1. Baikara baike a kakeaia iai taari aika bati, ao e aera ngkai a karaoa anne?

MIRION ma mirion ana aomata te Atua ni boong aikai ake a a tia ni kakeaia ni bwaai tabeua. A bati taari aine ao mwaane aika baireia bwa a na aki iein. A rineia taanga tabeman bwa a na aki kariki moa ngkai. Ao utu tabeua a kabebetei maiuia. A bane ni karaoi motinnano aikai ni kaineti ma bukina ae tii teuana ae kakawaki. A kani kabatiaa aia beku ibukin Iehova n aron aia konaa. A rau nanoia ao a onimakina Iehova bwa e na boni katauraoi baike a kainnanoi. A na nanokawaki bwa e na aki koro bukin anne? A na aki! Ti kangaa n ataa anne? Ibukina bwa Iehova e a tia naba ni kakabwaiaa Aberaam are “tamaia taan onimaki ni kabane.”​—IRom 4:11.

2. (a) Ni kaineti ma Ebera 11:8-10, 16, e aera ngke e kukurei Aberaam ni kitana Ura? (b) Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

² E kukurei Aberaam ni kitana te maiu ae kamwengaraoi n te kaawa ae Ura. Bukin tera? Ibukina bwa e kariariaa “te kaawa ae iai aana ae matoatoa.” (Wareka Ebera 11:8-10, 16.) Tera te “kaawa” anne? Baikara kangaanga ake e kaaitarai Aberaam ngke e kariariaa katean te kaawa anne? Ao ti na kangaa ni katotonga Aberaam ma taari n ara bong aikai ake a kakairi n ana katoto?

3. Tera te kaawa are e kariariaa Aberaam?

³ Te kaawa are e kariariaa Aberaam bon Ana Tautaeka n Uea te Atua. E kaainaki te Tautaeka n Uea anne iroun Iesu Kristo ao Kristian aika kabiraki ake 144,000. E taekina te Tautaeka n Uea anne Bauro bwa “ana kaawa te Atua ae maiu, ae Ierutarem are i karawa.” (Ebera 12:22; TeKao. 5:8-10;  14:1) E reireinia taan rimwina Iesu bwa a na tataro ni bubutii rokon te Tautaeka n Uea anne, bwa e aonga ni kakororaoaki nanon te Atua i aon te aba n aron are i karawa.​—Mat. 6:10.

4. Ni kaineti ma Karikani Bwaai 17:1, 2, 6, mwaitira ana atatai Aberaam ibukin te kaawa ke te Tautaeka n Uea, are e beritanna te Atua?

⁴ Iai ana atatai ae bati Aberaam ibukin aroni katean Ana Tautaeka n Uea te Atua? Akea. I nanon tienture aika bati, e teimatoa n riki te rongorongo anne bwa “te bwai ae raba ae tabu.” (IEbe. 1:8-10; IKoro. 1:26, 27) Ma e ataia Aberaam ae a na riki kanoana tabeman bwa ueea. E bon taekina anne Iehova nakoina n ana berita. (Wareka Karikani Bwaai 17:1, 2, 6.) E rangi n onimakin ana berita te Atua Aberaam n aron ae kaanga e kona n nora Teuare Kabiraki ke te Mesia, are e na riki bwa te Uea n Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ibukin anne, e a kona Iesu n taekina aei nakoia I-Iutaia: “E rangi ni kimwareirei tamami are Aberaam ni kantaningaan ae e na nora au bong, ao e bon noria ao e kimwareirei.” (Ioa. 8:56) E teretere bwa e ataia Aberaam ae kanoana a na kaaina te Tautaeka n Uea are e na kateia Iehova, ao e ingainga n tataningaa Iehova bwa e na kakoroa bukin te berita anne.

5. Ti kangaa n ataia ae Aberaam e kariariaa te kaawa are e kateia te Atua?

⁵ E kangaa ni kaotia Aberaam bwa e kariariaa te kaawa ke te Tautaeka n Uea, are e kateia te Atua? Te moan, e aki riki Aberaam bwa kaain te aba teuana ae tautaekanaki. E teimatoa n riki bwa te tia mwamwananga ae akea raoi ana tabo ni maeka, ao e aki boutokaa te uea temanna. Irarikin anne, e aki kataia ni katea naba oin ana tautaeka. Ma e teimatoa n ongeaba iroun Iehova ao e tataningaia bwa E na kakoroa bukin Ana berita. Ni karaoan anne, e a kaotia iai Aberaam bwa e rangi n onimakina Iehova. Ti na nori kangaanga tabeua ake e kaaitarai ao reireiara man ana katoto.

