တၢ်မၤလိ ၃၁
မ့ၢ်နအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးအခီၣ်ထံးတဖၣ်” ဧါ
“ကွၢ်လၢ်ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးအခီၣ်ထံးတဖၣ်, လၢပှၤသူၣ်အီၤဒီးတ့အီၤတဂၤန့ၣ်, မ့ၢ်ယွၤလီၤ.”—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁၀.
တၢ်သးဝံၣ် ၂၂ ဘီမုၢ်သူၣ်ထီၣ်အသးလံ —မ်အဟဲတက့ၢ်
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအါဂၤ ဟ့ၣ်လီၤအသးလၢကျဲဒ်လဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်လဲၣ်.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကစၢ်ယွၤအခ့အပှၤလၢ အကကွဲၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤအသးလၢ ကျဲအါဘိလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအါဂၤ ဃုထၢဝဲလၢကအိၣ်သဘျ့လီၤ. နီၢ်ဒီမါဝၤတနီၤ ဆၢတဲာ်လီၤအသးလၢ အတဟံးအဖိဒံးဘၣ်. ဟံၣ်ဖိဃီဖိတနီၤ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်မူဝဲယိယိဖိလီၤ. ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်အံၤအဃိ အဝဲသ့ၣ်မၤအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤသ့လီၤ. အဝဲသ့ၣ်သူၣ်မံသးမံဝဲ တၢ်လၢအအိၣ်ဒီးအီၤ ဒီးနာ်ဝဲသပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကဟ့ၣ်လီၤအီၤ တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲတဖၣ်လီၤ. အဃိ မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် အသးကဟးဂီၤဧါ. အသးတဟးဂီၤဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတဲဒ်န့ၣ်သ့လဲၣ်. လၢပျၢၤ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်လီၤဝဲ အခ့အပှၤတဖၣ် တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲတဖၣ်လီၤ. အဒိ ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ စီၤအၤဘြၤဟၣ်လၢအမ့ၢ် ‘ကယဲၢ်ပှၤနာ်တၢ်ခဲလၢာ်အပၢ်’ လီၤ.—ရိမ့ၤ ၄:၁၁.
၂. (က) ဒ် ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၈-၁၀, ၁၆ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်အူၢ်လဲၣ်. (ခ) လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၂ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဟးထီၣ်လၢဝ့ၢ်အူၢ် ဒီးပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ဝဲ အတၢ်အိၣ်မူလၢ အမုာ်အခုၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢ အဝဲအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးအခီၣ်ထံးတဖၣ်” လီၤ. (ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၈-၁၀, ၁၆ တက့ၢ်.) ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ် အိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤကသူၣ်ထီၣ်အီၤအခါ အဝဲထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ မနုၤတဖၣ်လဲၣ်. ပကွၢ်လိမၤဒိး စီၤအၤဘြၤဟၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ် ဒီးလၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤလၢအကွၢ်လိမၤဒိး စီၤအၤဘြၤဟၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပကွၢ်လိအဝဲသ့ၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.
“ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးအခီၣ်ထံးတဖၣ်” န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်
၃. “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်” လၢစီၤအၤဘြၤဟၣ် အိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် အိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲယွၤအဘီအမုၢ်လီၤ. ဒီးဘီမုၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်ဒီး ပှၤ ၁၄၄,၀၀၀ လၢ ဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤန့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူးကိးဝဲ ဘီမုၢ်အံၤလၢ “ယွၤလၢအမူဝဲတဂၤ အခူအဝ့ၢ်, ယရူၤၡလ့ၣ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီးမူခိၣ်” န့ၣ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၂၂; လီၣ်ဖျါ ၅:၈-၁၀; ၁၄:၁) ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ ကဃ့လၢယွၤအဘီအမုၢ်အံၤ ကဟဲဝဲအဂီၢ်လီၤ. ဒီးဒ်တၢ်မၤအသးလၢ မူခိၣ်အသိး လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢစ့ၢ်ကီး ယွၤအတၢ်ဘၣ်သး ကလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲအဂီၢ်လီၤ.—မးသဲ ၆:၉, ၁၀.
