1. Daroti aggibayidobay aybee, qassi eti hegaadan oottidoy aybissee?

XOOSSAA asaappe miilooniyan qoodettiyaageeti ha wodiyan bantta goˈˈaa aggibayidosona. Daro ishanttinne michchontti aqo oyqqennan agganawu kuuyidosona. Aqo oyqqidaageeti ha wodiyan yelennan agganawu kuuyidosona. Amarida so asay guutta miishshan woy guutta aquwan ufayttidi deˈees. Eti ubbay hegaadan kuuyanaadan oottida issi gaasoy deˈees. Ayssi giikko, eti banttawu danddayettida keenan Yihoowawu haggaazanawu koyoosona. Eti ufayttoosona, qassi banttawu tumuppe koshshiya ubbabaa Yihooway kunttanaagaa ammanettoosona. Eti hidootaa qanxxanee? CHii. Nu hegaa waati eriyoo? Beni wode, Yihooway baayyo haggaaziyaageetussi koshshiya ubbabaa kunttido gishshataassa. Leemisuwawu, Yihooway Abrahaama ‘ammaniya ubbatuyyo aawa’ oottidi anjjiis.—Roo. 4:11.

2. (a) Ibraawe 11:8-10, 16y yootiyoogaadan, Abrahaami Uura katamaappe ba dosan kiyidoy aybissee? (b) Ha huuphe yohuwan nuuni xannaˈanabay aybee?

² Abrahaami Uura kataman deˈiyo injje deˈuwaa ba dosan aggiis. Aybissi? ‘Loˈˈo baasuwan keexxido katamaa’ I naagiyo gishshataassa. (Ibraawe 11:8-10, 16 nabbaba.) He ‘katamay’ aybee? Abrahaami he katamay keexettanaagaa naagiyo wode A gakkida metoti aybee? Nuuni Abrahaamanne ha wodiyan A leemisuwaa kaallidaageeta waani milatana danddayiyoo?

3. Abrahaami naagido katamay aybee?

³ Abrahaami naagido katamay Xoossaa Kawotettaa. He Kawotettan haariyaageeti Yesuus Kiristtoosanne 144,000u tiyettida  Kiristtaaneta. He Kawotettay “de7o Xoossai de7iyo katamaa, . . . saluwaa Yerusalaame” gidiyoogaa PHawuloosi yootiis. (Ibr. 12:22; Ajj. 5:8-10; 14:1) Yesuusi bana kaalliyaageeti Xoossaa shenee saluwan haniyoogaadan saˈankka hananaadaaninne he Kawotettay yaanaadan woossana mala tamaarissiis.—Maa. 6:10.

4. Doomettaabaa 17:1, 2, 6y yootiyoogaadan, Xoossay qaalaa gelido katamaabaa woy Kawotettaabaa Abrahaami ay keenabaa erii?

⁴ Xoossaa Kawotettay waani darajjayettanaakko Abrahaami ubbabaa erii? CHii. Daro xeetu layttawu, hegee ‘geeshsha xuura’ gididi takkiis. (Efi. 1:8-10; Qol. 1:26, 27) SHin Abrahaami ba zariyaappe amaridaageeti kawo gidanaagaa erees. Yihooway ayyo qaalaa gelido gishshawu eti kawotana. (Doomettaabaa 17:1, 2, 6 nabbaba.) Xoossay qaalaa gelidobatun Abrahaami mintti ammanido gishshawu, Xoossaa Kawotettan Kawo gidana Tiyettidaagaa woy Masiyaa I beˈiis giyoogaa mala. Yesuusi ba wodiyan deˈiya Ayhudatuyyo kaallidi deˈiyaabaa yootidoy hegaassa: “Intte aawai Abrahaami, ta gallassaa be7anau laamotiis; be7idikka ufaittiis.” (Yoh. 8:56) Abrahaami ba zaretuppe amaridaageeti Yihooway essana Kawotettaa bagga gidanaagaa eriyoogeenne Yihooway gelido he qaalaa polanaashin I ba dosan naagidoogee qoncce.

5. Abrahaami Xoossay keexxido katamaa naagidoogaa nuuni waati eriyoo?

⁵ Abrahaami Xoossay keexxido katamaa woy Kawotettaa naagiyoogaa waati bessidee? Koyruwan, Abrahaami saˈan deˈiya ay kawotettaa baggakka gidibeenna. I issisan keexxidi mule deˈibeenna; qassi asa kawotettawu mule exatibeenna. Qassi Abrahaami ba kawotettaa essanawu malibeenna. I Yihoowawu ubbatoo azazettiisinne qaalaa gelidobaa I polanaagaa naagiis. Hegaadan oottiyoogan, Abrahaami Yihoowan keehi ammanettiyoogaa bessiis. A gakkida amarida metotanne I oottidobaappe nuuni tamaariyoobaa ane pilggoos.

