Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

NÍ KASEMI 31

Anɛ O Ngɛ “Ma a Nɛ E Ngɛ Sisi Tomihi Nitsɛnitsɛ ɔ” Mlɛe Lo?

Anɛ O Ngɛ “Ma a Nɛ E Ngɛ Sisi Tomihi Nitsɛnitsɛ ɔ” Mlɛe Lo?

“E ngɛ ma a nɛ e ngɛ sisi tomihi nitsɛnitsɛ ɔ nɛ e tɛnilɔ kɛ e polɔ ji Mawu ɔ mlɛe.”​—HEB. 11:10.

LA 22 Ha O Matsɛ Yemi ɔ Nɛ Ba!

NƆ́ NƐ WA MAA KASE *

1. Mɛni níhi Yehowa we bi fuu kɛ sã afɔle, nɛ mɛni he je nɛ a pee jã?

MAWU we bi ayɔhi abɔ kɛ níhi sã afɔle. Nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi fuu ma a juɛmi nya si kaa a be gba si himi mi sɛe. A kpɛti ni komɛ hu nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ ma a juɛmi nya si kaa a be fɔe lolo. A kpɛti nihi nɛ a ngɛ weku hu pee a si himi kpokploo. Mɛ tsuo a mwɔ yi mi kpɔ nɛ ɔ ngɛ yi mi tomi kake ko he je. A suɔ nɛ a pee babauu ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. A bua jɔ níhi nɛ a ngɛ ɔ he, nɛ a ngɛ nɔ mi mami kaa bɔ fɛɛ bɔ nɛ ji ɔ, Yehowa ma ha mɛ a hiami níhi tsuo. Anɛ a nine maa nyɛ si lo? Ohoo! Mɛni he je nɛ wa deɔ jã? Ejakaa Yehowa ha e sɔmɔli nɛ a hi si blema a a hiami níhi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yehowa jɔɔ Abraham nɛ e ji “tsɛ kɛ ha nihi tsuo nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi” ɔ.​—Rom. 4:11.

2. (a) Ngɛ Hebri Bi 11:8-10, 16 nya a, mɛni he je nɛ Abraham pee klaalo kaa e maa je Ur ma a mi ɔ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

2 Abraham je e suɔmi mi nɛ e si níhi tsuo nɛ ha nɛ e si himi pee gbɔjɔɔ ngɛ Ur ma a mi ɔ. Mɛni he je? Ejakaa e ngɛ “ma a nɛ e ngɛ sisi tomihi nitsɛnitsɛ ɔ” mlɛe. (Kane Hebri Bi 11:8-10, 16.) Mɛni ji jamɛ a “ma a”? Mɛni nyagbahi nɛ Abraham kɛ kpe benɛ e ngɛ mlɛe nɛ a to ma nɛ ɔ sisi ɔ? Nɛ mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa kase Abraham kɛ nihi nɛ a kase Abraham nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ngɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ?

MƐNI JI “MA A NƐ E NGƐ SISI TOMIHI NITSƐNITSƐ Ɔ”?

3. Mɛni ji ma a nɛ Abraham mlɛ ɔ?

3 Ma a nɛ Abraham to e tsui si kɛ mlɛ ɔ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ. Yesu Kristo kɛ nimli 144,000 nɛ a ji Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ ji nihi nɛ a maa ye nɔ ngɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ mi. Paulo tsɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ ke “Mawu hɛ kalɔ ɔ e ma ko” nɛ ji “hiɔwe Yerusalɛm.” (Heb. 12:22; Kpoj. 5:8-10; 14:1) Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa a sɔle nɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ nɛ ba, konɛ e ha nɛ a pee Mawu suɔmi nya ní ngɛ zugba a nɔ kaa bɔ nɛ a peeɔ ngɛ hiɔwe ɔ.​—Mat. 6:10.