6. Tera aron te kaawa ae Ura?

⁶ E mano raoi te kaawa are e kitanna Aberaam, e kamwengaraoi, ao a kaubwai ma ni wanawana kaaina. Iai kamanoana te oo ae buburakaei ao kawain te ran ae iabuti n iterana aika tenua. A rabakau ni koroboki ao  n numera kaain Ura. N taraana, bon te tabo ni bitineti te kaawa aei. A bati beeba aika irekereke ma te waaki ni bitineti aika kuneaki n te tabo are tei iai ngkoa te kaawa aei. A karaoaki auti man te buriki ao a beeniaki n te mainaina. Tabeua i buakon auti akanne iai 13 ke 14 ruuia ae katobibia te katawanang ae timantinaki.

7. E aera ngkai e riai Aberaam n onimakina Iehova bwa e na kamanoa ma ana utu?

⁷ E bon riai Aberaam n onimakina Iehova bwa e na kamanoa ma ana utu. Bukin tera? Uringnga are e kitana Aberaam ma Taara aia auti ae mano raoi ao e kamwengaraoi n te kaawa ae Ura, ao a mamaeka n umwanrianna n tawaanani Kanaan aika aki ooaki. E a aki manga kamanoaki ma ana utu n te oo ae matenten ao kawain raan aika iabuti. Bon akea kamanoaia ao a kai niniaki irouia aiaia.

8. Tera are e kaitaraa Aberaam n te tai teuana?

⁸ E karaoa nanon te Atua Aberaam, ma n te tai teuana ao e a aki tau te amwarake ibukia ana utu. E kaaitara ma te rongo ae korakora n te aba are e kanakoa nako iai Iehova. E rangi ni korakora te rongo anne, ngaia are e a baireia Aberaam bwa e na mwaing ma ana utu nako Aikubita ao n tiku iai tabeua te tai. Ma ngke e mena i Aikubita, e anaaki buuna iroun te tia tautaeka n te aba anne. Iangoa tabeaiangan Aberaam n anne ni karokoa te tai are e a tuangaki iai Barao iroun Iehova bwa e na kaoka Tara nakon Aberaam.​—KBwaai 12:10-19.

9. Baikara ana kangaanga Aberaam n ana utu?

⁹ Bon iai kangaanga aika riki n ana utu Aberaam. E aki kakariki buuna ae e tangiria ae Tara ao a bon rawawata iai i nanon ririki aika bati. N tokina ao Tara e a anga ana toro te aine ae Aka bwa e aonga ni kariki ao a a reke natiia Aberaam ma Tara. Ma ngke e a ataia Aka bwa e a bikoukoua Itimaera, ao e a ribaa Tara. E a roko ni korakorana te kangaanga anne, n te aro are Tara e a kakionakoa Aka man ana auti.​—KBwaai 16:1-6.

10. Tera are riki nakon Itimaera ma Itaaka are e a kataaki iai onimakinan Iehova iroun Aberaam?

¹⁰ N tokina, e a bikoukou Tara ao e bungia natin Aberaam te mwaane are e aranna bwa Itaaka. E tangiriia Aberaam natina mwaane aika Itimaera ao Itaaka. Ma ibukin aroaron Itimaera ae aki riai nakon Itaaka, e a kairoroaki Aberaam bwa e na kakionakoa Itimaera ma Aka. (KBwaai 21:9-14) Imwina riki ao Iehova e a tuanga Aberaam bwa e na kareana Itaaka. (KBwaai 22:1, 2; Ebera 11:17-19) N taai akanne, e a bon riai Aberaam n onimakina Iehova bwa e na kanakoraoi bwaai ibukia natina mwaane akanne.

