1. Ncinzi ncaakazumina caantangalala mwaapostolo Paulo?

MWAAPOSTOLO Paulo wakazumina caantangalala kuti zimwi ziindi wakali kulimvwa kubula nguzu. Wakaamba kuti mubili wakwe wakali ‘kuyaabunyonyooka,’ wakeelede kubeleka canguzu kutegwa acite ciluzi, alimwi akuti talili lyoonse Jehova naakali kwiingula mipailo yakwe munzila njaakali kuyeeyela. (2Kor. 4:16; 12:7-9; Rom. 7:21-23) Kuyungizya waawo, Paulo wakazyiba kuti basikumukazya bakali kumubona kuti tajisi nguzu. * Pele tanaakalekela mbobakali kumubona bantu naa kubula nguzu kwakwe kumupa kulimvwa kuti wakanyina mpindu.—2Kor. 10:10-12, 17, 18.

2. Kweelana alugwalo lwa 2 Bakorinto 12:9, 10, ino nciiyo nzi iciyandika kapati ncaakaiya Paulo?

² Paulo wakaiya ciiyo iciyandika kapati cakuti, muntu ulakonzya kuba anguzu nociba ciindi nalimvwa kuti tajisi nguzu. (Amubale 2 Bakorinto 12:9, 10.) Jehova wakaambila Paulo kuti, “nguzu zyangu zilalondolwa mukubula nguzu kwako,” icaamba kuti Jehova wakali kukonzya kupa Paulo nguzu nzyaakali kuyandika. Cakusaanguna, atubone kaambo ncotuteelede kunyema ciindi basikutukazya nobatutukila.

3. Nkaambo nzi ncotweelede kukkomana ciindi notutukilwa?

³ Taakwe uubotelwa kutukilwa. Nokuba boobo, ikuti naa basinkondoma batutukila, mpoonya twanyema kapati azintu nzyobaamba, tulakonzya kutyompwa. (Tus. 24:10) Pele ino tweelede  kulimvwa buti ciindi notwatukilwa abasikutukazya? Mbubwenya mbuli Paulo, tulakonzya ‘kubotelwa ciindi notutukilwa.’ (2Kor. 12:10) Nkaambo nzi? Akaambo kakuti kutukilwa alimwi akukazyigwa nzitondezyo zyakuti tuli basikwiiya ba Jesu beni-beni. (1Pet. 4:14) Jesu wakaamba kuti basikumutobela bakali kuyoopenzyegwa. (Joh. 15:18-20) Eeci cakacitika mumwaanda wamyaka wakusaanguna. Kuciindi eeco, aabo ibakali kuyungwa azilengwa zya Chigiriki, bakali kubona Banakristo kuti mbafwubafwuba alimwi tabajisi nguzu. Ba Juda bakali kubona Banakristo kuti “bakali bantu-bantu buyo,” mbubwenya mbuli mwaapostolo Petro alimwi a Johane. (Mil. 4:13) Banakristo bakali kulibonya mbuli kuti tabajisi nguzu; kayi tiibakali kutola lubazu mutwaambo twamapolitikisi, aboobo bantu tiibakali kubalemeka.

4. Ino Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakacita buti ciindi nobakali kukazyigwa?

⁴ Sena Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakatyompwa akaambo kabaabo ibakali kubakazya? Peepe. Mucikozyanyo, mwaapostolo Petro alimwi a Johane, bakacibona kuba coolwe cipati kupenzegwa akaambo kakutobela Jesu alimwi akuyiisya bamwi kujatikizya nguwe. (Mil. 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Basikwiiya aaba bakanyina kaambo ikakeelede kubapa kufwa nsoni. Nokuba kuti bantu bamucilawo tiibakali kubalemeka, Banakristo aaba bakacita zintu zinji kapati kutegwa bagwasye bantu ikwiinda nzyobakacita basikubakazya. Mucikozyanyo, mabbuku aamu Bbaibbele ngobakalemba Banakristo aaba azumanana kugwasya bantu banji kapati alimwi akubapa bulangizi. Alimwi Bwami mbobakali kwaambilizya lino bulalela kujulu, alimwi lino-lino, buyoolela bantu boonse anyika. (Mt. 24:14) Bulelo bwabana Roma ibwakali aanguzu bwalo ibwakali kupenzya Banakristo bwakamana, pele Banakristo aaba basyomeka lino balalela kujulu. Pele aabo ibakali kubakazya, bakafwa: alimwi kuti naa bakabusyigwe, bayooba balelwa ba Bwami oobo mbobakagwasyilizya Banakristo aabo mbobatakali kuyanda.—Ciy. 5:10.