4. Ngɛ 1 Mose 17:1, 2, 6 nya a, mɛni Abraham le ngɛ ma a aloo Matsɛ Yemi nɛ Mawu wo he si ɔ he?

4 Anɛ Abraham le bɔ nɛ a maa to Mawu Matsɛ Yemi ɔ he blɔ nya ha tutuutu lo? Dɛbi. Ní nɛ ɔmɛ ji “laami sane nɛ e ngɛ klɔuu” kɛ je blema lokoo. (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Se Abraham le kaa e nina amɛ a kpɛti ni komɛ ma ba pee matsɛmɛ. Yehowa nitsɛ lɛ wo Abraham jamɛ a si ɔ nɛ. (Kane 1 Mose 17:1, 2, 6.) Abraham ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ si nɛ Mawu wo lɛ ɔ mi. E pee kaa nɔ́ nɛ e na Nɔ Nɛ A Pɔ Lɛ Nu ɔ loo Mesia a nɛ maa ye matsɛ ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Yesu nyɛ nɛ e de Yuda bi ɔmɛ ngɛ e be ɔ mi ɔ ke: “Nyɛ tsɛ Abraham kɛ bua jɔmi hyɛ blɔ kaa e maa na ye ligbi ɔ, nɛ e na nɛ e bua jɔ wawɛɛ.” (Yoh. 8:56) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Abraham le kaa e nina amɛ a kpɛti ni komɛ maa pee matsɛmɛ ngɛ nɔ yemi nɛ Yehowa to sisi ɔ mi, nɛ e to e tsui si kɛ hyɛ Yehowa blɔ konɛ e tsu e si womi ɔ he ní.

Mɛni Abraham pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa si womihi a mi? (Hyɛ kuku 5)

5. Kɛ wa plɛ kɛ le kaa Abraham ngɛ ma a nɛ Mawu to sisi ɔ mlɛe ha kɛɛ?

5 Mɛni Abraham pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ ma a loo Matsɛ Yemi nɛ Mawu to sisi ɔ mlɛe? Kekleekle ɔ, Abraham fĩ we nɔ yemihi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a se. E hia blɔ kɛ ya he slɔɔtoslɔɔtohi, nɛ e hí he pɔtɛɛ ko, nɛ e fĩ we adesa nɔ yemi ko se hulɔ. Jehanɛ hu ɔ, Abraham bɔɛ mɔde kaa e maa to lɛ nitsɛ e nɔ yemi sisi, mohu ɔ, e ya nɔ nɛ e bu Yehowa tue, nɛ e mlɛ konɛ Yehowa nɛ ha nɛ e si womi ɔ nɛ ba mi. Jã nɛ Abraham pee ɔ tsɔɔ kaa e ngɛ hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yehowa mi. Nyɛ ha nɛ wa susu nyagba komɛ nɛ e kɛ kpe kɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ e nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi ɔ he nɛ waa hyɛ.

MƐNI NYAGBAHI NƐ ABRAHAM KƐ KPE?

6. Kɛ Ur ma a ngɛ ha kɛɛ?

6 Ur, nɛ ji ma nɛ Abraham kɛ je mi ɔ ji ma nɛ a fia gbogbo kɛ wo he nɛ e ngɛ slɔkee. Nihi nɛ a ngɛ ma a mi ɔ ya sukuu kɛ ya tsitsaa, nɛ a ngɛ he lo nya níhi fuu hulɔ. A fia gbogbo nɛ he wa kɛ bɔle ma a, nɛ nyu dɔ nɛ mi kuɔ hu bɔle ma a kɛ kpe. Nihi nɛ a ngɛ Ur ma a mi ɔ le womi ngmami, nɛ a le akɔtaa bumi hu saminya. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ nihi yeɔ jua ngɛ ma a mi, ejakaa nihi nɛ a tsuaa si kɛ hlaa blema níhi ɔ na jua yemi he womi babauu ngɛ lejɛ ɔ. Nihi ngɔ bliikisi kɛ ma a wehi, nɛ a ngɔ paint hiɔ kɛ diki we ɔmɛ a he. Tsuhi kakaaka 13 loo 14 lɛ ngɛ we nɛ ɔmɛ ekomɛ a mi.

7. Mɛni he je nɛ e sa nɛ Abraham nɛ ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi kaa e maa po e kɛ e weku ɔ a he piɛ ɔ?

7 E sa nɛ Abraham nɛ ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi kaa e maa po e kɛ e weku ɔ a he piɛ. Mɛni he je? Ejakaa Abraham kɛ Sara si a we nɛ ngɛ slɔkee, kɛ si himi kpakpa nɛ a ngɛ mi ngɛ Ur ma a mi ɔ, nɛ a ya hi bo tsuhi a mi ngɛ nga nɔ ngɛ Kanaan zugba a nɔ. Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ, gbogbohi nɛ a he wa kɛ nyu dɔhi pui a he piɛ hu, lɔ ɔ he ɔ, e be yee kaa a he nyɛli ma tua mɛ.

