Timote wangukhorwa ndi chanju cho akusambira aku Yesu ŵenga nachu, ndipu wakhumbisiskanga kuchitiya nawu limoza vinthu kweniso kovya abali ndi azichi mu mpingu. (Afi. 2:19, 20) Timote wenga ndi chivwanu chifukwa chakuti wayanjanga ŵanthu cha kweni chifukwa cha vo wangusambira mu Bayibolu. Ndipu venivi vingumuwovya kuja pa ubwezi ndi Yehova. Namwi musambirengi kweniso kukhorwa ndi uneneska wo we mu Bayibolu wakukwaskana ndi Yehova.

9. Kumbi ndi fundu zakukhumbika ukongwa nizi zauneneska zo mutenere kukhorwa nazu?

⁹ Pakwamba, mutenere kukhorwa ndi fundu zakukhumbika ukongwa zitatu zauneneska. Chakwamba, simikizani kuti Yehova ndiyu Mlengi wa vinthu vosi. (Chitu. 3:14, 15; Ahe. 3:4; Chivu. 4:11) Chachiŵi, simikizani kuti Bayibolu ndi mazu ngaku Chiuta ngo wakulembe ŵanthu. (2 Timo. 3:16, 17) Chachitatu, simikizani kuti Yehova we ndi gulu la ŵanthu lo litimusopa mwakulongozgeka ndi Khristu. Ndipu gulu lenili Mbakaboni aku Yehova. (Yesa. 43:10-12; Yoha. 14:6; Machi. 15:14) Kuti munthu wakhorwi ndi fundu zauneneska zenizi, wakhumbika kumwiya Bayibolu losi cha. Chakukhumbika ukongwa nkhugwiriskiya ntchitu “lusu linu lakuŵanaŵana” kuti musimikizi kuti mukusaniya uneneska.—Aro. 12:1.

10. Kusazgiyapu pa kuziŵa uneneska, kumbi tikhumbika kuchitanji?

¹⁰ Asani mwakhorwa ndi fundu zauneneska zakukwaskana ndi Chiuta, Bayibolu kweniso  gulu laki, mugwiriskiyengi ntchitu Malemba kuwovya ŵanthu kuti nawu akhorwi ndi fundu zenizi. Chifukwa wuli? Pakuti te akusambira aku Khristu, te ndi udindu wakusambiza ŵanthu uneneska. * (1 Timo. 4:16) Asani tifwiyapu kovya ŵanthu anyaki kuti agomezgengi uneneska wa mu Bayibolu, nasi tigomezgengi ukongwa vo tisambiza.

11. Kumbi Paulo wachitanganji asani wasambiza ŵanthu, ndipu tingamuyezga wuli?

¹¹ Wakutumika Paulo wachisambiza ŵanthu ‘waŵakopanga ndi nkhani zakukwaskana ndi Yesu kutuliya mu Dangu laku Mozesi kweniso mu vo achimi akulemba.’ (Machi. 28:23) Kumbi tingamuyezga wuli Paulo asani tisambiza ŵanthu uneneska? Tikhumbika kuchita vinandi mumalu mwakuŵakambiya ŵaka vo Bayibolu lisambiza. Titenere kuwovya ŵanthu wo tisambira nawu Bayibolu kuti aŵanaŵaniyengepu vo asambira mu Malemba. Tikhumba kuti asambiri uneneska chifukwa cha kwanja isi cha, kweni chifukwa chakuti akhorwa ŵija ndi uneneska wakukwaskana ndi Chiuta.

12-13. Kumbi apapi angawovya wuli ŵana ŵawu kuti alutirizgi kwenda mu uneneska?

¹² Tikayika cha kuti mwapapi mukhumba kuti ŵana ŵinu alutirizgi kuja mu uneneska. Mukhumba kuti yiwu achezengi ndi mabwezi ngamampha mu mpingu kuti aje ndi chivwanu chakukho. Kweni asani mukhumba kuti ŵana ŵinu asimikizi kuti vo Bayibolu lisambiza vauneneska, akhumbika kuchita vinandi mumalu mwakuja ŵaka ndi mabwezi ngamampha. Yiwu akhumbika kumwanja ŵija Chiuta kweniso kukhorwa kuti vo Bayibolu lisambiza vauneneska.

¹³ Asani apapi akhumba kusambiza ŵana ŵawu uneneska, ayambengi ndiwu kuja chakuwoniyapu chamampha pa nkhani ya kusambira Bayibolu. Yiwu asaniyengi nyengu yakukwana kuti aŵanaŵaniyengepu vo asambira. Venivi vingawovya ŵana ŵawu kuti ayezgengi yiwu. Apapi atenere kusambiza ŵana ŵawu mo angafufuziya pakusambira Bayibolu, nge mo awovye yo asambira nayu Bayibolu kuziŵa kufufuza fundu za mu Malemba. Asani achitengi viyo awovyengi ŵana ŵawu kwanja Yehova ndipuso kugomezga kuti Yehova wagwiriskiya ntchitu “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru” kuti watiwovyi kuvwisa vo Bayibolu likamba. (Mate. 24:45-47) Mwapapi mukhumbika kuchita vinandi mumalu mwakuŵasambiza ŵaka fundu zipusu za mu Bayibolu. Awovyeni kuti aje ndi chivwanu chakukho mwakuŵasambiza “vinthu vandimba vaku Chiuta” vo angavwa mwakukoliyana ndi msinkhu kweniso zeru zawu.—1 Akori. 2:10

14. Ntchifukwa wuli tikhumbika kusambira mauchimi nga mu Bayibolu? (Wonani so bokosi lakuti “ Kumbi Mungakonkhoska Mauchimi Yanga?”)

