1. Mɔgɔ caaman ye fɛɛn jumanw lo saraka Jehova batoli kama ani mun na u y’o kɛ?

JEHOVA sagokɛla miliyɔn caaman ye fɛɛn dɔw saraka Jehova batoli kama. Balima caaman y’a latigɛ k’u tɛ furu. Furuɲɔgɔn dɔw y’a latigɛ k’u tɛna deen wolo sisan ani denbayamɔgɔ dɔw be ɲɛnamaya kɛ cogo nɔgɔman na. O balimaw bɛɛ y’o koow latigɛ koo kɔrɔtaninba dɔ lo kosɔn: U b’a fɛ k’u seko bɛɛ kɛ Jehova ka baara la. U ninsɔn diyanin lo ani u lanin b’a la ko Jehova bena u makoɲɛfɛn jɔnjɔnw bɛɛ di u ma. Yala u jigi bena tigɛ wa? Ayi! Mun na an lanin b’a la k’u jigi tɛna tigɛ? Kuun minw kama an lanin b’o la, u la dɔ ye ko Jehova ye Ibrayima duga, ale min ye lannabagaw “bɛɛ faa ye.”—Ɔrɔm. 4:11.

2. a) Ka kɛɲɛ ni Eburuw 11:8-10, 16 ye, mun na Ibrayima sɔnna ka bɔ Uri dugu la? b) An bena mun lo lajɛ barokun nin na?

² Ibrayima tun be ɲɛnamaya kɛ faamanya la Uri dugu la. Nka, a sɔnna ka taga k’o to yen. Mun na do? Sabu a tun be dugu dɔ makɔnɔna “min lɔra ka ɲa.” (Eburuw 11:8-10, 16 kalan). O ye dugu juman lo ye? Ka Ibrayima to o dugu makɔnɔni na, a ye gwɛlɛya jumanw lo sɔrɔ? An ka tile la, mɔgɔ dɔw tugura Ibrayima ka ɲɛyirali kɔ. An be se k’olu ni Ibrayima ladegi cogo di?

3. Ibrayima tun be dugu juman lo makɔnɔna?

³ Ibrayima tun be dugu min makɔnɔna, o ye Ala ka Masaya lo ye. Yezu Krista ani kerecɛn mɔlen 144 000 lo b’o Masaya kun na. Pol ko o Masaya ye “Nitigi Ala ka dugu [ye], n’o ye sankolo Zeruzalɛmu ye.” (Eburuw 12:22;  Yir. 5:8-10; 14:1). Yezu y’a fɔ a ka kalandenw ye ko u ka delili kɛ o Masaya ka na walisa Ala sago ka kɛ dugukolo kan i ko a be kɛ sankolo la cogo min na.—Mat. 6:10.

4. Ka kɛɲɛ ni Zɛnɛzi 17:1, 2, 6 ye, Ala tun ye layidu ta dugu wala Masaya min koo la, Ibrayima tun be mun lo lɔn o koo la?

⁴ Yala Ibrayima tun b’a lɔn Ala ka Masaya tun bena labɛn cogo tigitigi min na wa? Ayi. Saan kɛmɛkulu caaman kɔnɔ, o kunnafoni tun ye “koo dogonin” ye (Efɛz. 1:8-10; Kɔlɔs. 1:26, 27). Nka, Ibrayima tun b’a lɔn ko ale bɔnsɔn dɔw tun bena kɛ masaw ye. Jehova lo tun y’o layidu ta a ye (Zɛnɛzi 17:1, 2, 6 kalan). Ibrayima tun lanin b’o layidu la, fɔɔ a tun be komi a ɲɛɛ be Masiya la, ale min tun bena sigi Ala ka Masaya kun na. O kama, Yezu y’a fɔ Yahutuw ye ko: “Aw faa Ibrayima nisɔn tun diyara, bari a miirila ko a bena ne ka tile ye. A do y’a ye, o nisɔndiya nin y’a wasa.” (Zan 8:56). Siga t’a la, Ibrayima tun b’a lɔn ko ale bɔnsɔn dɔw tun bena kɛ masaw ye Ala ka Masaya kun na. O kama, a tun labɛnnin lo ka kɔnɔni kɛ fɔɔ Jehova k’o layidu dafa.

