Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 30

Yaa Nɔ Onyiɛ Yɛ Anɔkwale Lɛ Mli

Yaa Nɔ Onyiɛ Yɛ Anɔkwale Lɛ Mli

“Mibɛ miishɛɛ ni da fe enɛ: akɛ manu akɛ mibii lɛ miiya nɔ amɛmiinyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli.”​—3 YOH. 4.

LALA 54 “Gbɛ Lɛ Nɛ”

NƆ NI ABAASUSU HE *

1. Tamɔ bɔ ni awie yɛ 3 Yohane 3, 4 lɛ, mɛni hãa wɔnáa miishɛɛ?

BE NI bɔfo Yohane nu akɛ mɛi ni eye ebua kɛba anɔkwale lɛ mli lɛ kã he amɛmiisɔmɔ Yehowa lɛ, ŋwanejee ko bɛ he akɛ, ená miishɛɛ waa. Mɛi nɛɛ ni Yohane tsɛ amɛ akɛ ebii lɛ kɛ naagbai pii kpe, ni Yohane fee nɔ fɛɛ nɔ ni ebaanyɛ kɛye ebua amɛ koni amɛhemɔkɛyeli lɛ mli awa. Kɛ́ wɔbii loo mɛi komɛi ni wɔkɛkaseɔ nii lɛ jɔɔ amɛhe nɔ amɛhã Yehowa ni amɛtee nɔ amɛsɔmɔ lɛ yɛ naagbai ni amɛkɛkpeɔ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, wɔ hu wɔnáa miishɛɛ, aloo jeee nakai?​—Kanemɔ 3 Yohane 3, 4.

2. Mɛni hewɔ Yohane ŋmala woji etɛ lɛ ni ekɛmaje enyɛmimɛi Kristofoi lɛ?

2 Yɛ aaafee afi 98 Ŋ.B. lɛ, Yehowa kɛ emumɔ lɛ tsirɛ Yohane ni eŋmala woji etɛ emaje enyɛmimɛi Kristofoi lɛ. No mli lɛ, eeenyɛ efee akɛ, eyɛ Efeso loo he ko ni bɛŋkɛ jɛmɛ, ejaakɛ etamɔ nɔ ni be ni ajie lɛ kɛjɛ tsuŋ ni awo lɛ yɛ Patmo ŋshɔkpɔ lɛ nɔ lɛ mli lɛ jɛmɛ eyahi. Yohane ŋmala woji nɛɛ koni ekɛwo Kristofoi anɔkwafoi hewalɛ ni amɛya nɔ amɛhe Yesu nɔ amɛye ni amɛnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli.

3. Mɛɛ sanebimɔi wɔbaahã hetoo yɛ nikasemɔ nɛɛ mli?

3 Be ni Yohane ŋmala woji nɛɛ, lɛ pɛ ji Yesu bɔfoi lɛ ateŋ mɔ ni yɔɔ wala mli lolo. Yɛ nakai beiaŋ hu lɛ, mɛi komɛi ni ekwa anɔkwa jamɔ lɛ eju shi kɛbote asafoi lɛ amli ni amɛmiitsɔɔ amalei, ni Yohane she gbeyei akɛ amɛbaafite asafo lɛ. * (1 Yoh. 2:18, 19, 26) Jamɔkwalɔi nɛɛ kɛɛ amɛle Nyɔŋmɔ, shi amɛyeee efãmɔi lɛ anɔ. Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaasusu ŋaa ni Yohane wo nyɛmimɛi lɛ yɛ woji ni eŋmala eyahã amɛ lɛ amli lɛ he, ni wɔbaahã sanebimɔi etɛ nɛɛ hetoo: Kɛ́ akɛɛ wɔnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli lɛ, te atsɔɔ tɛŋŋ? Mɛni baanyɛ ahã ewa kɛhã wɔ akɛ wɔbaafee nakai? Ni mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua wɔnyɛmimɛi Kristofoi lɛ koni wɔ kɛ amɛ fɛɛ aya nɔ anyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli?