6. Uura katamay ay malee?

⁶ Abrahaami gimbbiyan direttida injje Uura katamaa aggidi biis; qassi yan tamaaridanne dure asay deˈees. He katamaa qohuwaappe teqqiya wolqqaama gimbbiyaa dirssaynne heezzu baggaara keehi ciimma haattaa waaroti deˈoosona. Uuran deˈiya asay xaafiyoogankka  hisaabiyankka keehi gooba. Qassi he katamay zalˈˈee keehi zalˈˈettiyo soho gidennan waayi aggana; kase he katamay deˈiyoosaappe zalˈˈiyaara gayttida darobay beettiis. Asay keettaa xuubiyan keexxidi godaa boottabaa tiyees. He keettatuppe amaridaageetussi 13 woy 14 kifileti deˈoosona, qassi gibbiyan shuchchay hiixettees.

7. Abrahaami Yihooway anne A soo asaa naaganaagaa ammanettidoy aybissee?

⁷ Abrahaami Yihooway anne A soo asaa naaganaagaa ammanettiis. Aybissi? Abrahaaminne Saara hirggi baynnanne injje soho gidida Uura kataman deˈiya bantta keettaa aggidi Kanaanen dembban dunkkaaniyan deˈidoogaa hassaya. Inne A soo asay gita gimbbiyaa dirssaynne keehi ciimma haattaa waaroti qohuwaappe teqqiyo sohuwan deˈokkona. Qohuwaappe eta teqqiyaabi baynna gishshawu morkketi sohuwaara qohana danddayoosona.

8. Issi wode, Abrahaama aybi gakkidee?

⁸ Abrahaami Xoossaa sheniyaa oottidaba gidikkonne, I ba soo asawu gidiya qumaa demmanawu issi wode metootiis. Yihooway Abrahaami baanaadan odido biittan wolqqaama koshay denddiis. He koshay suullin Abrahaami ba so asaara guutta wodiyawu Gibxxe baanawu qofaa qachchiis. SHin, I Gibxxen deˈiyo wode, he biittaa haariya Paarooni A keettaayyiyo baassi ekkiis. Paarooni Saaro Abrahaamawu zaarana mala Yihooway yootana gakkanaashin Abrahaami ay keena unˈˈettidaakko qoppa.—Doo. 12:10-19.

9. Abrahaama son merettida metoy aybee?

⁹ Abrahaama son wolqqaama metoykka merettiis. I siiqiyo keettayiyaa, Saara naˈa yelana danddayabeykku. Daro layttawu, eti hegaa gaasuwan keehi azzanidosona. Wurssettan, Saara Abrahaamawunne bawu naˈa yelana mala ba ashkkariyo Aggaaro Abrahaamayyo immaasu. Gidikkonne, Aggaara Isimaaˈeela shahaarido wode Saaro kariyoogaa doommaasu. Hanotay keehi deexxin Saara Aggaaro sooppe kessada yedettaasu.—Doo. 16:1-6.

10. Yihoowan ammanettiyoogee Abrahaamawu deexxanaadan oottana danddayiyaabay Isimaaˈeelaaranne Yisaaqaara gayttidaagan aybi merettidee?

¹⁰ Saara wurssettan shahaarada attuma naˈa Abrahaamawu yelaasu; I A Yisaaqa giidi sunttiis. Abrahaami ba naata naaˈˈaa, Isimaaˈeelakka Yisaaqakka siiqees. SHin, Isimaaˈeeli Yisaaqa iita hanotan oyqqido gishshawu, Isimaaˈeelanne Aggaaro sooppe kessi yeddanaadan Yihooway Abrahaamawu yootiis. (Doo. 21:9-14) Daro layttappe guyyiyan, Abrahaami Yisaaqa yarshshanaadan Yihooway oychchiis. (Doo. 22:1, 2; Ibr. 11:17-19) Naaˈˈu wodetunkka, Abrahaami ba naata xeelliyaagan Yihooway qaalaa gelidobaa wurssettan polanaagaa ammanettiis.