5. Kweelana alugwalo lwa Johane 15:19, nkaambo nzi bantu bamunyika ncobatabalemeki bantu ba Jehova?

⁵ Mazuba aano, mbotuli bantu ba Jehova, zimwi ziindi tulanyansyigwa, tulasampaulwa akubonwa kuti tuli bafwubafwuba alimwi tatujisi nguzu. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti tatuciti zintu nzyobacita bantu batuzingulukide. Tulasoleka kuba bantu balicesya alimwi ibamvwida. Pele bantu bamunyika, balabakkomanina bantu balisumpula, basicinguni alimwi bazangi. Kuyungizya waawo, tatutoli lubazu mutwaambo twacisi alimwi tatunjili mulimo wabusikalumamba mucisi cili coonse. Tuliindene abantu bamunyika eeyi yamazuba aano, aboobo tubonwa kuba bantu baansi.—Amubale Johane 15:19; Rom. 12:2.

6. Ino mulimo nzi mupati Jehova ngwalimukugwasya bantu bakwe kutegwa baucite?

⁶ Nokuba kuti bantu munyika batubona kuti tatujisi nguzu, Jehova ulatubelesya kucita milimo mipati. Uli mukuzuzikizya mulimo mupati wakukambauka uutanacitidwe mubuponi bwabantu. Babelesi bakwe mazuba aano balasandulula alimwi akumwaya mamagazini manji kwiinda mabbuku aambi aali woonse munyika, alimwi babelesya Bbaibbele kugwasya mamiliyoni aabantu kutegwa bacince bukkale bwabo. Bulemu boonse buboola akaambo kakuzwidilila mumulimo ooyu buunka kuli Jehova, walo uubelesya kabunga kabantu ibabonwa kubula nguzu kuzuzikizya milimo eeyi iigambya kapati. Pele ino mbuti kujatikizya umwi aumwi wandiswe kumugama? Sena Jehova ulakonzya kutugwasya kuba anguzu? Ikuti naa mboobo, ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa atugwasye? Lino atulange-lange zintu zyotatwe zigaminide nzyotukonzya kwiiya kucikozyanyo camwaapostolo Paulo.

7. Ino nciiyo nzi cimwi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Paulo?

⁷ Nceeci ciiyo cimwi ncotwiiya kucikozyanyo ca Paulo: Mutasyomi nguzu zyanu naa luzyibo ciindi nomubelekela Jehova. Ikuti naa zintu twazilanga munzila yabuntu, Paulo wakalijisi twaambo itwakeelede kumupa kulisumpula alimwi akulisyoma. Wakakomenena ku Tarso, dolopo lipati mucooko ca Roma. Mudolopo eeli bantu bakalivwubide alimwi kwakali cikolo cipati cakajisi mpuwo. Paulo wakaliyiide kapati, wakayiisyigwa amweendelezi mu Juda iwakali kulemekwa kapati aciindi eeco, wazina lya Gamaliyeli. (Mil. 5:34; 22:3) Alimwi aciindi cimwi, Paulo wakali muntu uulemekwa kapati akati kaba Judanyina. Wakaamba kuti: “Ndakali kuyaambele kapati mubukombi bwaba Juda kwiinda bamusela wangu banji mumusyobo wangu.” (Gal. 1:13, 14; Mil. 26:4) Pele Paulo tanaakali kulisyoma.

8. Kweelana alugwalo lwa Bafilipi 3:8 alimwi abupanduluzi buyungizyidwe, ino Paulo wakazibona buti zintu nzyaakasiya musyule, alimwi nkaambo nzi ‘ncaakabotelwa eelyo naatakajisi nguzu’?

