31-زەرتتەۋ ماقالاسى
ٴسىز «ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالانى» كۇتىپ ٴجۇرسىز بە؟
«ول ساۋلەتشىسى دە، قۇرىلىسشىسى دا قۇدايدىڭ ٶزى بولعان، ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالانى كۇتتى» (ەۆر. 11:10).
22-ٵن قۇداي پاتشالىعى كەلسىن!
اڭداتپا *
1. كوپ باۋىرلاستار قانداي قۇرباندىقتارعا بارۋدا جانە نەگە؟
بۇگىندە قۇدايدىڭ ميلليونداعان قىزمەتشىلەرى قۇرباندىقتارعا بارىپ ٴجۇر. كوپتەگەن قىز-جىگىتتەرىمىز سالتباستى بولىپ قالۋدى شەشكەن. ال كەيبىر ەرلى-زايىپتىلار بالالى بولۋدى كەيىنگە شەگەرىپ جاتادى. ال كوپ وتباسىلارى قاراپايىم ٶمىر كەشىپ ٴجۇر. ولاردىڭ مۇنداي شەشىمگە كەلۋىنىڭ ماڭىزدى ٴبىر سەبەبى — ولار ەحوباعا مۇمكىندىگىنشە كوبىرەك قىزمەت ەتكىسى كەلەدى. ولار وتە قاناعاتشىل جانە ەحوبا قاجەت نارسەلەرمەن قامتاماسىز ەتەتىنىنە سەنەدى. ولاردىڭ سەنىمدەرى اقتالا ما؟ مىندەتتى تۇردە! بۇعان نەگە سەنىمدىمىز؟ بۇنىڭ ٴبىر سەبەبى — ەحوبا «سەنىمى ارقىلى ٵدىل دەپ ەسەپتەلەتىندەردىڭ ٴبارىنىڭ ٴتۇپ اتاسى» ىبىرايىمعا باتاسىن توككەن (ريم. 4:11).
2. ا) ەۆرەيلەرگە 11:8—10 تارماقتارعا جانە 16 عا ساي، نەگە ىبىرايىم ۋر قالاسىن تاستاپ كەتتى؟ ٵ) بۇل ماقالادا ٴبىز نە قاراستىرامىز؟
2 ىبىرايىم ۋر قالاسىنداعى جايلى ٶمىرىن تاستاپ كەتتى. ويتكەنى ول «ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالانى كۇتتى» (ەۆرەيلەرگە 11:8—10، 16 وقىڭىز). بۇل قانداي قالا؟ بۇل قالانىڭ سوعىلعانىن كۇتىپ جۇرگەندە، ىبىرايىم قانداي قيىندىقتارعا كەزىكتى؟ ٴبىز ىبىرايىمنان جانە وعان ەلىكتەگەن بۇگىندەگى باۋىرلاستاردان قانداي ۇلگى الساق بولادى؟
«ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالا» دەگەن نە؟
3. ىبىرايىم كۇتكەن قالا قانداي قالا؟
3 ىبىرايىم كۇتكەن قالا — قۇداي پاتشالىعى. بۇل پاتشالىق يسا ماسىحتەن جانە 144000 مايلانعاننان قۇرالعان. پاۋىل بۇل پاتشالىقتى «ٴتىرى قۇدايدىڭ قالاسى — كوكتەگى يەرۋساليم» دەپ اتادى (ەۆر. 12:22؛ ايان 5:8—10؛ 14:1). يسا شاكىرتتەرىنە ٴدال وسى پاتشالىق جايلى دۇعا ەتۋدى ۇيرەتىپ، قۇدايدىڭ ەركى كوكتەگىدەي جەر بەتىندە دە ورىندالۋ ٷشىن ونىڭ كەلۋىن سۇراۋدى ايتقان (مات. 6:10).
