1. Ta eo rijjilõk Paul ear kwal̦o̦k m̦ool kõn e make?

RIJJILÕK Paul ear kwal̦o̦k bwe ewõr iien ear m̦õjn̦o̦. Ear kwal̦o̦k m̦ool im ba bwe ãnbwinnin ear “m̦õjn̦o̦l̦o̦k,” epen ñan an kar kõm̦m̦ani men ko rejim̦we, im bwe ejjab aolep iien Jeova ear uwaaki jar ko an ilo wãween eo ear kõjatdikdik bwe Enaaj kar kõm̦m̦ane. (2 Kor. 4:16; 12:7-9; Rom 7:21-23) Paul ear bar kwal̦o̦k bwe ri-jum̦ae ro an rar watõk e bwe em̦õjn̦o̦. * Bõtab ear jab kõtl̦o̦k bwe l̦õmn̦ak ko rebõd an ro jet ak m̦õjn̦o̦ ko an make ren kõm̦m̦an bwe en l̦õmn̦ak bwe ejejtokjãn.​—2 Kor. 10:10-12, 17, 18.

2. Ekkar ñan 2 Korint 12:9, 10, ta men eo eaorõk Paul ear katak?

² Paul ear katak juon men eaorõk​—juon armej emaroñ kajoor jekdo̦o̦n ñe ej l̦õmn̦ak bwe em̦õjn̦o̦. (Riit 2 Korint 12:9, 10.) Jeova ear ba ñan Paul bwe kajoor eo An ‘elukkuun alikkar ilo an m̦õjn̦o̦,’ mel̦el̦ein bwe Jeova emaroñ lel̦o̦k kajoor eo me Paul ear aikuji. M̦okta, jen lale etke jejjab aikuj inepata ñe ri-jum̦ae ro ad rej kajook kõj.

3. Etke jemaroñ lañlõñ ilo aer kajook kõj?

³ Ejjel̦o̦k juon iaad em̦m̦an ippãd ñe juon ej kajook kõj. Bõtab, ñe ri-kõjdat ro ad rej kajook kõj im el̦ap ad inepata kake ta ko rej ba, jenaaj jino ebbweer. (JK. 24:10) Kõn men in, en ewi wãween ad watõke an ri-jum̦ae ro kajook kõj? Ãinwõt Paul, jemaroñ ‘lañlõñ ilo . . . aer kajook kõj.’ (2 Kor. 12:10) Etke? Kõnke aer kajook im jum̦ae kõj ej kaalikkar bwe jej lukkuun  ri-kal̦oor ro an Jesus. (1 Pit. 4:14) Jesus ear ba bwe ri-kal̦oor ro an renaaj iioon matõrtõr im jum̦ae. (Jon 15:18-20) Eñin men eo ear wal̦o̦k ilo tõre ko an rijjilõk ro. Ilo tõre kein, ro rar bõk l̦õmn̦ak ko an ri-Grik ro im imminene kõn m̦anit ko aer rar watõk bwe Kũrjin ro edik jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko ippãer im rem̦õjn̦o̦. Im ri-Ju ro rar watõk bwe Kũrjin ro “rettã im ejjab l̦ap jel̦ãl̦o̦kjen̦ ippãer,” ãinwõt rijjilõk ro Piter im Jon. (Jrb. 4:13) Kar bar watõk bwe Kũrjin ro rem̦õjn̦o̦. Ekar ejjel̦o̦k aer maroñ ilo kien im rar l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k aer maroñ kõnke rar jab bõk kun̦aaer ilo tarin̦ae, im armej ro rar watõk er ruwamãejet.

