1. Met ewe aposel Paulus a pwári usun pwisin i?

EWE aposel Paulus a affata pwe fán ekkóch a meefi apwangapwang. A pwal pwári pwe inisin “a apwangapwangala,” pwe a weires ngeni an epwe féri minne mi pwúng, me esap fansoun meinisin Jiowa a pélúweni an kewe iótek lón ewe esin napanap a áneánei An epwe pélúweni lón. (2 Kor. 4:16; 12:7-9; Rom 7:21-23) Paulus a pwal mirititi pwe ekkewe chón oputa ra ekieki pwe i mi apwangapwang. * Nge ese mut ngeni án aramas ekiek ese pwúng are pwisin an kewe apwangapwang ar repwe ámmeef ngeni pwe a lamotongaw.​—2 Kor. 10:10-12, 17, 18.

2. Me ren 2 Korint 12:9, 10, ifa ewe lesen mi aúchea Paulus a káé?

² Paulus a káé ei lesen mi aúchea, emén a tongeni péchékkúl inaamwo ika a meefi pwe i mi apwangapwang. (Álleani 2 Korint 12:9, 10.) Jiowa a ereni Paulus pwe an manaman a ‘unusöchüla lon an apwangapwang,’ weween pwe Jiowa a tongeni ngeni Paulus ewe péchékkúl mi lamot ngeni. Akkomw, sipwe ppii ika pwata sisap song atun chón oputakich ra turunufasekich are esiitakich.

3. Pwata sia tongeni pwapwa atun aramas ra turunufasekich are esiitakich?

³ Ese wor emén a sani an epwe kúna turunufas are esiit. Iwe nge, ika ekkewe chón oputakich ra turunufasekich me sia fókkun song ren met ra erá, sia tongeni lichippúng. (SalF. 24:10)  Iwe, epwe ifa meefiach atun chón oputakich ra turunufasekich? Sia tongeni usun Paulus le ‘pwapwa . . . lon an küna turunufas.’ (2 Kor. 12:10) Pwata? Pún atun aramas ra turunufasekich me esiitakich, a esissillatá pwe kich enletin néún Jesus chón káé. (1 Pet. 4:14) Jesus a erá pwe néún kewe chón káé repwe kúna riáfféúmwáál. (Joh. 15:18-20) A fis ena lemanawen ekkewe aposel. Lón ena fansoun, chókkewe mi tipetipeló ren eérenien chón Kriis ra ekieki pwe ekkewe Chón Kraist rese tipachem me ra lamot kisikis. Me ekkewe chón Jus ra ekieki pwe ekkewe Chón Kraist iir “aramas resap fiti sukul,” áwewe chék ren aposel Petrus me Johannes. (Föf. 4:13) Chómmóng aramas ra ekieki pwe ekkewe Chón Kraist iir aramas mi apwangapwang me rese tongeni túmúnú pwisin iir. Rese angolong lón pekin politics, ina popun ese wor maner lón mwúún aramas. Rese pwal fiti pekin soufiu, ina minne ese wor ar péchékkúl le fiu lón maun are túmúnú pwisin iir seni feiengaw, me ese wor ésúfélúúr me ren aramas.

