1. I vyani vino aingi yacita, nupya i cani calenga yacite vivyo?

ANTU yakwe Leza aingi ndakai yaipeelesya. Aina aingi na ya nkazi yasoololapo ukwikala usimbe. Atwalane yamwi yakasoololapo ukukanakwata zuwa ana. Amu ndupwa zimwi yangupazya umi. Yonsi yaa yasoololapo ukucita vii pa mulandu wakuti yakalondesya kuombela sana Yeova. Yaya ni nsansa nupya yataila ukuti Yeova alayapeela vyonsi vino yakalonda. Uzye yalalanguluka pali vino yasoolola? Awe foo. Twamanya uli vivyo? A pa mulandu wakuti ku cisila Yeova wapeelanga aomvi yakwe vyonsi vino yalondekwanga, wakwe Abulaamu, “cikolwe ca antu yonsi ataila Leza.”—Loma 4:11.

2. (a) Ukulingana na Ayebulai 11:8-10, 16, u mulandu ci uno Abulaamu waipelisye ukusya musumba wa Uli? (b) I vyani vino tumalandapo mu cipande cii?

² Abulaamu waipeelisye ukusya uwikalo usuma mu musumba wa Uli. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti “walolelanga musumba ukulu nga nu mufula wakweo uwa manda pe.” (Welengini Ayebulai 11:8-10, 16.) U “musumba” ci uwo? Iintazi ci zino Abulaamu wakweti lino waloleelanga ukuti umusumba uwo ukuulwe? Uzye tungakolanya uli Abulaamu na yayo amukolanyanga?

3. U musumba ci uno Abulaamu waloleelanga?

³ Umusumba uno Abulaamu waloleelanga u Wene Wakwe Leza. Uwene uu wapangwa na Yesu Klistu na Ina Klistu apakwe ya 144,000. Paulo wamile Uwene uu ukuti “musumba wakwe Leza uwa umi, Yelusalemu uwa kwiyulu.” (Ayeb. 12:22;  Umbw. 5:8-10; 14:1) Yesu wasambilizye alondezi yakwe ukupepela Uwene Wakwe Leza, nu kulenga ukuti wize pakuti ukulonda kwakwe kucitike vino kukacitika ukwi yulu.—Mate. 6:10.

4. Ukulingana nu Utandiko 17:1, 2, 6, i vyani vino Abulaamu wamanyile pa musumba nanti Uwene uno Leza walavile?

⁴ Uzye Abulaamu wamanyile vino Uwene Wakwe Leza wali nu kuya? Awe. Pa myaka iingi ivyeo ivikalanda pa Wene vyali ‘inkama’ yakwe Leza. (Efes. 1:8-10; Kolo. 1:26, 27) Lelo Abulaamu wamanyile ukuti ana yakwe yamwi yali nu kwizaya aene. Ali vino Yeova wamulavile. (Welengini Utandiko 17:1, 2, 6.) Abulaamu wataile sana amalayo yakwe Leza, cali kwati walolanga Umupakwe nanti Mesiya uwali nu kuya Umwene mu Wene Wakwe Leza. Ali mulandu uno Yesu waneniile Ayuda aliko mu manda yakwe ukuti: “So Abulaamu wali nu luzango pa kulola kwiza kwa wanda wane. Wauweni nga azanga.” (Yoa. 8:56) Fwandi Abulaamu wamanyile ukuti ana yakwe yamwi yali nu kupanga Uwene uwali nu kutungililwa na Yeova, nupya waipeelisye ukuloleela ukufikiliziwa kwa malayo yakwe Yeova.

5. Uzye twamanya uli ukuti Abulaamu walolelanga umusumba uno Leza wimika?

⁵ Uzye Abulaamu walangilile uli ukuti walolelanga umusumba nanti Uwene uno Leza wimika? Icakutandikilapo, Abulaamu ataisile umu wene wa pano nsi uli onsi. Atakweti cifulo pa kwikala, fwandi wacitanga nga wikala kuu akuka ayaikala kuze nupya ataatungililanga umwene ali wensi. Nupya ateezizyepo nu kuipangila uwene. Lelo, watwalilile ukuyela Yeova nu kuloleela ukuti akafikilizye malayo yakwe. Kucita vivyo kwalangilile ukuti Abulaamu wakweti utailo ukome muli Yeova. Lekini tulande pa ntazi zimwi zino wakweti na vino tungasambililako kuli vino wacisile.