4. مۇسانىڭ 1-جازباسى 17:1، 2، 6 عا ساي، ىبىرايىم قۇداي ۋادە ەتكەن قالا جايلى، ياعني پاتشالىق جايلى قانشالىقتى جاقسى ٴبىلدى؟
4 ىبىرايىم قۇداي پاتشالىعىنىڭ قالاي قۇرىلاتىنىن ەگجەي-تەگجەيلى ٴبىلدى مە؟ جوق. كوپتەگەن عاسىرلار بويى پاتشالىق جايلى مالىمەتتەر «قاسيەتتى قۇپيا» بولىپ كەلدى (ەفەس. 1:8—10؛ قول. 1:26، 27). ٴبىراق ىبىرايىم ٶز ۇرپاعىنىڭ اراسىنان پاتشالار شىعاتىنىن ٴبىلدى. ويتكەنى ەحوبا بۇل جايلى وعان ناقتى ۋادە ەتكەن ەدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 17:1، 2، 6 وقىڭىز). ىبىرايىم قۇدايدىڭ ۋادەلەرىنە كامىل سەنگەنى سونشالىق — ول قۇداي پاتشالىعىنىڭ پاتشاسى بولاتىن ٴماسىحتى كورگەندەي بولدى. سوندىقتان دا يسا ٶز زامانىنداعى ياھۋديلەرگە: «بابالارىڭ ىبىرايىم مەنىڭ كۇنىمدى كورەمىن دەپ، قاتتى قۋاندى. ول ونى كورىپ، قۋاندى دا»،— دەگەن (جوح. 8:56). ىبىرايىم ٷرىم-بۇتاعى كۇندەردىڭ كۇنىندە ەحوبانىڭ قولداۋىمەن ٴبىر پاتشالىق قۇراتىنىن بىلگەنى انىق. ول ەحوبانىڭ وسى ۋادەسىنىڭ جۇزەگە اسۋىن كۇتۋگە دايىن بولدى.
ىبىرايىم ەحوبانىڭ ۋادەلەرىنە سەنەتىنىن قالاي كورسەتتى؟ (5-ابزاستى قاراڭىز)
5. ىبىرايىم ساۋلەتشىسى قۇدايدىڭ ٶزى بولعان قالانى كۇتكەنىن قايدان بىلەمىز؟
5 ىبىرايىم ساۋلەتشىسى قۇدايدىڭ ٶزى بولعان قالانى، ياعني پاتشالىقتى كۇتىپ جۇرگەنى نەدەن كورىندى؟ بىرىنشىدەن، ول جەردەگى ەشقانداي پاتشالىقتىڭ ازاماتى بولمادى. ول ٴبىر جەردى تۇراقتاماي، كوشپەندى ٶمىر ٴسۇردى، جەردەگى ەشقانداي پاتشانى دا قولدامادى. سونداي-اق ىبىرايىم ٶز پاتشالىعىن ورناتۋعا تىرىسپادى. قايتا، ول ەحوباعا مويىنسۇنۋىن دوعارماي، ونىڭ ۋادەسى ورىندالاتىن ۋاقىتتى كۇتتى. وسىلاي ىبىرايىم ەحوباعا ەرەكشە سەنىم تانىتتى. قازىر ىبىرايىم كەزىككەن كەيبىر قيىندىقتاردى تالداپ، وعان قالاي ەلىكتەي الاتىنىمىزدى كورەيىك.
ىبىرايىم قانداي قيىندىقتارعا كەزىكتى؟
6. ۋر قانداي قالا بولعان؟
6 ىبىرايىم ارتتا قالدىرعان ۋر قالاسى قاۋىپسىز، دامىعان جانە جايلى بولعان. بۇل قالا مىقتى-مىقتى قابىرعالارمەن قورشالعان ەدى جانە ونى ٷش جاعىنان تەرەڭ سۋ كانالدارى قورعاپ تۇراتىن. ال تۇرعىندارى جازۋ مەن ەسەپ-قيساپ جاعىنان وتە ساۋاتتى ەدى. سول جەردەن كوپتەگەن ىسكەرلىك قۇجاتتار تابىلعانىنا قاراعاندا، بۇل قالا ىسكەرلىك ورتالىق بولعانعا دا ۇقسايدى. بۇل قالاداعى تۇرعىن ۇيلەر كىرپىشتەن سوعىلىپ، سىلانىپ، اكتەلگەن. ولاردىڭ كەيبىرى 13-14 بولمەدەن تۇرعان جانە اينالاسىندا تاس توسەلگەن اۋلالارى بولعان.