4. Met ekkewe popun Chón Kraist ra féri atun aramas ra eáni ekiek ese pwúng usur?

⁴ Itá ekkena Chón Kraist ra mut ngeni án ekkena chón oputer ekiek ese pwúng an epwe aúkúretiw? Aapw. Áwewe chék, me ren aposel Petrus me Johannes pwe ar kúna riáfféúmwáál pokiten ar tapweló mwirin Jesus me asukula aramas usun i, ina eú feiéch. (Föf. 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Ese wor popun án ekkena chón káé repwe meefi sáw. Inaamwo ika aramasen fénúer we rese súfélitiir, nge a fen lap ar álisi aramas lap seni án ekkewe chón oputer álisiir. Áwewe chék, ekkóch ekkewe puk lón Paipel makkeien ekkóch me lein ekkena Chón Kraist ra sópwósópwóló le álisi fite million aramas me ngeniir ápilúkúlúk allim. Me ewe Mwú ra afalafala usun a fen nemenem lón láng iei me ekiseló chék epwele nemenem wóón aramas meinisin. (Mat. 24:14) Nge ewe mwúún Rom lóóm mi péchékkúl mi eriáfféwú ekkena Chón Kraist, a fen taló fite fite ier a ló, nge iei, ekkena Chón Kraist mi tuppwél, ra fen king lón láng. Iwe nge, ekkewe chón oputer ra fen máló. Ika pwe repwe manawsefál, repwe nóm fán nemenemen ewe Mwúún Kot, ewe Mwú ekkena Chón Kraist, iir kewe mi piin kúna koput seniir, ra fen afalafala usun.​—Pwär. 5:10.

5. Me ren Johannes 15:19, pwata aramas rese súféliti néún Jiowa kewe aramas?

⁵ Lón ei fansoun, ekkóch aramas rese súféliti Chón Pwáraatá Jiowa me ra turunufasekich pwe ra ekieki pwe sise tipachem me sia apwangapwang are lamot kisikis. Pwata? Pokiten sise eáni ekiekin chón ei fénúfan. Sia achocho le tipetekison, tipepwetete, me álleasochis. Iwe nge, chón ei fénúfan ra ingeiti chókkewe mi lamalamtekia, sikesik, me ú ngeni nemenem. Pwal och, kich sise fiti mwékútúkútún pekin politics me sise fiti pekin soufiu wóón unusen fénúfan. Sia sókkóló seni aramasen ei fénúfan lón ei fansoun, ina popun ra ekieki pwe sia lamot kisikis.​—Álleani Johannes 15:19; Rom 12:2.

6. Ifa ewe angang mi fókkun lap Jiowa a álisi néún kewe aramas le apwénúetá?

⁶ Inaamwo ika aramasen ei fénúfan ra ekieki pwe kich mi apwangapwang, nge Jiowa a néúnéú kich le féri ekkewe angang mi fókkun lap. I a apwénúetá ewe angangen afalafal mi fókkun lap lón uruwoon aramas. Néún kewe chón angang ikenái ra afféúni me eineti ekkewe puk mi kon chéú lap seni puk meinisin wóón fénúfan, me ra néúnéú ewe Paipel le álisi fite million aramas le émúrinnéló manawer. A tufichin pwénútá ekkena mettóch pokiten chék án Jiowa álillis. I a néúnéú eú mwichen aramas mi apwangapwang are lamot kisikis  me ren chón fénúfan le apwénúetá ekkena angang mi amwarar. Nge ifa usun emén me emén kich? Jiowa a tongeni álisikich pwe sipwe péchékkúl? Ika ina, iwe met sipwe féri pwe sipwe angei an álillis? Sipwele ppii úlúngát mettóch sia tongeni káé seni án Paulus leenien áppirú.

7. Ifa eú lesen sia tongeni káé seni án Paulus leenien áppirú?

⁷ Iei eú lesen sia tongeni káé seni Paulus: Kosap lúkúlúk wóón pwisin péchékkúlom are tufichum lón óm angang ngeni Jiowa. Me ren aramas pwe itá a wor popun án Paulus epwe tongeni sikesik me lúkúlúk wóón pwisin i. A mááritá me lón Tarsus, iolapen ewe telinimw Rom. Aramasen Tarsus ra mmen wéú me a wor eú sukul tekia mi iteféúló lón. A mmen watte án Paulus tipachem lón sukul, pún a angei káit seni emén sou emmwen itan Kamaliel, emén re Jus mi watte ésúfélún lón an we fansoun. (Föf. 5:34; 22:3) Iwe lón eú fansoun, a wor án Paulus nemenem lein ekkewe chón Jus. A apasa: “Üa fokun fefeitä lon ai angang ngeni ewe lamalamen chon Juta lap seni chomong piloi kana me lein aramasei.” (Kal. 1:13, 14; Föf. 26:4) Iwe nge, Paulus ese lúkúlúk wóón pwisin i.