⁸ Paulo wakalikkomene kusiya zintu izyakali kumupa kuba ampuwo. Alimwi buya, zintu eezyi wakazibona kuti wakali “mulwi buyo watombe.” (Amubale Bafilipi 3:8 alimwi abupanduluzi buyungizyidwe.) Paulo wakajana mapenzi manji akaambo kakuba sikutobela Kristo. Wakasulaikwa abantu bamucisi cokwabo. (Mil. 23:12-14) Wakaumwa alimwi akwaangwa abantu mbaakali kukkala limwi, nkokuti bana Roma. (Mil. 16:19-24, 37) Kuyungizya waawo, Paulo wakakubona kutalondoka kwakwe. (Rom. 7:21-25) Pele muciindi cakulekela basikumukazya alimwi akutalondoka kwakwe kumutyompya, ‘wakabotelwa eelyo naatakajisi nguzu.’ Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti aciindi eeci naatakajisi nguzu, ndendilyo naakabona nguzu zya Leza kazibeleka mulinguwe.—2Kor. 4:7; 12:10.

9. Mbuti mbotweelede kulimvwa kujatikizya zintu izitupa kulibonya kubula nguzu?

⁹ Ikuti katuyanda kuba anguzu zizwa kuli Jehova, tatweelede kuyeeya kuti nguzu zyesu, lwiiyo, mbotwakakomezyegwa naa buvwubi nzyezitondezya kuti tulayandika kapati. Zintu eezyi tazili nzizyo zipa kuti tubelesyegwe a Jehova. Bwini mbwakuti, tabali bantu  ba Leza boonse babonwa kuti “mbasongo mumeso aabantu, tabali banji basinguzu, tabali banji bana babami.” Muciindi caboobo, Jehova wakasala kubelesya “zintu zyamunyika ziboneka kuti zinyina nguzu.” (1Kor. 1:26, 27) Aboobo nokuba kuti tamuzijisi zintu zyaambwa kumatalikilo aamuncali ooyu, mulakonzya kumubelekela Jehova. Aboobo, bukkale bwanu amububone munzila yeelede. Ino inga mwacita buti oobo? Amuzyibe kuti ciindi nomutajisi zintu zipa bantu kuba ampuwo munyika, ndendilyo nomuyoolibonena Jehova mbwayoomupa nguzu. Mucikozyanyo, ikuti mwakongwa abaabo ibasoleka kupa kuti muzidooneke nzyomusyoma, amupaile kuli Jehova kutegwa amupe busicamba bwakwiiminina lusyomo lwanu. (Ef. 6:19, 20) Ikuti naa mulakatazyigwa akaambo kapenzi lyakuciswa-ciswa, amumulombe Jehova kuti amupe nguzu nzyomuyandika kutegwa mujate bubi mumulimo wakwe. Lyoonse nomubona Jehova mbwamugwasya, lusyomo lwanu lulayuma alimwi mulaba anguzu.

10. Nkaambo nzi ncotweelede kwiiya kuzikozyanyo zyabantu basyomeka ibaambidwe mu Bbaibbele, mbuli baabo ibalembedwe kulugwalo lwa Bahebrayo 11:32-34?

¹⁰ Paulo wakali sikwiiya Magwalo musungu. Wakaiya twaambo tunji, pele alimwi wakaiya kuzikozyanyo zyabantu ibalembedwe mu Jwi lya Leza. Ciindi naakali kulembela Banakristo ba Hebrayo, Paulo wakabaambila kuyeeya zikozyanyo zibotu nzyobakasiya babelesi ba Jehova ibakali kusyomeka. (Amubale Bahebrayo 11:32-34.) Amubone cikozyanyo comwe cababelesi aaba, Mwami Davida. Wakakazyigwa, ikutali buyo kuzwa kuli basinkondonyina pele alimwi akuli baabo aciindi cimwi ibakali balongwe bakwe. Ciindi notulanga-langa cikozyanyo ca Davida, tulabona kuzinzibala kuyeeya cikozyanyo eeci mbokwakamugwasya Paulo alimwi ancotukonzya kwiiya kulinguwe.