6. Uzye umusumba wa Uli wali uli?

⁶ Musumba uno Abulaamu wasiile wali usuma sana, ucingililwe, mwali antu asambilile nupya acuma. Musumba uwo wakweti malinga atali nupya wazingulwikwe na manzi mu mbali zitatu. Antu ali mu musumba  wa Uli yamanyile sana ukulemba ni nsamusi. Cikaloleka kwati mu musumba uu ali muno yacitilanga sana uculuzi, pano yazana ivyeo ivingi vino yaomvyanga ku uculuzi. Mang’anda ya antu yakuulilwanga ni njelwa nupya yayapentanga. Yamwi yakwatanga imiputule 13 nanti 14 nupya yazingulukwanga ni misolo iikulilwe na mawe.

7. U mulandu ci uno Abulaamu walondekwanga ukutaila ukuti Yeova wali nu kumucingilila nu lupwa lwakwe?

⁷ Abulaamu walondekwanga ukutaila ukuti Yeova wali nu kumucingilila nu lupwa lwakwe. U mulandu ci? Iusyini ukuti Abulaamu na Sala yasiile umusumba wa Uli uwali usuma sana nupya ucingililwe nu kuya umu kwikala umu matenti ukunzi ya musumba wa Kenani. Kuuku, wene nu lupwa lwakwe yataali acingililwe na malinga na manzi. Fwandi cali icangupale alwani ukuyazanza.

8. I vyani ivyacitikiile Abulaamu pa nsita imwi?

⁸ Abulaamu wacitanga ukulonda kwakwe Leza, nomba pa nsita imwi aatakweti ivyakulya vya kupeela ulupwa lwakwe. Mu mpanga ino Yeova wamunenyile ukuyamo mwali sana inzala. Inzala yaifile sana icakuti Abulaamu nu lupwa lwakwe yapingwilepo ukuti yakukile ku Ejipti pa nsita inono. Nomba lino wali kuuku, Falao kateeka wa ku Ejipti wamuposile umuci. Elenganyini vino Abulaamu wasakamiile kufikila lino Yeova walenzile Falao ukuwezezya Sala kuli Abulaamu.—Utan. 12:10-19.

9. Iintazi ci zino ulupwa lwakwe Abulaamu lwakweti?

⁹ Umu lupwa lwakwe Abulaamu mwali intazi na zyuze. Mamakwe wino watemilwe sana atakwatanga ana. Pa myaka iingi yali sana nu ulanda pa mulandu ni ntazi ii. Sala wasusile apeela Haga umuomvi wakwe kuli Abulaamu pakuti ayavyalile ana. Lino Haga wizile akwata inda, watandike ukusaalula Sala. Ivintu vyatazile sana icakuti Sala wazinzile Haga.—Utan. 16:1-6.

10. I vyani ivyacitikile Isumeli na Isaki ivyali nu kulenga citalile Abulaamu ukutaila sana Yeova?

¹⁰ Sala wasusile akwata inda nu kukwatila Abulaamu umwana umonsi nu kumutemela iyati Isaki. Abulaamu watemilwe ana yakwe yoili Isumeli na Isaki. Pa mulandu na vino Isumeli wacuzyanga Isaki, Yeova wanenyile Abulaamu kuzinga Isumeli na Haga. (Utan. 21:9-14) Lino papisile insita, Yeova wanenyile Abulaamu kupeela Isaki impolelwa. (Utan. 22:1, 2; Ayeb. 11:17-19) Pa nsita zyonsi zyoili, Abulaamu walondekwanga ukutaila sana Yeova ukuti alasuka afikilizye malayo yakwe pa ana yakwe.