11. Abrahaami Yihoowa danddayan naagana koshshidoy aybissee?

¹¹ He wodetu ubban, Abrahaami Yihoowa danddayan naagana koshshiis. Inne A soo asay Uurappe kiyidi biyo wode awu layttay 70⁠ppe darennan aggenna. (Doo. 11:31–12:4) Issi xeeta gidiya layttawu, I Kanaane biittan issisaappe harasaa biiddi dunkkaaniyan deˈiis. Abrahaami hayqqiyo wode awu layttay 175. (Doo. 25:7) SHin I hemettido biittaa A zaretuyyo immanawu Yihooway gelido qaalaa polishin beˈibeenna. Qassi I katamaa, Xoossaa Kawotettaa beˈanawu daro wodiyawu deˈibeenna. (Doo. 25:8) Gidikkonne, Abrahaami “lo77o ceeggidi” hayqqidoogee odettiis. Abrahaami daro metota genccana koshshikkonne, I ammanuwan mino gididi deˈiisinne Yihoowa ufayssan naagiis. I genccidoy aybissee? Abrahaami deˈido wode ubban, Yihooway A naagido gishshataassanne ba dabbodan xeellido gishshataassa.—Doo. 15:1; Isi. 41:8; Yaaq. 2:22, 23.

12. Nuuni ay naagiiddi deˈiyoo, qassi ay xannaˈanee?

¹² Abrahaamaagaadan, nuuni loˈˈo baasuwan  keexettida katamaa naagiiddi deˈoos. SHin nuuni naagiyoy keexxanaassa gidenna. Xoossaa Kawotettay 1914n eqqiis, qassi saluwan haariiddi deˈees. (Ajj. 12:7-10) Gidoppe attin, he Kawotettay kumetta saˈaa haariyo wodiyaa nuuni naagoos. Nuuni hegee hanana wodiyaa naagiiddi, Abrahaamanne Saaro gakkidaagaa mala daro metota genccana koshshennan waayi aggana. Yihoowa ashkkarati ha wodiyan Abrahaama leemisuwaa kaallana danddayidosona. Ha wodiyan deˈiya darotussi Abrahaamaagaanne Saariigaa mala ammanoynne danddayay deˈiyoogaa, Wochiyo Keelan kiyida, deˈuwan hanidabati bessoosona. Deˈuwan hanidabatuppe amaridaageetanne nuuni etappe ay tamaarana danddayiyaakko ane beˈoos.

13. Walden giyo ishaa hanotaappe neeni ay tamaaray?

¹³ Xoossawu giidi issi issibaa nu dosan aggoos. Nuuni nu deˈuwan Xoossaa Kawotettaa kaseyanawu koyikko, Xoossaa ufayssanawu ba goˈˈaa ba dosan aggida Abrahaama mala gidana bessees. (Maa. 6:33; Mar. 10:28-30) Biil Walden giyo ishaa hanotaa qoppa. * Biili Yihoowa Markkatuura xinaatiyaa 1942n doommido wode, I Amarkkan issi yuniversttiyaappe manddisetettaa tamaaridi anjjettana hanees. Biila profeeseretuppe issoy Biili anjjetti simmin awu oosuwaa giigissiis, shin Biili ixxiis. I daro miishshaa demissiya oosuwaa oottiyoogaappe Xoossawu loyttidi haggaazanawu kuuyidoogaa yootiis. Hegaappe simmin takkennan, Biili wotaaddara gidanaadan kawotettay A dooriis. I hegaa koyennaagaa bonchchuwan yootiis; hegaa gaasuwan A 10,000 Amarkkaa doolaariya qaxxayidi ichchashu layttawu qashettanaadan pirddidosona. I heezzu layttappe guyyiyan qashuwaappe birshshettiis. Guyyeppe, I Giiliyaade Timirtte Keettan tamaaridi Afirkkan misoonaawe gididi haggaaziis. Guyyeppe Biili Evo machchiis, qassi eti issippe Afirkkan haggaazidosona; hegee eti bantta goˈˈaa aggibayanaadan oottiis. Unddenna layttaappe simmin, Biila aayyiyo heemmanawu eti Amarkkaa simmidosona. Biili ba kumetta deˈuwaabaa hagaadan gees: “Taani 70⁠ppe dariya layttawu Yihoowawu  haggaazido gita maataa hassayiyo wode keehi ufayttaysinne galatays. Awu haggaazanaadan tana maaddido gishshawu ubbatoo Yihoowa galatays.” Neeni ne deˈo laytta ubban ubba wode haggaazuwaa haggaazana danddayay?

14-15. Ishaa Apostolidisanne Michchiyo Eleno gakkidabaappe neeni ay tamaaray?