8. Me ren Filipi 3:8, met meefien Paulus ren ekkewe mettóch a pennúkúóló? Pwata a ‘pwapwa lon an apwangapwang’?

⁸ Paulus a pwapwa le pennúkúóló ekkewe mettóch usun itá mi efisi an epwe aúchea me ren chón fénúfan. Ren enletin, a mirititi pwe ekkena mettóch mi nóm ren me lóóm ra “usun chök pipi lon lenien koturula.” (Álleani Filipi 3:8.) Paulus a kúna chómmóng riáfféú pokiten an wiliti emén chón tapweló mwirin Kraist. A kúna koput seni pwisin mwúún we. (Föf. 23:12-14) Chón pwúkútáán leenian we, ekkewe chón Rom, ra pwal awata me kalapusei. (Föf. 16:19-24, 37) Pwal och, Paulus a mirititi pwe ese unuséch me a weires an epwe féri minne mi pwúng. (Rom 7:21-25) Nge ese mut ngeni ekkewe chón ú ngeni, are pwisin an kewe apwangapwang ar repwe aúkaló lón an tapweló mwirin Kraist. A fen ‘pwapwa lon an apwangapwang.’ Pwata? Pokiten atun a apwangapwang, fen ina ewe atun a kúna angangen  manamanen Kot lón manawan.​—2 Kor. 4:7; 12:10.

9. Epwe ifa meefiach usun ekkewe mettóch usun itá ra ámmeef ngenikich pwe sia apwangapwang?

⁹ Ika sia mochen angei péchékkúl seni Jiowa, a lamot sisap ekieki pwe aúcheach a lóngólóng wóón péchékkúlen inisich, ach sukul, fénúach, are úkúkún wéúch. Ekkena mettóch, rese efisi aúcheach me ren Jiowa. Ren enletin, me ren ekiekin aramas chómmóng me lein néún Kot kewe aramas rese ‘tipachem, sap chomong leir a wor maner, sap chomong ra uputekia.’ Nge Jiowa a fen filatá le néúnéú “ekewe mi apwangapwang me ren fanüfan.” (1 Kor. 1:26, 27) Iwe, ikaamwo ese nóm reom ekkewe mettóch mi mak me lepoputáán ei parakraf, nge ka tongeni chúen angang ngeni Jiowa. Nge kopwe fen eáni ekiek mi pwúng usun nónnómum. Ifa usun? Chemeni pwe ika ese wor reom ekkewe mettóch mi efisi aúchean emén me ren chón fénúfan, ka tongeni kúna ifa usun Jiowa epwe apéchékkúlok. Áwewe chék, ika ka niwokkusiti chókkewe mi sótun atai óm lúkú, kopwe iótek ngeni Jiowa pwe epwe apworak le fós usun minne ka lúkú. (Ef. 6:19, 20) Ika ka weires ren eú samau mi chou, kopwe tingorei Jiowa an epwe ngonuk ewe péchékkúl mi lamot ngonuk pwe kopwe tongeni nefótófót wóón óm angang ngeni úkúkún óm tufich. Iteiten óm kúna án Jiowa álisuk, epwe lapóló óm lúkú me kopwe péchékkúleló.

10. Pwata sipwe káé pwóróusen chókkewe mi tuppwél mi mak lón Paipel, áwewe chék ren ekkewe lón Ipru 11:32-34?

¹⁰ Paulus emén mi tinikken le káé ekkewe Taropwe mi Pin. A chómmóng pwóróus mi enlet a káé, nge a pwal káé seni pwóróusen chókkewe mi mak pwóróuseer lón án Kot we Kapas. Atun Paulus a mak ngeni ekkewe chón Ipru Chón Kraist, a ereniir ar repwe ekieki usun ekkewe leenien áppirú néún Jiowa kewe chón angang mi tuppwél lóóm ra isetiw. (Álleani Ipru 11:32-34.) Ekieki usun pwóróusen King Tafit, i emén me lein chókkana. A likiitú fán ekkewe riáfféú a kúna seni esap chék ekkewe chón oput i, nge pwal seni ekkewe ekkóch iir mi piin chiechi ngeni. Lón ach etittina pwóróusen Tafit, sipwe weweiti pwata án Paulus ekieki pwóróusan a tongeni álisi i, me ifa usun sia pwal tongeni áppirú Paulus.