KƐ́ AKƐƐ WƆNYIƐ YƐ ANƆKWALE LƐ MLI LƐ, TE ATSƆƆ TƐŊŊ?

4. Yɛ nɔ ni aŋma yɛ 1 Yohane 2:3-6 kɛ 2 Yohane 4, 6 lɛ naa lɛ, ja wɔfee mɛni dani wɔbaanyɛ wɔnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli?

4 Kɛ́ wɔleee anɔkwale lɛ, wɔnyɛŋ wɔnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli. No hewɔ lɛ, ehe miihia ni wɔkase Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ, ni ji Biblia lɛ, koni wɔle anɔkwale lɛ. Agbɛnɛ hu, esa akɛ ‘wɔye Yehowa kitãi lɛ anɔ,’ no ji, wɔbo lɛ toi. (Kanemɔ 1 Yohane 2:3-6; 2 Yohane 4, 6.) Kɛ́ wɔmiitao wɔbo Yehowa toi lɛ, nɔ kome ni ehe miihia waa ni wɔfee ji, ni wɔnyiɛ Yesu nanemaahei lɛ asɛɛ kpaakpa, ejaakɛ lɛ pɛ enyɛ ebo Yehowa toi yɛ nɔ fɛɛ nɔ mli be fɛɛ be.​—Yoh. 8:29; 1 Pet. 2:21.

5. Mɛni esa akɛ wɔhe wɔye kɛ wɔtsui fɛɛ?

5 Kɛ́ wɔmiitao wɔnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli be fɛɛ be lɛ, esa akɛ wɔhe wɔye kɛ wɔtsui fɛɛ akɛ Yehowa wieɔ anɔkwale be fɛɛ be, ni no hewɔ lɛ, nɔ fɛɛ nɔ ni ekɛɛ wɔ yɛ Biblia lɛ mli lɛ ji anɔkwale. Agbɛnɛ hu, esa akɛ wɔhe wɔye akɛ Yesu ji Mesia ni awo shi akɛ ebaaba lɛ. Ŋmɛnɛ lɛ, mɛi pii heee amɛyeee akɛ Yehowa efɔ Yesu mu akɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ nɔ Maŋtsɛ. Tamɔ bɔ ni Yohane bɔ kɔkɔ lɛ, “mɛi babaoo ni lakaa mɛi eba je lɛ mli,” ni amɛmiilaka mɛi fɛɛ ni heee amɛyeee kɛ amɛtsui fɛɛ akɛ nibii ni amɛkase yɛ Yehowa kɛ Yesu he lɛ ji anɔkwale lɛ. (2 Yoh. 7-11) Amalelɔi nɛɛ ji mɛi ni “kpoɔ akɛ Yesu ji Kristo lɛ.” (1 Yoh. 2:22) Kɛ́ wɔsumɔɔɔ ni amɛlakaa wɔ lɛ, belɛ esa akɛ wɔkase Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ. Ja wɔfee nakai dani wɔbaale Yehowa kɛ Yesu jogbaŋŋ. (Yoh. 17:3) Ni kɛ́ wɔbale amɛ jogbaŋŋ lɛ, wɔbaahe wɔye kɛ wɔtsui fɛɛ akɛ, anɔkwale lɛ nɔŋŋ mli wɔyɔɔ lɛ.

NIBII NI BAANYƐ AHÃ WƆSHI ANƆKWALE LƐ

6. Mɛni ji nɔ kome ni baanyɛ ahã ewa kɛhã Kristofoi oblahii kɛ oblayei akɛ amɛbaanyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli?