11. E aera ngkai e riai Aberaam n tataningaa Iehova ma te taotaonakinnano?

¹¹ I nanon taai akanne, e bon riai Aberaam n tataningaa Iehova ma te taotaonakinnano. E bae n raka i aon 70 ana ririki ngke e kitana Ura ma ana utu. (KBwaai 11:31–12:4) Ao tao tebubua ana ririki ni mamaeka n umwanrianna ao ni mwamwananga ni kabutaa te aba ae Kanaan. E mate Aberaam ngke ai 175 ana ririki. (KBwaai 5:7) Ma e aki nora Iehova ni kakoroa bukin ana berita are e na angania kanoana te aba are e nakonako i aona. E aki naba nora moan tein te kaawa are Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ma e ngae n anne, e taekinaki Aberaam bwa e mate “ngke e a kara ao n rauaki ni maiuna.” (KBwaai 25:8) E teimatoa n nene ana onimaki Aberaam ao ni kukurei n tataningaa Iehova, n aki ongei kangaanga ake e kaaitarai. E aera ngkai e kona n nanomwaaka? Ibukina bwa i nanoni maiun Aberaam, e boni kamanoa Iehova ao e aranna bwa raoraona.​—KBwaai 15:1; Ita. 41:8; Iak. 2:22, 23.

12. Tera ae ti kakariariaa, ao tera ae ti na noria imwina?

 ¹² N aron Aberaam, ti kariariaa naba ngaira te kaawa ae iai aana ae matoatoa. Ma ti a aki taningaa kateana bwa e tei Ana Tautaeka n Uea te Atua n 1914, ao e a tia n tautaeka i karawa. (TeKao. 12:​7-10) Ma ti tataningaa te tai are e nang tautaeka iai n te aonnaba ni kabutaa. Ngkai ti kakantaningaa rikin anne, a bati kangaanga ake ti riai ni kaaitarai ake e rinanoi naba Aberaam ma Tara. A kona ana toro Iehova ni boong aikai ni kakairi n ana katoto Aberaam? E kaotaki n rongorongoni maiuia taari aika boreetiaki n Te Taua-n-Tantani, bwa a bati ni boong aikai aika kaotiota naba te onimaki ao te taotaonakinnano n aron Aberaam ma Tara. Ti na nori tabeua rongorongo akanne ao ni karekea reireiara mai iai.

13. Tera reireiam man rongorongon Brother Walden?

¹³ Tauraoi ni kakeako. Ngkana ti na moanibwaia ana kaawa te Atua ae taekan te Tautaeka n Uea, ti riai ni katotonga Aberaam are tauraoi ni kakeaa ibukini kakukureian te Atua. (Mat. 6:33; Mareko 10:28-30) Nora ana katoto te tari te mwaane ae Bill Walden. * N 1942, ngke e nang reke ana beeba ae bubura Bill man te reirei ae rietata ibukin te intinia n te kateitei, ao e a moana ana reirei ma Ana Tia Kakoaua Iehova. Temanna i buakoia ana tia reirei n te kuura ae rietata e bairea karekean ana mwakuri Bill imwin ana angabeeba, ma e aki butimwaeia Bill. E kabwarabwaraa ae e a tia ni baireia bwa e na aki karekea ana mwakuri ae bubura boona iai, bwa e aonga ni kabatiaa riki ana beku ibukin te Atua. Tabeua te tai imwina ao e a tuangaki bwa e na rin n te taanga ni buaka. E karautaeka ma te karinerine ao n tokina e a katuuaaeaki $10,000 ao nimaua te ririki n te karabuuti. E kainaomataaki tenua te ririki imwina. Imwina riki, e a kaoaki nakon te Kuura ni Kireata ao e a beku bwa te mitinare i Aberika. Ao imwina e a mare Bill ma Eva ao a uaia ni beku i Aberika, ae nanona bwa a riai ni kakeaia ibukin anne. Imwina  riki, a a okira te United States bwa a na tabeakina tinani Bill. E taekina aei Bill ni kaineti ma maiuna: “A bon tiinako rannimatau ngke I iangoa te kakabwaia ae kakukurei ngkai E a tia ni kabonganaai Iehova, bwa N na beku ibukina n te maan ae raka i aon 70 tabun te ririki. I aki toki ni kaitaua ibukini kairirau irouna ni kaineti ma te beku ibukina bwa nakoau ae teimatoa.” Ko kona ni karika te beku ni kabwanina am tai n te mwakuri ni minita bwa nakoam ae teimatoa?

14-15. Tera reireiam man rongorongon Brother ao Sister Apostolidis?