11. Pwata usun itá Tafit emén mi apwangapwang? (Ppii ewe sasing wóón péén.)

¹¹ Me ren ewe soufiu mi fókkun péchékkúl itan Koliat, usun nge Tafit emén mi apwangapwang. Atun a kúna Tafit, i “a turunufasei.” Ren enletin, Koliat a péchékkúl, a mmólnetá, me pwal sipeéch le maun lap seni i. Nge Tafit, i chék emén alúwél át ese sipeéch me usun itá ese mmólnen maun. Nge ren enletin i a péchékkúl. A lúkúlúk wóón án Jiowa péchékkúl me a okkufu chón oputan.​—1 Sam. 17:41-45, 50.

12. Ifa pwal eú osukosuk Tafit a likiitú fan?

¹² A pwal wor eú osukosuk Tafit a likiitú fan mi tongeni efisi an epwe meefi apwangapwang. Fán tuppwél, Tafit a angang ngeni Saul ewe Jiowa a seikaatá pwe epwe kingen Israel. Me akkomwan, King Saul a súféliti Tafit. Nge mwirin, lamalamtekia a efisi án Saul epwe lólówóiti. Saul a fókkun kirikiringaw ngeni Tafit, a pwal mwo nge sótun nieló.​—1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. Met Tafit a féri atun King Saul a kirikiringaw ngeni?

¹³ Tafit a chék sópweló le súféliti King Saul, ewe king Jiowa a seikaatá, inaamwo ika Saul a kirikiringaw ngeni. (1 Sam. 24:6) Tafit ese tipi ngeni Jiowa ekkewe mettóch mi ngaw Saul a féri ngeni. A fen chék lúkúlúk wóón  Jiowa an epwe ngeni ewe péchékkúl mi lamot ngeni pwe epwe tongeni likiitú fán ena osukosuk mi áweires.​—Kölf. 18:1, me ekkewe kapas mwan.

14. Ifa ewe osukosuk aposel Paulus a kúna mi léllé ngeni minne Tafit a kúna?

¹⁴ A pwal fis ngeni aposel Paulus ena esin osukosuk Tafit a kúna. Ekkewe chón oputa Paulus ra kon péchékkúl lap seni i. Chómmóng ekkewe néúwis mi watte maner ra oputa i. Fán chómmóng ra awata me oturalong lón kalapus. Pwal och, usun chék met a fis ngeni Tafit, chókkewe itá iir chiechien Paulus ra pwal kirikiringaw ngeni. Ekkóch lón ewe mwichefelin Chón Kraist ra pwal mwo nge ú ngeni. (2 Kor. 12:11; Fil. 3:18) Nge Paulus a pworacho ngeni meinisin chókkewe mi ú ngeni. Ifa usun? A sópweló le afalafal inaamwo ika a kúna ekkena weires. A akkamwéchú an tuppwél ngeni pwiin kewe Chón Kraist inaamwo ika ra elichippúngú. Nge lap seni meinisin, a tuppwél ngeni Kot tori máló. (2 Tim. 4:8) A tongeni féri meinisin ekkena mettóch pokiten a lúkúlúk wóón Jiowa, nge esap wóón pwisin tufichin.