5. An b’a lɔn cogo di ko Ibrayima tun be dugu dɔ makɔnɔna Ala ye min sigibaga ye?

⁵ Ibrayima y’a yira cogo di ko a be dugu wala Masaya dɔ makɔnɔna Ala ye min sigibaga ye? A fɔlɔ, Ibrayima ma kɛ masaya si ka jamanaden ye. A ma sigi yɔrɔ kelen. A tora ka taga yɔrɔ ni yɔrɔw la ani a ma masacɛ si dɛmɛ. A filanan, a m’a ɲini k’a yɛrɛ ka masaya sigi. Nka, a tora ka mɛnni kɛ Jehova fɛ ani k’a makɔnɔ a k’a ka layidu dafa. O cogo la, Ibrayima y’a yira ko a limaniyanin lo kosɔbɛ Jehova la. A ye gwɛlɛya minw sɔrɔ, an k’u dɔw lajɛ ani an k’a filɛ an be se ka kalan min sɔrɔ a ka koo la.

6. Uri dugu tun be cogo di?

⁶ Ibrayima tun be Uri dugu lo la ani a bɔra yen. O dugu tun latanganin lo, a tun yiriwanin lo ani ɲɛnamaya tun ka nɔgɔ yen. Kogo barikamanw tun kɛra ka dugu lamini ani fosew tun b’a faan saba la.  Dugumɔgɔw tun ye sɛbɛri degi ani ka jatikalan kɛ. A be komi jagoko caaman tun be kɛ yen sabu sɛgɛsɛgɛrikɛlaw bɔra jagosɛbɛ caaman kan yen. Boonw tun lɔra ni birikiw ye. U tun be kogow mɔ ani ka pɛntiri gwɛman la u kan. Soo dɔw kɔnɔ, boon deen 13 wala 14 tun lɔra ka lukɛnɛ koori. Lukɛnɛ tun be labɛn walisa pɔtɔpɔtɔ kana kɛ yen.

7. Mun na an be se k’a fɔ ko Ibrayima tun lanin b’a la ko Jehova bena ale n’a ka denbaya latanga?

⁷ Ibrayima tun lanin b’a la ko Jehova bena ale n’a ka denbaya latanga. Mun na an b’o fɔ? A to i hakili la ko Uri dugu tun latanganin lo ani ɲɛnamaya tun ka nɔgɔ yen. Ibrayima jigi tun lanin be Jehova kan. O lo kama, ale ni Sara sɔnna ka bɔ Uri dugu la ani ka taga to fanibuguw kɔnɔ Kanan jamana na. Kogo barikamanw ni fosebabaw tun tɛ Ibrayima n’a ka denbaya latanga tugun. U juguw tun be se ka wuli u kama nɔgɔman na.

8. Wagati dɔ la, Ibrayima ye gwɛlɛya jumanw lo sɔrɔ?

⁸ Ibrayima tun be Ala sago kɛ. Nka wagati dɔ la, a tun man nɔgɔ a fɛ k’a ka denbaya balo. Jehova tun ko a ka taga jamana min na, kɔngɔba donna yen. O kɔngɔ juguyara fɔɔ Ibrayima y’a latigɛ ka taga wagati dɔɔni kɛ Ezipiti. K’a to yen, Ezipiti masacɛ Farahuna y’a muso minɛ a la. Nka Jehova ye Farahuna lasun a ye Ibrayima muso Sara kɔsegi a ma. Miiri k’a filɛ hami min tun be Ibrayima kan tuma min na Farahuna tun y’a muso minɛ a la!—Zɛnɛzi 12:10-19.