၄. ဒ် ၁ မိၤၡ့ ၁၇:၁, ၂, ၆ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်တဖျၢၣ် မ့တမ့ၢ် ဘီမုၢ်လၢကစၢ်ယွၤ အၢၣ်လီၤဝဲန့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်ထဲလဲၣ်.
၄ ဘၣ်ဃးဒီး ယွၤအဘီအမုၢ် ကအိၣ်သူၣ်ထီၣ်အသးန့ၣ် မ့ၢ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဧါ. တသ့ၣ်ညါဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်. ပူၤကွံာ်နံၣ်လၢ အကယၤတဖၣ်လံ သနာ်က့ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ “တၢ်ခူသူၣ်” တခါလီၤ. (အ့းဖ့းစူး ၁:၈-၁၀; ကလီးစဲ ၁:၂၆, ၂၇) ဘၣ်ဆၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ အချံအသၣ်တနီၤ ကကဲထီၣ်ဘၣ် စီၤပၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအၢၣ်လီၤ ပာ်စၢၤအီၤအဃိလီၤ. (ဖး ၁ မိၤၡ့ ၁၇:၁, ၂, ၆ တက့ၢ်.) စီၤအၤဘြၤဟၣ်နာ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤ ဒီးလီၤဂာ်ဒ်သိး အထံၣ်ဘၣ်ဝဲ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဂၤ မ့တမ့ၢ် မ့းၡံအၤ လၢအကကဲထီၣ်စီၤပၤလၢ ယွၤအဘီအမုၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယ့ၣ်ၡူးတဲဘၣ် ပှၤဖဲအစိၤန့ၣ်လၢ “သုပၢ်စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဆၢထံၣ်ဘၣ်ယနံၤယသီအံၤ, ဒီးထံၣ်ဝဲဒီး အသူၣ်ဖှံအသးညီလီၤ.” (ယိၤဟၣ် ၈:၅၆) စီၤအၤဘြၤဟၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ အစၢၤအသွဲၣ်တဖၣ် ကပၣ်ဃုာ်လၢ ဘီမုၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. အဃိ လၢတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤ အဝဲအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲအဂီၢ်လီၤ.
စီၤအၤဘြၤဟၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်နာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤ အဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၅)
၅. စီၤအၤဘြၤဟၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်” လၢကစၢ်ယွၤကဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်အီၤဒ်လဲၣ်.
၅ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်” မ့တမ့ၢ် ဘီမုၢ်လၢကစၢ်ယွၤ ကဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်ဒ်လဲၣ်. အဆိကတၢၢ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် တမၤဘၣ်ဃးအသးဒီး ဟီၣ်ခိၣ်အဘီမုၢ်တဖၣ်ဘၣ်. အဝဲဟးဝ့ၤဝီၤဝဲ တၢ်လီၢ်တတီၤဘၣ်တတီၤ ဒီးအဝဲတပာ်လီၤအလီၢ်အကျဲ ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤဘၣ် ဒီးတဆီၣ်ထွဲစ့ၢ်ကီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အစီၤပၤတဖၣ်ဘၣ်. တကးဒံးဘၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် တဂုာ်ကျဲးစၢးဒုးအိၣ်ထီၣ် အနီၢ်ကစၢ်အဘီအမုၢ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲဆဲးဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ် ဒီးအိၣ်ခိးဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤ ကလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲအဂီၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ အမၤဝဲဒ်န့ၣ်အဃိ အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. ပကတဲသကိး တၢ်ကီတၢ်ခဲတနီၤလၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ ဒီးပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ အအိၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤအၤဘြၤဟၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ မနုၤတဖၣ်လဲၣ်
၆. လၢညါဝ့ၢ်အူၢ်န့ၣ် အမ့ၢ်ဝ့ၢ်ဒ်လဲၣ်.