8. Mɛni si fɔfɔɛ komɛ nɛ Abraham kɛ kpe be ko?

8 Abraham pee Yehowa suɔmi nya ní, se e ba su be ko ɔ, e he wa ha lɛ kaa e maa hyɛ e weku ɔ nɔ. Hwɔ nɛ nya wa ba ngɛ zugba a he nɛ Yehowa fã lɛ kaa e ya a nɔ. Hwɔ ɔ nya wa wawɛɛ, lɔ ɔ he ɔ, Abraham mwɔ e yi mi kpɔ kaa e maa hia kɛ ya Egipt be bɔɔ ko. Se benɛ e ngɛ Egipt ɔ, Farao, nɛ ji Egipt matsɛ ɔ kpɔ̃ e yo ɔ ngɛ e dɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa loko Yehowa ha nɛ Farao kpale Sara kɛ ya ha Abraham ɔ, Abraham hao wawɛɛ.​—1 Mose 12:10-19.

9. Mɛni nyagbahi nɛ Abraham kɛ kpe ngɛ e weku ɔ mi?

9 Abraham weku ɔ kɛ nyagbahi nɛ a mi wa kpe. E yo Sara nɛ e suɔ lɛ wawɛɛ ɔ fɔ we, nɛ enɛ ɔ ha nɛ a hao jehahi babauu. Pee se ɔ, Sara ngɔ e mawayo Hagar kɛ ha Abraham konɛ e kɛ lɛ nɛ fɔ bimɛ. Se benɛ Hagar ngɔ Ishmael hɔ pɛ ɔ, e bui Sara hu. Si fɔfɔɛ ɔ mi ba wa wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ Sara fiee Hagar ngɛ we ɔ mi.​—1 Mose 16:1-6.

10. Mɛni nɛ ya nɔ ngɛ Ishmael kɛ Isak a blɔ fa mi nɛ lɔ ɔ ko nyɛ ko ka hemi kɛ yemi nɛ Abraham ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ?

10 Sara ba ngɔ hɔ nɛ e fɔ binyumu kɛ ha Abraham, nɛ Abraham wo lɛ biɛ ke Isak. Abraham suɔ Ishmael kɛ Isak tsuo. Se akɛnɛ Ishmael ngɛ Isak he fɛu yee he je ɔ, Yehowa de Abraham kaa e fiee Ishmael kɛ Hagar. (1 Mose 21:9-14) Pee se ɔ, Yehowa de Abraham kaa e ngɔ e bi Isak kɛ sã afɔle. (1 Mose 22:1, 2; Heb. 11:17-19) Ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔ hu mi ɔ, e sa nɛ Abraham nɛ ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kaa kokooko ɔ, Yehowa maa ye si nɛ e wo kɛ kɔ e binyumu ɔmɛ a he ɔ nɔ.

11. Mɛni he je nɛ e he hia nɛ Abraham nɛ e to e tsui si kɛ mlɛ Yehowa a?

11 E sa nɛ Abraham nɛ to e tsui si nɛ e mlɛ Yehowa ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ tsuo a mi. Eko ɔ, ye jeha 70 kɛ se benɛ e kɛ e weku ɔ je Ur ma a mi ɔ. (1 Mose 11:31–12:4) E hi bo tsuhi a mi, nɛ e hia kɛ ya he slɔɔtoslɔɔtohi ngɛ Kanaan zugba a nɔ maa pee jeha lafa. Abraham gbo benɛ e ye jeha 175. (1 Mose 25:7) Se e nɛ si nɛ Yehowa wo lɛ kaa e maa ngɔ zugba a ngɔ ha e kɛ e nina a mi bami. Nɛ e se kɛ we ngɛ je mi konɛ e na ma a, nɛ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ nɛ a to sisi ɔ. Ngɛ lɔ ɔ mi po ɔ, Ngmami ɔ tsɔɔ kaa Abraham “bwɔ nɛ e tsui nɔ e mi” loko e gbo. (1 Mose 25:8, NW) E ngɛ mi kaa Abraham kɛ nyagbahi fuu kpe mohu lɛɛ, se e ya nɔ nɛ e ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yehowa mi, nɛ e bua jɔ he kaa e maa mlɛ Yehowa. Mɛni lɛ ye bua lɛ? Ngɛ Abraham si himi mi tsuo ɔ, Yehowa po e he piɛ, nɛ e kɛ lɛ hi si kaa e huɛ.​—1 Mose 15:1; Yes. 41:8; Yak. 2:22, 23.

