1. Ịyẹ angịnyị lụmẹ-lụmẹ à tị́ tụụbwọ hi chajị nya iJihova? Ịyẹ tị́ du kị họ ịnyị?

UKU-UKU nya angịnyị tụụbwọ hi ang lụmẹ-lụmẹ chajị nya iJihova. Aanahị alẹng bala anyang lụmẹ-lụmẹ cheje nyọka ye ahụ lee ọ-rwọ ọrụ ka. Ahụ bala ọrụ lụmẹ-lụmẹ tụ́ ọnyị ọmama nọ kịlahị. Ugbiyegu lụmẹ-lụmẹ hu ọhịhị nyaa hukee. Ịwa wuu cheje ịwẹ chajị nya ang ookpokpo ọkpọnchị ọhẹ ịnyị. Ị họ ịnyị chajị ị tịtọ nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova la ọngịrị nyaa wuu jaabwọ kọ chịkpẹẹ kaka ba. Ang ọlẹ kị la waa ẹpwụ, ị tị dahịhile nyori iJihova ka ya ang ịlẹ kị baba wuu haa. IJihova ka daa lụgba? Ẹnẹnẹhẹ! Ahị tị́ họ ányị kahị jẹ́? Chajị iJihova họ ịbaba nya anchẹ nyamwụ haa lụka ọkẹkpẹ. Ọ-chụ pwokwita, ọ wahị kụrụ Ebiraham, “adịda nya angịlẹ kị . . . kpa ọkịlẹtụ nyaa wuu myị la Ohe Oluhye.”​—Rom. 4:11.

2. (a) Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala iHiburu 11:8-10, 16 mẹjẹ, ịyẹ tị́ du ká Ebiraham rụ hi Uu myị́? (b) Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

² Ebiraham rụ hi ọhịhị ọchịkpẹẹ ọlẹ kọ la ọ-ọpyị nya Uu. Ịyẹ tị́ du? Chajị ọ wẹẹ godayị gbe “epweji ọlẹ ká itiwe nyamwụ ka godayị rịrị pyịyọọ.” (Wa Ala iHiburu 11:8-10, 16.) Ịyẹ à tị́ ri “epweji” ọọwa? Akama iyina Ebiraham à tị́ la nyọlẹ kọ wẹẹ godayị kị ka nwụ́ epweji ọwẹ? Ányị ahị tị́ ka bwu gbịla Ebiraham bala aanahị ịlụka nyahị ịlẹ kị dịrẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nyamwụ?

3. Ịyẹ à tị́ ri “epweji” ọlẹ ká Ebiraham godayị gbe?

³ Epweji ọlẹ ká Ebiraham godayị gbe à ri Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye lẹ. IJisọsị ịKịrayịsị bala angị ụnọ ohu da ụnọ  iwo ine kụrụ ine (144,000) nyamwụ ịlẹ ká Ohe yida wụ́ à ka kpeji ị-Ịpyị-Adịrahụ ọọwa lẹ. ỊPọlụ wụrụ epweji ọọwa nya “iJerusalẹm nya epwoohe ọlẹ kọ ri epweji nya Ohe Oluhye Ọngọlẹ kọ juwa hịhị.” (Hib. 12:22; Ọwụ. 5:8-10; 14:1) IJisọsị byi angịjụgbẹyị nyamwụ nyị raabwọ chajị nya Ịpyị-Adịrahụ ọọwa, kịị nyị bịlẹ kọ ka warị chajị ká irya nya Ohe Oluhye ka họ odehe jaabwọ kọ la e-epwoohe.​—Mat. 6:10.

4. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ọmwụ Ọdada 17:1, 2, 6 mẹjẹ, ányị Ebiraham à tí jẹ́ ang u-uhye nya epweji lee Ịpyị-Adịrahụ ọlẹ ká Ohe chehe kaka ba?