6 Esa akɛ Kristofoi fɛɛ akwɛ amɛhe nɔ jogbaŋŋ koni mɛi kɛ jeŋ nilee akalaka amɛ. (1 Yoh. 2:26) Mɛi titri ni esa akɛ amɛkwɛ amɛhe nɔ jogbaŋŋ yɛ enɛ he ji Kristofoi oblahii kɛ oblayei. Nyɛmi yoo ko ni jɛ France, ni eye afii 25, ni atsɛɔ lɛ Alexia * lɛ wie akɛ: “Be ni miji oblayoo fioo lɛ, nibii komɛi ni atsɔɔ mi yɛ skul, tamɔ sutsakemɔ tsɔɔmɔ lɛ kɛ ekrokomɛi ni tamɔ nakai lɛ, hã miyiŋ futu. Bei komɛi lɛ, efee mi akɛ jwɛŋmɔ yɛ nibii ni atsɔɔ mi lɛ amli. Shi mikpɛ miyiŋ akɛ, dani mahe nɔ ko ni miskul tsɔɔlɔi lɛ kɛɔ mi lɛ maye lɛ, makwɛ nɔ ni Yehowa yɔɔ kɛɛmɔ yɛ he dã.” No hewɔ lɛ, Alexia kase wolo ni ji, Life​—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? lɛ, ni otsii fioo komɛi asɛɛ lɛ, eyiŋ efeee lɛ kɔshikɔshi dɔŋŋ. Ewie akɛ: “Mibana faŋŋ akɛ, nibii fɛɛ ni awie yɛ Biblia lɛ mli lɛ ji anɔkwale, ni akɛ, kɛ́ mikɛ gbɛtsɔɔmɔi ni yɔɔ mli lɛ tsu nii lɛ, maná miishɛɛ ni mitsui baanyɔ mimli.”

7. Mɛni esaaa akɛ wɔfeɔ? Ni mɛni hewɔ?

7 Onukpai ji wɔ jio, oblahii kɛ oblayei ji wɔ jio, esa akɛ wɔ fɛɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni wɔkafee osato. No ji, esaaa akɛ wɔkwaa wɔfeɔ tamɔ nɔ ni wɔmiisɔmɔ Yehowa, shi yɛ nakai beiaŋ nɔŋŋ lɛ, wɔmiifee nibii gbohii yɛ dujiaŋ. Yohane hã efee faŋŋ akɛ, kɛ́ wɔmiiba jeŋba sha lɛ, wɔnyɛŋ wɔkɛɛ akɛ wɔmiinyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli. (1 Yoh. 1:6) Kɛ́ wɔmiitao Nyɔŋmɔ aná wɔhe miishɛɛ ŋmɛnɛ kɛ wɔsɛɛ lɛ, esa akɛ wɔhi shi oookɛɛ asu kane agbo ko ama wɔnɔ, ejaakɛ kɛ́ adesai enaaa nibii ni wɔfeɔ yɛ teemɔŋ lɛ po lɛ, Yehowa naa fɛɛ.​—Heb. 4:13.

8. Mɛɛ susumɔ esaaa akɛ wɔhãa enáa wɔnɔ hewalɛ?

8 Ŋmɛnɛ lɛ, esoro bɔ ni mɛi ni yɔɔ je lɛ mli lɛ naa nibii ni Yehowa buɔ amɛ akɛ amɛji esha lɛ amɛhãa, ni esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni amɛsusumɔi lɛ akaná wɔnɔ hewalɛ. Bɔfo Yohane ŋma akɛ: “Kɛ́ wɔkɛɛ akɛ, ‘Esha ko kwraa bɛ wɔhe’ lɛ, no lɛ wɔmiilaka wɔ diɛŋtsɛ wɔhe.” (1 Yoh. 1:8) Yɛ Yohane beiaŋ lɛ, mɛi komɛi ni ekwa anɔkwa jamɔ lɛ kɛɛ kɛ́ mɔ ko je gbɛ efee nibii ni Nyɔŋmɔ sumɔɔɔ po lɛ, no fiteŋ ekɛ Nyɔŋmɔ teŋ. Ŋmɛnɛ lɛ, mɛi pii ni yɔɔ je lɛ mli lɛ hiɛ susumɔ ni tamɔ nakai. Amɛteŋ mɛi pii kɛɛ amɛjáa Nyɔŋmɔ, shi amɛnaaa nibii ni ebuɔ amɛ akɛ esha lɛ akɛ amɛji esha, titri lɛ, yɛ saji ni kɔɔ bɔlɛnamɔ he lɛ amli. Nɔ ni Yehowa buɔ lɛ akɛ jeŋba sha lɛ, amɛ lɛ, amɛkɛɛ kɛ́ mɔ ko miisumɔ lɛ, ebaanyɛ ekɛ ehe awo mli; ejeee tɔmɔ.

