1. ¿Wiˈix nimayë nmëguˈukˈäjtëm të nyayoxëdë, ets tiko?

TYAM, taaˈäjtp miyonkˈamë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nayojxëdëp mëjwiin kajaa. Nimay të wyinmäˈäny tpëjtäˈäktë ko kyaj pyëkäˈändë. Ets ta näägë kasäädë jäˈäy diˈib të ttuknibëjtäägëdë ko kyaj tyam tnamëdatäˈändë yˈuˈunk yˈënäˈk. Nan ta mayë familyë diˈib adëyë jyukyˈäjtën yajnëjkxtëp. ¿Tiko? Yëˈko mas niˈigyë Jyobaa tmëdunäˈändë. Niˈamukë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, agujk jotkujk yajpäättë ets tyukˈijxpajttëbë Jyobaa ko yëˈë moˈoyanëdëp tijaty yajtëgoyˈäjttëp ets ko ninäˈä kyawinˈëënäˈänëdë. ¿Tiko nˈijtëm seguurë? Yëˈko nuˈun kujkë tiempë nyaxy, Jyobaa të tkuentˈaty pënaty mëduunëp. Extëm nˈokpëjtakëm, kyunuˈkx ja Abrahán, ja “yˈaptëjkëty nidëgekyë diˈibaty myëbëjktëp ja Dios” (Rom. 4:11).

2. 1) Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 11:8-10, 16, ¿tiko Abrahán tnikaktääy ja mëkjäˈäyˈäjtën diˈibë nety myëdäjtypy Ur? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

² Abrahán nyikaktääy ja mëkjäˈäyˈäjtën diˈibë nety myëdäjtypy jam Ur. ¿Tiko? Yëˈko yëˈë nety jyëjpˈijxypy “ja käjpn mët ja potsyˈëjxë mëkpë” (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:8-10, 16). ¿Ti yˈandijpy “ja käjpn”? ¿Tijaty jotmay wyinguwäˈkë Abrahán mientrës tˈawijxy tjëjpˈijxy yajkojëdë tyäˈädë käjpn? Ets ¿wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Abrahán ets pënaty duˈun jukyˈäjttëp mä tyäˈädë tiempë? Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny.

3. ¿Ti yˈandijpy ja käjpn diˈibë nety yˈawijxy jyëjpˈijxypyë Abrahán?

³ Ja käjpn diˈib yˈawijx jyëjpˈijxë Abrahán, yëˈë ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën mä Jesus tyunäˈäny Rey. Ets yëˈë mëët yˈanaˈamäˈäny ja 144,000 diˈib nëjkxandëp tsäjpotm. Pablo ja ojts ttijˈyë tyäˈädë Anaˈam Kutujkën “Jerusalén, ja Diosë kyäjpn diˈibë ijtp tsäjpotm” (Eb. 12:22; Diˈibʉ Jat. 5:8-10; 14:1). Jesus tyukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty ets tˈamdowdëdë tyäˈädë Anaˈam Kutujkën parë myinët ets ttunëdë Diosë tsyojkën “extëm jam tsäjpotm nanduˈun yä Naxwiiny” (Mat. 6:10, TNM).

4. Extëm jyënaˈanyë Génesis 17:1, 2, 6, ¿ti netyë Abrahán nyijäˈäwëp mä ja käjpn, o mä ja Anaˈam Kutujkën diˈibë netyë Dios të twandaˈaky?

