1. Ɛbɛ apostoloo Pɔɔlɩ kaaɖiɣzinaa?

APOSTOLOO Pɔɔlɩ kaaɖiɣzinaa kpayɩ se nabʋyʋ taa, pɩlakaɣ-ɩ ɛzɩ ɛkɛ ɛjam yɔ. Ɛyɔɔdaa se e-tomnaɣ wɛɛ nɛ ‘kapʋkɩ,’ pɩɩwɛɛ se ɛlʋ nɛ ɛla mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ, nɛ Yehowa taacosuu Pɔɔlɩ adɩma yɔɔ paa ɛzɩmtaa ɛzɩ ɛlɛ kaamaɣzʋʋ yɔ. (2 Kɔr. 4:16; 12:7-9; Roma 7:21-23) Pɔɔlɩ kaaɖiɣzinaa ɖɔɖɔ se mba pakaɖaɣnɩ-ɩ yɔ, pakpakaɣ-ɩ ɛzɩ ɛjam * yɔ. Ɛlɛ etiyele se lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena lalaa kaawɛnɩ ɛ-yɔɔ yɔ, yaa ɛ-maɣmaɣ ɛ-ɛjandʋ eyele nɛ ɛmaɣzɩ se ɛfɛyɩ wazaɣ nakɛyɛ.—2 Kɔr. 10:10-12, 17, 18.

2. Ɛzɩ 2 Kɔrɛntɩ mba 12:9, 10 yɔɔdʋʋ yɔ, lɔŋ kɩbaŋ weyi Pɔɔlɩ kpɛlɩkaa?

² Pɔɔlɩ kpɛlɩkɩ lɔŋ kɩbaŋ nɩɩyɩ. Lɔŋ ɛnɩ lɛ se ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwɛɛ ɖoŋ halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩlakɩ-ɩ ɛzɩ ɛkɛ ɛjam yɔ. (Kalɩ 2 Kɔrɛntɩ mba 12:9, 10.) Yehowa heyi Pɔɔlɩ se ɛnʋ “ɖoŋ wɛɛ nɛ ɩlakɩ tʋmɩyɛ pilim ɛjandʋ taa,” pʋ-tɔbʋʋ se Yehowa kaɣ haʋ Pɔɔlɩ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ-ɩ yɔ. Kajalaɣ lɛ, iyele nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩtɩpɔzɩ se pɩwɩzɩ-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ mba pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ patʋʋ-ɖʋ yɔ.

3. Ɛbɛ yɔɔ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩla leleŋ tʋtʋ taa?

³ Ða-taa nɔɔyʋ tɩsɔɔlɩ se patʋʋ-ɩ. Ɛlɛ, ye ɖo-koyindinaa ɩtʋʋ-ɖʋ, nɛ pɔyɔɔdʋʋ tɔm nɛ tɩwɩzɩɣ-ɖʋ siŋŋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pitibi-ɖʋ yɔɔɔ. (Adu. 24:10) Ye mbʋ, ye mba pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ patʋʋ-ɖʋ  yɔ, lɩmaɣza wena pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛna? Ɛzɩ Pɔɔlɩ yɔ, ‘ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩla leleŋ tʋtʋ taa.’ (2 Kɔr. 12:10) Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa tʋʋ-ɖʋ nɛ pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩkɛ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa. (1 Pɩy. 4:14) Yesu yɔɔdaa se pakaɣ nazʋʋ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa. (Yoh. 15:18-20) Mbʋ pɩɩtalɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ ñɩma. Ɛyaa mba Grɛɛkɩ mba sɔnzɩ kaawɛnɩ ɖoŋ pɔ-yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, pakpakaɣ Krɩstʋ ñɩma ɛzɩ mba paasɩŋ lɔŋ nɛ pɛkɛ ajamaa yɔ. Nɛ Yuuda ñɩma ɛsɩndaa lɛ, Krɩstʋ ñɩma kɛ mba “patɩla sukuli nɛ pɩɖɔɔ nɛ pɛkɛ ɛyaa yemwaa.” Lɩmaɣza ana paawɛnɩ apostoloo Pɩyɛɛrɩ nɛ Yohanɛɛsɩ pɔ-yɔɔ. (Tʋma 4:13) Ɛyaa sakɩyɛ maɣzaɣ se Krɩstʋ ñɩma kaakɛ ajamaa nɛ paapɩzɩɣ nɛ palʋ pa-tɩ yɔɔ. Paaɖʋʋ pɔ-nɔsɩ politiki tɔm taa nɛ pʋyɔɔ lɛ, paapɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ kominawaa yɔɔ. Pekizaa ɖɔɖɔ se paalakɩ sɔɔjatʋ tʋmɩyɛ nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɛfɛyɩnɩ nɔɔyʋ se ɛlʋ nɛ ɛkandɩyɩ pɔ-yɔɔ, nɛ piyeba nɛ lalaa ɩɩñaŋ-wɛ.