Oblahii kɛ oblayei, nyɛtaoa nii amli koni nyɛna nɔ hewɔ ni Yehowa kɛɔ akɛ nibii komɛi ja shi nibii komɛi ejaaa lɛ. Kɛkɛ lɛ, kɛ́ mɔ ko bi nyɛ nɔ hewɔ ni nyɛfeee nibii komɛi lɛ, nyɛbaanyɛ nyɛgbála mli nyɛtsɔɔ lɛ (Kwɛmɔ kuku 9) *

9. Kɛ́ oblahii kɛ oblayei hi shi yɛ nibii ni amɛkase yɛ Biblia lɛ mli lɛ anaa lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ amɛnáa he sɛɛ?

9 Mɛi ni wɔkɛyaa skul kɛ mɛi ni wɔkɛtsuɔ nii lɛ ateŋ mɛi pii kɛ amɛhe woɔ jeŋba sha mli ejaakɛ amɛnaaa lɛ akɛ eji esha. Ni bei komɛi lɛ, amɛkaa wɔ, titri lɛ, oblahii kɛ oblayei ni yɔɔ wɔteŋ lɛ, ni wɔ hu wɔfee eko. Nakai eba lɛ yɛ nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Aleksandar lɛ gbɛfaŋ. Ewie akɛ: “Oblayei komɛi ni mikɛyaa skul lɛ kɛɛ mikɛ amɛ aná bɔlɛ. Amɛkɛɛ benɛ hii mikɛnáa bɔlɛ, ni no hewɔ mibɛ jɔle lɛ.” Kɛ́ okɛ shihilɛ ko ni tamɔ nɛkɛ kpe lɛ, kaimɔ akɛ kɛ́ ohi shi yɛ nibii ni okase yɛ Biblia lɛ mli lɛ anaa lɛ, otsui baanyɔ omli, helai komɛi mɔmɔŋ bo, ohenilee gbaŋ onaa, ni wekukpaa ni yɔɔ okɛ Yehowa teŋ lɛ mli baawa. Agbɛnɛ hu, be fɛɛ be ni obaamia ohiɛ oye kaa ko nɔ kunim lɛ, shwelɛ ni oyɔɔ akɛ ofee nɔ ni ja lɛ mli baawa. Kaahã ohiɛ kpa nɔ akɛ, Satan ji mɔ ni ehã mɛi ená jwɛŋmɔ ni ejaaa yɛ bɔlɛnamɔ he lɛ. No hewɔ lɛ, kɛ́ ofee nɔ ni Yehowa sumɔɔ, ni ohãaa susumɔ ni je lɛ hiɛ yɛ bɔlɛnamɔ he lɛ aná onɔ hewalɛ lɛ, belɛ ‘ooye mɔ fɔŋ lɛ nɔ kunim.’​—1 Yoh. 2:14.