 ⁴ Abrahán kyaj yajxon tnijäˈäwë wiˈixë nety yˈitäˈäny tukniwits tukniwääbë ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Tyäˈädë nipën tkanijäˈäwë, jantsy jeky yˈijty yuˈutsy (Éfes. 1:8-10; Kol. 1:26, 27). Per diˈib tëyë Abrahán nyijäˈäwë, yëˈë ko tamˈatäämbë nety ja tyëëm yˈääts diˈib tunandëp rey, pesë Jyobaa të nety duˈun tyukwandaˈagyëty (käjpxë Génesis 17:1, 2, 6, MNM). * Abrahán amumduˈukjot tmëbëjky, duˈunxyëp extëm ttimˈijxy ja Mesías diˈibë nety tunäämp Rey mä ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Päätyë Jesus tˈanmääy ja judiyëtëjk: “Ja mˈaptëjk Abrään yˈixan ja tiempë mäts ëj nmiiny yä naxwiiny. Nëgoo oj yˈokxondaknë ko oj tˈixy” (Fwank 8:56). Tyäˈädë yëˈë yajxon xytyukˈijxëm ko Abrahán nyijäˈäwëbë nety ko ja tyëëm yˈääts tunandëp mä ja Anaˈam Kutujkën diˈibë netyë Jyobaa yajnaxkëdäˈägaampy ets yëˈë yˈawixaampy jyëjpˈixaambyë nety parë yˈadëwët diˈib yajtukwandak.

5. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Abrahán yëˈë nety yˈawijxy jyëjpˈijxypy ja käjpn diˈibë Dios yajnaxkëdäˈägaampy?

⁵ ¿Wiˈixë Abrahán dyajnigëxëˈky ko yëˈë nety yˈawijxy jyëjpˈijxypy “ja käjpn”, o ja Anaˈam Kutujkën diˈib yajnaxkëdäˈägaambyë Dios? Ko nimää kyakunaxˈäjty kyakugäjpnˈäjty parë tpuwäˈägët tuˈugë anaˈambë diˈib yä naxwiiny. Pyëjtakë wyinmäˈäny ko nimää kyatsënääytyaknbëkäˈäny parë tpuwäˈägët tuˈugë rey. Nan kyaj dyajnaxkëdaky tuˈugë yˈanaˈamdakn. Niˈigyën tmëmëdooy xëmë Jyobaa ets tˈawijxy tjëjpˈijxy parë yˈadëwët diˈibë nety të tyukwandaˈagyëty. Duˈunë Abrahán dyajnigëxëˈky ko nëgooyë nety tmëdäjnë mëbëjkën mä Jyobaa. Min nˈokˈijxëm tijaty jotmay wyinguwäˈkë ets ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën.

6. ¿Wiˈix ijty yˈixëty ja siudad diˈib Ur?

⁶ Jam Ur, ja siudad mä Abrahán tsyoˈony, seguurë nety jamë jäˈäy nyayjyawëdë ets ak yëˈë tsënääytyëbe kumeenyjyaˈaytyëjk, ëxpëkyjyaˈaytyëjk ets nipën ti tkayaˈˈamääytyaˈaky. Nabotsy ijty ja käjpn ets ojts ttäjtë tëgëk pëkyë jut mä tkuwoˈowëdë kom nëë. Nan jyäjttëbë letrë  ets nan nyiˈëxpëjkëdëp wiˈix yajwijtspëtsëmëdë numero. Mä tyäˈädë käjpn, nan waˈan ijtyë jäˈäy ttuunkˈattë negosyë, pesë ëxpëkyjyaˈaytyëjk të ttäjpäättë neky diˈib ijtyë jäˈäy yajtuundëp mä jyuy tyooktë. Ets ja jäˈäy ak yëˈë tyuktsënäˈäyëdëbë ladriyëtëjk ets ak koy ak pëky. Tam ijty diˈib myëdäjttëp 13 o 14 kuartë ets ja tëjäˈäw ak tsääwinmäˈkxë.

7. ¿Tiko nety jyëjpˈamëty etsë Abrahán ttukjotkujkˈatëdë Jyobaa ko yëˈë kuentˈatanëp mët ja fyamilyë?