⁴ Ebiraham jẹ́ jaabwọ ká Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye ka la kpangga? Ehe. Ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ, ẹla ọwẹ ri “obyi omeme ọkpịbaa.” (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Ma, Ebiraham jẹ́ nyori anyị ịtụma nyamwụ ịhyẹ nyị ka ri ịdịrịhụ chajị iJihova chọọ ehe nyọọwa. (Wa Ọmwụ Ọdada 17:1, 2, 6.) Ọmyịmyị ọtụka ọlẹ ká Ebiraham la u-uhye nya ehe ọchịchị nya Ohe Oluhye du kọ lala o-ri ọ jẹ́ yẹ Ọngọlẹ ká Ohe yida wụ́ lee iMesaya ọlẹ kọ ka ri Adịrahụ nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe lẹ. Ịnyị à du ká iJisọsị jẹ́ byi ala iJuu ịlụka nyamwụ ẹla ọlẹ lẹ: “Ebiraham adanụ ogogo chị ọkẹkẹnị la oyi nyamwụ lụka ọlẹ kọ juwa ya ẹhị rịrị gbe ẹnụtụrụ ọlẹ kọ ka yẹm. Ụka ọlẹ ká ẹnụtụrụ ọọwa pwụ eji kọ yẹm lẹ, ọ chị ọkẹkẹnị ọtụka-ọtụka ịnyịlẹhị.” (Jọn. 8:56) Ọ la gbagbịla nyori Ebiraham jẹ́ yẹkẹẹ, anyị ịtụma nyọwa ịhyẹ nyị ka yẹ ka ri ụpa nya ẹpwụma ọlẹ ká iJihova nyị ka ya yeji, ọ tị nwụlanọ nyọka godayị gbe ụka ká iJihova ka họ ehe ọchịchị ọwẹ jịra.

5. Ahị tị́ họ anyị kahị jẹ́ nyori Ebiraham nyị juwa godayị gbe “epweji” ọlẹ ká Ohe Oluhye kpa ụbwọ nyịlọmwụ nwụ́?

⁵ Ányị Ebiraham à tị́ mẹjẹ nyori o juwa godayị gbe “epweji” lee Ịpyị-Adịrahụ ọlẹ ká Ohe Oluhye kpa ụbwọ nyịlọmwụ nwụ́? Ọhọhẹ, Ebiraham á ya ịlọmwụ jula Ịpyị-Adịrahụ nya odehe ọlẹlẹhẹ ka. O ri ọngọ jẹ bwu ẹgẹhẹ ka ẹga ọkịla, la o-hu ẹgẹgẹhẹ nya ẹpwa nyịlọmwụ lee ọ-chẹkpẹ ju adịrahụ nya ẹpwụma ọlẹlẹhẹ ka. Ịnyịnyị, Ebiraham á maga nyọka ya Ịpyị-Adịrahụ nyịlọmwụ yeji ka ịnyịnyị. Ọkọkọ nyọọwa lẹ, ọ kịnyaa la o-ju ihi nya iJihova bala o-godayị gboo kọ ka họ ehe ọchịchị nyamwụ jịra. Bwula ọ-họ ịnyị, Ebiraham mẹjẹ nyori ọ la ọmyịmyị ọtụka-ọtụka ẹ-ẹga nya iJihova. Ahị kụ ẹhị yẹ akama ịhyẹ ịlẹ kọ chịpwụrụ bwu bala ẹla ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu ọọwa wẹẹ.

6. Epweji ụma ọlanyị Uu à tị́ ri?

⁶ Epweji ọlẹ ká Ebiraham rụ hi la ewu ọ-chị ke bala ang ịkịla ịlẹ kị baba chajị ká ọhịhị ka kpaa ịpyọ yẹẹyẹẹ. Angịnyị ịlụwa tị jẹ́ ụpwụ yẹẹyẹẹ bala ọ-kpụdụ. Egwalọ ịnyịịngịrị ịlẹ kị luhye gbọrị-gbọrị chewu koo bala enyi ikpori-kpori bwu ẹga ịta-ịta. Angịnyị ịla epweji nya Uu jẹ́-ẹ da ụpwụ bala ọ-kụ ang achụ yẹẹyẹẹ. Ọ tị la gbagbịla nyori angịnyị lụmẹ-lụmẹ kaa dọhị e-epweji ọwẹ, chajị angị mwahị nya ang-ego ye apwụ nya ọhị lụmẹ-lụmẹ ụ-ụwa. Ẹpwa nya angịnyị ịlụwa ri ebe ịlẹ kị me la ịbịlọkụ, la egwalọ ịhịlẹlẹẹlẹ ịlẹ kị páa ido inyiiwuru. Ẹpwa ịhyẹ bwu ẹpwụ nyaa la ẹpwụ nya ube 13 lee 14 ịlẹ kị dagaga ju ọdọdẹpwa ọlẹ kị kpa ajwọ ịhịlẹlẹẹlẹ họ eji nyamwụ.

7. Ịyẹ tị́ du ká Ebiraham baba nyọka dahịhile nyori iJihova ka chewu koo bala ugbiyegu nyamwụ?