4. Ɛzɩma kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma laba, alɩwaatʋ ndʋ po-koyindinaa, kaawɛnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda pɔ-yɔɔ yɔ?

⁴ Ɛzɩ kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma mba, peyeba nɛ mba pakaɖaɣnɩ-wɛ yɔ pa-lɩmaɣza kɩdɛkɛda ana aɖɩɣ-wɛ nʋmɔʋ se pataawolo pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɣ Yehowa? Aayɩ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Apostoloo Pɩyɛɛrɩ nɛ Yohanɛɛsɩ paamaɣzaa se pɩkɛnɩ-wɛ hɩɖɛ ɖʋʋ se panazɩ-wɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɛwɛɛ nɛ patɩŋɩɣ Yesu wayɩ nɛ pawɩlɩɣ lalaa ɛ-yɔɔ tɔm. (Tʋma 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Pɩtaapɔzɩ se fɛyɛ ɛkpa tɔmkpɛlɩkɩyaa mba. Paa ɛyaa ɩtaañaŋ kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma mba yɔ, mbʋ palaba se pasɩnɩ lalaa yɔ, pɩkpaɖɩ mbʋ po-koyindinaa laba yɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Bibl taa takayɩsɩ nzɩ Krɩstʋ ñɩma mba pa-taa nabɛyɛ mawa yɔ, sɩwɛɛ nɛ sɩsɩɣnɩ ɛyaa miiliyɔɔwaa sakɩyɛ nɛ sɩhaɣ-wɛ lidaʋ. Nɛ Kewiyaɣ ŋga kɔ-tɔm posusaa yɔ, lɛɛlɛɛyɔ kaapaɣzɩ ka-tʋmɩyɛ ɛsɔdaa nɛ piileɖiɣ lɛ kakaɣ ɖiyuu ɛyaa kpeekpe. (Mat. 24:14) Ɛlɛ, caanaʋ taa Roma Kewiyaɣ ɖoŋ ñɩŋga ŋga kaanazɩ Krɩstʋ ñɩma yɔ, kasɩ tɩnaɣ alɩwaatʋ pazɩ pʋwayɩ; ŋgʋ tɔmkpɛlɩkɩyaa siɣsiɣ ñɩma mba, lɛɛlɛɛyɔ pɛkɛ awiya ɛsɔdaa. Ɛlɛ mba pakaɖaɣnɩ-wɛ yɔ pasɩba, nɛ ye wiɖiyi pefezi-wɛ yɔ, Kewiyaɣ ŋga kɔ-tɔm Krɩstʋ ñɩma susaɣ yɔ, ŋga kaɣnɩ-wɛ ɖiyuu.—Natʋ 5:10.

5. Ɛzɩ Yohanɛɛsɩ 15:19 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ ɛjaɖɛ yɔɔ mba ɩɩñaŋ ɖa Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa?