Kaa bɔ nɛ Abraham kɛ Sara pee ɔ, mɛni Mawu sɔmɔli peeɔ kɛ tsɔɔ kaa a ngɛ hemi kɛ yemi, nɛ a toɔ a tsui si? (Hyɛ kuku 12) *

12. Mɛni wa ngɛ mlɛe, nɛ mɛni he wa ma susu?

12 Mwɔnɛ ɔ, wɔ hu wa ngɛ ma nɛ e ngɛ sisi tomi nitsɛnitsɛ ɔ mlɛe kaa bɔ nɛ Abraham pee ɔ. Se wɔɔ lɛɛ, pi kpaako nɛ wa ngɛ mlɛe nɛ a to ma a sisi. A to Mawu Matsɛ Yemi ɔ sisi ngɛ jeha 1914 ɔ mi, nɛ e ngɛ nɔ yee momo ngɛ hiɔwe. (Kpoj. 12:7-10) Se wa ngɛ mlɛe nɛ Matsɛ Yemi ɔ nɛ ba ye zugba a tsuo nɔ. Be mi nɛ wa ngɛ mlɛe ɔ, e he ba hia nɛ waa da si fɔfɔɛhi fuu nɛ ngɛ kaa nɔ́ nɛ Abraham kɛ Sara kɛ kpe ɔ a nya. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa sɔmɔli fuu nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ kase Abraham nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ. Nihi a he sanehi nɛ a ngma ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔmɛ a mi ɔ tsɔɔ kaa wa nyɛmimɛ babauu ngɛ hemi kɛ yemi, nɛ a to a tsui si kaa bɔ nɛ Abraham kɛ Sara pee ɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu níhi a si kpami nɛ ɔmɛ ekomɛ a he, nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ a mi.

NI KOMƐ NƐ A KASE ABRAHAM NƆ HYƐMI NƆ́ Ɔ

Bill Walden ngɔ níhi kɛ sã afɔle, nɛ Yehowa jɔɔ lɛ babauu

13. Mɛni o kase ngɛ Nyɛminyumu Walden níhi a si kpami ɔ mi?

13 Moo pee klaalo kaa o kɛ níhi maa sã afɔle. Ke wa suɔ nɛ waa ngɔ Mawu ma, nɛ ji Matsɛ Yemi ɔ kɛ ye kekle blɔ he ngɛ wa si himi mi ɔ, lɛɛ e sa nɛ waa kase Abraham nɛ e je e tsui mi nɛ e ngɔ níhi kɛ sã afɔle konɛ e sa Mawu hɛ mi ɔ. (Mat. 6:33; Maak. 10:28-30) Nyɛ ha nɛ wa susu nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Bill Walden ɔ nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ waa hyɛ. * Bill ya kase tsu mami he ní ngɛ univɛsiti ko nɛ ngɛ Amerika a ngɛ jeha 1942 ɔ mi. Benɛ e piɛɛ bɔɔ nɛ e maa gbe univɛsiti ɔ nya konɛ a ha lɛ yi jemi womi pɛ nɛ e kɛ Yehowa Odasefo ɔmɛ bɔni Baiblo ɔ kasemi. Bill tsɔɔli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake to blɔ nya kɛ ha lɛ konɛ ke e gbe univɛsiti ɔ nya a nɛ e ná ní tsumi, se Bill kua he blɔ nɛ ɔ. Bill tsɔɔ nya kaa e mwɔ e yi mi kpɔ kaa e kɛ e be tsuo ma sɔmɔ Mawu mohu pe nɛ e ma hla ní tsumi nɛ hiɔwo ɔ kle. Be bɔɔ se ɔ, amlaalo ɔ de Bill kaa e ya tsu ní kaa ta bulɔ. Akɛnɛ Bill kua kaa e kɛ e he maa wo ta buli a ní tsumi ɔ mi he je ɔ, a bɔ lɛ hiɔ dɔla 10,000, nɛ a kpale wo lɛ tsu jeha enuɔ. Se ngɛ jeha etɛ se ɔ, a je lɛ. Pee se ɔ, a ha nɛ e ya Gilead sukuu, nɛ e ya sɔmɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ ngɛ Afrika. Bill kɛ Eva sɛ gba si himi mi, nɛ a pee kake kɛ sɔmɔ ngɛ Afrika. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa a kɛ níhi sã afɔle. Jehahi komɛ a se ɔ, a kpale kɛ ho Amɛrika ya konɛ a ya hyɛ Bill yayo nɔ. Ngɛ e kpiti pomi mi ɔ, Bill de ke: “Ke i susu he blɔ ngua nɛ i ná nɛ i kɛ sɔmɔ Yehowa jeha 70 kɛ se ɔ he ɔ, ye bua jɔɔ wawɛɛ, nɛ i naa Yehowa si. I naa Yehowa si kaa e ye bua mi nɛ i ngɔ ye wami tsuo kɛ sɔmɔ lɛ.” Anɛ mo hu o nyɛ nɛ o kɛ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ pee nɔ́ titli ngɛ o si himi mi lo?