⁷ Ebiraham baba nyọka dahịhile nyori iJihova ka chewu koo bala ugbiyegu nyamwụ. Ịyẹ tị́ du? Ebiraham bala iSera rụ hi ẹpwa nyaa olepweji nya Uu, ẹga ọlẹ kị kaa dagba bala o-ye ewu ọ-chị ke, rụ kaka kụ ọdụ ẹ-ẹpwụ nya ẹpwa o-nwee nya iKenan. Egwalọ bala enyi ọtụka-ọtụka á juwa nyọka chewu koo ọwa bala ugbiyegu nyamwụ kaka. Ọkọkọ nyọọwa lẹ, ịngịngịhyẹ á chewu kaa kaka, ọ tị ka chịkpẹẹ ha aluji nyọka gba mịlaa ịnyịnyị.

8. Ẹlịyẹ à tị́ họ ta Ebiraham ụka ọhẹ?

⁸ Ebiraham họ irya nya Ohe Oluhye, ma ụka ọhẹ ji kọ la ang oriri nwà nyọka kpa kpẹhị rịrị ugbiyegu nyamwụ ka. Imyi ọnwụnwụ nya uhi ọtụka-ọtụka kpeji ọ-ọpyị ọlẹ ká iJihova byoo nyị ka. Imyi nya uhi ọọwa lụmẹ gbee ká Ebiraham cheje nyọka mwụ́ ugbiyegu nyamwụ rụ ka Ijipiti kị ka hụ ụ-ụwa pyịnyẹng. Ma, ụka ọlẹ kị pwụ Ijipiti, iFero adịrahụ nya alụwa noo ahụ nyamwụ. Kụ irya nya abwọlẹ ká ọkịlẹtụ ka tọ Ebiraham olujwo kaka ba gbee ka pwụ ụka ọlẹ ká iJihova gu iFero gbịla nyọka tịrị iSera ẹkpẹ ha Ebiraham wẹẹ.​—Ọmwụ. 12:10-19.

9. Akama iyina Ebiraham à tị́ la ugbiyegu nyamwụ?

⁹ Ugbiyegu nya Ebiraham la akama ịtụka ịhyẹ ịnyịnyị. ISera ahụmwụ ri ọngọ tụma. Ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ, ẹla ọọwa kaa taa olujwo. Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ lẹ, iSera à hu ịHẹga, ọnyị ọnchẹ nyamwụ ha Ebiraham ye chajị kọ ka ma ọnyị haa lẹlẹ. Ma, ụka kọ kpẹnyị nya Ichimẹlụ, ọ dọmwụ nyọka yẹhị da iSera bwee. Iwe-ahụrụ ọọwa lujwo gbee ká iSera ku ịHẹga rụ hi ẹpwa.​—Ọmwụ. 16:1-6.

10. Ẹlịyẹ à tị́ họ ẹ-ẹga nya Ichimẹlụ bala Ayịsiki du kọ ka la Ebiraham ujwo nyọka dahịhile iJihova ịnọ?

¹⁰ Ụka ohyẹẹkpẹ iSera kpẹnyị, ọ ya ma ọnyị ha Ebiraham. Ọ jwoo ẹnyị nya Ayịsiki. Ebiraham la ọháha ẹ-ẹga nya anyị nyamwụ imimiiye, Ichimẹlụ bala Ayisiki. Ma, chajị nyọlẹ ká Ichimẹlụ kaa kpa Ayịsiki ụ-ụgbẹyị ọtịpyọ lẹ, iJihova byi Ebiraham nyị kwoo ọwa bala ịHẹga rụ. (Ọmwụ. 21:9-14) Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, iJihova byi Ebiraham nyị hu Ayịsiki kiliya họwa. (Ọmwụ. 22:1, 2; Hib. 11:17-19) Ụka imimiiye ịwẹ, Ebiraham baba nyọka dahịhile nyori iJihova nyị ka họ ehe ọchịchị nyamwụ jịra ẹ-ẹga nya anyị nyọwa.

11. Ịyẹ tị́ du ká Ebiraham baba nyọka godayị gbe iJihova ẹ-ẹpwụ nya ugbodu ojuju?