10. Mɛɛ gbɛ nɔ 1 Yohane 1:9 lɛ yeɔ ebuaa wɔ koni wɔsɔmɔ Yehowa kɛ henilee ni he tse?

10 Wɔle akɛ Yehowa pɛ yɔɔ hegbɛ ni etsɔɔ nɔ ni kɛ́ mɔ ko fee lɛ eji esha, ni wɔbɔɔ mɔdɛŋ fɛɛ ni wɔbaanyɛ koni wɔkafee esha. Shi kɛ́ aleenɔ wɔyafee esha lɛ, esa akɛ wɔsɔle wɔhã Yehowa, ni wɔjaje wɔtsɔɔ lɛ. (Kanemɔ 1 Yohane 1:9.) Kɛ́ esha ni wɔyafee lɛ yɛ hiɛdɔɔ lɛ, esa akɛ wɔya asafoŋ onukpai lɛ aŋɔɔ hu koni amɛye amɛbua wɔ, ejaakɛ Yehowa ehala amɛ akɛ amɛkwɛ wɔnɔ. (Yak. 5:14-16) Kɛ̃lɛ, esaaa akɛ wɔhenilee yaa nɔ ebuɔ wɔ fɔ yɛ eshai ni wɔfee be ko ni eho lɛ ahe. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ Yehowa, wɔ-Tsɛ ni sumɔɔ wɔ lɛ, hã e-Bi lɛ kɛ ewala bashã afɔle ehã wɔ koni enyɛ ekɛ wɔhe eshai ake wɔ. Yehowa kɛɛ kɛ́ wɔfee esha ni wɔtsake wɔtsui lɛɛlɛŋ lɛ, ekɛbaake wɔ, ni ebaaye ewiemɔ nɔ. Eesumɔ ni wɔsɔmɔ lɛ kɛ henilee ni he tse.​—1 Yoh. 2:1, 2, 12; 3:19, 20.

11. Kɛ́ wɔsumɔɔɔ ni Abonsam fiteɔ wɔjwɛŋmɔ lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee?

11 Esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni wɔkahe amalei ni mɛi ni ekwa anɔkwa jamɔ lɛ gbɛɔ amɛshwãa lɛ wɔye. Kɛjɛ be ni ato Kristofoi asafo lɛ shishi lɛ, Abonsam etsɔ mɛi pii anɔ egbɛ amalei eshwã koni ekɛhã Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi lɛ ahemɔkɛyeli lɛ mli agbɔjɔ. No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔle bɔ ni afeɔ anaa kɛji sane ko ja aloo ejaaa. * Ekolɛ wɔhenyɛlɔi lɛ kɛ saji ni baanyɛ ahã wɔyiŋ afee wɔ kɔshikɔshi yɛ Yehowa he kɛ saji ni baanyɛ ahã suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛhã wɔnyɛmimɛi lɛ he ajɔ lɛ baawo Intanɛt lɛ kɛ social media nɔ. Shi esaaa akɛ wɔheɔ saji gbohii nɛɛ wɔyeɔ, ejaakɛ Satan ji mɔ ni hɔ sɛɛ!​—1 Yoh. 4:1, 6; Kpo. 12:9.

12. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔfee nibii ni baahã hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ akɛ anɔkwale lɛ mli wɔyɔɔ lɛ mli awa?

12 Kɛ́ wɔsumɔɔɔ ni Satan nine shɛɔ wɔnɔ lɛ, esa akɛ wɔhã hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ yɛ Yesu mli lɛ mli awa, ni wɔhe wɔye akɛ, Nyɔŋmɔ kɛ lɛ miitsu nii waa koni E-yiŋtoo aba mli. Agbɛnɛ hu, esa akɛ wɔhe wɔye akɛ, nyɔŋ anɔkwafo lɛ pɛ nɔ Yehowa tsɔɔ etsɔɔ ewebii lɛ gbɛ ŋmɛnɛ. (Mat. 24:45-47) Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔfee nibii ni wɔtsĩ tã nɛɛ? No ji, ni wɔbaakase Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ daa. Kɛ́ wɔkase Biblia lɛ, wɔhemɔkɛyeli lɛ mli baawa, ni wɔbaatsɔ tamɔ tso ni shishifã emɔ shi jogbaŋŋ. Nɔ ko nakai Paulo kɛɛ Kolosebii lɛ. Ekɛɛ amɛ akɛ: “Bɔ ni nyɛhe Kristo Yesu ni ji Nuŋtsɔ lɛ nɔ nyɛye lɛ, nakai nɔŋŋ nyɛyaa nɔ nyɛ kɛ lɛ afea ekome kɛnyiɛa, ni nyɛshishifã amɔmɔ shi, ni atswa nyɛ amamɔ enɔ ni nyɛmamɔ shi shiŋŋ yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli.” (Kol. 2:6, 7) Kɛ́ wɔhã wɔhemɔkɛyeli lɛ mli wa lɛ, nɔ ko bɛ ni Satan loo ewebii lɛ baafee ni baahã wɔje anɔkwale lɛ mli.​—2 Yoh. 8, 9.