11. Nkaambo nzi Davida ncaakali kulibonya mbuli kuti unyina nguzu? (Amubone cifwanikiso icili aacivwumbyo.)

¹¹ Goliati sikalumamba iwakali aanguzu kapati, wakali kubona Davida kuti tanaakajisi nguzu. Ciindi Goliati naakabona Davida, “wakamusampaula akumunyansya.” Wakaamba boobu akaambo kakuti wakali sintanze, wakalijisi zilwanyo zikkwene, kumane buya wakalicibwene kulwana. Pele walo Davida wakali mulombe buyo watakajisi luzyibo mukulwana alimwi tanaakajisi zilwanyo zikkwene. Nokuba kuti Davida wakali kubonwa kuti tajisi nguzu, wakaba anguzu. Wakasyoma nguzu zya Jehova, aboobo wakamuzunda sinkondonyina.—1Sam. 17:41-45, 50.

12. Ino mbuyumuyumu nzi bumbi mbwaakalwana Davida?

¹² Davida wakalwana abuyumuyumu bumbi bwalo ibwakali kukonzya kumupa kulimvwa kubula nguzu. Cakusyomeka Davida wakamubelekela ooyo Jehova ngwaakasalide kuba mwami wa Israyeli, nkokuti Saulo. Kumatalikilo, Mwami Saulo wakali kumulemeka Davida. Pele mukuya kwaciindi, kulisumpula kwakapa kuti Saulo atalike kumufwida munyono Davida. Saulo wakamweendelezya calunya Davida, mane buya akusola kuti amujaye.—1Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. Ino ncinzi ncaakacita Davida ciindi Mwami Saulo naakamweendelezya munzila mbyaabi?

¹³ Nokuba kuti Mwami Saulo wakamweendelezya munzila eeyi mbyaabi, Davida wakazumanana kutondezya bulemu kumwami ngwaakasalide Jehova. (1Sam. 24:6) Davida kunyina naakatongookela Jehova akaambo kazintu zibi nzyaakacita Saulo. Muciindi caboobo, wakasyoma Jehova kuti amupe nguzu nzyaakali kuyandika kutegwa aliyumye kubuyumuyumu oobu.—Int. 18:1, katwe kamakani.

14. Ino muubukkale buli buti mwaapostolo Paulo mwaakalijana ibukozyenye abwa Davida?

¹⁴ Mwaapostolo Paulo awalo wakalijana  mubukkale bukozyenye abwa Davida. Basinkondonyina a Paulo bakali anguzu kapati kwiinda nguwe. Beendelezi banji ibakali ampuwo kuciindi ncaakali kupona bakalimusulide kapati. Kanji-kanji, bakali koongelezya bantu kumuuma alimwi akumubikka muntolongo. Mbubwenya mbuli Davida, Paulo wakeendelezyegwa munzila mbyaabi abantu ibakeelede kuba balongwe bakwe. Mane buya bamwi mumbungano ya Bunakristo bakali kumukazya. (2Kor. 12:11; Flp. 3:18) Pele Paulo wakabazunda boonse aabo ibakali kumulwana. Munzila nzi? Wakazumanana kukambauka nokuba kuti wakali kukazyigwa. Nokuba kuti bakali kumutyompya Banakristonyina, Paulo wakazumanana kusyomeka kulimbabo. Alimwi cipati kwiinda zyoonse ncakuti, wakasyomeka kuli Leza kusikila kumamanino aabuumi bwakwe. (2Tim. 4:8) Wakacikonzya kucita zintu zyoonse eezyi, ikutali akaambo kakuti wakali kulisyoma, pele akaambo kakusyoma Jehova.