4. Ewi wãween an Kũrjin ro jinoin em̦m̦akũt ke ri-jum̦ae ro rar ba men ko renana kõn er?

⁴ Kũrjin ro jinoin rar ke kõtl̦o̦k bwe l̦õmn̦ak kein renana an ri-jum̦ae ro en kabõjrak er? Jab. Ñan waanjoñak, rijjilõk ro Piter im Jon, rar watõk juon menin jeraam̦m̦an ñe rej iioon jum̦ae im matõrtõr kõn aer l̦oor Jesus im katakin ro jet kõn katak ko an. (Jrb. 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Ejjel̦o̦k unin an kar ri-kal̦oor ro jook. Ilo m̦ool, el̦apl̦o̦k an kar Kũrjin ro jinoin jipañ ro jet jãn ro rar jum̦ae er. Ñan waanjoñak, bok ko ilo Baibõl̦ eo me jet iaan Kũrjin rein rar je rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lel̦o̦k jipañ im kõjatdikdik ñan elõñ milien armej ro. Im Aelõñ eo rar kwal̦o̦k kake ej jutak kiiõ, im ejjab men in wõt ak m̦õttan jidik enaaj tõl aolep armej. (Matu 24:14) Bõtab kien eo ekajoor an kar Rom me ear jum̦ae im kaeñtaane Kũrjin ro, em̦õj an jako ium̦win elõñ de iiõ. Ak ri-kal̦oor ro me rar tiljek, rej kiiõ kiiñ ilañ. Ijoke, ri-kõjdat ro aer remej. Im el̦aññe renaaj jerkakpeje, renaaj pãd ium̦win tõl eo an Aelõñ eo me Kũrjin ro rar kwal̦o̦k kake, me rar matõrtõr er.​—Rev. 5:10.

5. Ekkar ñan Jon 15:19, etke ewõr rej reilal̦l̦o̦k ñan armej ro an Jeova?

⁵ Rainin, kõnke jej armej ro an Jeova, jet iien ro jet rej reilal̦l̦o̦k ñan kõj im rej kajjirere kake kõj im ba bwe ejjel̦o̦k ippãd jel̦ãl̦o̦kjen̦ im jem̦õjn̦o̦. Etke? Kõnke jejjab errã ippãn l̦õmn̦ak ko an ro rej pãd ipel̦aakid. Jej kate kõj bwe jen juon eo ettã bũruon im ej pokake. Bõtab ilo lal̦ in, armej ro rej nõbar ro utiej bũrueer, ro rejãjjãj, im ro rej jum̦ae. Bareinwõt, jejjab bõk kun̦aad ilo m̦akũtkũt ko an kien, im jejjab bõk kun̦aad ilo tarin̦ae ilo jabdewõt aelõñ. Jeoktak jãn armej ro ilo lal̦ in rainin, kõn men in rej watõk kõj ro me rettã.​—Riit Jon 15:19; Rom 12:2.

6. Ta jerbal ko rekabwilõñlõñ Jeova ej jipañ armej ro an ñan kõm̦m̦ani?

⁶ Meñe armej ro ilo lal̦ in rej l̦õmn̦ak bwe jem̦õjn̦o̦, bõtab Jeova ej kõjerbal kõj ñan kõm̦m̦ani tõprak ko rel̦l̦ap. Ej lo tõprak ilo jerbalin kwal̦o̦k naan eo me ejjañin kar wal̦o̦k ilo bwebwenatoun armej. Bok ko me ri-karejar ro an rainin rej kõm̦m̦ani, rej bok ko el̦aptata aer ukoti im ajeji iaan aolepen bok ko ipel̦aakin lal̦ in im rej kõjerbal Baibõl̦ eo ñan jipañ elõñ milien armej ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k mour ko aer. Aolep nõbar im aiboojoj rej etal ñan Jeova kõn tõprak kein rekabwilõñlõñ, eo ej kõjerbal ro me lal̦ in ej watõk er juon kumi em̦õjn̦o̦ ñan kõm̦m̦ani jerbal kein rekabwilõñlõñ. Ak ta kõn kõj kajjojo? Jeova emaroñ ke jipañ kõj bwe jen kajoor? El̦aññe aet, ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane bwe jen maroñ bõk jipañ jãn e? Jen kiiõ etale jilu men ko jemaroñ katak jãn joñak eo an rijjilõk Paul.