¹⁴ Mauchimi nga mu Bayibolu ngakukhumbika ukongwa chifukwa ngatitiwovya kuti timugomezgengi Yehova. Kumbi ndi mauchimi nanga nga mu Bayibolu ngo ngakuwovyani kuti muje ndi chivwanu chakukho? Panyaki mungazumbuwa mauchimi ngo ngakamba va “mazuŵa ngakumaliya.” (2 Timo. 3:1-5; Mate. 24:3, 7) Kumbi ndi mauchimi nanga ngo ngakufiskikapu kali ngo ngangachitiska kuti muje ndi chivwanu chakukho? Mwakuyeruzgiyapu, kumbi mungakonkhoska mo mauchimi nga mu buku la Daniyeli chaputala 2 ndi 11 ngakufiskikiyapu kali kweniso mo ngafiskikiya mazuŵa nganu? * Chivwanu chinu chimalengi cha asani ntchakukho chifukwa cha vo mukusambira mu Bayibolu. Mwakuyeruzgiyapu, pa Nkhondu Yachiŵi ya Pacharu Chosi abali ndi azichi ku Germany angutombozgeka kasaza cha. Chinanga kuti angavwisanga ukongwa cha mauchimi nga mu Bayibolu nga mazuŵa ngakumaliya kweni Mazu ngaku Chiuta angagomezganga ukongwa.

15-17. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguwovya abali ndi azichi kukunthiyapu pa nyengu yo atombozgekanga ndi chipani cha Nazi?

¹⁵ Pa nyengu yo chipani cha Nazi chalamuliyanga charu cha Germany abali ndi azichi anandi angumangika. Hitler ndi Heinrich Himmler atinkhanga ukongwa Akaboni aku Yehova. Mzichi munyaki wangukamba vo Himmler wangukambiya azichi wo ŵenga mujeri kuti: “Yehova winu walamuliya kuchanya kweni isi tilamuliya pacharu chapasi! Tiwonengi wo amalengi pakati paku yimwi ndi isi!” Kumbi ntchinthu wuli cho chinguwovya ŵanthu aku Yehova kuja akugomezgeka?

¹⁶ Akusambira Bayibolu ŵenaŵa aziŵanga kuti Ufumu waku Chiuta ukwamba kulamuliya mu 1914. Yiwu azizwanga cha kuwona kuti atombozgeka.  Ŵanthu aku Yehova aziŵanga kuti palivi boma lo lingatondekesa khumbu laku Chiuta. Hitler wangutondeka kumalisa kusopa kwauneneska pamwenga kujalikiska boma lanthazi kuphara Ufumu waku Chiuta. Abali aziŵanga kuti mwemosi mo vingaŵiya ulamuliru waku Hitler umalengi.

¹⁷ Vo abali ndi azichi ŵenaŵa agomezganga venga vauneneska. Pati pajumpha vyaka vimanavi, boma la Nazi lingumala ndipu Heinrich Himmler yo wangukamba mazu ngakuti “isi tilamuliya pacharu chapasi” wajaliyanga ŵaka kuthaŵathaŵa. Wachithaŵa wangukumana ndi Mubali Lübke yo wangumangikapu. Ndipu Himmler wanguziŵa kuti Lübke wenga Kaboni waku Yehova. Mwakuderuka nthazi Himmler wangufumba Mubali Lübke kuti: “Kumbi uwona kuti ntchinthu wuli cho chichitikengi?” Mubali Lübke wangukonkhoske Himmler kuti Akaboni aku Yehova aziŵanga kuti chipani cha Nazi chazamumala ndipu azamufwatulika. Himmler yo pakwamba wakambanga vinandi vakukwaskana ndi Akaboni aku Yehova wangusoŵa chakukamba. Pati pajumpha nyengu yimanavi wangujibaya. Kumbi tisambiranji penapa? Kusambira Bayibolu kweniso mauchimi ngaki, kungatiwovya kugomezga ukongwa Yehova ndipu tingalutirizga kuja akugomezgeka asani titombozgeka.—2 Petu. 1:19-21.

18. Mwakukoliyana ndi Yohane 6:67, 68, ntchifukwa wuli tikhumbika “kuziŵa vinthu mwauneneska ndipuso kuvwisa vinthu vosi” nge mo Paulo wangukambiya pa Afilipi 1:9?

¹⁸ Tosi titenere kwanjana chifukwa chanju ndichu chitovya kuti Akhristu auneneska aziŵikengi. Kweni tikhumbika so “kuziŵa vinthu mwauneneska ndipuso kuvwisa vinthu vosi.” (Afi. 1:9) Asani tingaleka kuchita viyo tipingikengi “ndi mphepu yeyosi ya chisambizu, mwa uryarya wa ŵanthu.” (Aefe. 4:14) Akusambira anandi aku Yesu ŵati aleka kumulondo, wakutumika Peturo wangukamba mwakusimikiza kuti Yesu wenga ndi “mazu ngakupaska umoyu wamuyaya.” (Ŵerengani Yohane 6:67, 68.) Chinanga kuti wakutumika Peturo waziŵanga vosi cha vakukwaskana ndi mazu ngenanga pa nyengu iyi, kweni wangulutirizga kuja wakugomezgeka chifukwa wanguziŵa uneneska wakukwaskana ndi Khristu. Namwi mungaja ndi chivwanu chakukho chifukwa cha vo Bayibolu lisambiza. Asani muchitengi viyo, chivwanu chinu chazamumala cha pa nyengu ya mayeseru ndipu mwazamuwovya kuti anyinu aje ndi chivwanu chakukho.—2 Yoha. 1, 2.