၆ ဝ့ၢ်အူၢ်လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အိၣ်တ့ၢ်ဝဲန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢဒီး တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်လီၤ. ဒီးပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးတၢ်ထူးတၢ်တီၤန့ၣ်လီၤ. ဝ့ၢ်အံၤအိၣ်ဒီး အဒူၣ်ဖးဒိၣ် ဒီးထံအကျိၤတဖၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ် ဖၠဲးဒိၣ်မးလၢ တၢ်ကွဲးလံာ်ကွဲးလဲၢ်ဒီး တၢ်ထိၣ်တၢ်ဒွးတဖၣ်လီၤ. ဝ့ၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ပနံာ်တၢ်ကၤအလီၢ် စ့ၢ်ကီးလီၤ. မ့ၢ်လၢ ပှၤဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ဖိတဖၣ် ထံၣ်န့ၢ်ဝဲ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် (စံပွါယ့) လံာ်လဲၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်အဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဟံၣ်ဒူၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပှၤတ့အီၤလၢအူးခဲ, ပှၤထူးဘျ့ထီၣ်အီၤ ဒီးဖှူထီၣ်အလွဲၢ်လီၤ. ဟံၣ်တနီၤန့ၣ် အဒၢးအိၣ်ဝဲ ၁၃ မ့တမ့ၢ် ၁၄ ဒၢးညါ ဒီးဟံၣ်အကရၢၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဒါလီၤဝဲ ဒီးလၢၢ်တဖၣ်လီၤ.
၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤအၤဘြၤဟၣ်ကဘၣ်နာ်ဝဲ သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကဒီသဒၢအီၤ ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိလဲၣ်.
၇ စီၤအၤဘြၤဟၣ်ကဘၣ်နာ်ဝဲ သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကဒီသဒၢအီၤ ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိလီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါ ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် အဟံၣ်အဃီလၢဝ့ၢ်အူၢ်ဒီး လဲၤလၢကီၢ်ကနၤဧၣ် ဒီးဘၣ်အိၣ်ဝဲဆိးဝဲ လၢဒဲတဖၣ်အပူၤလီၤ. ဝ့ၢ်အဒူၣ်ဒီးထံကျိၤလၢ ကဒီသဒၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်. အဃိ ဒုၣ်ဒါတဖၣ် မ့ၢ်ဟဲမၤအၢမၤသီ အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် န့ၢ်ညီညီဖိလီၤ.
၈. ဘၣ်တဘျီ စီၤအၤဘြၤဟၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲမနုၤလဲၣ်.
၈ စီၤအၤဘြၤဟၣ် မၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်ဘၣ်သး သနာ်က့ ဘၣ်တဘျီ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အီၣ်တၢ်အီ တအိၣ်လၢလၢလီၢ်လီၢ်ဘၣ်. တၢ်လီၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤမၢ အဝဲသ့ၣ်လဲၤအိၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိလီၤ. မ့ၢ်လၢ တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ အိၣ်ထီၣ်ဝဲနးမးအဃိ အဝဲသ့ၣ်လဲၤသုးလီၢ်သုးကျဲလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤ တစိၢ်တလီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ဖဲအလဲၤအိၣ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤအခါ စီၤပၤဖၤရိၤ ဟံးန့ၢ်အမါလီၤ. ထံၣ်တမှံကွၢ်လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ကသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ် တုၤလၢ ယဟိဝၤယွၤမၢဝဲ စီၤပၤဖၤရိၤဟ့ၣ်က့ၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အမါန့ၣ်လီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၁၂:၁၀-၁၉.
၉. စီၤအၤဘြၤဟၣ်ထံၣ်ဘၣ် ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လၢ အဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤဒ်လဲၣ်.
၉ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လီၤ. အမါနီၢ်စၤရါ လၢအအဲၣ်ဝဲဒိၣ်မးတဂၤန့ၣ် အဖိတအိၣ်ဘၣ်. အဃိ အဝဲသ့ၣ်သးဟးဂီၤလၢ အနံၣ်အါမးလီၤ. လၢခံ နီၢ်စၤရါဟ့ၣ်လီၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ်လၢ အကုၢ်မုၣ်နီၢ်ဟၤကၢ်ဒ်သိး ကအိၣ်ဖျဲၣ်န့ၢ်အဖိလၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲနီၢ်ဟၤကၢ်ဒၢထီၣ် စီၤယံးၡမၤဧ့လးအခါ အဝဲတပာ်ကဲ နီၢ်စၤရါလၢၤဘၣ်. အဃိ တၢ်အိၣ်သးနးထီၣ်ဝဲ တုၤဒၣ်လဲာ် နီၢ်စၤရါမၤဝဲဒ်သိး နီၢ်ဟၤကၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲ လၢအယံၤလီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၁၆:၁-၆.