7. Ta eo jej katak jãn joñak eo an Paul?

⁷ Juon men jemaroñ katak jãn joñak eo an Paul ej eñin: Jab atartar ioon kajoor im  maroñ eo am make ñe kwõj karejar ñan Jeova. Armej remaroñ l̦õmn̦ak bwe ewõr unin an Paul kar utiej bũruon im juon eo me ear lõke e make. Ear dik im rũttol̦o̦k ilo Tarsus, kiãptõl̦ eo an juon jikin me ear pãd ium̦win Rom. Tarsus ear juon jikin elukkuun m̦weiie im ekar wõr juon university ebuñbuñ ie. Paul ear juon eo el̦ap an mãlõtlõt—ear katak ippãn juon iaan ri-tõl ro an ri-Ju ro me el̦ap aer kar kautieje ilo tõre ko an, etan em̦m̦aan in ej Gameliel. (Jrb. 5:34; 22:3) Im ear wõr juon iien me Paul ear juon eo el̦ap an ri-Ju ro kar kautieje. Ear ba: “El̦apl̦o̦k aõ kar kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ilo kabuñ eo an ri-Ju ro jãn elõñ iaan ro detta wõt ilo aelõñ eo aõ.” (Gal. 1:13, 14; Jrb. 26:4) Bõtab Paul ear jab lõke e make.

8. Ekkar ñan Pilippai 3:8, ewi wãween an kar Paul watõk men ko ear ilo̦k jãni, im etke ear “lañlõñ ilo m̦õjn̦o̦ ko” an?

⁸ Paul ear m̦õn̦õn̦õ in ilo̦k jãn men ko me rar kõm̦m̦an bwe en juon eo eutiej ekkar ñan l̦õmn̦ak ko an armej in lal̦ in. Ilo m̦ool, ear kile bwe jeraam̦m̦an kein me ear wõr ippãn m̦okta, rej ãinwõt “kwõpej.” (Riit Pilippai 3:8.) Paul ear iioon elõñ wãween ko reppen kõnke ear erom juon iaan ri-kal̦oor ro an Christ. Armej in aelõñ eo an rar dike. (Jrb. 23:12-14) Im armej ro an make, ri-Rom ro, rar m̦ane im kalbuuji. (Jrb. 16:19-24, 37) Paul ear bareinwõt kile bwe ear jab weeppãn im ear lukkuun pen ñan an kõm̦m̦ane men eo ejim̦we. (Rom 7:21-25) Ijello̦kun an kõtl̦o̦k bwe ri-kõjdat ro an ak m̦õjn̦o̦ im likjab ko an ren kabbweere, ear “lañlõñ ilo m̦õjn̦o̦ ko” an. Etke? Kõnke ilo iien eo ej m̦õjn̦o̦ ear loe an kajoor eo an Anij jerbal ilo mour eo an.​—2 Kor. 4:7; 12:10.