¹⁴ Nena metoy gakkenna gaada naagoppa. Bantta deˈo laytta ubban Yihoowayyo haggaazanawu murttidaageetakka metoy gakkiyoogaa nuuni Abrahaama hanotaappe tamaaroos. (Yaaq. 1:2; 1 PHe. 5:9) Hegee tuma gidiyoogaa Aristotelis Apostolidisa gakkidabay waati qonccissiyaakko akeeka. * I 1946n Giriiken xammaqettiis, qassi 1952n Eleno giyo michchiyo giigissiis; iira issippe eti Yihoowawu loytti haggaazanawu halchchidosona. Gidoppe attin, Eleno guuggiyaa xiiˈee sakkiyoogee erettiis. Xiiˈiyaa kessi simmin, eti aqo oyqqidosona. SHin amarida layttappe guyyiyan, xiiˈee haranttuwaa dicciis. Dottoreti haranttuwaa shukkidosona, shin Elenissi bollaappe baggay mule qaaxxennan ixxiis, qassi A maara haasayana danddayukku. A sahettiyaaba, qassi he wode kawotettay yedettiyaaba gidikkonne, minnada haggaaziyoogaa aggabeykku.

¹⁵ Aristotelisi 30 gidiya layttawu ba machchiyo heemmiis. He wode I gubaaˈe cimanne gita shiiquwaa kontte gididi oottiis, qassi SHiiquwaa Addaraashaa keexxiyoogan maaddiis. Guyyeppe, 1987n Elena haggaazishin daafabay gakkidi O qohiis. A bana erennan heezzu layttaa takka simmada hayqqaasu. Aristotelisi he ubbabay bana ay keena qohidaakko yootiis. I hagaadan giis: “Unddenna layttatu giddon, tana daro metoy gakkiis, qassi etappe amaridaageeti sohuwaaranne qoppennan gakkidosona. Hegaa gishshawu, taani genccanawunne aybinne tana hidootaa qanxxissennaadan oottanawu murttana koshshiis. SHin taani he metota xoonanaadan taassi koshshiya minotettaa Yihooway ubbatoo immiis.” (Maz. 94:18, 19) Metoy deˈishinkka banttawu danddayettida keenan awu haggaaziya ba ashkkarata Yihooway keehi siiqees!

16. Ishaa Noori ba keettaayyiyo zorido loˈˈo zoree aybee?

¹⁶ Ubbatoo sinttanaabaa qoppa. Abrahaami Yihooway sinttappe ayyo immana woytuwan  xeelaa wottiis, qassi hegee I bana gakkiya metota genccanaadan maaddiis. Michchee Odri Hayidi koyro azinay Naatan Noori kansseriyaa harggiyan hayqqiis; qassi naaˈˈantto azinay Gilen Hayidi Alzzaymer giyo harggiyan keehi sakettikkonne, A sinttappe demmana hidootaabaa ubbatoo qoppanawu baaxetaasu. * A Ishaa Noori hayqqanaappe amarida saaminttaappe kase bawu yootidobay maaddidoogaa yootawusu. A hagaadan gaasu: “Naatani tana hagaadan hassayissiis: ‘Nuuni hayqqi simmin nu hidootay polettees, qassi nuuni haranttuwaa mule waayettokko.’ Yaatidi I hagaadan zoriis: ‘Ne woytuwaa sinttappe demmiyo gishshawu he wodiyaa sinttawu xeella.’ . . . I gujjidi hagaadan giis: ‘Ne deˈuwan harata maaddiyaabaa oottiyoogan oosoy daridooro gidanawu baaxeta. Hegee neeni ufayttanaadan maaddana.’” He zoree nuuni haratuyyo ubbatoo loˈˈobaa oottanaadaaninne ‘hidootan ufayttanaadan’ keehi maaddees!—Roo. 12:12.

17. (a) Nuuni sinttanaaban xeelaa wottana koshshiyoy aybissee? (b) Mikiyaasa 7:7n odettidabaa kaalliyoogee sinttappe demmana anjjotun ufayttanaadan nuna waati maaddii?

¹⁷ Ha wodiyan, nuuni sinttanaaban xeelaa wottanaadan oottiya awudeegaappenne daro gaasoy deˈees. Nuuni ha alamiyaa xayoy keehi matido wodiyan deˈiyoogaa haniiddi deˈiyaabay loytti qonccissees. Xoossay Kawotettay kumetta saˈaa haarana giidi nuuni naagiyoogaa mata wode aggana. Nuuni ufayttanaadan oottiya darobatuppe issoy nu siiqiyo hayqqidaageeti hayquwaappe denddanaagaa. He wode, Yihooway Abrahaama ammanuwaanne A danddayaa gishshawu inne A soo asay saˈan deˈanaadan hayquwaappe denttiyoogan woytana. Neeni eta mokkanawu he sohuwan deˈanee? Neeni Abrahaamaagaadan Xoossaa Kawotetta gishshawu ne goˈˈaa ne dosan aggabayikko, metoy gakkishinkka ne ammanuwaa naagada deˈikko, qassi Yihoowa danddayan naagiyoogaa tamaarikko, ee mokkana danddayaasa.—Mikiyaasa 7:7 nabbaba.