⁵ Sɔnɔ, ɛyaa nabɛyɛ ɩɩñaŋ ɖa Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa nɛ pohoŋuu-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pamaɣzɩɣ se ɖɩɩsɩŋ lɔŋ nɛ ɖɩkɛ ajamaa. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɛ-wɛtʋ wɛ ndɩ nɛ mba pɔcɔ-ɖʋ nɛ pata yɔ pa-ñɩndʋ. Ðɩñakɩ pana se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu nɛ ñamtʋ. Ɛlɛ, sɔnɔ ɛyaa ñɔsɔɔlɩ pa-tɩ kpazʋʋ nɛ pɛwɛ kaañamtʋ. Pɩtasɩ lɛ, ɖɩɩɖʋʋ ɖɔ-nɔsɩ politiki tɔm taa, nɛ ɖɩɩlakɩ sɔɔjatʋ tʋmɩyɛ paa ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɖɩtɩɩwɛɛ yɔ. Ðɩwɛ ndɩ nɛ ɛyaa mba pɛwɛ ɛjaɖɛ yɔɔ sɔnɔ yɔ, nɛ pʋyɔɔ lɛ pamaɣzɩɣ se lalaa kɩlɩ-ɖʋ.—Kalɩ Yohanɛɛsɩ 15:19; Roma 12:2.

6. Ɛbɛ Yehowa wɛɛ nɛ ɛtɩŋɩɣnɩ ɛ-samaɣ yɔɔ nɛ ɛlakɩ?

⁶ Paa ɛjaɖɛ yɔɔ mba ɩmaɣzɩɣ se ɖɩkɛ ajamaa yɔ, Yehowa wɛɛ nɛ ɛtɩŋɩɣnɩ ɖɔ-yɔɔ nɛ ɛlakɩ tʋma sɔsɔna. Ɛwɛɛ nɛ ɛlakɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ patɩlabɩtɩ-ɖɩ tɛtʋ yɔɔ wiɖiyi nɛ pana yɔ. Sɔnɔ, ɛ-sɛyaa kɩlɩɣnɩ lɩzʋʋ takayɩsɩ kʋnʋmɩŋ ndɩ ndɩ taa, nɛ patayɩɣ-sɩ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ. Nɛ patɩŋɩɣnɩ Bibl yɔɔ se pasɩnɩ ɛyaa miiliyɔɔwaa sakɩyɛ nɛ pɔñɔɔzɩ pe-wezuu caɣʋ. Yehowa ɖoŋ taa papɩzɩɣ nɛ palakɩ mbʋ. Ɛwɛɛ nɛ ɛtɩŋɩɣnɩ ɛyaa mba ɛjaɖɛ maɣzɩɣ se pɛkɛ ajamaa yɔ pɔ-yɔɔ, nɛ ɛlakɩ tʋma sɔsɔna ana. Nɛ ɖa-maɣmaɣ yɔ? Ɛzɩ Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛ ɖoŋ na? Ye ɛɛɛ yɔ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla nɛ pɩsa nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ? Lɛɛlɛɛyɔ, iyele nɛ ɖɩna mbʋ ɖeyi ɖeyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ apostoloo Pɔɔlɩ cɔlɔ yɔ pɩ-taa naadozo.

7. Lɔŋ weyi Pɔɔlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ yɔ, ɩ-taa nɩɩyɩ lɛ weyi?

⁷ Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ taa yɔ ɩ-taa nɩɩyɩ yɔ: Alɩwaatʋ ndʋ ŋsɛɣ Yehowa yɔ, taataa liu ña-maɣmaɣ ño-ɖoŋ yaa hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa ŋwɛ niye yɔ. Wɛtʋ ndʋ tɩ-taa Pɔɔlɩ kaawɛɛ nɛ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa ɛɛwɛ niye yɔ, piyeba nɛ ɛyaa sakɩyɛ saŋɩ-ɩ. Ye mbʋ, pɩɩwɛ kɛlɛʋ se ɛkpazɩ ɛ-tɩ nɛ ɛtaa ɛ-tɩ liu. Roma tɛtʋ sɔsɔtʋ ndʋ payaɣ se Taarɩsɩ yɔ tɩ-taa ɛcaɣaa nɛ ɛpaɣlɩ. Ñɩm sakɩyɛ nɛ sukulinaa sɔsaa sakɩyɛ kaawɛ Taarɩsɩ tɛtʋ taa. Pɔɔlɩ kaalabɩ sukuli sɔsɔʋ. Ɛ-alɩwaatʋ taa Yuuda ñʋndɩnaa sɔsaa taa weyi payaɣ se Gamaalɩyɛɛlɩ yɔ, ɛnʋ kaakɛnɩ ɛ-wɩlɩyʋ. (Tʋma 5:34; 22:3) Nɛ Pɔɔlɩ kɔm nɛ ɛpɩsɩ ɛyʋ sɔsɔ nɔɔyʋ Yuuda mba hɛkʋ taa. Ɛyɔɔdaa se: “Mowokaɣni ɛsɩndaa siŋŋ Yuuda mba Ɛsɔ sɛtʋ taa nɛ pɩkɩlɩ man-ɖaɣʋnaa sakɩyɛ mɛ-ɛjaɖɛ taa.” (Gal. 1:13, 14; Tʋma 26:4) Ɛlɛ, Pɔɔlɩ tɩtaa ɛ-tɩ liu.