9. En kar ewi wãween ad l̦õmn̦ak kõn men ko rej kõm̦m̦an ad m̦õjn̦o̦?

⁹ El̦aññe jekõn̦aan bõk kajoor jãn Jeova, jejjab aikuj l̦õmn̦ak bwe kajoor in ãnbwinnid, joñan jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko ippãd, aelõñ eo ad, ak ad m̦weiie rej kwal̦o̦k kõn ewi joñan ad aorõk. Ejjab men ko kein me rej kõm̦m̦an bwe jen juon eo Jeova emaroñ kõjerbale. Ilo m̦ool, ejjab lõñ iaan armej ro an Anij rej ‘mãlõtlõt ilo kanniõk, bareinwõt jejjo wõt iaaer rekajoor, im jejjo wõt iaaer rej itok jãn baam̦le ko  reutiej.’ Ak em̦õj an Jeova kããlõt ñan kõjerbali “men ko lal̦ in ej watõki bwe rem̦õjn̦o̦.” (1 Kor. 1:26, 27) Innem, jab kõtl̦o̦k bwe men kein ren bõbraik eok jãn am̦ karejar ñan Jeova. Bõtab, kwõn watõk wãween kein ãinwõt juon iien epel̦l̦o̦k ñan am̦ loe wãween an kajoor eo an Jeova jerbal ippam̦. Ñan waanjoñak, ñe kwõj mijake ro rej kajjioñ kõm̦m̦an bwe kwõn pere tõmak eo am̦, jar ñan Jeova bwe en kaperan eok ilo am̦ jojomare tõmak eo am̦. (Eps. 6:19, 20) Ñe kwõj eñtaan ilo am̦ kijenmej kõn juon nañinmej el̦ap, kajjitõk ippãn Jeova bwe en lewaj ñan eok kajoor eo kwõj aikuji ñan poub wõt ilo jerbal eo an. Kajjojo iien kwõj loe an Jeova jipañ eok, enaaj l̦apl̦o̦k tõmak eo am̦ im kwõnaaj kajoorl̦o̦k.

10. Etke jej aikuj katak kõn joñak ko an ro retiljek ilo Baibõl̦ eo, ãinwõt ro kar kwal̦o̦k kake er ilo Hibru 11:32-34?

¹⁰ Paul ear juon eo ekar niknik ilo an katak kõn Jeje ko. Elõñ mel̦el̦e ko rem̦ool ear katak kaki, bõtab ear bareinwõt katak jãn joñak ko an armej ro me kar je bwebwenato ko aer ilo Naanin Anij. Ke ear jeje ñan ri-Hibru ro rej Kũrjin, Paul ear kajjitõk ippãer bwe ren l̦õmn̦ak kõn joñak ko an ri-karejar ro rar tiljek ñan Jeova me rar mour m̦oktal̦o̦k. (Riit Hibru 11:32-34.) Jen etale juon iaan ri-karejar rein, Kiiñ Devid. Ear iioon jum̦ae ejjab jãn ri-kõjdat ro an wõt ak bareinwõt jãn jet iaan ro me ear m̦õttãiki er m̦okta. Ilo ad lale joñak eo an Devid, jenaaj mel̦el̦e etke an Paul kar kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn joñak eo an Devid emaroñ kar jipañe im ewi wãween ad maroñ anõke Paul.

11. Etke ekar ãinwõt ñe Devid ear m̦õjn̦o̦? (Lale pija eo ilo kilin bok in.)

¹¹ Golaiat, juon rũttarin̦ae me el̦ap an kajoor ãnbwinnin, ear watõk Devid juon eo em̦õjn̦o̦. Ke Golaiat ear loe Devid, “ear kanooj kõrraate.” Ke ilo m̦ool, Golaiat ear kilepl̦o̦k, ear pojak kõn kein tarin̦ae ko an, im l̦apl̦o̦k an imminene ilo tarin̦ae. Ear ãinwõt ñe Devid ear m̦õjn̦o̦ kõnke ear juon l̦addik jiddik, im jab juon rũttarin̦ae ewõr an imminene. Bõtab, ilo m̦ool ear kajoor. Ear reilo̦k ñan Jeova bwe en lel̦o̦k ñan e kajoor, im ear bõk anjo̦ ioon ri-kõjdat eo an.​—1 Sa. 17:41-45, 50.

