1. Mbi mvuala Polo katuba mu matedi naveka?

MVUALA Polo wutuba ti khumbu zinkaka, nandi waba banga wulebakana. Nandi mvandi wutuba ti waba nuananga nzingu muingi kuvanga mambu masulama ayi bakana ko khumbu zioso Yave kaba tambudilanga minsambu miandi mu phila nandi kaba tombila. (2 Kolinto 4:16; 12:7-9; Loma 7:21-23) Mvuala Polo mvandi wuzaba ti zimbeni ziandi baba kuntadilanga buka mutu wulebakana. * Vayi nandi kasa bika ko phila batu baba kuntadilanga voti zinzimbala ziandi zimvanga kukimona buka ti kasi ko luvalu.—2 Kolinto 10:10-12, 17, 18.

2. Dedi bummonisina 2 Kolinto 12:9, 10, mambu mbi mankinza Polo kalonguka?

² Mvuala Polo wulonguka ti mutu kalenda ba wukinda kheti mu thangu kadi wulebakana. (Tanga 2 Kolinto 12:9, 10.) Yave wukamba Polo ti ‘mangolo mandi mankindisanga batu balebakana.’ Mawu mansundula ti mu thangu Polo kabe banga wulebakana, Yave waba kumvananga mangolo mandi muingi kakindama. Vayi theti tuemmona, kibila mbi tulendi bela ko mu nganzi mu thangu zimbeni zitu ba tukuamisa.

3. Kibila mbi tufueti kuangalala bo tumviokila mu zikhuamukusu?

³ Vasi ko mutu wunzolanga kuviokila mu zikhuamukusu voti mu zithotolo. Vayi befu kukuazukila ngolo mu mambu zimbeni zitu bantubanga, tulenda lebakana. (Zingana 24:10) Buidi tufueti tadilanga mambu zimbeni zitu ba tuvangilanga? Dedi Polo, ‘befu tufueti kuangalala.’ (2 Kolinto 12:10) Kibila mbi? Kibila zikhuamukusu tumviokilanga, zimmonisa ti befu tuidi  minlandikini mikiedika mi Yesu. (1 Petelo 4:14) Yesu wutuba ti minlandikini miandi bala kuamukusu ayi mawu mamonika mu sekulu yitheti. (Yoane 15:18-20) Mu thangu beni, batu babe tuadusu kuidi basi Ngeleku babe tadilanga baklisto buka batu bakhambulu beni diela ayi batu balebakana. Ayi basi Yuda babe tadilanga minlandikini mioso mi Yesu, buka bivungisi voti batu bakhambu longuka. (Mavanga 4:13) Bawu mvawu babe tadilanga baklisto banga batu balebakana kibila basa kotanga ko mu mambu ma politica.

4. Baklisto batheti babika phila zimbeni ziawu baba kuba tadilanga kuba vanga kuvonga? Sudikisa

⁴ Bukiedika ti baklisto batheti babika phila zimbeni ziawu baba kuba tadilanga, kuba vanga kuvonga voti kulebakana? Ndamba. Dedi, mvuala Petelo ayi Yoane baba kuangalalanga beni mu thangu baba kuba kuamikisanga mu kuba minlandikini mi Yesu voti mu kuzabikisa zitsangu ziandi kuidi bankaka. (Mavanga 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Minlandikini mi Yesu basa ba ko kibila muingi kumona zitsoni kibila, bawu bavanga mambu mawombo muingi kusadisa bankaka. Dedi, zibuku baklisto abobo basonika zikhidi vana lusalusu ayi kivuvu kuidi bivevi na bivevi bi batu. Ayi Kintinu baba longanga bankaka, kidi mu kuyala ku diyilu ayi nkadu to yisiedi kiawu kiala yala nza yimvimba. (Matai 24:14) Ayi luyalu beni lu basi Loma luaba kuamikisanga baklisto, lusiala ko bubu. Vayi minlandikini mi Yesu bakuikama mu thangu beni, badi bubu mintinu ku diyilu. Ayi boti basi Loma beni bala baka luaku lu kuvulubuka, buna bawu bala ba ku tsi luyalu lu batu bawu baba lendanga.—Nzaikusu 5:10.

5. Dedi bummonisina Yoane 15:19, kibila mbi banlenzilanga dikabu di Yave?

⁵ Bubu, dikabu di Yave mvandi baba lezanga ayi baba tadilanga buka batu bakhambulu diela ayi balebakana. Kibila mbi? Kibila befu tulandakananga ko mavanga mambi ma batu badi yitu va nsengi. Dedi, tukotanga ko mu mambu ma politica ayi tubanga ko kithuadi na masodi ma zitsi zinkaka. Vayi befu tuidi batu ba kikululanga, banlembami ayi tuidi batu bantumamananga. Vayi nza banzolanga ayi bankuitukanga batu badi lungudayi, batu ba kinyemisanga ayi batu badi mambayisi. Diawu ba tutadilanga buka batu balebakana.—Tanga Yoane 15:19; Loma 12:2.