7. ىبىرايىمنىڭ ەحوباعا دەگەن سەنىمى قالاي سىنالدى؟
7 ىبىرايىمنىڭ ەحوبا ونى جانە وتباسىن قورعايتىنىنا دەگەن سەنىمى سىنعا الىندى. نەلىكتەن؟ ىبىرايىم مەن سارا ۋرداعى جايلى دا قاۋىپسىز ٷيىن تاستاپ، قاناحاننىڭ جاپان دالاسىندا شاتىردا تۇرىپ جاتقان ەدى. ەندى ىبىرايىم مەن ونىڭ وتباسىن ەشقانداي مىقتى بەكىنىس تە، تەرەڭ سۋ دا قورعاپ تۇرعان جوق-تىن. جاۋ شابا قالسا، ولار وڭاي ولجا بولاتىنداي قورعانسىز ەدى.
8. بىردە ىبىرايىم قانداي قيىندىققا كەزىكتى؟
8 ىبىرايىم قۇداي ەركىن ورىندادى. دەسە دە بىردە وعان وتباسىن اسىراۋ قيىنعا سوقتى. ويتكەنى ەحوبانىڭ ٶزى بارۋدى ايتقان جەردى سۇراپىل اشتىق جايلادى. بۇل اشتىقتىڭ ۇدەپ كەتكەنى سونشا — ىبىرايىم وتباسىمەن ۋاقىتشا مىسىرعا كوشۋدى شەشتى. الايدا مىسىردا جۇرگەندە، سول ەلدىڭ بيلەۋشىسى پەرعاۋىن ىبىرايىمنىڭ ايەلىن وزىنە الدىرتتى. ەحوبا سارانى قايتارتقانشا، ىبىرايىمنىڭ قالاي ۋايىمعا سالىنعانىن ەلەستەتىپ كورىڭىزشى (مۇس. 1-ج. 12:10—19).
9. ىبىرايىمنىڭ ٷي-ىشىندە قانداي قيىندىقتار بولدى؟
9 ىبىرايىمنىڭ ٷي-ىشىندە دە قيىندىقتار بولدى. ونىڭ سۇيىكتى ايەلى سارا بالا كوتەرە المادى. ونداعان جىلدار بويى ولاردىڭ كۇتكەندەرى بولماي، كوڭىلدەرى ٴتۇسىپ كەلدى. اقىرىندا، سارا بالا تۋىپ بەرسىن دەپ كۇڭى اجاردى ىبىرايىمعا قوستى. ٴبىراق اجار ىسماعۇلعا اياعى اۋىر ەكەنىن بىلگەندە، ساراعا مەنسىنبەي قاراي باستادى. جاعدايدىڭ ۋشىققانى سونشالىق — سارا اجاردى ۇيدەن قۋىپ جىبەردى (مۇس. 1-ج. 16:1—6).
10. قانداي ەكى جاعداي ىبىرايىمنىڭ ەحوباعا دەگەن سەنىمىن سىنعا الدى؟
10 كەيىن سارانىڭ ٶزى جۇكتى بولىپ، ىبىرايىمعا ىسقاقتى تۋىپ بەردى. ىبىرايىم ىسماعۇلدى دا، ىسقاقتى دا جاقسى كوردى. ٴبىراق ىسماعۇل ىسقاقتى كەلەكە-مازاق ەتكەندىكتەن، ىبىرايىم ىسماعۇل مەن اجاردى ۇيىنەن كەتىرۋگە ٴماجبۇر بولدى (مۇس. 1-ج. 21:9—14). كەيىنىرەك ەحوبا ىبىرايىمعا ىسقاقتى قۇرباندىققا شالۋدى ايتتى (مۇس. 1-ج. 22:1، 2؛ ەۆر. 11:17—19). بۇل ەكى جاعدايدا دا ىبىرايىم ۇلدارىنا قاتىستى ايتقان ۋادەسىن ەحوبا كۇندەردىڭ كۇنىندە ورىندايتىنىنا سەندى.