8. (a) Ɛzɩ Filiipi mba 3:8 nɛ pɩ-tɛɛ tɔm yɔɔdʋʋ yɔ, lɩmaɣza wena Pɔɔlɩ kaawɛnɩ wondu ndʋ eyeba yɔ tɩ-yɔɔ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ ‘ɛ-taa kaalabɩ leleŋ ɛjandʋ taa’?

⁸ Pɔɔlɩ taa kaawɛ leleŋ se eyele wondu ndʋ tiyekaɣ nɛ lalaa kpakɩɣ-ɩ ɛzɩ ɛyʋ weyi ɛ-tɔm cɛyaa yɔ. Eɖiɣzinaa se toovenim taa lɛ, wondu ndʋ tɩkɛ “mbʋ pɔlɔʋ huɖe yɔɔ yɔ.” (Kalɩ Filiipi mba 3:8 nɛ pɩ-tɛɛ tɔm.) Pɔɔlɩ pɩsɩ Krɩstʋ wayɩ tɩŋɩyʋ, mbʋ yebina nɛ ɛkatɩ kala sakɩyɛ. Ɛ-maɣmaɣ ɛ-ɛjaɖɛ taa mba paɖaɣ-ɩ. (Tʋma 23:12-14) Roma ñɩma mba ɛ nɛ wɛ paakɛ tɛtʋ kʋɖʋmtʋ taa piya yɔ, pamabɩ-ɩ nɛ paɖʋ-ɩ salaka. (Tʋma 16:19-24, 37) Eɖiɣzinaa ɖɔɖɔ se ɛtɩtalɩ pilim nɛ pɩɩwɛ-ɩ kaɖɛ se ɛla mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ. (Roma 7:21-25) Paa mbʋ yɔ, etiyele Krɩstʋ wayɩ tɩŋʋʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ lalaa wɛɛ nɛ pakaɖɩɣnɩ-ɩ yaa ɛɛwɛnɩ ɛjandʋ. Ɛlɛ, ‘ɛ-taa kaalabɩ leleŋ ɛjandʋ taa.’ Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɛɛkɛ ɛjam yɔ tɩ-taa, ɛna ɛzɩma Ɛsɔ ɖoŋ wɛɛ nɛ ɩlakɩ tʋmɩyɛ e-wezuu caɣʋ taa yɔ.—2 Kɔr. 4:7; 12:10.

9. Lɩmaɣza wena pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ wondu ndʋ tiyeki nɛ pɩwɛɣ ɛzɩ ɖɩkɛ ajamaa yɔ tɩ-yɔɔ?

