1. Ni kyahi ekyo Yehova abiriha obuli mughombe wiwe mutaleghula?

YEHOVA abiriha ubuli mughombe wiwe mutaleghula omwanya omo ndeko yiwe. Nomo obuli mundu anawite omubírí omo ndeko, itwe bosi tuli b’omughaso kandi obuli mundu akalagha oko ghundi. Omukwenda Paulo akatuwatikaya eriminya omwatsi oyo. Ati?

2. Ngoko kiri omo Abanya Efeso 4:16, busanaki tutolere itwasikania n’erikola omo bughuma?

² Omo risako erimanire omwatsi wetu, Paulo mwabugha burorarora ngoko omo baghombe ba Yehova sihali oyo wangabwira oghundi ati: ‘Ukanikolera kyahi kwehi?’ (1 Kor. 12:21) Twamanza tuti endeko yikole omo buholo, litolere itwasikania n’erikola omo bughuma. (Soma Abanya Efeso 4:16.) Omughulu tukakola omo bughuma, endeko yikabyamo olwanzo n’erisika.

3. Omo mwatsi ono tukandikania okuki?

³ Ni nzira syahi esyo twangakanganiryamo erisikya aBaristo balikyetu omo ndeko? Omo mwatsi ono, tukandilangira abasyakulu b’endeko ngoko bangasikya abasyiakulu bali kyabo. Kandi tukandilangira itwe bosi omo ndeko ngoko twangasikya abali n’abaghala betu abasimbi. Neryo oko nduli tukandilangira ngoko twangakangania erisikya oko batasi omubughe wetu wo ndeke.

4. Ni rihano ryahi eryo Paulo ahandika omo Abanya Roma 12:10 eryo abasyakulu b’endeko batolere ibakwama?

⁴ Abasyakulo bosi omo ndeko bakahirawaho n’ekirimu kibuyirire kya Yehova. Kwenene obuli mughuma ali mbaghane n’oghundi  kandi sibawite obutoki bughumerera. (1 Kor. 12:17, 18) Abalebe banganabya ibabana olusunzo olo lo lino-lino, neryo sibalibayira obutoki ng’abakera. Abandi sibali n’obutoki bw’erikola bingyi busana n’erikekeluha kutse busana n’esyondwala. Neryo sihali omusyakulu w’endeko oyo angalengekania ati alinga oghundi musyakulu syali na mughaso, n’erimubwira ati: “Ukanikolera kyahi?” Okwekyo, obuli musyakulu w’endeko atolere inyakolesya erihano lya Paulo eliri omo Abanya Roma 12:10.​—Soma.

5. Abasyakulu b’endeko bangakangania bati ngoko basikenie, kandi busanaki ni ky’omughaso erikola batya?

⁵ Abasyakulu bakakanganaya ngoko basikenie, omughulu baka tegherana okutu. Eki niky’omughaso kutsibu-tsibu omughulu bakahindana bakakania oko myatsi eyilebirye endeko. Busanaki? Egazeti Munara wa Mulinzi eye tarehe 1, oMwisi 10, 1988, ikabugha iti: “Abasyakulu b’endeko batolere ibaminya ngoko Kristo anganakolesya ekirimu kibuyirire eriwatikya ubuli mundu omo kati-kati kabo eriteka erihano kutse obusondoli obukandiwatikya abasyakulu bosi eriminya ekyo bangakola omo mwatsi mulebe. (Emib. 15:6-15) Ekirimu kibuyirire kyanganakola oko buli musyakulu wosi-wosi bukira oko mughuma musa wa kubo.”

6. Ekyangawatikya abasyakulu b’endeko erikola omo bughuma niki, n’ekyo kyangawatikya endeko yo kiti?

⁶ Omusyakulu w’endeko oyusikirye bali kyabo, syalisonda eribya w’erimbere mughulu wosi eribugha omo mihindano yabo. Syalilabiriraya ekinywa kiwe, kandi syalilengekanaya ati obuli kiro yunamwendibya akateka ekinywa ekyuwene, aliwe omughulu akaleta amalengekania wiwe akakola ekyo omwiyikehya inyanasi ngoko hane emyatsi eyo abandi basi ndeke kumulenga. Abandi bakabya babugha akabahulikirira ndeke. Eky’omughaso munene akanza kutsibu erikania oko syokanuni sy’eBiblia, kandi n’erikwama obusondoli “b’omughombe mutaleghula n’owamenge.” (Mat. 24:45-47) Abasyakulu b’endeko, bamabikanganania olwanzo n’erisikania, omughulu bakakanaya oko myatsi, ekirimu kibuyirire ky’oMungu ikikandibya haghuma nabo kandi  ikikandibasondola omo myatsi eyo bakayisogha yitoke eriletera endeko y’endundi.​—Yak. 3:17, 18.