⁷ Ko Abrahán tsyoˈony Ur, tsojkëbë nety ttukjotkujkˈatëdë Jyobaa ko yëˈë kuentˈatanëp mët ja fyamilyë. Ets pääty duˈun njënäˈänëm mët ko ja jyëën tyëjk diˈib nyikaktë mëdë Sara jam Ur, seguurë nety yajnayjyawëdë ets kyaj ti tyëgoyˈäjtxëdë, per mä tsyënääyëdijttë Canaán winwäˈätstuuy ojts nyaynyikojëdë. Kyaj nyekydyuˈunëty extëm mä tsyoˈondë, mä nabotsy ja it lugäär ets mä ojts ttäjtë tëgëk pëky ja jut mä tkuwoˈowëdë kom nëë. Pääty, mbäädë nety pojën wiˈix tyunëdë ja myëtsip mët ko kyaj ti diˈib kuwäˈänëdëp.

8. ¿Ti jotmay tëgok wyinguwäˈkë Abrahán?

⁸ Abrahán tyuun ti Jyobaa tsyojk, per tëgok wyinguwäˈkë jotmay, pes kyaj nëgoo tnekymyëdäjty ti ja fyamilyë tyukjëˈxëp. Jamˈäjt ja mëk yuu mä netyë Jyobaa të kyexyëty. ¿Ti net tyuun? Ta tuk tiempë ojts twoownëjkxy ja fyamilyë Egipto. Per jap Egipto, ta ja faraon diˈibë nety anaˈamp, ojts pyëjkxëty ja kyudëjk. Nˈokpawinmäˈäyëm nuˈunënë Abrahán ojts tmëmay tmëdäjy axtë koonëmë Jyobaa ttëytyuunyë faraon parë jatëgok tkëyajkyë Sara (Gén. 12:10-19).

9. ¿Ti jotmay wyinguwäˈkë Abrahán mä Sara?

⁹ Abrahán mëdë Sara wyinguwäˈkëdë mëjwiin kajaa amay jotmay. Pesë Sara kyaj nety mbäät yˈuˈunkpääty, ets kanäk jëmëjt ojts yajnayjyawëdë mon tuk. Ko tiempë nyajxy, ta Sara tˈanmääyë Abrahán parë tsyëënët mët ja tyuumbë Agar. Duˈuntsoo, mbäädë netyë Sara mëdë Abrahán tmëdattë yˈuˈunk mët yëˈëgyëjxmë Agar. Per ko Agar tnikëjxmˈäjtyë Ismael, ta axëëk ttuunyë Sara. Ja jotmay niˈigyë myëjwindëjkë, päätyë Sara dyajkekyë Agar (Gén. 16:1-6).

10. ¿Wiˈixë Abrahán yaˈijxmäjtsyë myëbëjkën mä ja nimajtskpë yˈuˈunk Ismael mëdë Isaac?

¹⁰ Ko jeky ja tiempë nyajxy, taanëmë Sara ojts wyeˈemy uˈunkmëët. Ko ja uˈunk myaxuˈunkˈäjty, ta Abrahán txëëwmooy Isaac. Abrahán tsyojk ja nimajtskpë yˈuˈunk, Ismael mëdë Isaac. Per komë Ismael axëëk ttuunyë Isaac, ta Abrahán tˈëxkejxyë Ismael mëdë Agar (Gén. 21:9-14). Ko tiempë nyajxy, ta Jyobaa tˈanmääyë Abrahán parë tyukwintsëˈëgëdët ja Isaac (Gén. 22:1, 2; Eb. 11:17-19). Abrahán myëbëjk ko Jyobaa kyuytyunaambyë nety tijaty tukwandakë mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk, oy tˈëxkejxyë Ismael ets oy yaˈˈamdooyë Isaac extëmë wintsëˈkën.

11. ¿Tiko Abrahán maˈkxtujkën myëët tˈawijxy tjëjpˈijxy ti Jyobaa tukwandakë?