6. Kisalu mbi Yave kadi mu kusadisa dikabu diandi kuvanga?

⁶ Kheti batu va nza banyindulanga ti befu tuidi batu balebakana, Yave widi mu ku tusadila muingi kuvanga mangitukulu mu kisalu ki kusamuna ayi ki kuvanga minlonguki mu nza yimvimba. Dikabu di Yave bambasisanga bilongulu binsaduluanga mu nza yimvimba ayi bansadilanga Kibibila muingi kusadisa bivevi bi batu kubalula nzingulu’awu. Yave, nandi wuntambulanga nzitusu mu mambu moso dikabu diandi bamvanganga. Buabu, mbi tulenda tuba mu matedi kadika mutu mu befu? Bukiedika ti Yave kalenda ku tuvana mangolo mandi mu thangu tuidi balebakana? Boti ngete, mbi tufueti vanga muingi kutambula lusalusu luandi? Tuentubila mambu matatu tulenda longuka mu kifuani ki mvuala Polo.

7. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki mvuala Polo?

⁷ Kifuani ki mvuala Polo ki tulonga ti bo tunsadila Yave, tusa fuana ko kufiatilanga mu mangolo mitu veka voti mu mambu tuzebi kuvanga. Kuidi batu, mvuala Polo wuba bibila muingi ku kinangika ayi ku kifiatila kibila nandi wunyozukila ku Talasi divula diba ku Loma. Ayi bikola biba kuna, biba beni bizabakana ayi batu baba kinzikanga beni biawu. Mvandi nlongisi’andi wuba Ngamalieli,  wumueka mu zimfumu zi basi Yuda baba kinzikanga beni. (Mavanga 5:34; 22:3) Ayi vaba thangu mvuala Polo kayiza zabakana beni va khati divula di basi Yuda. Nandi wutuba: ‘Minu yiluta landakana nsiku kena basi Yuda bawombo baba mu thangu’ama.’ (Ngalatia 1:13, 14; Mavanga 26:4) Vayi mvuala Polo kasa fiatila ko mu naveka.

8. Dedi bummonisina Filipi 3:8, buidi Polo kaba tadilanga biuma kabika kumbusa? Ayi kibila mbi kabe belanga mu mayangi mu thangu kaba banga ‘wulebakana’?

⁸ Mvuala Polo wuyangalala mu kubika kumbusa biuma bioso biba kuvanganga kumonikina buka ti nandi wulutidi na bankaka. Ayi Kibibila kimmonisa ti nandi waba tadilanga biuma beni buka “tsodo.” (Tanga Filipi 3:8 tala mvandi matangu madi va wanda mu nwt-TPO.) Mvuala Polo wuviokila mu zikhuamukusu ziwombo mu kuba nlandikini wu Klisto. Dedi, batu ba mvil’andi banlenda. (Mavanga 23:12-14) Mvandi basi Loma bantovula ayi bantula mu buloku. (Mavanga 16:19-24, 37) Nandi mvandi wuzaba ti mu kuba mutu wu masumu dilenda ba diambu diphasi kuvanga mambu masulama. (Loma 7:21-25) Nandi mvandi kasa bika ko kulandakana Yesu, mu kibila ki mambu kaba viokila, mu kibila ki zikhuamukusu ove mu kibila ki zinzimbala kavanga kumbusa. Kibila mbi? Kibila mu thangu kaba banga wulebakana yawu thangu kaba monanga mangolo ma Nzambi mu luzingu luandi.—2 Kolinto 4:7; 12:10.

9. Kheti wisi ko biuma batu va nza bamvananga luvalu, buidi wulenda nungina kusadila Yave?

⁹ Tubika yindulanga ti muingi Yave ka tuvana mangolo mandi, theti tufueti ba batu balonguka beni, batu badi beni zimbongo, voti batu badi mangolo ma nyitu. Kibila biuma abiobio bakana ko biawu bimvanganga mutu kaba luvalu va meso ma Yave. Bubu, batu bantubanga ti mu bisadi bi Yave vasi ko batu badi ‘nduenga, ni kheti mangolo ove batu ba lulendu.’ Vayi Yave wusobula batu abobo bammonikanga buka ti badi ‘balebakana’ muingi kuba sadila. (1 Kolinto 1:26, 27) Bika kuyindula ti biuma ngie wukhambulu bilenda kutula nkaku mu kusadila Yave. Tebuka moyo ti, ngie kukhambu ba biuma biwombo  bi nza, buawu wala luta muena lusalusu lu Yave mu luzingu luaku. Dedi, boti ngie widi boma bu batu bantomba kubalula mayindu maku mu mambu wunkikininanga, sambila kuidi Yave ayi ndinda mangolo muingi wutedimina kimbangi mambu wunkikininanga. (Efeso 6:19, 20) Boti kimbevo kingolo widi, dinda kuidi Yave mangolo mandi muingi wuvanga malutidi mu kisalu kiandi. Khumbu zioso wunkuiza monanga Yave kutambudila minsambu miaku, buawu kiminu kiaku kiala luta bela kikinda.