7. Yesu abya n’amalengekania wahi oko basimbi?

⁷ Munabwire, endeko y’eKikristo y’irimo ebihanda ebiwite oko bana, n’ebitawite oko bana. Aliwe, kandi y’irimo n’abaghala n’abali betu bangyi abasimbi. Neryo, tuli n’amalengekania wahi oko basimbi? Tulebaye amalengekania awo Yesu abya nagho oko basimbi. Omughulu abya oko kihugho, Yesu mwatatahya. Mwasighala musimbi, kandi mwakolesya endambi n’akaghala kiwe kosi omo mubírí ow’ahabawa. Yesu mwatakangirirya ati litolere oMukristo inyatahya kutse inyasighala musimbi. Aliwe mwabugha ati aBakristo balebe banganasombola eritendi lunga. (Mat. 19:11, 12) Yesu abya asikirye abasimbi mwatalangirabo mo bandu bahisi kulenga abali omo ndwa. Kutse ngo babulire emyatsi milebe omo ngebe yabo kundi sibalungire.

8. Ngoko kiri omo 1 Abanya Korinto 7:7-9, Paulo mwahira omo Bakristo m’omuhwa w’erilengekania oko mwatsi wahi?

⁸ Nga Yesu, Paulo naye abya musimbi akakola omubírí w’eritulira. Paulo mwatakangirirya n’ahake ati siky’uwene oMukristo eritahya kutse eritahibwa. Abya inyanasi ngoko ni yisogha ry’obuli mundu. Aliwe Paulo mwahira omo Bakristo m’omuhwa ati, balangire nga banganatoka erikolera Yehova ibane basimbi. (Soma 1 Abanya Korinto 7:7-9.) Kwenene Paulo mwatalangira abasimbi nga bawite mughaso muke. Eky’erileberyako, mwasombola oMukristo musimbi ye Timoteo erikola emyatsi y’omughaso munene omo mubiri wa Yehova. * (Flp. 2:19-22) Kwesi, sikyuwene erilengekania tuti mughala wetu atolere madaraka malebe kundi atahirye, kutse sy’atolere amadaraka malebe kundi syatahirye.​—1 Kor. 7:32-35, 38.

9. Twangabugha tutiki oko ndwa n’obusimbi?

⁹ Yesu na Paulo, mubatakangirirya bati oMukristo atole eritahya kutse atolere erisighala musimbi. Neryo tubughe tutiki oko ndwa n’oko busimbi? Egazeti Munara wa Mulinzi owe tarehe 1, oMwisi 10, 2012, ikasubiraya ndeke-ndeke oko ribulyo eryo: “Kwenene, endwa n’obusimbi, ebyosi by’anganahulwa mo bihembo erilwa oko Mungu. . . . Yehova syalangira obusimbi nga lubanza kutse nga mwatsi w’erikwir’isoni.” Kwesi litolere itwatisikya abaghala n’abali betu abasimbi.

10. Twangakangania tuti ngoko tusikyirye abaghala n’abali betu basimbi?

 ¹⁰ Twangakangania tuti ngoko tusikirye emibere eyo baghala n’abali betu basimbi balimo? Litolere itwaminya ngoko aBakristo baleme basimbi babiriyisogha erisighala batya. Abandi banganabya ibananzire erilunga, aliwe sibalibabana omundu oyubatolere. N’abandi banganabya inibakwirwa. Nomo bangabya basimbi busana n’omwatsi wahi, nikwa linatolere omo ndeko abandu ibabya bakabulya aBakristo basimbi bati: “Ukandisyalunga mughulu wahi?” Kutse kandi bati: “Twanganakuronderwa omundu owerilunga naye kwehi?” Abakristo balebe basimbi banganabwira abandi bati babawatikaye eribana owerilunga naye. Aliwe twamabwira abaghala n’abali betu abo tuti tukendibawatikya eribana ow’erilunga naye isibalitatusaba obuwatikya, ekyo kyanganaleka ibayowa bati? (1 Tes. 4:11; 1 Tim. 5:13) Tuhulikilire ebyo abaghala n’abali wetu bataleghula balebe basimbi bakabugha.

11-12. Twanganabuna abasimbi bo mutima omo nzira syahi?