၁၀. ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး စီၤယံးၡမၤဧ့လး ဒီးစီၤအံၤစဲးအခါ ဘၣ်မနုၤအဃိ ကဲထီၣ်တၢ်မၤကွၢ်လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ်ကနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤလဲၣ်.
၁၀ လၢခံ နီၢ်စၤရါဒၢထီၣ်ဒီး အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်န့ၢ် အဖိခွါတဂၤလၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အဂီၢ် ဒီးယုၢ်န့ၢ်အမံၤလၢ စီၤအံၤစဲးလီၤ. စီၤအၤဘြၤဟၣ်အဲၣ်အဖိခွါ စီၤယံးၡမၤဧ့လးဒီး စီၤအံၤစဲးဒ်သိးသိးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်လၢစီၤယံးၡမၤဧ့လး ကွၢ်တလီၤဝဲ စီၤအံၤစဲးအဃိ ယဟိဝၤယွၤတဲ စီၤအၤဘြၤဟၣ်လၢ နီဟးထီၣ်ကွံာ် နီၢ်ဟၤကၢ်ဒီး စီၤယံးၡမၤဧ့လး လၢဟံၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၂၁:၉-၁၄) လၢခံ ယဟိဝၤယွၤမၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ဝဲ အဖိခွါစီၤအံၤစဲးလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၂၂:၁, ၂; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁၇-၁၉) ခီဖျိလၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခံမံၤအံၤအဃိ စီၤအၤဘြၤဟၣ်ကဘၣ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤသပှၢ်ကတၢၢ်လၢ အကမၤလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ အတၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်လီၤ.
၁၁. ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဘၣ်အိၣ်ခိးဝဲ ယဟိဝၤယွၤလၢ တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤလဲၣ်.
၁၁ လၢစီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်အိၣ်မူဒီတစိၤန့ၣ် အဝဲဘၣ်အိၣ်ခိးဝဲ ယဟိဝၤယွၤလၢ တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ်ဒီး အဟံၣ်ဖိဃီဖိဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်အူၢ်ပူၤအခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အသးနံၣ်အိၣ်ဝဲ ၇၀ ဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၁၁:၃၁–၁၂:၄) လၢအနံၣ်တကယၤအတီၢ်ပူၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဘၣ်အိၣ်လၢဒဲပူၤ ဒီးဘၣ်ဟးဝ့ၤဝီၤဝဲလၢ ကီၢ်ကနၤဧၣ်အပူၤလီၤ. စီၤအၤဘြၤဟၣ်သံဝဲ ဖဲအသးအိၣ် ၁၇၅ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၂၅:၇) ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤ ဘၣ်ဃးဒီး အစၢၤအသွဲၣ်ကဟဲ လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် တထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢၤဘၣ်. ဒီးဝ့ၢ်လၢအမ့ၢ် ယွၤအဘီအမုၢ် ကအိၣ်သူၣ်ထီၣ်အသးန့ၣ် အဝဲတထံၣ်ဘၣ်ဝဲ စ့ၢ်ကီးဘၣ်. သနာ်က့ စီၤအၤဘြၤဟၣ်သံဝဲ ဖဲ “အခိၣ်ဝါဂ့ၤ, ဒီးအိၣ်ဘျဲးအိၣ်” လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၂၅:၈) စီၤအၤဘြၤဟၣ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် သနာ်က့ အဝဲဆဲးပၢၤဃာ် အတၢ်နာ်ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ ဒီးဆဲးအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ အလဲၤခီဖျိတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်န့ၢ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤဒီသဒၢအီၤ ဒီးရ့အီၤဒ် တံၤသကိးတံၢ်နီၢ်အဃိလီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၁၅:၁; ယၡါယၤ ၄၁:၈; ယၤကိာ် ၂:၂၂, ၂၃.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ယွၤအခ့အပှၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်နာ်ဒီး တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ ဒ်စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါ အသိးဒ်လဲၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၂) *