 ⁹ Ye ɖɩsɔɔlaa se Yehowa ɛha-ɖʋ ɖoŋ yɔ, pɩtɩpɔzɩ se ɖɩmaɣzɩ se ɖoŋ weyi ɖɩwɛnɩ tomnaɣ yɔɔ yɔ, sukuli ŋgʋ ɖɩlaba yɔ, ɖenɖe ɖɩcaɣaa nɛ ɖɩpaɣlɩ yɔ yaa tomnaɣ yɔɔ ñɩm mbʋ ɖɩwɛna yɔ, mbʋ wɩlɩɣna se ɖɔ-tɔm cɛyaa yaa pɩtɩcɛyɩ. Pɩtɩkɛ wondu ndʋ tiyekina se ɖɩwɛɛ wazaɣ Yehowa ɛ-ɛsɩndaa. Toovenim taa lɛ, pɩtɩkɛ Ɛsɔ samaɣ taa ɛyaa sakɩyɛ kɛnɩ “lɔŋsɩnɖaa tomnaɣ taa, nɛ sakɩyɛ tɩkɛ ɖoŋ tɩnaa, nɛ sakɩyɛ tɩkɛ mba palʋlɩ-wɛ hɔŋ sɔsɔŋ taa yɔ.” Ɛlɛ, Yehowa lɩzaa se ɛlakɩnɩ tʋmɩyɛ “wondu ndʋ tɩkɛ ɛjandʋ pʋyʋ yɔ.” (1 Kɔr. 1:26, 27) Ye mbʋ, paa ŋfɛyɩnɩ wondu ndʋ tɩ-tɔm ɖɩyɔɔdɩ tayʋʋ pʋnɛ pɩ-ɖɩbazɩyɛ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɛɛ Yehowa. Ɛlɛ, wɛɛnɩ lɩmaɣza kɩbana wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ŋwɛɛ yɔ tɩ-yɔɔ. Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋla mbʋ? Tɔzɩ se ye ŋfɛyɩnɩ wondu ndʋ tiyeki nɛ ɛyaa mʋʋ ñɩm ɛjaɖɛ ɛsɩndaa yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋna ɛzɩma Yehowa haɣ-ŋ ɖoŋ yɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Ye sɔɔndʋ ɛkpaɣ-ŋ nɛ ɛyaa mba pakaɖɩɣnɩ ñe-tisuu yɔ, tɩmnɩ Yehowa se ɛha-ŋ abalɩtʋ nɛ ŋyɔɔdɩ mbʋ pɩ-yɔɔ ŋtisiɣ yɔ pɩ-tɔm. (Efɛz. 6:19, 20) Yaa ye ŋwɛ kala taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋwɛ kʋdɔŋ sɔsɔʋ nakʋyʋ taa yɔ, pɔzɩ Yehowa se ɛha-ŋ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ-ŋ yɔ se pɩsa nɛ ŋwolo pɩ-yɔɔ nɛ ŋlakɩ ño-ɖoŋ ɖeɖe ɛ-tʋmɩyɛ taa. Alɩwaatʋ ndʋ payɩ ŋnaɣ se Yehowa wɛɛ nɛ ɛsɩɣnɩ-ŋ yɔ, ñe-tisuu paɣlɩɣ nɛ ŋwɛɛ ɖoŋ nɛ pɩkpaɖɩ.

10. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩtazɩ Bibl taa ɛyaa siɣsiɣ ñɩma ɛzɩ mba pɔ-tɔm pɔyɔɔdɩ Ebree mba 11:32-34 taa yɔ, pa-kɩɖaŋ taa?

¹⁰ Pɔɔlɩ kaakɛ ɛyʋ weyi ɛtazaɣ Masɩ taa camɩyɛ yɔ. Pɔɔlɩ kpɛlɩkaɣ Ɛsɔtɔm ɖoŋ ɖoŋ, nɛ Yehowa sɛyaa siɣsiɣ ñɩma mba pɔ-tɔm ɛkalaɣ yɔ, pa-kɩɖaŋ kpɛlɩkɩ-ɩ lɔŋ sakɩyɛ. Ɛmaɣaɣ tɔm Ebree Krɩstʋ ñɩma lɛ, eheyi-wɛ se pamaɣzɩ kɩɖaŋ weyi Yehowa sɛyaa siɣsiɣ ñɩma sakɩyɛ hawa yɔ ɩ-yɔɔ. (Kalɩ Ebree mba 11:32-34.) Iyele nɛ ɖɩna Ɛsɔ sɛyaa mba pa-taa nɔɔyʋ kɩɖaʋ, ɛnʋ lɛ Wiyaʋ Daviid. Pɩtasɩna se e-koyindinaa kaɖaɣnɩ-ɩ lɛ, ɛyaa mba paakɛ ɛ-taabalaa alɩwaatʋ natʋyʋ yɔ, pakaɖaɣnɩ-ɩ ɖɔɖɔ. Ðɩɩtazɩɣ Daviid kɩɖaʋ taa lɛ, ɖɩkaɣ naʋ ɖoŋ weyi pɩtɩla, Pɔɔlɩ kaahiɣaa alɩwaatʋ ndʋ ɛmaɣzaɣ Daviid wezuu caɣʋ yɔɔ yɔ. Nɛ ɖɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ yɔ.