¹¹ Omulebererya mughuma w’omutimbo musimbi uyukakola ndeke omubiri wiwe, akabugha ati akabana ndundi nyingyi erisighala musimbi. Aliwe, akatomekako ati, kikabuna mutima omughulu abali kyetu balebe abanawite amalengekania aw’uwene bakamubulaya bati: “Wasyalunga kiroki kwehi?” Oghundi mughala wetu musimbi oyukakolera oko Beteli akabugha ati: “Hakanabya endambi inalangira abalikyetu balebe nga bakalengekanaya bati abasimbi ni bahanya. Ekyo kyanganaleka obusimbi ibwabya nga ni mbugha omo mwanya w’eribya kihembo.”

¹² Mwali wetu mughuma oyukakolera oko Beteli akabugha ati: “Abali kyetu balebe bakalengekana bati abasimbi bosi bakaronda omundu owerilunga naye, kandi bati, oko buli kisendebele, n’omo buli kanya ako abandu mangyi bakahindanamo, abasimbi bakabya ibanemutengya. Enyuma waho, naberi naghenda omo kindi kiharo busana n’omubiri waghe w’eBeteli, munaya oko mihindano y’erigholo-gholo. Mwali wetu oyuwanikokaya omwiwe mwambwira ati omo ndeko yabo mune abalwana babiri ab’emyaka yaghe. Mwatomukako ati: “Isiwalengekanaya uti ngakurondera omulume.” Aliwe, twabere twanahika oko Kisenge ky’Obwami, mwanikurira oho lutambi n’erinikangania abaghala betu babiri abo. Ngababwira, itwe bosi basatu mutwakuta-kuta.”

13. Ni by’erilireberyako byahi ebyasikaya mutima mwali wetu musimbi?

¹³ Oghundi mwali wetu musimbi oyukakolera oko Beteli akabugha ati: “Ninasi abapainia balebe basimbi abakulire abatsomene abandi, abakakwamirira ebyo babiriyisogha erikola omo ngebe yabo, abawite omutima w’eriwatikya abandi, abatsemire kandi bakawatikaya endeko yo kutsibu. Bali n’amalengekania awatolere oko busimbi bwabo, sibaliyilangira mo b’omughaso munene busana mubasighala basimbi, kutse sibaliyilangiya mo ba bule kusangwa sibawite endwa n’abana.” Kikatsemesaya eribya omo ndeko eyo abandu bosi basikenie n’erilangirana mo w’omughaso. Ukabyamo iwunasi ngoko abalikyenyu sibalikulangira mo muhanya, sibalikutsura, sibalikupokaya kutse sibalikulangira mo w’omughaso kubalenga. Ukabya iwunasi ngoko bakwanzire.

14. Twangakangania tuti ngoko tusikirye abaghala n’abali betu basimbi?

¹⁴ Abaghala n’abali betu basimbi bakasima kutsibu omughulu tukabalangira mo bomughaso busana n’emebere yabo eyuwene butsira eribalangira mo bahanya kundi ni basimbi. Omo mwanya w’erilengekania tuti ni bahanya, litolete itwatsemerabo busana n’obutaleghula  bwabo. Ekyo ikikendileka omughala kutse mwali wetu musimbi inyatayowa n’ahake nga tukamubwira tuti: “Ukanikolera kyahi kwehi?” (1 Kor. 12:21) Omo mwanya w’ekyo, ibakendilangira ngoko tubasikirye kandi tukalangirabo mo b’omughaso omo ndeko.

15. Abaghala n’abali betu balebe mubakola esyombinduka syahi batoke eriwatikya omo mubírí wa Yehova?

¹⁵ Omo myaka ya lino-lino, abatuliri bangyi mubayisogha erigha oghundi mubughe busana n’erikola bingyi omo mubiri w’eritulira. Ekyo mukyabasaba erikola esyombinduka nyingyi omo ngebe yabo. Abaghala n’abali batu abo mubasigha esyondeko syabo, bamaya omo sindi ndeko esikabugha oghundi mubughe esirimo obuyitawa bw’abatuliri b’oBwami. (Emib. 16:9) Oyo ni mwatsi owo bakayisogha ibibene batoke erikola bingyi omo mubiri wa Yehova. Nomo kikasabo mughulu munene eriminya omubughe oyo wo ndeke, aliwe bakawatikaya kutsibu. Emibere yabo eyuwene yikawataya obwikirirya bwabagala n’abali betu omo ndeko. Tukasima kundu abaghala n’abali betu abo abakayiherera!