11. نەگە ىبىرايىمعا ەحوبانى شىداممەن كۇتۋ كەرەك بولدى؟
11 وسى ۋاقىتتارى ىبىرايىم ەحوبانى شىداممەن كۇتتى. ول وتباسىمەن ۋر قالاسىنان شىققاندا جاسى 70 تەن اسقان بولسا كەرەك (مۇس. 1-ج. 11:31—12:4). ول شامامەن ٴجۇز جىل بويى قاناحان جەرىن كەزىپ، شاتىرلاردا ٶمىر ٴسۇردى. ىبىرايىم 175 جاسىندا ومىردەن ٶتتى (مۇس. 1-ج. 25:7). ٴبىراق ول ەحوبا ۋادە ەتكەندەي، قاناحان جەرىنىڭ ۇرپاقتارىنا بەرىلگەنىن كورگەن جوق. قالانىڭ، ياعني قۇداي پاتشالىعىنىڭ ورناعانىن دا كورمەدى. سوعان قاراماستان ىبىرايىم «ماعىنالى دا ۇزاق عۇمىر كەشىپ» كوز جۇمدى (مۇس. 1-ج. 25:8). كوپتەگەن قيىندىققا توزۋگە تۋرا كەلسە دە، ىبىرايىم سەنىمىن مىقتى ەتىپ ساقتاپ، ەحوبانى كۇتە بەرۋگە دايىن بولدى. ول نەنىڭ ارقاسىندا تاباندى بولدى؟ ەحوبا ىبىرايىمدى دوسىنداي كورىپ، ٶمىر بويى قورعاپ ٴجۇردى (مۇس. 1-ج. 15:1؛ يشايا 41:8؛ جاق. 2:22، 23).
ىبىرايىم مەن سارا سياقتى، ەحوبانىڭ قىزمەتشىلەرى قالاي سەنىم مەن شىدامدىلىق تانىتىپ ٴجۇر؟ (12-ابزاستى قاراڭىز) *
12. ٴبىز نەنى كۇتىپ ٴجۇرمىز جانە قازىر نە جايلى قاراستىرامىز؟
12 ىبىرايىم سياقتى، ٴبىز دە ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالانى كۇتىپ ٴجۇرمىز. ٴبىراق ٴبىز ونىڭ ورناۋىن كۇتىپ جۇرگەن جوقپىز. ويتكەنى قۇداي پاتشالىعى 1914-جىلى ورناپ قويعان. قازىر ول كوكتە تولىق بيلىك ەتىپ جاتىر (ايان 12:7—10). ەندى ٴبىز ونىڭ جەردە دە بيلىك ەتۋىن كۇتىپ ٴجۇرمىز. بۇل ورىندالعانشا، بىزگە دە ىبىرايىم مەن سارانىكىنە ۇقساس قيىندىقتارعا ٴتوزۋ كەرەك بولادى. بۇگىندە ەحوبانىڭ كوپتەگەن قىزمەتشىلەرى ىبىرايىمنىڭ ۇلگىسىنە ەلىكتەپ ٴجۇر. «كۇزەت مۇناراسىندا» شىعىپ تۇراتىن ٶمىربايانداردان كورىنەتىندەي، كوپتەگەن باۋىرلاستار ىبىرايىم مەن سارا سياقتى سەنىم مەن شىدامدىلىق تانىتۋدا. قازىر سونداي باۋىرلاستاردىڭ بىرنەشەۋىنە توقتالىپ، ولاردان نە ۇيرەنە الاتىنىمىزدى كورەيىك.