11. Ɛbɛ yɔɔ pɩɩwɛ ɛzɩ Daviid kɛ ɛjam yɔ? (Cɔnɩ takayaɣ huyuu yɔɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹¹ You laɖʋ sɔsɔ Gooliyaatɩ cɔŋnaɣ Daviid ɛzɩ ɛkɛ ɛjam yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Gooliyaatɩ na Daviid yɔ, “enimi-i.” Toovenim taa lɛ, Gooliyaatɩ kaapaɣlɩ siŋŋ, ɛɛwɛnɩ you wondu sakɩyɛ, nɛ paafalɩsɩ-ɩ you labʋ taa nɛ pɩkɩlɩ. Daviid ñaakɛ abalɩbɩɣa yem nɛ pɩɩwɛ ɛzɩ ɛfɛyɩnɩ you wondu sakɩyɛ yɔ. Ɛlɛ, Daviid pɩsɩ mbʋ pɩɩwɛ ɛzɩ ɛjandʋ yɔ ɖoŋ pʋyʋ. Ɛɛta Yehowa liu nɛ ɛlɛ ha-ɩ ɖoŋ nɛ ɛwa e-koyindu.—1 Sam. 17:41-45, 50.

12. Kaɖɛ lɛɛɖɛ nɖɩ pɩɩwɛ se Daviid ɛlʋbɩna?

¹² Pɩɩwɛɛ se Daviid ɛlʋbɩnɩ kaɖɛ lɛɛɖɛ, nɛ pɩtɩla ɖiiyeba nɛ ɛmaɣzɩ se ɛkɛ ɛjam. Daviid ɖʋ lɩm Sɔɔlɩ weyi Yehowa kaata num nɛ ɛkɛ Izrayɛɛlɩ Wiyaʋ yɔ. Kajalaɣ lɛ, Wiyaʋ Sɔɔlɩ ñaŋaɣ Daviid. Pʋwayɩ lɛ, tɩ kpazʋʋ yele nɛ Sɔɔlɩ paɣzɩ sʋsʋʋ Daviid. Sɔɔlɩ labɩ Daviid kañatʋ, nɛ halɩ ɛñɩnaɣ se ɛkʋ-ɩ.—1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. Ɛbɛ Daviid laba alɩwaatʋ ndʋ Wiyaʋ Sɔɔlɩ lakaɣ-ɩ kañatʋ yɔ?

¹³ Paa Wiyaʋ Sɔɔlɩ kaalakaɣ Daviid kañatʋ yɔ, ɛlɛ wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛñaŋɩ-ɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa kaatanɩ-ɩ num. (1 Sam. 24:6) Sɔɔlɩ lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ tiyele nɛ Daviid taa wɩɩnɩ Yehowa. Ɛlɛ, Daviid kaata Yehowa liu se ɛlɛ haɣ-ɩ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ-ɩ yɔ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ kaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa.—Keɣa 17:2.