12. Ta juon iaan mãlejjoñ ko Devid ear aikuj in kijenmej kake?

¹² Devid ear bar iioon juon apañ me emaroñ kar kõm̦m̦an an m̦õjn̦o̦ im jab kajoor. Devid ear tiljek ilo an kar karejar ñan eo Jeova ear kapiti bwe en kiiñ in Israel, Saul. Ilo kar m̦okta, kiiñ Saul ear kautiej Devid. Tokãlik, utiej bõro ear kõm̦m̦an an Saul ebbanbane Devid. Ear lukkuun nana an Saul kõm̦m̦an ñan Devid, joñan ear kajjioñ m̦ane.​—1 Sa. 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. Ta eo Devid ear kõm̦m̦ane ke Kiiñ Saul ear lukkuun nana an kõm̦m̦an ñan e?

¹³ Jekdo̦o̦n ñe ejjab jim̦we wãween an kar Kiiñ Saul kõm̦m̦an ñan e, ak Devid ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kautiej ñan eo Jeova ear kapiti bwe en kiiñ. (1 Sa. 24:6) Devid ear jab n̦aruon Jeova kõn men ko renana Saul ear kõm̦m̦ani. Ijello̦kun an ãindein, Devid ear lõke wõt Jeova ñan lel̦o̦k ñan e kajoor eo ej aikuji bwe en maroñ kijenmej ium̦win apañ in epen.​—Sam 18:1, lale kõmel̦el̦e eo itulõñin jebta in.

14. Ta ko Paul ear iiooni me rej ãinl̦o̦kwõt men ko Devid ear iiooni?

¹⁴ Rijjilõk Paul ear bar iioon ejja wãween ko Devid ear iiooni. Ri-kõjdat ro an Paul rar lukkuun kajoorl̦o̦k jãne. Elõñ iaan ri-tõl ro reutiej ilo tõre ko an rar dike e. Ekkã aer kar  m̦ane im likũt e ilo kalbuuj. Im ãinwõt Devid, Paul bareinwõt ear iioon kõm̦m̦an ko rejjab jim̦we jãn ro me ren kar ro m̦õttan. Jet iaan ro ilo eklejia eo an Kũrjin ro rar bareinwõt jum̦ae e. (2 Kor. 12:11; Pil. 3:18) Bõtab Paul ear anjo̦ jãn aolep ro rar jum̦ae e. Ewi wãween? Ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan meñe ear iioon jum̦ae. Ear dãpij wõt an tiljek ñan ro jein im jatin meñe rar kabũrom̦õje. Im ilõñin men otemjej, ear tiljek wõt ñan Anij ñan jem̦l̦o̦kin mour eo an. (2 Tim. 4:8) Ear anjo̦ ioon apañ ko rel̦l̦ap, ejjab kõnke ear kajoor ilo ãnbwin, ak kõnke ear atartar ioon Jeova.

15. Ta mejãnkajjik eo ad, im ewi wãween ad maroñ kajejjete?

¹⁵ Kwõj ke iioon kajjirere ak jum̦ae im matõrtõr jãn ro kwõj jikuul̦ ippãer, jerbal ippãer, ak ro uwaan baam̦le eo am me rejjab juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova? Ewõr ke juon ilo eklejia eo ear nana an kõm̦m̦an ñan kwe? Ñe aet, keememej joñak eo an Devid im Paul. Kwõmaroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im “anjo̦ ioon nana kõn em̦m̦an.” (Rom 12:21) Mejãnkajjik eo am̦ ejjab ñan karũm̦l̦o̦ke juon dekã ilowaan bõran juon armej, ãinwõt kar Devid, ak ej ñan likũt Naanin Anij ilo l̦õmn̦ak im bũruon armej ro rem̦õn̦õn̦õ in roñjake. Kwõmaroñ kajejjete mejãnkajjik in ilo am̦ atartar ioon Baibõl̦ eo ñan uwaaki kajjitõk ko an armej ro, ilo am̦ kwal̦o̦k kautiej im jouj ñan ro enana aer kõm̦m̦an ñan kwe, im ilo am̦ kõm̦m̦an em̦m̦an ñan aolep armej, ekoba ri-kõjdat ro am̦.​—Matu 5:44; 1 Pit. 3:15-17.