¹¹ Nuˈunë taabë tiempë nyajxy, Abrahán maˈkxtujkën myëët tˈawijxy tjëjpˈijxy ti Jyobaa tukwandakë. Waˈanë netyë jyëmëjt 70 naxy ko tsyoˈondë mëdë fyamilyë jam Ur (Gén. 11:31-12:4). Ets naa 100 jëmëjtën, ttuktsënäˈäyëdë wittëjk ets tsyënääyëdijttë mä ja it lugäär diˈib Canaán. Abrahán ja yˈoˈky ko netyë jyëmëjt 175 (Gén. 25:7). Yëˈë kyaj tnekyˈijxy wiˈixë Jyobaa tkuytyuuny ja wyandakën ko ja tyëëm yˈääts yajtukumääytyë ja naxwinyëdë mä nety të tsyënääyëdity. Nan kyaj tnekyˈijxy wiˈix nyaxkëdaky ja käjpn diˈibë nety yˈawijxy jyëjpˈijxypy, jaˈa njënäˈänëm, ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Per oy dyuˈunëty, Biiblyë jyënaˈany ko Abrahán yˈoˈky ko nety “jotkëdaˈaky të jyukyˈaty” (Gén. 25:8). Ets oy twinguwäˈkë kanäk pëkyë amay jotmay, mëkë myëbëjkën dyaˈijty ets yˈawijx jyëjpˈijx ti Jyobaa tukwandakë. ¿Tiko tmëmadaktääy? Yëˈko nuˈun ja xyëëw jyukyˈäjtën dyajnäjxy, yˈijx wiˈixë Jyobaa kyuwanë ets myëtnaymyaayëbëˈäjtë (Gén. 15:1; Is. 41:8; Sant. 2:22, 23).

12. ¿Ti nˈawijx njëjpˈijxëm niˈamukë Dios mëduumbë, ets ti nimaytyäˈägäˈänëm?

¹² Duˈun extëmë Abrahán, ëtsäjtëm nan yëˈë  nˈawijx njëjpˈijxëm ja käjpn mët ja potsyˈëjxë mëkpë. Kyaj nˈawijx njëjpˈijxëm yajkojët, pesë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën ja nyaxkëdaky 1914 ets të tyuundëjkënë tsäjpotm (Diˈibʉ Jat. 12:7-10). Per nˈawijx njëjpˈijxëm ets tyëkët tuumbë yä Naxwiiny. Mientrës tpäätyë tyäˈädë tiempë, nan nwinguwäˈägëyäˈänëmë amay jotmay duˈun extëmë Abrahán mëdë Sara. ¿Myëmadaktëbëdaa tyamë Dios mëduumbëty tpanëjkxtëdë yˈijxpajtënë Abrahán? Mä rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm, myëmiimpy kanäägë eksperiensyë mä yajnimaytyäˈäktë nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të dyajnigëxëˈëktë mëbëjkën etsë maˈkxtujkën extëmë Abrahán mëdë kyudëjk. Min tuˈuk majtsk nˈoknimaytyakëm ets ti mbäät xytyukniˈˈijxëm.

13. ¿Ti mdukniˈˈijxëp extëm yajnimaytyaˈagyë nmëguˈukˈäjtëm Bill?