ىبىرايىمدى ۇلگى ەتكەندەر
بيلل ۋولدەن قۇرباندىقتارعا بارۋعا دايىن بولعان جانە ەحوبانىڭ باتالارىنا كەنەلگەن
13. ٴسىز بيلل باۋىرلاستىڭ وقيعاسىنان نە ۇيرەندىڭىز؟
13 قۇرباندىقتارعا بارۋعا دايىن بولىڭىز. قۇدايدىڭ قالاسىن، ياعني پاتشالىعىن باستى ورىنعا قويعىمىز كەلسە، ىبىرايىم سياقتى بولۋىمىز كەرەك. ول قۇدايدىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ ٷشىن قۇرباندىقتارعا بارۋعا دايىن بولدى (مات. 6:33؛ مار. 10:28—30). قازىر بيلل ۋولدەن باۋىرلاستىڭ وقيعاسىن قاراستىرايىق *. 1942-جىلى بيلل ەحوبا كۋاگەرلەرىمەن كيەلى كىتاپتى زەرتتەي باستايدى. بۇل كەزدە ول اقش ۋنيۆەرسيتەتىندە ساۋلەتشى ماماندىعىن تامامداعالى جاتادى. سول ۋاقىتتارى ۋنيۆەرسيتەت پروفەسسورى بيلل ٷشىن ٴبىر جۇمىسپەن كەلىسىپ قويادى. ٴبىراق بيلل ودان باس تارتادى. ول اقىسى جوعارى سول جۇمىسقا كەلىسپەي، قۇدايعا تولىق ۋاقىت قىزمەت ەتۋدى شەشەدى. كەيىن كوپ ۇزاماي بيلل اسكەرگە شاقىرىلادى. ٴبىراق باس تارتقانى ٷشىن وعان 10000 دوللار ايىپپۇل سالىنادى جانە ول بەس جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. بيلل ٷش جىلدان سوڭ تۇرمەدەن بوسايدى. كەيىن ول عالاقات مەكتەبىندە وقىپ، افريكادا ميسسيونەر بولىپ قىزمەت ەتەدى. كەيىن بيلل ەۆا دەگەن باۋىرلاسقا ۇيلەنىپ، ەكەۋى بىرگە افريكادا قىزمەت ەتەدى. افريكادا ٶمىر ٴسۇرۋ ولارعا وڭاي بولمايدى. بىرنەشە جىلدان سوڭ، ولار بيللدىڭ اناسىنا قاراۋ ٷشىن قۇراما شتاتتارعا ورالادى. ول ٶز وقيعاسىن بىلاي قورىتىندىلاعان: «ەحوبا مەنى وزىنە قىزمەت ەتۋگە 70 جىلدان استام ۋاقىت بويى قولدانىپ كەلگەنىن ويلاسام، كوزىمە جاس ۇيىرىلەدى. بۇل مەن ٷشىن زور مارتەبە! وزىنە قىزمەت ەتۋدى ومىرلىك ٸسىم ەتۋگە باسشىلىق بەرگەنى ٷشىن ەحوباعا ريزاشىلىعىم شەكسىز». ٴسىز دە تولىق ۋاقىتتى قىزمەتتى ومىرلىك ٸسىڭىز ەتە الاسىز با؟
ەلەني مەن اريستوتەليس اپوستوليديس ەحوبانىڭ كۇشىن سەزىنگەن
14، 15. ٴسىز اريستوتەليس پەن ەلەني باۋىرلاستىڭ وقيعاسىنان نە ۇيرەندىڭىز؟
14 ٶمىرىڭىز ەش قيىندىقسىز بولادى دەپ كۇتپەڭىز. ىبىرايىمنىڭ ومىرىنەن كورىنەتىندەي، ەحوباعا ٶمىر بويى قىزمەت ەتەتىندەر دە قيىندىقتارعا كەزىگەدى (جاق. 1:2؛ پەت. 1-ح. 5:9). مۇنى اريستوتەليس اپوستوليديس دەگەن ەر باۋىرلاستىڭ وقيعاسى راستايدى *. ول 1946-جىلى گرەكيادا شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەن. ول 1952-جىلى وزىنىكىندەي ماقساتتاردى كوزدەيتىن ەلەني ەسىمدى باۋىرلاسپەن ۇيلەنۋگە ٴسوز بايلاسادى. ٴبىراق ەلەني اۋرۋعا شالدىعىپ، ميىندا قاتەرلى ىسىك بار ەكەنى انىقتالادى. ٴسۇيتىپ، وعان وتا جاسالادى. ٴبىراق ولار ۇيلەنگەننەن كەيىن بىرنەشە جىلدان سوڭ، ەلەنيدىڭ ميىندا قايتادان قاتەرلى ىسىك پايدا بولادى. دارىگەرلەر وعان تاعى دا وتا جاسايدى. ٴبىراق ەلەني جارتىلاي سال بولىپ قالادى، سودان سويلەۋى دە ناشارلاپ كەتەدى. ٴبىراق ول اۋرۋىنا دا، سول كەزدەگى قۋعىن-سۇرگىنگە دە قاراماي، قۇلشىنىستى بولىپ قالا بەرەدى.