10. Kibila mbi didi diambu dinkinza kulongukanga matedi bisadi bi Yave bikuikama dedi bo bantubila mu Ebeleo 11:32-34?

¹⁰ Mvuala Polo wuba nlonguki wumboti wu Kibibila, diawu kanungina kulonguka mambu mawombo matedi bisadi bikuikama bi Yave. Dedi, bo kasonikina baklisto baba ku Ebeleo, mvuala Polo wuba dinda muingi bayindulanga mu bifuani bisadi bikuikama bi Yave ba tubikila. (Tanga Ebeleo 11:32-34.) Wumueka mu bisadi abiobio bikuikama bi Yave widi ntinu Davidi. Nandi wuviokila mu zithotolo kubika kuandi to zi zimbeni ziandi vayi mvandi kuidi batu bankaka baba tubanga ti badi bakundi bandi. Kuyindulanga mu kifuani ki Davidi kukindisa beni kiminu ki mvuala Polo. Bobuawu mvandi, befu kuvanganga mawu bubu tuala kindisa kiminu kitu.

11. Kibila mbi Ngoliati katadila Davidi buka mutu wulebakana? (Tala fikula yidi va busu bu levista.)

¹¹ Bo Ngoliati kamona Davidi, nandi wuntadila buka mutu wulebakana ayi wutona kunseva ayi kunlenza. Kibila Ngoliati wuluta Davidi mu kuzangama ayi nandi wuba mutu wupisuka mu matedi kunuana mimvita. Vayi Davidi wuba to muana ditoko wukhambu zaba mawombo mu matedi kunuana mimvita. Kheti bobo, Davidi wumonisa kibakala mu kukikinina kunuana ayi Ngoliati, kibila wuba lufiatu ti Yave wala kumvana mangolo kantomba. Ayi mawu mamonika, nandi wununga mbeni’andi.—1 Samueli 17:41-45, 50.

12. Mambu mbi mankaka maphasi Davidi kaviokila?

¹² Davidi wuviokila mu mambu mankaka mabina kumvanga kulebakana. Nandi wuba kisadi ki ntinu Sauli. Va thonono Sauli waba kinzikanga Davidi. Vayi buviokila thangu nandi wubika lunangu lumvanga kumona nsoki Davidi. Sauli wutona kutovula Davidi ayi wutomba kumvonda.—1 Samueli 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. Mbi Davidi kabe vanganga bo Sauli kaba kumvangilanga mambu mambi?

¹³ Kheti mu mambu moso mambi ntinu Sauli kamvangila, Davidi wutatamana kunkinzika kibila wuzaba ti Yave nandi wunsola buka ntinu. (1 Samueli 24:6) Davidi kasa vana ko Yave fotu mu mambu mambi Sauli kamvangila. Vayi Davidi wuba lufiatu ti Yave wala kumvana mangolo muingi kanunga ziphasi beni.—Minkunga 18:1, mambu madi va thonono kapu.

14. Mambu mbi Polo kaviokila madedakana na mambu Davidi kaviokila?

¹⁴ Mvuala Polo wuviokila mu mambu madedakana na Davidi. Dedi, zimfumu baba zinganga mu thangu’andi, babe kunlendanga beni. Diawu Khumbu ziwombo baba tuminanga batu muingi bambula ayi bantula mu buloku. Dedi Davidi, Polo wuviokila mu khuamukusu kuidi batu baba tubanga ti badi bakundi bandi. Mvandi batu bankaka mu kimvuka bambalukila. (2 Kolinto 12:11; Filipi 3:18) Vayi mvuala Polo wununga zimbeni ziandi zioso. Buidi kanungina? Mu kutatamana kusamuna kheti mu zithotolo kabe kaviokila, ayi mu kutatamana wukuikama kuidi zikhomba ziandi mu kimvuka, kheti mu thangu baba nyongisanga ntim’andi. Bulutidi  nandi wutatamana wukuikama kuidi Nzambi nati kutsuka luzingu luandi. (2 Timoteo 4:8) Mvuala Polo wununga zithotolo zioso kabe viokila, bakana ko mu mangolo mandi veka, vayi mu kibila ki lufiatu mu mangolo ma Yave.