¹³ Nˈëxmäjtsëm tijaty mët yëˈëgyëjxm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Pën jëjpˈam nbëjtäˈägäˈänëmë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën mä jukyˈäjtën, tsojkëp nmastutäˈäyëm tijaty parë nyajjotkujkˈäjtëmë Dios, duˈun extëm ttuunyë Abrahán (Mat. 6:33; Mar. 10:28-30). Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë nmëguˈukˈäjtëm Bill Walden. * Mä jëmëjt 1942, ta tyëjkë ëxpëjkpë mëdë Jyobaa tyestiigëty mä nety meerë dyajkëjxnë ja kyarreerë jap Estados Unidos parë tyunäˈäny injenyeerë. Niduˈuk ja myaˈestrë të nety yˈëxtäˈäyxyëty ja tyuunk ko dyajkäˈpxët ja yˈëxpëjkën mä unibersidad, perë Bill kyaj tkupëjky. Jyënany ko yëˈë nety mas niˈigyë myëdunaambyë Dios ets kyaj dyajtunäˈäny ja kyarreerë. Ko waanë tiempë nyajxy, ta ja gobiernë yˈanmääyë parë tyunët soldäädë. Per mëdë mayˈäjt wintsëˈkën nyaynyikäjpxtutë ko kyaj syoldäädëˈatäˈäny, ta kajaa myultëyajky ets ta yaˈˈanmääy ko yˈitäˈäny mëgoxk jëmëjt pujxndëgoty. Kyumdëgëk jëmëjt, ta yˈawäˈätspëtsëëmy. Ko tiempë nyajxy, ta yajwooy mä Eskuelë diˈib Galaad ets yajkejxy África parë jap tyunët misioneerë. Ok, ta pyejky mëdë Eva ets jap nimajtsk tyuundë, per tsip japë jyukyˈäjtën dyajnäjxtë. Ko tiempë nyajxy, ta jyëmbijttë Estados Unidos parë Bill tkuentˈäjty ja tyääk. Ko Bill twinmääy wiˈixë netyë jyukyˈäjtën të dyajnaxy,  ta jyënany: “Käˈäbëtsë nwinëë kots nwinmay wiˈixëtsë Jyobaa të xyyajtuny naxy 70 jëmëjt. Xëmëts nguˈëw ngukäjpxë kots të xypyudëkë parëtsë njukyˈäjtën të nyajtuny mä tyuunk”. ¿Mbäät mijts nanduˈun xyyajtunyë mjukyˈäjtën mä Diosë tyuunk?

14, 15. ¿Ti mdukniˈˈijxëbë yˈijxpajtënë Aristotelis mëdë Eleni?

¹⁴ Kuanë ko nbäädäˈänëmë amay jotmay mä jukyˈäjtën. Yˈijxpajtënë Abrahán, yëˈë xytyukˈijxëm ko axtë pënaty yajtuundëp aduˈugë xyëëw jyukyˈäjtën mä Diosë tyuunk, pyäädandëbë amay jotmay (Sant. 1:2; 1 Peed. 5:9). Duˈun jyajtyë nmëguˈukˈäjtëm Aristotelis Apostolidis. * Yëˈë jap nyëbejty Grecia mä jëmëjt 1946, ets 1952, ta ojts nyaygyajpxyëty mëdë Eleni ko pyëkäˈändë, diˈibë nety nanduˈun aduˈugë xyëëw tiempë yajtunaampy mä Diosë tyuunk. Perë Eleni, ta pyäˈämbejty ets yëˈë yajpat tuˈugë tumoor kyëbäjkoty, ta yajtsujky. Per näämnëmë nety të pyëktë ko jatëgok yajpatyë tumoor, ta jatëgok yajtsujky, per kyaj oy ojts nyekywyeˈemy. Yajxujxë ets kyaj oy ojts yˈokkäjpxnë. Perë Eleni duˈunyëm ojts yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy, oyë nety pyeky yˈixyëty ets oyë nety ja gobiernë tnibëdëˈëky ja Dios mëduumbëty.

¹⁵ Aristotelis ja tkuentˈäjtyë kyudëjk naa 30 jëmëjtën. Per nuˈunë taabë tiempë ojts tyuˈuyoˈoy, tyuuny mëjjäˈäy, tyuuny mä Komitee diˈib mä asamblee ets nan tuun mä ojts yajkojy ja tëjk mä tyunyëtyë asamblee. Mä jëmëjt 1987, ta Eleni yajtsayujtë tuˈugë pujxndëjkˈagäj mä nety yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy. Tëgëk jëmëjt kyoˈknääy ets kyaj ojts nyekywyijy, ta ojts yˈoˈknë. Aristotelis duˈun tnimaytyaˈagyë jyukyˈäjtën: “Nuˈunë xëëw jëmëjt të tyuˈuyoˈoy, mëjwiin kajaats të nwinguwäˈägë jotmay, ets ta diˈibëts ajotkumonë të xytyukjäˈty. Pääty, tsojkëbëtsë nety nwinguwäˈägët ets kyajts nˈëxtëkëwäˈägët. Perë Jyobaa xëmëts të xymyoˈoyë jot mëjääw parëts të nmëmadaˈagyë tyäˈädë amay jotmay” (Sal. 94:18, 19). Extëm nˈijxëm, Jyobaa mëjwiin kajaa ttsokyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tyuundëbë mëjääw parë myëdunëdë, oy nuˈun tpäättë amay jotmay.