၁၂. ပအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် တၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၂ ဒ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်အသိး ပအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးအခီၣ်ထံးတဖၣ်လီၤ. ပတလိၣ်အိၣ်ခိးလၢ အကအိၣ်သူၣ်ထီၣ်အသးဘၣ်. မ့ၢ်လၢ ယွၤအဘီအမုၢ် အိၣ်သူၣ်ထီၣ်အသးဖဲ ၁၉၁၄ နံၣ် ဒီးပၢတၢ်လၢမူခိၣ်လံန့ၣ်လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁၂:၇-၁၀) ဘၣ်ဆၣ် ပအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်လၢ ယွၤအဘီအမုၢ်ကပၢဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်အီၤအခါ ပထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် ဒ်စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါ ထံၣ်ဘၣ်ဝဲအသိးလီၤ. ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤ လၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကွၢ်လိမၤဒိးဝဲ စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်ဒ်လဲၣ်. လၢတၢးထီခိးတၢ်အပူၤ တၢ်အိၣ်မူအတၢ်လဲၤခီဖျိတနီၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ လၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤအါဂၤအိၣ်ဒီးတၢ်နာ် ဒီးတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ ဒ်စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါ အသိးလီၤ. ခဲအံၤ ပကတဲသကိး တၢ်လဲၤခီဖျိတနီၤ ဒီးပမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အအိၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကွၢ်လိမၤဒိး စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်
ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ဘ့(လ်) ဝီဒဲ သးအိၣ်ဟ့ၣ်လီၤသးအဃိ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတဖၣ်လီၤ
၁၃. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် နမၤလိန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၃ သးအိၣ်ဟ့ၣ်လီၤသးလၢ ကစၢ်ယွၤအဂီၢ်တက့ၢ်. ပမ့ၢ်ပာ်ဆိ ယွၤအဘီအမုၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ် ပကလီၤဂာ်ဒ် စီၤအၤဘြၤဟၣ်အသိးလီၤ. အဝဲသးအိၣ် ဟ့ၣ်လီၤအသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်လီၤ. (မးသဲ ၆:၃၃; မၢ်ကူး ၁၀:၂၈-၃၀) ပာ်သူၣ်ပာ်သး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) ဝီဒဲ * အဒိအတဲာ်တက့ၢ်. ဖဲ ၁၉၄၂ နံၣ်န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) စးထီၣ်မၤလိလံာ်စီဆှံဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး ဒီးဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ဘၣ်လၢအဝဲ ကဖျိထီၣ်ဝဲ U.S. ဖၠၣ်စိမိၤကၠိလၢ အံၣ်ကၠနယၢၢ် (Architectural engineering) တကပၤလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) အသရၣ်န့ၣ် ရဲၣ်ကျဲၤဝဲဒ်သိး ဘ့(လ်) ကမၤန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤဂ့ၤဂ့ၤ ဖဲအဖျိထီၣ်ကၠိဝံၤအလီၢ်ခံ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲဂ့ၢ်လိာ်ကွံာ်ဝဲလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) ပာ်လီၤအသးလၢ အကမၤအါထီၣ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ ကန့ၢ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤအဂီၢ်လီၤ. အဃိ အဝဲတတူၢ်လိာ်ဝဲတၢ်မၤလၢ အကမၤန့ၢ်စ့ အါအါအဂီၢ်ဘၣ်. ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တယံာ်တမီၢ်ဘၣ်ဒီး ပဒိၣ်မၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) လဲၤကဲသုးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢ အဂ့ၢ်လိာ်ကွံာ်ဝဲအဃိ ပှၤအီၣ်လိာ်အီၤစ့ ၁၀,၀၀၀ ဒီလၣ် ဒီးဘၣ်လီၤလၢ ဃိာ်ပူၤယဲၢ်နံၣ်လီၤ. ဖဲသၢနံၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲဟးထီၣ်ဘၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤလီၤ. လၢခံ အဝဲလဲၤထီၣ် ကံးလဧးကၠိဒီး ဘၣ်လဲၤမၤဝဲ မံးၡ့ၣ်နရ့ၣ် လၢကီၢ်အၤဖြံၤကၤ တကပၤလီၤ. ဝံၤဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) ဖျီသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အံဘၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ်လဲၤမၤတၢ် လၢကီၢ်အၤဖြံၤကၤ တပူၤဃီလီၤ. လၢခံ အဝဲသ့ၣ်ဟဲက့ၤကဒါလၢ ကီၢ်အမဲရကၤ ဒ်သိးကကွၢ်ထွဲက့ၤဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) အမိၢ်လီၤ. ဘ့(လ်) တဲဝဲလၢ လၢအတၢ်အိၣ်မူဒီတစိၤန့ၣ် “ဖဲယဆိကမိၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတဖၣ်လၢ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤတၢ်မၤအပူၤဒီး ယမၤဘၣ်ဝဲ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ န့ၢ်အနံၣ် ၇၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် ယသးခုတုၤဒၣ်လဲာ် ယမဲာ်ထံလီၤဝဲလီၤ. ယစံးဘျုးစံးဖှိၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်လၢ အဝဲဟံးစုနဲၣ်ကျဲယၤ ဒီးသူယၤလၢ အတၢ်မၤအဃိလီၤ.” မ့ၢ်နသးအိၣ် ဟ့ၣ်လီၤသးလၢ နကမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ လၢဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤစ့ၢ်ကီးဧါ.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ် အဲလံနံၤ ဒီး အဲရံစတြီတိၤ အဖီစတိၤလဲဒဲ(စ်) တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤ ယွၤဒုးဆူၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ်အဂံၢ်အဘါလီၤ
၁၄-၁၅. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အဖီစတိၤလဲဒဲ(စ်) အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် နမၤလိန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၄ နတဘၣ်မုၢ်လၢ်လၢ နတၢ်အိၣ်မူ ကပှဲၤဒီးတၢ်သးခုဘၣ်. စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်န့ၣ် ပမၤလိန့ၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤလၢအသးအိၣ်မၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ အတၢ်အိၣ်မူဒီတစိၤန့ၣ် ကထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လီၤ. (ယၤကိာ် ၁:၂; ၁ ပ့းတရူး ၅:၉) ပကကွၢ်သကိး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အဲရံစတြီတိၤ အဖီစတိၤလဲဒဲ(စ်) * အတၢ်လဲၤခီဖျိလီၤ. ဖဲ ၁၉၄၆ နံၣ်န့ၣ် အဝဲဒိးဘျၢထံလၢ ကြံ(စ်) အထံကီၢ်လီၤ. ဒီးဖဲ ၁၉၅၂ န့ၣ် အဝဲပာ်တၢ်အဲၣ်တီဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အဲလံနံၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အံၤ အတၢ်တိာ်ပာ်အိၣ် ဒ်သိးဒီးအီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အံၤ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တဂ့ၤဘၣ်ဒီး ကသံၣ်သရၣ်တဲအီၤလၢ အခိၣ်နူာ်အိၣ်ဒီး ခဲစၢၣ်ကိၣ်လိၣ်လီၤ. ဒီးခဲစၢၣ်ကိၣ်လိၣ်န့ၣ် ပှၤထုးထီၣ်န့ၢ်ကွံာ်အီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဖျီသး စှၤကိးနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါ ဟဲအိၣ်ထီၣ်ကဒါက့ၤဝဲလီၤ. ကသံၣ်သရၣ်ဖှဲးထီၣ်က့ၤဝဲ တၢ်ကိၣ်လိၣ် ဘၣ်ဆၣ် ကလံၤဖၠးအီၤအဃိ အဝဲတဲတၢ် တသ့ဂ့ၤဂ့ၤလၢၤဘၣ်. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အအိၣ်ဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါ တကးဒံးဘၣ် အထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပဒိၣ်ပပှၢ်အတၢ်မၤအၢမၤနး သနာ်က့ အဝဲဆဲးအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤအပူၤဒံးလီၤ.
၁၅ လၢအနံၣ် ၃၀ အတီၢ်ပူၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အဲရံစတြီတိၤ ဘၣ်ကွၢ်ထွဲဝဲ အမါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အကဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် ဒီးမၤတၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် ကမံးတံာ်တဖၣ်အကျါ ဒီးမၤစၢၤတၢ်လၢ တၢ်တ့ထီၣ် ကဝီၤဘျီၣ်ဒိၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၈၇ နံၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အဲလံနံၤ ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ တၢ်ကဲထီၣ်သးဒီးအီၤ သတူၢ်ကလာ်လီၤ. ဒီးအသးပ့ၤနီၣ်သး ယံာ်ဝဲသၢနံၣ် ဒီးသံဝဲလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဲဖျါထီၣ် အတၢ်လဲၤခီဖျိလၢ “လၢအနံၣ်အါမးအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမး တနီၤန့ၣ် ဟဲကဲထီၣ်အသး သတူၢ်ကလာ်လၢ ယတမုၢ်လၢ်ဘၣ်အီၤလီၤ. အဃိ ယလိၣ်ဘၣ် တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ ဒီးယတပျဲ တၢ်တမံၤဂ့ၤ တမံၤဂ့ၤလၢ အကမၤလီၤစၢ်ယသးဘၣ်. ဒီးယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်ယၤ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါထီဘိ ဒ်သိးယလဲၤခီဖျိ ယတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၄:၁၈, ၁၉) ပှၤလၢအဂုာ်ကျဲးစၢးမၤ ယဟိဝၤယွၤတၢ်မၤလၢ အဂ့ၤကတၢၢ်ဒီး ထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤအဲၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးလီၤ.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အီဒြံၤ ဟဲၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢအဂ့ၤ ခီဖျိအသးစၢၢ်ဆၢဝဲ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ ခါဆူညါ တဖၣ်အဃိလီၤ
၁၆. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ န့သၢၤနီ(ရ်) ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ အမါဒ်လဲၣ်.
၁၆ သးစၢၢ်ဆၢတၢ်လၢ ခါဆူညါတက့ၢ်. တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ ယဟိဝၤယွၤကဟ့ၣ်လီၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ် လၢခါဆူညါန့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် သးစၢၢ်ဆၢဝဲဒိၣ်မးလီၤ. တၢ်အၢၣ်လီၤအံၤ မၤစၢၤအီၤဒ်သိး အကလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အီဒြံၤ ဟဲၣ် ဆဲးသးစၢၢ်ဆၢဝဲ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝၤအဆိကတၢၢ်တဂၤ န့သၢၤနီ(ရ်) န့ၣ် သံဝဲလၢ ခဲစၢၣ်အတၢ်ဆါ ဒီးအဝၤလၢခံတဂၤ ကျဲ(န်) ဟဲၣ် ဆိက့ဝဲနးမး ဒီးအအိၣ်ဒီး တၢ်ဆါတကလုာ်လၢ အသးပ့ၤနီၣ်တၢ်ဆူၣ်မးလီၤ. * ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဲဝဲလၢ “ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ န့သၢၤနီ(ရ်) တချုးသံဒံးဘၣ်တနွံန့ၣ် အဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤလၢ ‘ဖဲပသံဝံၤအလီၢ်ခံ ပတၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် ကလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ အနီၢ်ကီၢ်လီၤ. ဒီးပတထံၣ်ဘၣ် တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ နီတဘျီလၢၤဘၣ်.’ တကးဒံးဘၣ် အဝဲဆဲးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤလၢ ‘ကွၢ်ဃီၤတၢ်လၢခါဆူညါ မ့ၢ်လၢနကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအဃိ . . . ဆဲးမၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်, ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤစၢၤပှၤဂၤ, နမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်မး နကအိၣ်ဒီးတၢ်သးခု အနီၢ်ကီၢ်.’” တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အံၤ ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်ဒိၣ်မး ဒ်သိးပကဆဲးမၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်လၢ ပကမၤစၢၤပှၤဂၤအဂီၢ်ဒီး “လၢတၢ်မုၢ်လၢ်အပူၤန့ၣ် သးခုတက့ၢ်.”—ရိမ့ၤ ၁၂:၁၂.