9. Ibrayima ye gwɛlɛya jumanw lo sɔrɔ a ka denbaya kɔnɔ?

⁹ Gwɛlɛyabaw tun be Ibrayima ka denbaya kɔnɔ. A muso kanulen Sara tun tɛ se ka deen wolo. O koo ye u dusu kasi saan caaman kɔnɔ. A laban, Sara y’a ka jɔnmuso Agari di Ibrayima ma walisa a ka deen wolo u ye. Nka, tuma min na Agari ye Isimayɛli kɔnɔ ta, a y’a daminɛ ka Sara mafiɲɛya. Koow nana juguya fɔɔ Sara ye Agari gwɛn.—Zɛnɛzi 16:1-6.

10. Jehova ye mun lo ɲini Ibrayima fɛ Isimayɛli ni Isiyaka koo la min tun be se k’a to a be gwɛlɛya a ma k’a jigi la Jehova kan?

¹⁰ Sara labanna ka kɔnɔ ta ani ka dencɛ wolo Ibrayima ye. Ibrayima y’a tɔgɔ la ko Isiyaka. A dencɛ fila bɛɛ koo tun ka di a ye. Nka, Isimayɛli tun be to ka Isiyaka niin tɔɔrɔ. O kama, Jehova ko Ibrayima ka Isimayɛli ni Agari gwɛn (Zɛnɛzi 21:9-14). Kɔfɛ, Jehova y’a fɔ Ibrayima ye ko a ka Isiyaka saraka ale ye (Zɛnɛzi 22:1, 2; Eburuw 11:17-19). O koo fila bɛɛ la, Ibrayima tun lanin b’a la ko Jehova tun bena ale dencɛ fila bɛɛ duga.

11. Mun na Ibrayima tun ka ɲi ka muɲu ka Jehova makɔnɔ?

¹¹ O wagati bɛɛ la, Ibrayima tun ka ɲi ka muɲu ka Jehova makɔnɔ. A be komi a tun be ni saan 70 ni kɔ ye tuma min na ale n’a ka denbayamɔgɔw bɔrɔ Uri dugu la (Zɛnɛzi 11:31–12:4). Saan kɛmɛ ɲɔgɔn kɔnɔ, a tora ka munumunu Kanan jamana na ani ka si fanibuguw kɔnɔ. A sara a saan 175 (Zɛnɛzi 25:7). A munumununa mara min na, Jehova tun ye layidu ta ko a bena o di a bɔnsɔnw ma. Nka, o layidu ma dafa a ɲɛɛ na. Ala ka Masaya fana ma sigi ka Ibrayima to sii la. O bɛɛ n’a ta, Bibulu b’a fɔ ko a sara, a “cɛkɔrɔbalama wasalen.” (Zɛnɛzi 25:8, Bible senuma). Gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta, Ibrayima tun be ni limaniya barikaman ye ani a ye Jehova makɔnɔ ni ninsɔndiya ye. Mun lo y’a dɛmɛ ka muɲuli kɛ? A sera ka muɲuli kɛ sabu a sii bɛɛ la, Jehova y’a latanga  ani k’a minɛ teriya la.—Zɛnɛzi 15:1; Ezayi 41:8; Zaki 2:22, 23.

12. An be mun lo makɔnɔna ani an bena mun lo lajɛ?

¹² I ko Ibrayima, an be dugu dɔ makɔnɔna min lɔra ka ɲɛ. Nka, an tɛ kɔnɔni kɛra k’o dugu wala Ala ka Masaya ka sigi sen kan. Ala ka Masaya sigira sen kan saan 1914 ani a be mara kɛra sankolo la (Yir. 12:7-10). An be kɔnɔni kɛra a ka dugukolo fana mara. Sanni o cɛ, an ka ɲi ka gwɛlɛya caaman muɲu i ko minw ɲɔgɔn tun be Ibrayima ni Sara kan. An ka tile la, Jehova sagokɛlaw be Ibrayima ladegira. U dɔw ka koo lakalila Kɔrɔsili Sangaso kɔnɔ. O lakalitaw b’a yira ko Jehova sagokɛla caaman limaniyanin lo ani u muɲunin lo i ko Ibrayima ni Sara. An k’u damanin ka koo lajɛ ani an k’a filɛ an be kalan min sɔrɔ u fɛ.