15 اريستوتەليس 30 جىل بويى ايەلىنە قارايدى. وسى ۋاقىتتارى ول اقساقال بولىپ قىزمەت ەتەدى، كونگرەسس كوميتەتتەرىندە ەڭبەك ەتەدى جانە كونگرەسس سارايىنىڭ سوعىلۋىنا ۇلەس قوسادى. كەيىن 1987-جىلى ەلەني ۋاعىزداپ جاتقاندا، ارتىنان اۋىر تەمىر ەسىك سوعىپ، قاتتى جاراقاتتانادى. سودان ٷش جىل كومادا جاتىپ، كەيىن قايتىس بولادى. اريستوتەليس ٶمىربايانىن بىلاي دەپ اياقتادى: «جىلدار بويى ومىرىمدە كەزىككەن قيىن جاعدايلار مەن كۇتپەگەن قيىندىقتار ٴتوزىمدى دە تاباندى بولۋىمدى تالاپ ەتتى. دەسە دە ەحوبا ٵردايىم ماعان بۇل قيىندىقتاردى ەڭسەرۋگە قاجەتتى كۇش بەرىپ وتىردى» (ٴزاب. 94:18، 19). قيىندىقتارىنا قاراماي قولدان كەلگەنشە قىزمەت ەتىپ جۇرگەن قىزمەتشىلەرىن ەحوبا قاتتى جاقسى كورەدى!
ودري حايد وڭ كوزقاراس ساقتاپ، بولاشاققا كوز تىككەن
16. نورر باۋىرلاس ايەلىنە قانداي جاقسى كەڭەس بەردى؟
16 بولاشاققا كوز تىگىڭىز. ىبىرايىم ەحوبانىڭ بولاشاقتا بەرەتىن باتالارىنا كوز تىكتى. سونىڭ ارقاسىندا قيىندىقتارىن جەڭە ٴبىلدى. ودري حايد ەسىمدى ايەل باۋىرلاسىمىز دا وسىنداي وڭ كوزقاراس تانىتۋعا تىرىسقان *. ونىڭ ٴبىرىنشى كۇيەۋى نەيتان نورر قاتەرلى ىسىكتەن كوز جۇمعان، ال ەكىنشى كۇيەۋى گلەنن حايد السگەيمەر اۋرۋىنا شالدىققان. نورر باۋىرلاستىڭ قايتىس بولارىنان بىرنەشە اپتا بۇرىن ايتقان سوزدەرى ودري باۋىرلاسقا كومەك بولعان ەكەن. ول بىلاي دەيدى: «نەيتان ماعان: «ولىممەن ٴبارى بىتپەيدى. ٴبىزدىڭ شىنايى ٷمىتىمىز بار، بولاشاقتا ٴبىز ەش قينالمايتىن بولامىز»،— دەدى. سوسىن مەنى تالپىندىرىپ: «الدا كۇتىپ تۇرعان باتالارعا كوز تىك. وزگەلەرگە جاقسىلىق جاساۋدان قولىڭ ەش بوساماسىن، بۇل ساعان قۋانىشتى بولۋىڭا كومەكتەسەدى»،— دەدى». بۇل ٴبىز ٷشىن دە كەرەمەت كەڭەس. ٴبىز دە وزگەلەرگە كومەكتەسۋدەن قولىمىز بوساماي، «ۇمىتىمىزگە قۋانا بەرەيىك!» (ريم. 12:12).