Aristotelis Apostolidis kɛ e yo Eleni nu he kaa Yehowa wo mɛ he wami

14-15. Mɛni o kase ngɛ Nyɛminyumu kɛ Nyɛmiyo Apostolidis níhi a si kpami ɔ mi?

14 Moo hyɛ blɔ kaa o kɛ nyagbahi maa kpe ngɛ o si himi mi. Abraham nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ haa nɛ wa naa kaa nihi nɛ a yeɔ Yehowa anɔkuale ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi po kɛ nyagbahi maa kpe. (Yak. 1:2; 1 Pet. 5:9) Nyɛminyumu Aristotelis Apostolidis * kɛ si fɔfɔɛ ko kaa jã kpe hyɛ. A baptisi lɛ ngɛ jeha 1946 mi ngɛ Greece, nɛ ngɛ jeha 1952 ɔ mi ɔ, e kɛ Nyɛmiyo Eleni nɛ lɛ hu e suɔ nɛ e kɛ e be tsuo nɛ sɔmɔ Yehowa a kpe nɛ e wo lɛ si kaa e maa ngɔ lɛ. Se Eleni ba nu hiɔ, nɛ benɛ a ya hiɔ tsami he ɔ, dɔkita a tsɔɔ kaa nɔ ko fu e yi mi. A tsu nyagba a he ní ha lɛ, nɛ lɔ ɔ se ɔ, a sɛ gba si himi mi. Se jeha bɔɔ komɛ a se ɔ, nɔ́ ɔ kpale fu e yi mi ekohu. Dɔkita amɛ kpale pee lɛ operation, se amlɔ nɛ ɔ lɛɛ Eleni nɔmlɔ tso ɔ fã ko tsu we ní, nɛ e nyɛ we munyu tumi kpakpa ko. E ngɛ mi kaa e be he wami, nɛ jehanɛ hu ɔ, a ngɛ nyɛmimɛ yi mi wae ngɛ jamɛ a be ɔ mi mohu lɛɛ, se e ya nɔ nɛ e kɛ kã fiɛɛ.

15 Aristotelis kɛ jeha 30 hyɛ e yo nɛ e be he wami ɔ nɔ. Jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, e sɔmɔ kaa asafo mi nɔkɔtɔma, nɛ e piɛɛ ajla toli nɛ a hyɛɛ kpe nɔ ɔ a he, nɛ e ye bua kɛ ma Kpe Peemi Asa ko. Ngɛ jeha 1987 ɔ mi ɔ, Eleni kɛ oslaa ko kpe benɛ e ngɛ fiɛɛe. E sɛ diblii mi jeha etɛ, nɛ lɔ ɔ se ɔ, e gbo. Aristotelis tsɔɔ bɔ nɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ sa e he ha. E de ke: “Jehahi babauu nɛ be ɔ, i kɛ nyagbahi fuu kpe. Ekomɛ ngɛ nɛ i hyɛ we blɔ kulaa. Lɔ ɔ he ɔ, e he ba hia nɛ ma fĩ si nɛ ma ko ha nɛ nɔ́ ko nɛ jɔ̃ ye kɔni mi. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa ye bua mi nɛ e ha mi he wami nɛ i kɛ da nyagba nɛ ɔmɛ a nya.” (La 94:18, 19) Yehowa sɔmɔli nɛ a kɛ nyagbahi ngɛ kpee, se a bɔɔ mɔde tsuo nɛ a ma nyɛ konɛ a pee e suɔmi nya ní ɔ, Yehowa suɔ mɛ!