၁၇. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ ပအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အါမးလၢ ပကသးစၢၢ်ဆၢတၢ်လၢ ခါဆူညါအဂီၢ်လဲၣ်. (ခ) ပမ့ၢ်မၤထွဲဒ် မံကၤ ၇:၇ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိးန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ ခါဆူညါအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.
၁၇ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အါမးလၢ ပကသးစၢၢ်ဆၢတၢ်လၢ ခါဆူညါအဂီၢ်လီၤ. တၢ်မၤအသးလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢတဖၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပအိၣ်မူဘၣ်လၢ မုၢ်နံၤအခံကတၢၢ်တဖၣ် အလီၢ်ခံကတၢၢ်အတီၢ်ပူၤလီၤ. တယံာ်လၢၤဘၣ် ယွၤအဘီအမုၢ်ကပၢဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီတဘ့ၣ်ညါလီၤ. လၢတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအါမး အကျါတခါန့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ်ပှၤလၢ ပအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဖၣ် ကဂဲၤဆၢထၢၣ် သမူထီၣ်က့ၤဝဲလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယဟိဝၤယွၤကဆိၣ်ဂ့ၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အတၢ်နာ်ဒီး အတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ ခီဖျိလၢ အကမၤသမူထီၣ်က့ၤဝဲ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိ လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤလီၤ. မ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးထံၣ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ်ဖဲန့ၣ် စ့ၢ်ကီးဧါ. နမ့ၢ်သးအိၣ်ဟ့ၣ်လီၤသးလၢ ယွၤအဘီအမုၢ်အဂီၢ်န့ၣ် နကလီၤဂာ်ဒ် စီၤအၤဘြၤဟၣ်အသိးလီၤ. တကးဒံးဘၣ် ဖဲနထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ နမ့ၢ်ဆဲးပၢၤဃာ်နတၢ်နာ် ဒီးဆဲးအိၣ်ခိးယဟိဝၤယွၤလၢ တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤန့ၣ် နကထံၣ်ဘၣ်အဝဲသ့ၣ် သပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ.—ဖး မံကၤ ၇:၇ တက့ၢ်.
တၢ်သးဝံၣ် ၇၄ ဟဲသးဝံၣ်သကိး ဘီမုၢ်အတၢ်သးဝံၣ်တယုၢ်အံၤ
^ လံာ်အဆၢ. 5 ဖဲပအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် ကစၢ်ယွၤတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်အခါ ပတၢ်ဝံသးစူၤဒီးပတၢ်နာ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်အီၤသ့ဝဲလီၤ. လၢတၢ်ဝံသးစူၤအပူၤ ဖဲပခိးကွၢ်လၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်အခါ ပမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အအိၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. ဒီးယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပာ်လီၤန့ၢ်ပှၤ ဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်.
^ လံာ်အဆၢ. 13 ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘ့(လ်) ဝီဒဲ အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤလၢ December 1, 2013, issue of The Watchtower, pp. 8-10 န့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 14 ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အဲရံစတြီတိၤ အဖီစတိၤလဲဒဲ(စ်) အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤလၢ February 1, 2002, issue of The Watchtower, pp. 24-28 န့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 16 ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အီဒြံၤ ဟဲၣ် အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤလၢ July 1, 2004, issue of The Watchtower, pp. 23-29 န့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 56 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ပှၤဒီမါဝၤသးပှၢ်ခံဂၤ ထံၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲ သနာ်က့ ဆဲးမၤဝဲယဟိဝၤယွၤတၢ်မၤ လၢတၢ်သးတီအပူၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဆဲးမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အတၢ်နာ် ခီဖျိသးစၢၢ်ဆၢဝဲ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ခါဆူညါန့ၣ်လီၤ.