17. ا) نەگە بۇگىندە بولاشاققا كوز تىگۋگە سەبەپتەر كوپ؟ ٵ) ميحا 7:7 دەگى سوزدەر بولاشاقتاعى باتالاردى قۋانىشپەن كۇتۋگە قالاي كومەكتەسەدى؟
17 بۇگىندە بىزدە بولاشاققا كوز تىگۋگە سەبەپتەر بۇرىن-سوڭدى بولماعانداي كوپ. دۇنيەدە بولىپ جاتقان وقيعالاردان ٴبىزدىڭ سوڭعى كۇندەردىڭ سوڭعى كۇندەرىندە ٶمىر ٴسۇرىپ جاتقانىمىزدى انىق كورۋگە بولادى. جاقىندا ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالانىڭ جەر بەتىندە بيلىك ەتەتىن ۋاقىتىن كۇتۋدىڭ قاجەتى بولمايدى. سول كەزدە ٴبىز كوپتەگەن باتالاردىڭ كۋاسى بولامىز. سولاردىڭ ٴبىرى — قايتىس بولعان جاقىندارىمىزدىڭ تىرىلەتىنى. ىبىرايىم مەن ونىڭ وتباسى دا قايتا تىرىلەدى. سول كەزدە ەحوبا ونىڭ سەنىمى مەن شىدامدىلىعىنىڭ قارىمتاسىن قايتارادى. ولاردى قارسى الىپ جاتقانداردىڭ اراسىندا ٴسىز بولاسىز با؟ ەگەر ىبىرايىم سياقتى، قۇداي پاتشالىعى ٷشىن قۇرباندىققا بارۋعا دايىن بولساڭىز، قيىندىقتارعا قاراماي، سەنىم تانىتساڭىز، ەحوبانى شىداممەن كۇتە بىلسەڭىز، ولاردىڭ اراسىندا ٴسىز دە بولاسىز (ميحا 7:7 وقىڭىز).
74-ٵن پاتشالىق ٵنىن بىرگە شىرقايىق!
^ 5-ابزاس ۋادەلەردىڭ ورىندالۋىن كۇتۋ شىدامىمىزدى، كەيدە ٴتىپتى سەنىمىمىزدى سىنعا الۋى مۇمكىن. ەحوبانىڭ ۋادەلەرىنىڭ ورىندالۋىن شىدامدىلىقپەن تالماي كۇتە بەرۋ جاعىنان ىبىرايىمنان قانداي ۇلگى الساق بولادى؟ ال ەحوبانىڭ بۇگىندەگى قىزمەتشىلەرى بۇل جاعىنان قانداي ۇلگى كورسەتۋدە؟
^ 13-ابزاس بيلل ۋولدەن باۋىرلاستىڭ ٶمىربايانى 2013-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-جەلتوقسانداعى سانىندا (حانزۇشا) جارىق كورگەن (8—10 ب.).
^ 14-ابزاس اريستوتەليس اپوستوليديس باۋىرلاستىڭ ٶمىربايانى 2002-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-اقپانداعى سانىندا (حانزۇشا) جارىق كورگەن (24—28 ب.).
^ 16-ابزاس ودري حايد باۋىرلاستىڭ ٶمىربايانى 2004-جىلعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 1-شىلدەدەگى سانىندا (حانزۇشا) جارىق كورگەن (23—29 ب.).
^ 56-ابزاس سۋرەتتەر سيپاتتاماسى: قارت ەرلى-زايىپتى قيىندىقتارعا قاراماي ەحوباعا ادالدىقپەن قىزمەت ەتىپ ٴجۇر. ولار ەحوبانىڭ بولاشاق ۋادەلەرىنە كوز تىگىپ، سەنىمدەرىندە نىق تۇر.