13. I be kalan juman lo sɔrɔ balimacɛ Walden ka koo la?

¹³ Kɛ ni yɛrɛsaraka miiriya ye. N’an b’a fɛ ka Ala ka dugu wala a ka Masaya kɛ an ɲɛnako fɔlɔ ye, an ka ɲi ka kɛ ni yɛrɛsaraka miiriya ye i ko Ibrayima. Ale sɔnna ka fɛɛn dɔw saraka walisa k’a koo diya Ala ye (Mat. 6:33; Mariki 10:28-30). An ka balimacɛ Bill Walden ka koo lajɛ. * Saan 1942, Bill ye bibulukalan daminɛ ni Jehova Seerew ye. A tun tora dɔɔni a b’a ka bonlɔcogo diplomu sɔrɔ Etazini inivɛrisite dɔ la. A ka profesɛri dɔ tun ye labɛn kɛ walisa a ka baara sɔrɔ o kɔ. Nka, Bill banna. A y’a fɔ a ka profesɛri ye ko ale y’a latigɛ ka baara kɛ Ala ye bɛrɛbɛrɛ sanni ka baara dɔ kɛ min sara ka ca. Dɔɔni o kɔ, u ye Bill weele sɔrɔdasiya la. Nka, a banna o ma ni bonya ye. Komi a banna, u ko a ka alamani sara dolari 10 000 ani ko a bena saan duuru kɛ kaso la. A ye saan saba kɛ kaso la ani u y’a bɔ. Kɔfɛ, a ye Gilead lakɔli kɛ ani a kɛra misɔnden ye Afiriki. Bill ye Eva furu ani u ye misɔndenya baara kɛ ɲɔgɔn fɛ Afiriki.  U ye fɛɛn caaman saraka walisa ka se k’o kɛ. Saan caaman o kɔ, u kɔsegira Etazini walisa ka Bill bamuso ladon. Bill y’a fɔ ka surunya a ka ɲɛnamaya koo la ko: “N’ ye nɛɛmaba sɔrɔ ka baara kɛ Jehova ye saan 70 ni kɔ kɔnɔ. N’ mana miiri o la, n’ ɲɛji be jigi ninsɔndiya bolo. N’ be to ka Jehova fo sabu a ye n’ dɛmɛ n’ ye n’ sii bɛɛ kɛ a ka baara la.” Yala ele fana be se k’a latigɛ ka kudayi cidenya baara kɛ i sii bɛɛ la wa?

14-15. I be kalan juman lo sɔrɔ balimacɛ ni balimamuso Apostolidis ka koo la?

¹⁴ Kana a miiri ko i tɛna gwɛlɛya si sɔrɔ. Ibrayima ka koo b’an dɛmɛ k’a faamu ko hali minw b’u sii bɛɛ kɛ Jehova sago kɛli la, u be gwɛlɛyaw sɔrɔ (Zaki 1:2; 1 Piyɛri 5:9). Balimacɛ Aristotelis Apostolidis ka koo b’o lo yira. * A batizera saan 1946 Gɛrɛsi jamana na ani saan 1952, a ye balimamuso Eleni maminɛ. U fila bɛɛ tun b’a fɛ ka kudayi cidenya baara kɛ. Nka, Eleni banana. Dɔgɔtɔrɔw y’a fɔ ko kuru dɔ b’a kunsɛmɛ na. U sera k’o kuru bɔ. Nka saan damanin dɔrɔn u furunin kɔ, o kuru segira ka falen. Dɔgɔtɔrɔw ye operasɔn kɛ walisa k’o kuru bɔ tugun. Nka, Eleni faan kelen fagara ani a tun tɛ se ka kuma ka ɲɛ. O bɛɛ n’a ta, a tora ka waajuli kɛ ni kisɛya ye hali k’a sɔrɔ faamanw tun b’an kɛlɛla o wagati la.