13. Mɛni je lɛ baafee wɔ? Ni mɛni hewɔ?

13 Je lɛ baanyɛ wɔ, ni esaaa akɛ enɛ feɔ wɔ naakpɛɛ. (1 Yoh. 3:13) Yohane kɛɛ “jeŋ muu lɛ fɛɛ kã mɔ fɔŋ lɛ hewalɛ mli.” (1 Yoh. 5:19) Jeŋ fɔŋ nɛɛ naagbee lɛ miibɛŋkɛ oyayaayai, ni enɛ hewɔ lɛ, Satan egri fe bei fɛɛ ni eho. (Kpo. 12:12) Ekɛ jeŋba sha, amalei, kɛ kai krokomɛi ni yɔɔ nigii miisu wɔtsui. Shi kɛfata he lɛ, ehã aawa wɔ yi hu. Satan le akɛ be fioo pɛ kɛkɛ eyɔɔ, ni no hewɔ lɛ, eefee nɔ fɛɛ nɔ ni ebaanyɛ koni ehã wɔkpa shiɛmɔ ni wɔŋmɛɛ wɔhemɔkɛyeli lɛ he. Ŋmɛnɛ lɛ, atsĩ wɔnitsumɔ lɛ naa yɛ maji komɛi anɔ, ni yɛ maji krokomɛi anɔ lɛ, aŋmɛɛɛ wɔ gbɛ ni wɔtsu lɛ bɔ ni wɔtsui shweɔ. Fɛɛ sɛɛ lɛ, wɔnyɛmimɛi ni yɔɔ maji nɛɛ anɔ lɛ hiɛ amɛhemɔkɛyeli lɛ mli. Enɛ hãa wɔnaa faŋŋ akɛ, ekɔɔɔ he eko nɔ ni mɔ fɔŋ lɛ kɛbaaba Yehowa webii lɛ anɔ lɛ, amɛbaaye Yehowa anɔkwa!

NƆ NI WƆBAANYƐ WƆFEE KƐYE WƆBUA WƆNYƐMIMƐI

14. Mɛni ji nɔ kome ni wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua wɔnyɛmimɛi Kristofoi lɛ koni amɛya nɔ amɛnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli?

14 Nɔ kome ni wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua wɔnyɛmimɛi Kristofoi lɛ koni amɛya nɔ amɛnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli ji, ni wɔmusuŋ baatsɔ wɔ yɛ amɛhe. (1 Yoh. 3:10, 11, 16-18) Jeee be ni nibii miiya lɛ jogbaŋŋ lɛ pɛ mli esa akɛ wɔsumɔ wɔnyɛmimɛi lɛ; esa akɛ wɔsumɔ amɛ yɛ fimɔ beiaŋ hu. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ wɔle nyɛmi ko ni agbo yɛ enɔ lɛ, ani wɔbaanyɛ wɔto gbɛjianɔ ni wɔyashɛje emii ni wɔye wɔbua lɛ? Aloo kɛ́ wɔnu akɛ adebɔɔ naa oshãra ko ekpãtã nyɛmimɛi komɛi anibii ahiɛ, ni ehe ebahia ni ama Maŋtsɛyeli Asa hee ahã amɛ loo asaa amɛshĩai ahã amɛ lɛ, ani wɔbaanyɛ wɔyaye wɔbua? Esa akɛ ana yɛ wɔwiemɔ mli akɛ wɔsumɔɔ wɔnyɛmimɛi lɛ ni wɔmusuŋ tsɔɔ wɔ yɛ amɛhe. Shi nɔ ni fe fɛɛ lɛ, esa akɛ ana yɛ wɔnifeemɔ mli hu.