14. Wɛtʋ kaɖɛ ñɩndʋ ndʋ apostoloo Pɔɔlɩ kaakataa nɛ tɩnɩɣzɩnɩ Daviid ñɩndʋ?

 ¹⁴ Apostoloo Pɔɔlɩ kaakatɩ wɛtʋ kaɖɛ ñɩndʋ ndʋ tɩnɩɣzɩnɩ Daviid ñɩndʋ yɔ. Pɔɔlɩ koyindinaa kaawɛ ɖoŋ siŋŋ nɛ pɩkpaɖɩ-ɩ. Ɛ-alɩwaatʋ taa politiki nɛ Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa sakɩyɛ paɖaɣ-ɩ. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, peyekaɣ nɛ ɛyaa makɩ-ɩ nɛ paɖʋʋ-ɩ salaka. Ɛzɩ Daviid yɔ, ɛyaa mba pɩtɩla paakɛ Pɔɔlɩ taabalaa yɔ, palabɩ-ɩ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ. Halɩ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa ñɩma nabɛyɛ kaɖɩnɩ-ɩ. (2 Kɔr. 12:11; Fil. 3:18) Ɛlɛ, Pɔɔlɩ wabɩ mba payɩ pakaɖaɣnɩ-ɩ yɔ. Ɛzɩma tɩyɛ? Ewobi pɩ-yɔɔ nɛ esusuu tɔm, paa pakaɖaɣnɩ-ɩ yɔ. Ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛsɔɔlʋʋ e-koobiya, halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ paba ɖʋwaɣ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ. Nɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɛɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ Ɛsɔ ɛsɩndaa e-wezuu caɣʋ kpeekpe. (2 Tim. 4:8) Pɩtɩkɛ ɛ-maɣmaɣ e-ɖoŋ ɛɛta liu nɛ ɛpɩzɩ ɛla pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ; ɛlɛ ɛpɩzaa nɛ ɛla pɩtɩŋa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛɛta Yehowa liu.

15. (a) Ða-kaɖʋwa lɛ ŋga? (b) Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtalɩ-kɛ?

¹⁵ Ño-sukuli ɖaŋ taa ñɩma, ña-tʋmɩyɛ taa ñɩma yaa ñɔ-hɔʋ taa ñɩma mba patɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, patʋʋ-ŋ yaa panazɩɣ-ŋ nɛ pɩpɔzʋʋ se ŋɖɔkɩ ña-tɩ? Wiɖiyi ɛgbɛyɛ taa tʋ nɔɔyʋ labɩ-ŋ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ? Ye mbʋ yɔ, tɔzɩ kɩɖaŋ weyi Daviid nɛ Pɔɔlɩ pahawa yɔ ɩ-yɔɔ. Ŋpɩzɩɣ ŋwolo pɩ-yɔɔ nɛ “ŋwakɩ kɩdɛkɛdɩm pɩtɩŋnɩ kɩbandʋ labʋ yɔɔ.” (Roma 12:21) Alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa kaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ, ɖiiyouni-wɛ ɛzɩ Daviid kaayonuu Gooliyaatɩ yɔ, ɛlɛ ɖɩñakɩ pana se ɖɩsɩnɩ ɛyaa nɛ pɛkpɛlɩkɩ Bibl nɛ Yehowa pɔ-yɔɔ tɔm, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwakɩ kɩdɛkɛdɩm. Ye ŋtɩŋɩɣnɩ Bibl yɔɔ nɛ ŋcosuu tɔm ndʋ ɛyaa pɔzʋʋ-ŋ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, ye ŋhaɣ ñamtʋ nɛ ŋlakɩ camɩyɛ lakasɩ mba palakɩ-ŋ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ, nɛ ye ŋlakɩ kɩbandʋ ɛyaa kpeekpe halɩ pɩkpɛndɩnɩ ño-koyindinaa yɔ, pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋtalɩ kaɖʋwa ŋga.—Mat. 5:44; 1 Pɩy. 3:15-17.

16-17. Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ tɩsɔɔ wiɖiyi kpa?

¹⁶ Pʋcɔ nɛ apostoloo Pɔɔlɩ pɩsɩɣ Krɩstʋ tɔmkpɛlɩkɩyʋ lɛ, ɛɛkɛ abalʋ weyi ɛɛwɛ kaañamtʋ yɔ nɛ ɛɛnazɩ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa. (Tʋma 7:58; 1 Tim. 1:13) Yesu maɣmaɣ sɩnzɩ Pɔɔlɩ, se eyele nazʋʋ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ.  Pʋbʋ taa lɛ, payaɣaɣ Pɔɔlɩ se Sɔɔlɩ. Yesu yɔɔdɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ ɛsɔdaa kiŋ nɛ eyele nɛ ɛpɩsɩ yʋlʋm. Pɩsa nɛ Pɔɔlɩ ɖaɣnɩ paɣzʋʋ naʋ lɛ, pɩɩpɔzaa se eyele nɛ ɛyaa mba ɛnazaɣ yɔ pasɩnɩ-ɩ. Pɔɔlɩ luzi ɛ-tɩ nɛ etisi nɛ tɔmkpɛlɩkɩyʋ Anaanɩyaasɩ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛɖaɣnɩ paɣzʋʋ naʋ.—Tʋma 9:3-9, 17, 18.