¹⁴ Tai kantaningaia bwa e na akea te kangaanga ni maium. E reke reireiara man ana katoto Aberaam bwa a na boni kaaitara naba ma kangaanga naake a kabanei maiuia ni beku ibukin Iehova. (Iak. 1:2; 1Bet. 5:9) Nora koauan anne n rongorongon Aristotelis Apostolidis. * E bwabetitoaki n 1946 i Kuriiti, ao n 1952 e a kabae ma te tari te aine ae Eleni, ae titeboo tiana ma ngaia. Ma e bwaka n aoraki Eleni ao e a kuneaki bwa iai te kaentia ni kaburorona. E kanakoaki te kaentia anne, ma tabeua te ririki imwini mareia ao e a manga oki. A a manga karaoa naba te korokoro taokita, ma e a mate iteran rabwatan Eleni imwina, ao e a aki kona n taetae raoi. E teimatoa neiei n riki bwa te tia Kakoaua ae ingainga n aki ongea aorakina ao n aki ongea naba te bwainikirinaki man te tautaeka n taai akanne.

¹⁵ E tabeakina buuna Aristotelis i nanon 30 te ririki. N taai akanne, e beku bwa te unimwaane n te ekaretia, kaain te komete n te runga, ao e buoka naba katean te Tabo ni Botaki Ibukin te Runga. N 1987, e kaaitara Eleni ma te kabuanibwai teuana ngke e tabe n uarongorongo. Ibukin anne, e a matu n aki namakinaaba i nanon tenua te ririki ao imwina e a motirawa. E taekina aei Aristotelis ibukini maiuna: “I nanon ririki aika bati, a riki kangaanga, kataaki, ao baika aki kantaningaaki, aika kainnanoa te kakorakora ae bati ao te nanomwaaka. Ma e teimatoa Iehova n anganai te korakora ae I kainnanoia ibukini kaitaraani kangaanga aikai.” (TaiAre. 94:18, 19) E rangi n tangiriia  Iehova ana toro ake a karaoa aia kabanea ni konaa ibukina, n aki ongei kataaki.

16. Tera te taeka n reirei ae raoiroi are e anga Brother Knorr nakoni buuna?

¹⁶ Iaiangoi taai aika imwaim. E kaatuua ana iango Aberaam i aoni kaniwanga ake e taekinna Iehova bwa e na anganna, ao e buokaki iai n tokanikai i aon ana kangaanga. E kataia Sister Audrey Hyde n iaiangoa ana kantaninga nakon te tai ae imwaina, e ngae ngke e mate moani buuna ae Nathan H. Knorr man te kaentia, ao ngke e bwaka n aoraki buuna ae te kauaei ae Glenn Hyde, n aorakin te kaburoro teuana ae te Alzheimer. * E taekinna neiei bwa e buokaki n ana taeka Brother Knorr, tabeua te wiki imwaini matena. E taku neiei: “E kauringai Nathan ni kangai: ‘Imwini matera, e na bon reke kaniwangara, ao ti na aki manga rawawata.’ E kaungaai ni kangai: ‘Tarai taai aika imwaim ike e mena iai kaniwangam.’ . . . E reitia n taku: ‘Katabetabeko, kataia ni kamanena maium ni buokiia iai tabemwaang. Ko na buokaki iai ni karekea kimwareireim.’” Ai raoiroira te taeka n reirei anne, ae ti na katabetabeira ni buokiia tabemwaang ao ni “kimwareirei n te kantaninga”!​—IRom 12:12.

17. (a) E aera bwa ti a riai riki n iaiangoi taai aika imwaira? (b) Ti na kangaa ni buokaki ni karekei kakabwaia n taai aika a na roko ngkana ti kakairi n are taekinaki ni Mika 7:7?

¹⁷ Ni boong aikai, ti a riai riki n iaiangoi taai aika imwaira. A kaotaki ni baika riiriki n te aonnaba bwa ti a mena n raatokin kabaneani boong n te waaki ae ngkai. N te tai ae waekoa, ti nang aki manga kariariaa te kaawa ae iai aana ae matoatoa bwa e na taua taekan te aonnaba ni kabutaa, bwa e nang bon roko. I buakoni kakabwaia aika bati ake ti na karekei, bon norakia ara utu aika tangiraki ngkana a kautaki man te mate. N te tai anne ao Iehova e nang angan Aberam kaniwangana ibukin ana onimaki ao ana taotaonakinnano, ngkana e a kautia ma ana utu nakon te aonnaba. Ko na mena naba ikanne ao ni butimwaeiia? E boni kona n riki anne, ngkana ko kukurei ni kakeako n aron Aberaam ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua, ngkana ko kateimatoa am onimaki n aki ongei kangaanga, ao ngkana ko reireiniko n tataningaa Iehova ma te taotaonakinnano.​—Wareka Mika 7:7.