11. U mulandu ci uno Abulaamu watwalililile ukuloleela ukuti Yeova akafikilizye amalayo yakwe?

¹¹ Pa nsita yonsi ii, Abulaamu walondekwanga ukutwalilila ukuloleela Yeova ukumwazwa. Afwile wali ni myaka ukucila pali 70 lino wene nu lupwa lwakwe yafumile mu Uli. (Utan. 11:31–12:4) Nupya pa myaka umupipi na 100, wikazile umu matenti ala akukuuka kuuka umu mpanga ya Kanani. Abulaamu wafwile ala ali ni myaka 175. (Utan. 25:7) Nomba ataweniko kuno Yeova wafikilizyanga ulayo uwa kupeela impanga ino walavile uku ana yakwe. Nupya ataweniko kuno umusumba wapangwanga kuli kuti Uwene Wakwe Leza. Nanti ciye vivyo, Abulamu wafwile pa “musinku wa kukota cuze.” (Utan. 25:8) Asi mulandu ni ntazi zino Abulaamu wakweti, watwalilile ukuya nu utailo ukome nu kuipeelesya ukuloleela ukuti Yeova akafikilizye malayo yakwe. U mulandu ci uno wazizimizizye? A pa mulandu wakuti Yeova wacingililanga Abulaamu umi wakwe onsi nu kumucitila ivintu wakwe cuza wakwe.—Utan. 15:1; Eza. 41:8; Yako. 2:22, 23.

12. I vyani vino tukaloleela, nupya i vyani vino tumasambililapo?

 ¹² Wakwe Abulaamu, naswe tukuloleela umusumba uwakwata umufula wa cumi cumi. Nomba tusiloleela ukuti ukakuulwe. Uwene Wakwe Leza wimikwe umu 1914 nupya watandika nu kuteeka ukwi yulu. (Umbw. 12:7-10) Nomba tukuloleela ukuti ukatandike ukuteeka insi. Lino tukuloleela ukuti icintu cii cikacitike, kuli intazi zingi zino tulinzile ukuzizimizya wakwe vino Abulaamu na Sala yazizimizye. Aomvi yakwe Yeova ndakai yakakolanya Abulaamu. Malyasi aingi pa umi wao aaya mu Lupungu Lwa Mulinzi yakalanga ukuti aingi ndakai yaya nu utailo nupya yateekela wakwe Abulaamu na Sala. Lekini tulande pa malyasi yamwi pali yaa na vino tungasambililako.

13. I vyani vino mwasambilila uku Mwina Walden?

¹³ Mwaipeelesya ukuta vimwi pakuti muombele Leza. Ndi cakuti mukulonda mwakolezya Uwene Wakwe Leza lyonsi mu umi winu, mulinzile ukukolanya Abulaamu uwaipeelisye ukusya vimwi pakuti azanzya Leza. (Mate. 6:33; Mako 10:28-30) Lolini ivyacitikiile umwina wi zina lyakuti Bill Walden. * Ya Bill Walden yatandike ukusambilila na ya Nte Yakwe Yeova umu 1942 ala kwasyala panono ukuti yapoke digili mu vya makuule ku yunivesiti ya ku U.S. Mwalimu umwi wakwe ya Bill, wayalondiile incito pakuti nga yamala sile yakatandike, nomba yakanyile. Yalondolwile ukuti yalondanga ukutandika ukuombela Yeova ukucila ukutandika ukuomba incito ya kufola ulupiya ulwingi. Patalengile, uteeko wanenyile ya Bill ukwingila usilika. Yakanyile, na cico calenzile yayalifye impiya madola 10,000 nupya yapingwilwe ukunyepwa imyaka 5. Yayafumizye pa cisila ca myaka itatu. Lino papisile insita, yaile ukwi sukulu lya Gilyadi nupya lino yamazile yatandike ukuomba umisyonali mu Africa. Lyene ya Bill yatwaline na ya Eva nupya yatandike ukuombela pamwi umisyonali umu Africa nupya ukucita vivyo kwalondekwanga ukuipeelesya.  Pa cisila ca myaka imwi, yaswilile uku United States pakuti yakasakamala ya nyina yakwe ya Bill. Ya Bill yalanzile pa umi wao ukuti: “Nkaya sana ni nsansa nupya nkataizya nga nelenganya pa milimo isuma ino naombela Yeova pa myaka 70. Nkamutaizya sana pali vino wangazwa ukuomvya umi wane onsi ku kumuombela.” Uzye mungalenga umulimo wa kusimikila ukuya ali ncito inu icindame?

14-15. I vyani vino mukusambilila kuli vino vyacitikile umwina na nkazi Apostolidis?