¹¹ Lụka ọwẹ wuu, Ebiraham baba nyọka godayị gbe iJihova ẹ-ẹpwụ nya ugbodu ojuju. Ọ ka kpehe nya ẹka 70 ụka ọlẹ kọọwa bala ugbiyegu nyamwụ rụ hi Uu myị́. (Ọmwụ. 11:31–12:4) Lala ẹka ohu lẹpwụ-lẹpwụ, ọ kụ ọdụ, juwa jẹ tụ́ ọpyị-ọpyị nya iKenan da. Ebiraham gbu ụka kọ gu ẹka 175. (Ọmwụ. 25:7) Ebiraham á yẹ ọ-họ jịra nya ehe ọchịchị nya iJihova nyọka ya ọpyị ọlẹ kọ jẹdịyẹ bwu ha anyị ịtụma nyamwụ ka. Ọ́ tị hị tata kpụ ọ yẹ ụka ká epweji lee Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe wẹ ka yeji ka. Ọ lịnyị odu lẹ, Ụpwụ Ịgọgọ ya nyori Ebiraham nyị “chị okwirichi kụnyẹ-kụnyẹ” bala ọ-hịhị wu ịlọmwụ ẹpwụ ene kọọ gbu. (Ọmwụ. 25:8) Nanana nyori Ebiraham la akama lụmẹ-lụmẹ, ọmyịmyị nyamwụ  la ọngịrị, ọ tị nwụlanọ nyọka godayị gbe iJihova. Ịyẹ tị́ du kọ jẹ́ bọhụ myị́? Chajị ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyamwụ wuu, iJihova chewu koo bala ọ-kpọọ lala oligu nyamwụ.​—Ọmwụ. 15:1; Ayị. 41:8; Jem. 2:22, 23.

12. Ịyẹ ahị tị́ wẹẹ godayị gbe? Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ?

¹² Lala Ebiraham, ahị jam godayị gbe epweji ọlẹ ká itiwe nyamwụ ka godayị rịrị pyịyọọ. Ma, áhị jam godayị gbe ụka ọlẹ kị ka me epweji ọọwa kaka. Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye yeji la ẹka nya 1914, ọ tị juwa kpeji e-epwoohe wuu lẹ. (Ọwụ. 12:7-10) Ma, ahị wẹẹ godayị gbe ụka ọlẹ ká eji ọkpakpa nyamwụ ka chị kụrụ odehe wuu. Jaabwọ kahị wẹẹ godayị gbe ụka ọlẹ kọ ka họ jịra, ahị ka ju ka ẹpwụ nya akama lụmẹ-lụmẹ ụma ịlẹ ká Ebiraham bala iSera la myị́. Anchẹ nya iJihova ịlụka nyahị jẹ́ gbịla ọgụ-ẹpẹtẹ nya Ebiraham? Oja nya ọhịhị nya angịnyị ịlẹ kị da juwa ẹ-ẹpwụ nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji mẹjẹ nyori, angịnyị lụmẹ-lụmẹ alẹ la ọmyịmyị bala ugbodu ojuju lala Ebiraham bala iSera. Ahị kụ ẹhị yẹ oja ịmanyị-ịmanyị ịhyẹ bwu ẹpwụ nyaa, kahị yẹ ang ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu ụwa wẹẹ.

13. Ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu oja nya Ọọnahị Walden?

¹³ Nwụlanọ nyọka tụụbwọ hi ang ịhyẹ chajị nya Ohe. Kori kahị tịtọ nyọka hu epweji nya Ohe lee Ịpyị-Adịrahụ nyamwụ kụ ịlahị ọ-ọhịhị nyahị aalẹ, ahị ka lala Ebiraham pyii, kọ tụụbwọ hi ang lụmẹ-lụmẹ chajị nyọka họ ẹla kpụ Ohe ịpyọ. (Mat. 6:33; Mak. 10:28-30) Ahị yẹ ọ-chụ pwokwita nya Ọọnahị Bill Walden * wẹẹ. La 1942, Bill wẹẹ ka họ kpá bwu ube-ụpwụ ọgbẹgbịlẹ ọhẹ ịị United States, ẹga kọ jẹ́ ang u-uhye nya arụrụ nya ebe ọgbagba bala omeme, lẹ. Ụka ọwẹ ọ dọmwụ nyọka jẹ́ ang bala Alibeenu nya iJihova lẹlẹ. Ọngọmẹjẹ nya Bill nwụla ụkụrwọ ọhẹ nọ gboo ụka kọ họ ube-ụpwụ kpá, ọ tị pwa. Ọ ya joo nyori ọwa nyị cheje nyọka họ ụkụrwọ nya Ohe Oluhye gụ olene ọkọkọ nyọka họ ụkụrwọ ọlẹ kị ka nwọọ uri ọtụka-ọtụka lẹ. Ọ́ tata lụmẹ ene ká iGomenti byoo nyị ka ri isoja kaka. Ọ pwa la ihi-ihi. Chajị nyọọwa lẹ, ị byoo nyị ka nwụ̀ $10,000, ị myịmyị yọọ du ka agba nyọka họ  ẹka ịrụ ụ-ụwa. Ị gbọọ kpehe bwu ube nya agba ẹka ịta kịlahị nya ọọwa. Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, ọ ka ube-ụpwụ nya Gilead, ị yọọ du ka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ Africa. Lẹ, Bill à ye Eva lẹlẹ. Ị tị họ ụkụrwọ ụ-ụwa Africa lawụlẹ. Ọọwa ri ịlaa ọ-chị imyi kpẹpwụ. Ụka ohyẹẹkpẹ, ị tịrẹkpẹ ka United States ka kpẹhị rịrị ịna Bill. Bill ya ẹla ọlẹ u-uhye nya ọhịhị nyamwụ wuu: “Egbejida kaa wẹ ẹhị nyam ụka kam kụ irya u-uhye nya iwe ọtụka ọlẹ kam la nya iJihova ọ-ka kpam họ ụkụrwọ nyamwụ lala ẹka iwo irwiye. M̀ kaa joo obe ọhọhọ yẹẹyẹẹ nyọlẹ kọ dam ụbwọ nyọka kpa ọhịhị nyam họ ụkụrwọ nyamwụ.” À kaa kpa ụka nyang wuu họ ụkụrwọ nya iJihova?