15. Yɛ nɔ ni awie yɛ 1 Yohane 4:7, 8 lɛ naa lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee?

15 Kɛ́ wɔsumɔɔ wɔnyɛmimɛi lɛ, belɛ, wɔmiikase Yehowa, wɔ-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi ni sumɔɔ wɔ lɛ. (Kanemɔ 1 Yohane 4:7, 8.) Nɔ kome ni he hiaa waa ni wɔbaanyɛ wɔfee kɛtsɔɔ akɛ wɔsumɔɔ wɔnyɛmimɛi lɛ ji, ni wɔkɛ amɛtɔmɔi baake amɛ. No hewɔ lɛ, kɛ́ nyɛmi ko fee nɔ ko loo ewie nɔ ko ni edɔ bo waa lɛ, mɛni obaafee? Esa akɛ okɛke lɛ ni ojie sane lɛ kɛje ojwɛŋmɔ mli. Kɛ́ ofee nakai lɛ, etsɔɔ akɛ osumɔɔ onyɛmi lɛ sane. (Kol. 3:13) Nakai nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Aldo lɛ fee. Be ko lɛ, nyɛmi nuu ko ni Aldo buɔ lɛ waa lɛ wie nɔ ko ni ehiii kwraa yɛ mɛi ni jɛ Aldo maŋ lɛ mli lɛ ahe. Aldo wie akɛ, “Misɔle shii abɔ ni Yehowa aye abua mi ni mimli akafu nyɛmi nuu nɛɛ.” Shi jeee no pɛ Aldo fee. Eto gbɛjianɔ koni ekɛ nyɛmi nuu lɛ aya shiɛmɔ. Be ni amɛnyiɛ shiɛmɔ lɛ nɔ lɛ, ekɛɛ nyɛmi nuu lɛ bɔ ni enu he ehã yɛ nɔ ni ewie lɛ he. Aldo wie akɛ: “Be ni mikɛɛ nyɛmi nuu lɛ bɔ ni sane lɛ gba minaa ehã lɛ, ekpa mi fai. Egbee po tsake, ni no hã mina akɛ eshwa ehe waa yɛ nɔ ni ewie lɛ hewɔ. Wɔfu naagba lɛ yɛ jɛmɛ nɔŋŋ, ni nyɛmi fee nyɛmi ekoŋŋ.”

16-17. Mɛni esa akɛ wɔtswa wɔfai shi akɛ wɔbaafee?

16 Bɔfo Yohane sumɔɔ enyɛmimɛi Kristofoi lɛ waa, ni eshwe ni eye ebua amɛ ni amɛya nɔ amɛsɔmɔ Yehowa. Wɔnaa enɛ faŋŋ yɛ ŋaa ni ewo amɛ yɛ woji etɛ ni Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ tsirɛ lɛ ni eŋmala lɛ amli. Ani eŋɔɔɔ onaa akɛ, Yehowa ehala hii kɛ yei anɔkwafoi tamɔ Yohane koni amɛfata Kristo he kɛye nɔ akɛ maŋtsɛmɛi yɛ ŋwɛi?​—1 Yoh. 2:27.