15. Ino makanze nzi ngotujisi alimwi mbuti mbotukonzya kwaazuzikizya?

¹⁵ Sena mulatukilwa naa kupenzyegwa abasicikolonyoko, babelesinyoko naa banamukwasyi ibatali Bakamboni? Sena kuli ciindi nomwakeendelezyegwa munzila mbyaabi amuntu umwi mumbungano? Ikuti naa mbocibede oobo, amuyeeye cikozyanyo ca Davida alimwi aca Paulo. Mulakonzya kuzumanana “kuzunda bubi kwiinda mukucita zibotu.” (Rom. 12:21) Ciindi bantu nobatukazya, tatubalwani mbubwenya mbwaakacita Davida kuli Goliati. Muciindi caboobo, tulabuzunda bubi kwiinda mukusolekesya kugwasya bantu kwiiya Jehova alimwi a Bbaibbele. Mulakonzya kwaazuzikizya makanze aaya kwiinda mukubelesya Bbaibbele kwiingula mibuzyo njobabuzya bantu, kwiinda mukubalemeka akubatondezya luzyalo aabo bamweendelezya munzila mbyaabi, alimwi akubacitila zintu zibotu bantu boonse, nobaba basinkondonyoko.—Mt. 5:44; 1Pet. 3:15-17.

16-17. Ino ncinzi Paulo ncaatakaluba?

¹⁶ Katanaba sikwiiya wa Kristo, mwaapostolo Paulo wakali sikasampusampu iwakali kupenzya basikutobela Jesu. (Mil. 7:58; 1Tim. 1:13) Jesu lwakwe kumugama wakamukasya Paulo, ooyo iwakali kwiitwa kuti Saulo, kupenzya  mbungano ya Bunakristo. Jesu wakabandika a Paulo kuzwa kujulu akupa kuti awoofwaale. Kutegwa atalike alimwi kubona, Paulo wakeelede kulomba lugwasyo kubantu mboonya mbaakali kupenzya. Cakulicesya wakalutambula lugwasyo kuzwa kuli sikwiiya wazina lya Hananiya, ooyo iwakapa kuti atalike alimwi kubona.—Mil. 9:3-9, 17, 18.

¹⁷ Kumbele, Paulo wakazyibwa kuti ngusimbungano ya Bunakristo, pele kunyina naakaciluba ciiyo ncaakamuyiisya Jesu munzila yuunka ku Damasiko. Paulo wakalicesya alimwi wakalilibambilide kulutambula lugwasyo lwabakwesu abacizyi. Wakazyiba kuti mbobakali ‘kumuyumya-yumya.’—Kol. 4:10, 11, bupanduluzi buyungizyidwe.

18. Nkaambo nzi zimwi ziindi ncotukonzya kukaka kutambula lugwasyo kuzwa kuli bamwi?

¹⁸ Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuli Paulo? Ciindi notwakatalika kuyanzana abantu ba Jehova, ambweni twakali kuyandika lugwasyo kuzwa kuli bamwi akaambo kakuti twakalizyi kuti twakeelede kwiiya zinji. (1Kor. 3:1, 2) Pele ino mbuti lino? Ikuti twali kumubelekela Jehova kwamyaka minji alimwi twaba aluzyibo lunji, inga katutalibambilide kulutambula lugwasyo, kwaambisya kuti ooyo watupa lugwasyo wakatalika caino-ino kubelekela Jehova. Nokuba boobo, bunji bwaziindi Jehova ubelesya bakwesu abacizyi kutuyumyayumya. (Rom. 1:11, 12) Aboobo ikuti katuyanda kuti Jehova atugwasye, tweelede kulutambula lugwasyo kuzwa kubakwesu abacizyi.

19. Nkaambo nzi Paulo ncaakazwidilila?

¹⁹ Ciindi naakaba Munakristo, Paulo wakacita zintu zinji izigambya. Nkaambo nzi? Nkaambo wakaiya kuti kuzwidilila kwamuntu, takuyeeme munguzu zyakwe, lwiiyo, lubono naa mbwaakakomena, pele kuyeeme akulicesya kwamuntu alimwi akusyoma Jehova. Aboobo toonse atumwiiye Paulo (1) kwiinda mukusyoma Jehova, (2) kwiinda mukwiiya kuzikozyanyo zyamu Bbaibbele, alimwi (3) kwiinda mukutambula lugwasyo kuzwa kubasyomima. Aboobo, nokuba kuti twalimvwa kubula nguzu, Jehova uyootupa nguzu!