Audrey Hyde bua jɔ ngɛ si himi mi akɛnɛ e ngɔ e juɛmi kɛ ma hwɔɔ se jɔɔmihi a nɔ ɔ he je

16. Mɛni ga womi kpakpa nɛ Nyɛminyumu Knorr kɛ ha e yo ɔ?

16 Ngɔɔ o juɛmi kɛ ma níhi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ nɔ. Abraham ngɔ e juɛmi kɛ ma jɔɔmihi nɛ Yehowa kɛ ma ha lɛ hwɔɔ se ɔ nɔ, nɛ enɛ ɔ ye bua lɛ nɛ e nyɛ da nyagbahi tsuo nɛ e kɛ kpe ɔ a nya. E ngɛ mi kaa Nyɛmiyo Audrey Hyde kekleekle huno nɛ ji Nathan H. Knorr ná kansa nɛ e gbo, nɛ e huno enyɔne nɛ ji Glenn Hyde hu nu hiɔ wawɛɛ nɛ e gbo mohu lɛɛ, se e ngɔ e juɛmi kɛ ma hɛ nɔ kami nɛ e ngɛ ɔ nɔ. * Nɔ́ nɛ ye bua Nyɛmiyo Hyde ji nɔ́ nɛ Nyɛminyumu Knorr de lɛ otsi bɔɔ ko loko e gbo ɔ. Nyɛmiyo Hyde de ke: “Nathan Knorr kai mi ke: ‘Ke wa gbo po ɔ, wa hɛ nɔ kami ɔ maa ba mi kokooko, nɛ wa be nɔ́ nae hu gblegbleegble.’ Kɛkɛ nɛ e wo mi he wami ke: ‘Ngɔɔ o juɛmi kɛ ma hwɔɔ se nɔ, ejakaa jamɛ a be ɔ nɛ o ma ná o hiɔwo.’ . . . Jehanɛ hu ɔ, e de ke: ‘Bɔɔ mɔde nɛ o ngɔ o be kɛ pee níhi kɛ ha ni kpahi. Lɔ ɔ lɛ ma ha nɛ o ná bua jɔmi.’” E ji ga womi kpakpa kaa wa maa ya nɔ nɛ waa pee ní kpakpahi ha ni kpahi, nɛ wa “nya ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi”!​—Rom. 12:12.

17. (a) Mɛni yi mi tomihi a he je nɛ e sa nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma níhi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ a nɔ? (b) Kɛ Mika 7:7 ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa nine nɛ su hwɔɔ se jɔɔmihi a nɔ ha kɛɛ?

17 Mwɔnɛ ɔ, wa ngɛ yi mi tomi fuu a he je nɛ e sa nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma níhi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ a nɔ. Níhi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ je ɔ mi ɔ tsɔɔ heii kaa wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a nyagbe ɔ. E piɛ bɔɔ nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma ba ye zugba a tsuo nɔ, nɛ e he be hiae nɛ waa mlɛ hu. Jɔɔmihi babauu nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe ɔ a kpɛti kake ji kaa a ma tle wa suɔli nɛ a gbo ɔ si kɛ ba wami mi ekohu. Jamɛ a be ɔ, Yehowa maa jɔɔ Abraham ngɛ e hemi kɛ yemi ɔ kɛ e tsui si nɛ e to ɔ he, nɛ e ma tle e kɛ e weku ɔ si kɛ ba wami mi ngɛ zugba a nɔ. Anɛ o maa hi lejɛ ɔ konɛ o nya a he lo? Ke o kase Abraham, nɛ o pee klaalo kaa o kɛ níhi maa sã afɔle ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he, o ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ nyagbahi nɛ o kɛ ngɛ kpee ɔ tsuo se, nɛ o to o tsui si kɛ mlɛ Yehowa a, o ma nyɛ maa hi lejɛ ɔ.​—Kane Mika 7:7.

LA 74 Ba Piɛɛ Wa He Kɛ La Matsɛ Yemi La a!

^ kk. 5 Be mi nɛ wa ngɛ Mawu si womi ɔmɛ mlɛe ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wɔ kaa wa maa to wa tsui si, nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi hu ma nyɛ ma gbɔjɔ. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Abraham he nɛ maa ye bua wɔ konɛ waa to wa tsui si kɛ mlɛ Yehowa si womi ɔmɛ a mi bami? Nɛ mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ Yehowa sɔmɔli komɛ nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ pee kɛ ha wɔ?

^ kk. 14 A ngma Nyɛminyumu Apostolidis he sane ngɛ February 1, 2002 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ ba fa 24-28 ɔ.

^ kk. 56 FONI Ɔ MI TSƆƆMI: Nyɛminyumu ko kɛ e yo nɛ a wa ngɛ jeha mi nɛ a kɛ anɔkuale yemi ngɛ Yehowa sɔmɔe ngɛ nyagbahi nɛ a kɛ ngɛ kpee ɔ tsuo se. Akɛnɛ a ngɔ a juɛmi kɛ ma jɔɔmihi nɛ Yehowa wo he si ɔ a nɔ he je ɔ, e ha nɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi wa.