15. Met sia kan achocho ngeni, me ifa usun sia tongeni apwénúetá?

¹⁵ Ka kan likiitú fán án aramas turunufaseok are eriáfféwuk, áwewe chék ren chienom chón sukul, chón angang, are chón óm famili esap iir Chón Kraist? A wor emén lón ewe mwichefel a féfférmwáál ngonuk? Ika ina, iwe chechchemeni pwóróusen Tafit me Paulus. Ka tongeni “akufu met mi ngau ren om föföröch.” (Rom 12:21) Atun aramas ra ú ngenikich sise fiu ngeniir usun án Tafit fiu ngeni Koliat. Nge sia fen okkufu minne mi ngaw ren ach álisi aramas le káé usun Jiowa me ewe Paipel. Ka tongeni apwénúetá ena ren óm lúkúlúk pwe ewe Paipel epwe pélúweni án aramas kewe kapas eis, ren óm pwári súfél me kirekiréch ngeni chókkewe mi féfférmwáál ngonuk, me óm féffér múrinné ngeni meinisin pwal mwo nge chókkewe mi oputok.​—Mat. 5:44; 1 Pet. 3:15-17.

16-17. Met Paulus ese fókkun ménúki?

¹⁶ Me mwen án aposel Paulus wiliti néún Kraist chón káé, i emén alúwél mi ésúfélúngawa aramas me eriáfféwú chókkewe mi tapweló  mwirin Jesus. (Föf. 7:58; 1 Tim. 1:13) Pwisin Jesus a aúkatiw Paulus, ewe mi iteni Saul lón ena atun, seni an eriáfféwú chón ewe mwichefelin Chón Kraist. Jesus a fósetiw ren Paulus seni láng me a achunaló mesan. Ren án Paulus epwe kúnasefáli, a kútta álillis seni chókkewe a fen eriáfféwúr. Fán tipetekison, Paulus a etiwa álillis seni emén chón káé itan Ananias ewe a álisi an epwe kúnasefáli mwan.​—Föf. 9:3-9, 17, 18.

¹⁷ Mwirin och fansoun, Paulus a wiliti emén mi itéch me lón ewe mwichefelin Chón Kraist, nge ese fókkun ménúki ewe lesen Jesus a áiti ngeni me wóón ewe al ngeni Tamaskus. Paulus a chék tipetekison, me a tipemecheres le etiwa álillis seni chienan kewe Chón Kraist. A mirititi pwe “a fokun watte ar alilis” ngeni.​—Kol. 4:10, 11.

18. Pwata eli fán ekkóch sisap mochen etiwa álillis seni chienach kewe?

¹⁸ Met sia tongeni káé seni Paulus? Atun sia kerán poputá káé ewe enlet, eli sia mochen ekkewe ekkóch repwe álisikich pokiten sia silei pwe a chómmóng met a lamot sipwe káé. (1 Kor. 3:1, 2) Nge ifa usun ren iei? Ika sia fen angang ngeni Jiowa ren fite ier, me a watte sileach, iwe eli sisap tipemecheres le etiwa álillis, ákkáeúin seni emén ese léllé ttamen ach fiti ewe enlet. Iwe nge, fán chómmóng Jiowa a néúnéú chienach kewe le apéchékkúlakich. (Rom 1:11, 12) Ina minne, ika sia mochen angei ewe péchékkúl seni Jiowa, a lamot sipwe etiwa álillis seni chienach kewe.

19. Pwata Paulus a tufichin féri chómmóng mettóch mi amwarar?

¹⁹ A chómmóng mettóch mi amwarar Paulus a féri mwirin an wiliti emén Chón Kraist. Pwata a tufich? Pún a silei pwe sópwéchún emén ese lóngólóng wóón menni fénú a feito seni, péchékkúlen inisin, an sukul, are úkúkún wéún. Ika a tipetekison me lúkúlúk wóón Jiowa, iwe a tongeni féri chómmóng mettóch mi múrinné. Amwo kich meinisin sipwe áppirú Paulus ren ach (1) lúkúlúk wóón Jiowa, (2) káé seni pwóróusen chókkewe mi mak lón Paipel, me (3) etiwa álillis seni chienach kewe Chón Kraist. Iwe, ese lifilifil úkúkún apwangapwangach, nge Jiowa epwe fókkun apéchékkúlakich!