16-17. Ta eo Paul ear jab mel̦o̦kl̦o̦ke?

¹⁶ M̦okta jãn an rijjilõk Paul kar oktak im erom juon ri-kal̦ooran Christ, ear juon likao ejaje kwal̦o̦k kautiej me ear jum̦ae im kaeñtaane ri-kal̦oor ro an Jesus. (Jrb. 7:58; 1 Tim. 1:13) Jesus make ear kabõjrake Paul, me ilo tõre in kar kũri Saul, jãn an kaeñtaane eklejia eo an Kũrjin ro. Jesus ear kõnnaan ñan Paul jãn lañ im ear kõm̦m̦an bwe en pilo. Bwe en maroñ bar lol̦o̦kjen̦, Paul ear aikuj in kappok jipañ jãn ejja armej ro me ear jum̦ae im kaeñtaan er. Ear kõttãik e make im bõk jipañ  jãn juon ri-kal̦oor etan Anenaiõs, eo ear kõmouri Paul jãn an pilo.​—Jrb. 9:3-9, 17, 18.

¹⁷ Tokãlik, Paul ear erom juon eo elõñ rejel̦ã kajjien ilo eklejia eo an Kũrjin ro, bõtab ear jab mel̦o̦kl̦o̦k men eo Jesus ear katakini ilo ial̦ eo l̦o̦k ñan Damaskõs. Paul ear kõttãik wõt e, im ear m̦õn̦õn̦õ in bõk jipañ jãn ro jein im jatin. Ear kile bwe “ekanooj l̦ap aer kõkajoor” e.​—Kol. 4:10, 11, ftn.

18. Etke jemaroñ jab kõn̦aan bõk jipañ jãn ro jet?

¹⁸ Ta eo jemaroñ katak jãn Paul? Jinoin ad kar kobal̦o̦k ippãn armej ro an Jeova, jemaroñ kar m̦õn̦õn̦õ in bõk jipañ jãn ro jet, kõnke jemaroñ kar kile bwe jej lukkuun dik wõt ilo tõmak im elõñ men ko jaar aikuj in katak. (1 Kor. 3:1, 2) Bõtab, ta kõn kiiõ? Ñe jaar karejar ñan Jeova ium̦win elõñ iiõ ko im jaar bõk imminene ko, jemaroñ jab lukkuun m̦õn̦õn̦õ in bõk jipañ, el̦aptata ñe ej jãn juon eo ejjab to an kar pãd ilo m̦ool eo ãinwõt kõj. Ijoke, ekkã an Jeova kõjerbal ro jeid im jatid ñan kõkajoore kõj. (Rom 1:11, 12) Jej aikuj kile men in el̦aññe jekõn̦aan bõk jipañ jãn kajoor eo Jeova ej letok ñan kõj.

19. Etke Paul ear lo elõñ tõprak ko?

¹⁹ Elõñ jet men ko rekabwilõñlõñ me Paul ear kõm̦m̦ani ãlikin an kar erom juon Kũrjin. Etke? Kõnke Paul ear kile bwe tõprak ko juon ej loi rejjab wawa ioon kajoor, jel̦ãl̦o̦kjen̦, jããn, ak wãween an juon kar dik im rũttol̦o̦k, ijoke ej wawa ioon ettã bõro im an juon atartar ioon Jeova. Em̦m̦an bwe kõj aolep jen anõke Paul (1) ilo ad atartar ioon Jeova, (2) ilo ad katak jãn waanjoñak ko jãn Baibõl̦, im (3) ilo ad m̦õn̦õn̦õ in bõk jipañ jãn rũttõmak ro m̦õttad. Ilo ad ãindein, jekdo̦o̦n ewi joñan ad eñjake ad m̦õjn̦o̦, Jeova enaaj kõm̦m̦an bwe jen kajoor!