15. Bo batu ba tukuamikisa, buidi tulenda nungina mambi mu mamboti?

¹⁵ Abu ngie? Bamana kuthota kuidi batu bankotanga yaku kikola, kuidi bansala yaku voti kuidi basi dikanda diaku bakhambu sadilanga Yave? Bamana kuvangila mambu kuidi khomba wunkaka ma kunyongisa ntima? Boti ngete, tebukanga moyo kifuani ki mvuala Polo ayi Davidi. Ngie kuvanga mawu, buna wala ‘tatamana kununga mambi mu mamboti.’ (Loma 12:21) Bo batu ba tukuamikisa, befu tunuananga ko yawu dedi bo Davidi kanuanina na Ngoliati. Vayi befu tulenda nunga mambi, mu kuvanga mangolo ma kusadisa batu beni balonguka matedi Yave mu nzila Kibibila. Mvandi ngie wala nunga kuvanga mambu amomo, theti mu kufiatilanga mu Kibibila bo wumvana mimvutu kuidi batu badi divuda mu mambu kiawu kintuba. Mvandi, mu kumonisanga lukinzu kuidi batu ba tuvangilanga mambi ayi mu kuvanganga mamboti kuidi batu boso, kumbunda mvandi zimbeni zitu.—Matai 5:44; 1 Petelo 3:15-17.

16-17. Dilongi mbi Polo kakhambu zimbakana?

¹⁶ Ava kuba nlonguki wu Klisto Polo wuba wuzabakana banga Sawuli. Nandi kasa ba ko lukinzu ayi waba tovulanga minlandikini mi Yesu. (Mavanga 7:58; 1 Timoteo 1:13) Vayi naveka Yesu wunlembika. Tona ku diyilu Yesu wuyoluka yandi, ayi mu kibila beni nandi wuyiza fua meso. Muingi kavutuka ku bue mona, Yesu wunkamba muingi kadinda lusalusu lu batu kaba kuamikisanga. Muingi kumonisa ti nandi widi mutu wu kikululanga, Polo wukikinina lusalusu lu Ananiasi wumueka mu minlandikini mi Yesu muingi kanzibula meso.—Mavanga 9:3-9, 17, 18.

¹⁷ Buviokila thangu, mvuala Polo wuyiza ba nlandikini wu Yesu zabakana mu kimvuka ki baklisto. Vayi theti bobo, nandi kasa zimbakana ko dilongi kalonguka mu thangu Yesu kammonikina mu nzila Damasi. Mvuala Polo  wutatamana kuba mutu wu kikululanga ayi wuba wukubama muingi kukikinina lusalusu lu bankaka mu kimvuka kibila nandi wuzaba ti zikhomba aziozio baba ‘tho yi khindusulu kuidi nandi’.—Kolosai 4:10, 11, tala mvandi matangu madi va wanda mu nwt-TPO.

18. Mbi bilenda ku tutula nkaku muingi kukikinina lusalusu lu bankaka?

¹⁸ Mbi tulenda longuka mu kifuani ki mvuala Polo? Ḿba va thonono bo befu tulonguka kiedika, tusa monanga ko phasi ku kikinina lusalusu lu bankaka. Kibila befu tuzaba ti vadi mambu mawombo tufueti longuka. (1 Kolinto 3:1, 2) Buabu wu kifiongunina. Bukiedika ti kheti mu mimvu miwombo weka mu kusadila Yave, ngie wunkikininanga lusalusu lu bankaka mu kimvuka? Ngie wulenda mona phasi kukikinina lusalusu beni, boti khomba wu kuvana luawu wukhidi wumona mu kimvuka. Tebukanga moyo ti Yave kalenda sadila yoso khomba mu kimvuka muingi ku tuvana mangolo tuntomba. —Loma 1:11, 12.

19. Kibila mbi mvuala Polo kanungina kuvanga mambu mawombo mamboti?

¹⁹ Mvuala Polo bo kayiza ba nlandikini wu Klisto, nandi wuvanga mambu mawombo mamboti. Kibila mbi? Kibila nandi wulonguka ti muingi tubaka mayangi makiedika mu luzingu, vasintombulu ko theti kuba mangolo mawombo, kulonguka beni voti kuba zimbongo ziwombo. Vayi mayangi makiedika, mankuizilanga mu kuba batu ba kikululanga ayi badi lufiatu mu Yave. Diawu baka makani ma kulandakana kifuani ki Polo (1) mu kuba lufiatu mu Yave, (2) mu kulonguka mu bifuani bi Kibibila ayi (3) mu kukikinina lusalusu lu bankaka. Ngie kuvanga mawu, mu thangu wala ba wulebakana, Yave wala kuvana mangolo muingi wukindama!