14-15. Ẹlịyẹ a tị́ jẹ́ bwu oja nya Ọọnahị Apostolidis bala ahụ nyamwụ?

¹⁴ A yẹhị rịrị nyori á ka la akama ọlẹlẹhẹ ka, lẹ ka. Ahị jẹ́ bwu ẹla ọlẹ kọ họ ta Ebiraham nyori, angịlẹ kị dọmwụ kpa ọhịhị nyaa wuu họ ụkụrwọ nya iJihova nyị ka la akama ịnyịnyị pyii. (Jem. 1:2; 1 Pit. 5:9) Ọ lịnyị ẹ-ẹga nya Aristotelis Apostolidis. * O hu enyi Ohe la 1946 i-iGirisi, ọ tị chị ọọnahị ọhẹ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Eleni rịrị nyọka yoo la ẹka nya 1952. Ịwa angị imimiiye la irya nyọka kpa ọhịhị nyaa wuu họ ụkụrwọ nya iJihova. Ma, Eleni jụ ẹdụrụ ọtụka-ọtụka. Ịngịhyẹ kwọọ ị-ịmachị. Ị gba ang ọọwa hi ịmachị nyamwụ. Ma, ẹka ịmanyị-ịmanyị nyọlẹ kị ye awụlẹ kpá, ang ọọwa kwọọ myịmyị. Angị họ utoji maga ị gbọọ myịmyị, ma ịnyịrọ nyamwụ ẹ-ẹgẹhẹ gbu ba, ọ́ tị jẹ́-ẹ ya ẹla yẹẹyẹẹ kaka. Ọ kịnyaa la ọ-kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ila ọchịchị nanana nyori ọ jụ ẹdụrụ bala o-ri eji ọkpakpa juwa tụ́ aanahị pyịpyị ụka ọọwa.

¹⁵ Ẹ-ẹpwụ nya ẹka 30, Aristotelis kpẹhị rịrị ahụ nyamwụ. Ụka ọwẹ, o ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra, juwa ẹ-ẹpwụ nya angị nwụla ọjịra-jịra ọtụka nọ, bala ọ-dọmwụ dụbwọ nyọka nwụ́ Ube nya Ọjịra-jịra Ọtụka. Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, la ẹka nya 1987 ká Eleni wẹẹ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ, ụgbẹyị ọ-la oje-oje ọtụkạ ọhẹ tụ́ku kaka mịlọọ, kpụ ọ họọ ang ọtụka-ọtụka. Ọ́ jẹ́ ịlọmwụ ogu ka ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịta lẹpwụ-lẹpwụ, ọọwa lẹ o gbu lẹlẹ. O-ocheju nya oja nya ọhịhị nyamwụ, Aristotelis yẹkẹẹ: “Ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịwẹ, m̀ la akama lụmẹ-lụmẹ, ịhyẹ nyaa ji kam kaa yahị guru ka, kị kaa wẹ mwaa. Lẹ, m̀ baba kam ka cheje nyọka  bọhụ bala ọ-ka ya ẹga da ká ịngịngịhyẹ ka kpụm ọkịlẹtụ enyi ka. Ọ lịnyị odu lẹ, iJihova kaa ya ọngịrị ọlẹ kam baba nyọka kụrụ akama ịwẹ ham.” (Eje. 94:18, 19) IJihova la ọháha ọtụka-ọtụka ẹ-ẹga nya anchẹ nyamwụ ịlẹ kị kaa họ ang myị́ ang ọlẹ kị ka jụ họ họọ myị́ nanana nyori ị la akama!