¹⁴ Mutaenekela ukuti mutalakwata intazi. Kuli vino vyacitikiile Abulaamu tukasambililako ukuti nanti sile antu asoolola ukuombela Yeova umi wao onsi yangakwata intazi. (Yako. 1:2; 1 Pet. 5:9) Vikwene i vyacitikiile na ya Aristotelis Apostolidis. * Yabatiziwe umu 1946 ku Greece nupya umu 1952 izile iyataisya nkazi Eleni uwakweti uyo uli umwi na uno yakweti. Lelo, Ya Eleni izile iyamela cimwi kuli wongowongo. Icintu cico yacifumizye, nomba lino papisile sile imyaka inono ukufuma pano yatwaline, cizile icimela nupya. Ya dokota yacifumizye nupya, nomba ivilundwa vyatiile ukuomba mbali nupya yatiile ukuvwanga ningo. Asi mulandu nu kulwala na vino uteeko wacuzyanga ya Nte pa nsita iya, ya Eleni yatwalilile ukuya acincile mu mulimo wa kusimikila.

¹⁵ Pa myaka 30, ya Aristotelis yasakamalanga aci. Pa nsita iya yali a eluda, yaombangako mu makomiti ya ukongano nupya yazwilizyangako ukukuula Cikulwa ca Ukongano. Lyene umu 1987, ya Eleni yayapunsile na motoka ala yakusimikila. Yali aakulolelela sile pa myaka itatu, mpaka iiza iyafwa. Ya Aristotelis yalondolwile ivyayacitikiile umu umi ukuti: “Pa myaka iingi nakweti intazi izingi nupya zimwi zizanga sile ukwaula ukwenekela. Fwandi nalondekwanga ukuzizimizya nu kukanaleka cili consi ukuntoovola. Lelo lyonsi, Yeova akampeela amaka ya kuzizimizya intazi zii.” (Masa. 94:18, 19) Yeova watemwa sana aomvi yakwe aakaezya na maka ukucita vino yangakwanisya asi mulandu ni ntazi zino yakakwata!

16. Aamazwi ci asuma yano Umwina Knorr wanenyile mamakwe?

 ¹⁶ Mwaelenganya pa vilacitika ku nkoleelo. Abulaamu wisile mano ku cilambu cino Yeova wali nu kumupeela ku nkoleelo, na cii camwazwile ukuzizimizya intazi. Ya Audrey Hyde yatwalilile ukwelenganya pa vilacitika ku nkoleelo nanti icakuti ya iya akutandikilapo ya Nathan H. Knorr yafwile nu ulwale wakwe kansa na ya iya yakwe ciili nayo izile iyalwala ulwale wa kuwongo (Alzheimer). * Yalanzile ukuti yakomeleziwe na mazwi yano Mwina Knorr wayanenyile ala kwasyala sile milungu inono kuti afwe. Yalanzile iyati: “Ya Nathan yanjiwisyeko ukuti nga twafwa twakwata upalilo wa kutuutuluka nupya insita iyo tutalacula. Lyene yanenyile nu kuti: ‘Waelenganya pa vya ku nkoleelo, pano alino ulapokelela icilambu.’ . . . Nupya yatiile: ‘Waezya ukwika mano ku kucitila yauze ivisuma. Cilalenga uwaya nu luzango.’” Amazwi yaa yangatwazwa ukwika mano ku kucitila yauze ivisuma nu kuzangila mu upalilo!—Loma 12:12.

17. (a) U mulandu ci ucindame uno twakwata uungatulenga twaika sana amano ku vya ku nkoleelo? (b) Uzye ukulondela ivyalembwa pali Mika 7:7 vingatwazwa uli ukwizaipakizya ivisuma ivilayako ku nkoleelo?

¹⁷ Ndakai kuli ivingi vingatulenga twaika sana amano ku vya ku nkoleelo. Ivintu ivikucitika umu nsi vikulanga ukuti tuli uku mpela ya manda ya kusyalikizya. Likwene sile twasya tute ukuloleela Uwene Wakwe Leza ukuteeka insi. Pa mapaalo uwingi yano tulaipakizya palaya ukulola atemwikwa itu aalatuutuluka. Pa nsita iya, Yeova alalambula Abulaamu pa utailo wakwe na vino waloleelanga lino alamutuutulula pamwi nu lupwa lwakwe. Uzye mulayako pakuti mukayapokelele? Ee mulayako nga mwaipeelesya wakwe Abulaamu ukuta vimwi pakuti sile mwakolezya Uwene Wakwe Leza, ndi cakuti mukutwalilila ukuya nu utailo asi mulandu ni ntazi, nupya ndi cakuti mukutwalilila ukuloleela Yeova.—Welengini Mika 7:7.