17 Nyɛhãa wɔbɔa mɔdɛŋ ni wɔkɛ nibii ni wɔnu yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ atsu nii. Nyɛhãa wɔtswaa wɔfai shi akɛ, wɔbaabo Yehowa toi yɛ nibii fɛɛ amli, koni no atsɔɔ akɛ wɔmiinyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli. Nyɛhãa wɔkasea e-Wiemɔ lɛ, ni wɔhe nibii fɛɛ ni aŋma yɛ mli lɛ wɔye. Agbɛnɛ hu, nyɛhãa wɔfea nibii ni baahã hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ yɛ Yesu mli lɛ mli awa, ni wɔkwɛ wɔhe nɔ jogbaŋŋ yɛ jeŋ nilee kɛ amalei ni mɛi ni ekwa anɔkwa jamɔ lɛ gbɛɔ amɛshwãa lɛ ahe. Ekaba kɔkɔɔkɔ akɛ wɔbaafee osato aloo wɔbaakpɛlɛ ni mɛi anyɛ wɔnɔ ni wɔfee nibii gbohii. Moŋ lɛ, nyɛhãa wɔkɛ gbɛtsɔɔmɔi ni nɔ bɛ ni Yehowa kɛhã wɔ yɛ bɔ ni wɔba wɔjeŋ wɔhã lɛ he lɛ atsu nii be fɛɛ be. Naagbee kwraa lɛ, nyɛhãa wɔyea wɔbuaa wɔnyɛmimɛi lɛ. Wɔbaanyɛ wɔfee nakai kɛ́ wɔkɛ amɛtɔmɔi ke amɛ ni wɔye wɔbua amɛ yɛ fimɔ beiaŋ. Kɛ́ wɔfee nibii nɛɛ, wɔbaaya nɔ wɔnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli, ekɔɔɔ he eko naagba ni wɔkɛbaakpe.

LALA 49 Wɔbaahã Yehowa Tsui Anyɔ Emli

^ kk. 5 Jeŋ ni wɔyɔɔ mli ŋmɛnɛ lɛ kã Satan, malemɔ tsɛ lɛ dɛŋ. No hewɔ lɛ, ja wɔmia wɔhiɛ waa dani wɔbaanyɛ wɔnyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli. Blema Kristofoi lɛ hu náaa lɛ mlɛo akɛ amɛbaanyiɛ yɛ anɔkwale lɛ mli. Enɛ hewɔ lɛ, Yehowa kɛ emumɔ lɛ tsirɛ bɔfo Yohane ni eŋmala woji etɛ emaje amɛ koni ekɛye ebua amɛ, ni wɔ hu wɔbaanyɛ wɔná woji nɛɛ ahe sɛɛ. Saji ni yɔɔ woji nɛɛ amli lɛ baaye abua wɔ ni wɔna nibii ni baanyɛ ahã wɔje anɔkwale lɛ mli kɛ nɔ ni wɔbaanyɛ wɔfee koni nibii nɛɛ akadu wɔ.

^ kk. 6 Atsake gbɛ́i lɛ ekomɛi.

^ kk. 11 Kwɛmɔ nikasemɔ ni yitso ji, “Ani Ole Anɔkwale Lɛ Fɛɛ?” ni je kpo yɛ August 2018 Buu-Mɔɔ lɛ mli lɛ.

^ kk. 59 NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI: Nyɛmi yoo oblayoo ko etee skul, ni he fɛɛ he ni ebaatsɔ lɛ, akɛ hii kɛ hii loo yei kɛ yei ni kɛ amɛhe náa bɔlɛ lɛ ahe sane miisu etsui. (Yɛ hei komɛi lɛ, kɛ́ ona kɔlai ni yɔɔ kwaabuɛtɛ mli lɛ yɛ nɔ ko he lɛ, etsɔɔ akɛ nii lɛ kɔɔ hii kɛ hii loo yei kɛ yei ni kɛ amɛhe náa bɔlɛ lɛ ahe.) Sɛɛ mli lɛ, etao nii amli koni no ahã hemɔkɛyeli ni eyɔɔ akɛ nibii ni tamɔ nakai lɛ esaaa Yehowa hiɛ lɛ mli awa. Enɛ ye ebua lɛ ni efi shi be ni ekɛ sane nɛɛ he kaa ko kpe lɛ.