16. Irya ọnyịịla oyina Ọọnahị Knorr à tị́ ju ahụ nyamwụ?

¹⁶ Juwa kụ irya u-uhye nya ijuju. Ebiraham kaa kụ irya u-uhye nya uri ọlẹ ká iJihova ka nwọọ, ọọwa tị dọọ ụbwọ nyọka bọhụ ẹ-ẹpwụ nya akama ịlẹ kọ la. Ọọnahị Audrey Hyde maga nyọka la irya ọnyịịla ọlịnyị, nanana nyori ẹbẹ ọgọja nwụ ọrụmwụ ọhọhẹ, Nathan H. Knorr. Ọrụmwụ oheeye Glenn Hyde myịmyị wẹ ka la ẹdụrụ ọlẹ kọ kaa nwụ ọngịnyị ịmachị dụmwọ-dụmwọ. * O ya nyori ọwa nyị jẹ́ bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ọkẹkẹnị myị́ chajị nya ẹlẹhẹ ọlẹ ká Ọọnahị Knorr byoo epwihi ịmanyị-ịmanyị ene kọọ gbu. O yẹkẹẹ: “Nathan kpụm ịtịya yẹkẹẹ: ‘Kori kahị gbu kpá, ahị ka yẹ ang ọlẹ kahị wẹẹ yẹhị rịrị gbe pyii lẹ, áhị tị ka la ajụjụ ọlẹlẹhẹ kpá ẹnẹnẹhẹ myịmyị kaka.’ Ọ myịmyị jum ọhụ yẹkẹẹ: ‘Yọyị kịlahị mẹ, ụ-ụwa uri nyang à ji lẹ.’ . . . Ọ byim: ‘Maga ká ye ang họ ụka myị́ ụka, kpa ọhịhị nyang họ ang ha angịkịla. Ọọwa ka dang ụbwọ nyọka ye ọkẹkẹnị.’” Irya ojuju nyọka juwa họ ang ọnyịịla ha angịkịla bala ọ-ka “juwa chị ọkẹkẹnị ẹ-ẹpwụ nya ẹhị ọrịrịị-rịrị” ọwẹ ka dahị ụbwọ yẹẹyẹẹ ịnyịnyị!​—Rom. 12:12.

17. (a) Ịyẹ tị́ du kahị baba nyọka juwa kụ irya u-uhye nya ijuju nyahị? (b) Ányị ọ-ba ọgụ-ẹpẹtẹ ọlụpwụ nya ịMayịka 7:7 à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka ye ahị ọwawa ịlịlahị?

¹⁷ Alẹ, ahị baba nyọka juwa kụ irya nya ijuju nyahị gụ ụka ọkẹkpẹ. Ang ịlẹ kị wẹẹ họ odehe lẹẹlẹẹ mẹjẹ nyori ahị jam ụ-ụka ohyẹẹkpẹ nya ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ nya odehe onyobyi ọlẹ. Lụka o-kpii, áhị ka baba nyọka godayị gbe ụka ọlẹ ká Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye ka kpeji odehe wuu kaka. Ahị ọwawa ọhẹ ọlẹ kahị wẹẹ ka ye ụ-ụwa ri ọ-ka yẹ aanahị ịlẹ kị gbu kị ka wuleji bwula igu. Ụka ọwẹ, iJihova ka nwụ̀ Ebiraham uri nya ọmyịmyị bala ugbodu ojuju nyamwụ bwula o-wuloo ọwa bala ugbiyegu nyamwụ eji bwula igu kaka hịhị odehe. À ka juwa nyọka daa ọwụraba? Ọ ka jẹ́-ẹ lịnyị myị́ kori ká nwụlanọ nyọka tụubwọ hi ang chajị nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe, kori ká yụbwọ chị ọmyịmyị nyang nanana nyori à la akama, bala o-godayị gbe iJihova la ugbodu ojuju lala Ebiraham.​—Wa ịMayịka 7:7.