¹⁷ Pʋwayɩ, Pɔɔlɩ kɔm nɛ ɛpɩsɩ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa tʋ weyi pasɩmɩ-ɩ camɩyɛ yɔ, ɛlɛ ɛtɩsɔɔ lɔŋ weyi Yesu kpɛlɩkɩ-ɩ Damaasɩ habɩyɛ yɔɔ yɔ ɩ-yɔɔ wiɖiyi kpa. Pɔɔlɩ wobi pɩ-yɔɔ nɛ eluzuu ɛ-tɩ, nɛ etisi faaa nɛ e-koobiya sɩnɩ-ɩ. Eɖiɣzinaa se ‘papɩsɩ sɩnʋʋ mbʋ pɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ yɔ.’—Kol. 4:10, 11, pɩ-tɛɛ tɔm.

18. Nabʋyʋ taa, ɛbɛ yɔɔ ɖɩtɩsɔɔlɩ se ɖitisi nɛ lalaa sɩnɩ-ɖʋ?

¹⁸ Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Pɔɔlɩ cɔlɔ? Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩcalɩ kpɛlɩkʋʋ toovenim yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖɩɩsɔɔlaa se lalaa ɩsɩnɩ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ ɖɩɩnawa se pɩkazɩ tɔm sakɩyɛ se ɖɩtasɩ kpɛlɩkʋʋ. (1 Kɔr. 3:1, 2) Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ yɔ? Ye ɖɩpaɣzʋʋ Yehowa sɛʋ yɔ, pɩlabɩ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɖɩtɩlɩ tɔm sakɩyɛ yɔ, pɩtɩla ɖiitisiɣ faaa se pasɩnɩ-ɖʋ, kɔzɩ kɔzɩ ye weyi ɛñɩnɩɣ se ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɖɩlɛyɩ-ɩ wɛʋ toovenim taa yɔ. Paa mbʋ yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ ɖo-koobiya yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna se ɛkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ. (Roma 1:11, 12) Pʋyɔɔ lɛ, ye ɖɩsɔɔlaa se ɖihiɣ ɖoŋ Yehowa cɔlɔ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖitisi nɛ ɖo-koobiya sɩnɩ-ɖʋ.

19. Ɛbɛ yeba nɛ Pɔɔlɩ pɩzɩ nɛ ɛla tʋma sɔsɔna wena payɩ ɛlaba yɔ?

¹⁹ Pɔɔlɩ pɩsɩ Krɩstʋ tʋ nɛ pɩtɛ lɛ, ɛlabɩ tʋma sɔsɔna sakɩyɛ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛnawa se pʋcɔ nɛ piɖeni nɔɔyʋ lɛ, pɩɩlɩɣnɩ tomnaɣ yɔɔ ɖoŋ weyi ɛwɛna yɔ, sukuli ŋgʋ ɛlaba yɔ, tomnaɣ yɔɔ ñɩm mbʋ ɛwɛna yɔ yaa ɖenɖe ɛlɩnaa yɔ pɩ-cɔlɔ; ɛlɛ pɩlɩɣnɩ ɛzɩma eluzuu ɛ-tɩ nɛ ɛtaɣ Yehowa liu yɔ pɩ-cɔlɔ na. Tɛtɛ nɛ ɖa-tɩŋa ɖɩmaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ (1) ɖɩtaɣ Yehowa liu, (2) ɖiyeki nɛ Bibl taa kɩɖaŋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ, nɛ (3) ɖitisiɣ se ɖo-koobiya ɩsɩnɩ-ɖʋ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, paa pɩlakɩ-ɖʋ ɛzɩ ɖɩkɛ ajamaa ɛzɩma yɔ, Yehowa kaɣ yebu nɛ ɖɩwɛɛ ɖoŋ!