16. ¿Wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm Knorr tˈanmääy ja kyudëjk?

¹⁶ Nˈokpëjtakëmë jot mwinmäˈäny mä diˈib miin këdakp. Komë Abrahán jamyë jyot wyinmäˈäny  tpëjtaky mä ja kumäˈäyën diˈibë netyë Jyobaa moˈoyanëp, pääty tmëmadakyë amay jotmay. Duˈun ttuunyë nmëguˈukˈäjtëm Audrey Hyde, yëˈë jamë wyinmäˈäny dyaˈijty mä ja kunuˈkx kuwäˈänën diˈib miin këdakp, oy ja tim jawyiimbë myëmëjjäˈäy, Nathan Knorr, yaˈoˈkë kanser, ets ja diˈib pyëjktëgäjts, Glenn Hyde, pyatë Alzheimer. * Audrey jyënaˈany ko mëjwiin kajaa pyudëjkë extëm yˈanmääyë ja tim jawyiimbë myëmëjjäˈäy, mä nety yˈaktëgoyˈaty tuk sëmään majtsk sëmään mä yˈooganë. Duˈun yˈanmääyë: “Ko nety të nˈoˈkënë, seguurë yˈijnë diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm, ets ninäˈä nganekyyajnaxäˈänëmë jäj jëmuˈumën”. Ta net myooyë tyäˈädë käjpxwijën: “Pëjtäˈägë mˈijxënë mä diˈib miin këdakp, pes jamën mä yˈity ja mgumäˈäyën”. Ets yˈakˈanmääyë: “Yajtuunë mxëëw mjukyˈäjtën mä xypyudëkë wiink jäˈäy. Tyäˈädë yëˈë mbudëkëyanëp parë mˈitët agujk jotkujk”. Jantsy oyë tyäˈädë käjpxwijën ko nyajtuˈunëmë xëëw jukyˈäjtën parë nbudëjkëmë wiink jäˈäy ets ndukxondakëm tijatyë Dios të xytyukwandakëm (Rom. 12:12).

17. 1) ¿Tiko mbäät jamyë ja winmäˈäny nbëjtakëm mä diˈib miin këdakp? 2) Extëm jyënaˈanyë Miqueas 7:7, ¿wiˈix xypyudëkëyäˈänëm parë ndukxondakëm ja kunuˈkxën diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm?

¹⁷ Tyamën mä tsyokyëty mas niˈigyë nbëjtakëmë jot winmäˈäny mä diˈib miin këdakp. ¿Tiko? Yëˈko tijaty tyam tuun jäjtëp, yëˈë xytyukˈijxëm ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib kugëxëyanëp. Tim tsojk, kyaj nekyˈawixäˈän nekyjyëjpˈixäˈänëmë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën parë tyëkët tuumbë yä Naxwiiny. Tuk pëky ja kunuˈkxën diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm, yëˈë ko jyukypyëkäˈändë ja jiiky myëguˈuk diˈib të yˈook të tyëgoytyë. Ets ja mä netë Jyobaa dyajjukypyëkäˈänyë Abrahán mëdë fyamilyë mët ko tmëdäjtyë mëbëjkën etsë maˈkxtujkën. ¿Myajpäädäämp jam parë xyˈagëˈëjëyaˈany xyˈaxäjëyaˈany? Mbäät jam myajpääty, pën duˈun extëmë Abrahán, mˈëxmäjtstaapy tijaty parë jëjpˈam xypyëjtaˈaky ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, pën duˈunyëm ja mëbëjkën xymyëdaty oy xywyinguwäˈägë ja amay jotmay, ets pën mˈawijxy mjëjpˈijxypy maˈkxtujkëm myëët tijatyë Jyobaa të twandaˈaky (käjpxë Miqueas 7:7). *