¹⁵ Aristotelis y’a muso ladon saan 30 kɔnɔ. O wagati kelen na, a tun ye diinan mɔgɔkɔrɔ ye, lajɛnba ka kɔmite mɔgɔ dɔ tun lo ani a ye dɛmɛ don ka lajɛnba kɛyɔrɔ dɔ lɔ. Saan 1987, waajuli kɛtɔ, Eleni mandimina kasara dɔ la. A kirinnin tora saan saba ani o kɔ a sara. Aristotelis y’a fɔ ka surunya a ka ɲɛnamaya koo la ko: “Saan caaman kɔnɔ, n’ ye gwɛlɛya caaman sɔrɔ. U dɔw cunna n’ kan ani n’ tun m’a miiri k’o ɲɔgɔn be se ka n’ sɔrɔ. O kama, n’ tun ka ɲi ka n’ jija ka muɲuli kɛ ani n’ tun man ɲi k’a to foyi ka n’ fari faga. Nka, n’ mako tun be fanga min na walisa k’o gwɛlɛyaw muɲu, Jehova tun b’o di n’ ma tuma bɛɛ.” (Zab. 94:18, 19).  Gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta, minw b’u seko bɛɛ kɛ Jehova ka baara la, olu koo ka di a ye kosɔbɛ!

16. Balimacɛ Nathan Knorr ye ladili ɲuman juman lo di a muso ma?

¹⁶ To ka miiri siniɲasigi koo la. Ibrayima tora ka miiri Jehova ka duga nataw koo la. O lo y’a dɛmɛ k’a ka gwɛlɛyaw muɲu. Kansɛri bana ye balimamuso Audrey Hyde cɛɛ fɔlɔ Nathan Knorr faga ani kɔrɔya bana dɔ (Alzheimer) y’a cɛɛ filanan Glenn Hyde minɛ. O bɛɛ n’a ta, Audrey Hyde tora ka siniɲasigi filɛ ni ɲɛɛ ɲuman ye. * A ko lɔgɔkun damanin sanni Nathan Knorr ka sa, a ye kuma min fɔ ale ye, o lo y’ale dɛmɛ. A ko: “Nathan ye n’ hakili jigi ko: ‘Saya kɔ, an ka jigiya ye wulibali ye ani an tɛna tɔɔrɔ tugun abada.’ O kɔ, a ye n’ jija ko: ‘To ka miiri siniɲasigi koo la sabu i ka sara b’i ɲɛ.’ . . . A y’a fara a kan ko: ‘I bolo degunnin ka to, o kɔrɔ, a ɲini ka mɔgɔw mako ɲɛ i ka ɲɛnamaya kɔnɔ. O lo bena i dɛmɛ ka ninsɔndiya sɔrɔ.’ ” O ye ladili ɲuman ye an fɛ dɛ! An ka ɲi ka to ka koo ɲuman kɛ tɔɔw ye ani ka “nisɔndiya” an ka jigiya kosɔn.—Ɔrɔm. 12:12.

17. a) Dalilu barikaman jumanw lo b’a yira ko an ka ɲi ka to ka miiri siniɲasigi koo la? b) Min fɔra Mise 7:7 kɔnɔ, o be se k’an dɛmɛ cogo di ka duga nataw sɔrɔ?

¹⁷ Bi ka tɛmɛ sanga ni wagati bɛɛ kan, dalilu caaman b’an fɛ minw b’a yira ko an ka ɲi ka to ka miiri siniɲasigi koo la. Duniɲa ka koow b’a yira ko an be laban loonw laban wagati lo la. Yanni dɔɔni, an tɛna kɔnɔni kɛ tugun walisa Ala ka Masaya ka duniɲa kuru bɛɛ mara. An bena duga caaman sɔrɔ. U dɔ ye ko an ka mɔgɔ kanulen minw sara, olu bena kunu. O wagati la, Jehova bena Ibrayima duga a ka limaniya n’a ka muɲuli kosɔn. A bena Ibrayima n’a ka denbayamɔgɔw lakunu walisa u ka ɲɛnamaya kɛ dugukolo kan. Yala i bena kɛ yen k’u bisimila wa? I bena kɛ yen n’i be koo nunu kɛ i ko Ibrayima y’a kɛ cogo min na: sɔn ka fɛɛn dɔw saraka Ala ka Masaya kosɔn, i limaniyanin ka to gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta ani muɲu ka Jehova makɔnɔ.—Mise 7:7 kalan.