16. Ekyangakangania mughala wetu ng’anatolere eribya musyakulu kutse mughombe muwatikya niki?

¹⁶ Akatunga akabasyakulu sikatoletre eriyikakirya eriyira mughala wetu mo musyakulu kutse mughombe muwatikya kusangwa syasi eribugha ndeke omubughe w’endeko. Omughulu akatunga ako kakikala kakatsopolya abaghala betu abatolere eribya basyakulu kutse baghombe bawatikya, litolere abasyakulu ibasonda emibere eyo eBiblia ikasaba abaghombe bawatikya n’abasyakulu erikangania, butsira eritsomana ng’akanabugha ndeke omubughe w’endeko.​—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9.

17. Ebihanda ebikasonda erihumira omo kindi kihugho bitolere ibyayibulya amabulyo wahi?

¹⁷ Ebihanda bilebe bya Bakristo byabirilwa omo bihugho byabo n’eritibitira omo bindi bihugho kutse eriyarondamo emubírí. Ekyo kikabyakyahika, abana babo bangan’igha omubughe owakabughawa omo kihugho kyabo kihya-kihya ekyo. Kandi kyanganasaba n’ababuti nabo erigha omubughe muhya-muhya oyo batoke eribana omubírí. Hamabya ihane endeko eyikabugha omubughe wabo wa mabutwa, ibakendiyira bati? Ibakendiya omo ndeko eyikabugha omubughe wahi? Batolere eriya omo ndeko eyibukagha omubughe wabo muhya-muhya oyo kutse omo ndeko eyikabugha omubughe wabo wa mabutwa?

18. Ngoko kiri omo Abanya Galatia 6:5, twangakangania tuti ngoko tusikirye eriyisogha ry’omutwe w’ekihanda?

¹⁸ Omutwe w’ekihanda y’utolere erisombola ekihanda kiwe nga kikendiya omo ndeko yahi. Kundi ni yisogha liwe, litolere omutwe w’ekihanda inyalangira ekyangaghasira ekihanda kiwe. (Soma Abanya Galatia 6:5.) Omutwe w’ekihanda amabisombola erileta ekihanda kiwe omo ndeko, litolere itwasikya eriyisogha liwe, n’erikokyabo omo ndeko yetu n’olwanzo.​—Rom. 15:7.

19. Omutwe w’ekihanda atolere erilengekania oko mwatsi wahi ko kutsibu omo musabe?

 ¹⁹ Kandi ekihanda kyanganasombola eriya omo ndeko eyikabugha omubughe wabo wa mabutwa, kwesi abana ibabiribirirwagho. Neryo kyanganakala oko bana babo eribya bakowa emihindano, n’erikula bunya-kirimu. Busanaki? Kusangwa abana banganabya ibanemwigha oko kalasi omubughe w’ekihugho ekyo butsira omubughe w’ababuti babo. Eki kyamahika, omutwe w’ekihanda atolere inyalengekania kutsibu n’erisaba Yehova amenge atoke erisombola ndeke ekyangawatikya ekihanda kiwe eriyitunda hakuhi na Yehova n’abandu biwe. Ababuti banganayisogha eriwatikya abana babo eriminya omubughe wabo wa mabutwa kutse banganayisogha erihumira omo ndeko eyikabugha omubughe w’ekihugho kyabo kihya-kihya ekyo, owo abana babo banemwigha oko kalasi. Omutwe w’ekihanda amabiyisogha eritwala ekihanda kiwe ky’omo ndeko nyilebe, litolere abali omo ndeko eyo ibasikya eriyisogha eryo, kandi ibakangania olwanzo oko kihanda ekyo.

20. Twangakangania tuti ngoko tusikirye abaghala n’abali betu abakigha omubughe muhya-muhya?

²⁰ Ngoko twabiribugha, omo ndeko nyingi muli abaghala n’abali betu abakayikandanga erigha omubughe muhya-muhya. Kyanganabakalako eribugha ndeke amalengekania wabo kusangwa sibasi omubughe gho ndeke. Tutitatsomana amakosa agho bakendihira omo mubughe, itukendilangira olwanzo lwabo oko Yehova n’omuhwa ow’erimukolera owo bawite. Twamabilangira emibere mibuya ya baghala n’abali betu abo itukendyanzabo kutsibu n’erisikyabo. Isitwendibwira mughala kutse mwali wetu oyutebugha omubughe wetu gho ndeke tuti: “Ukanikolera kyahi kwehi?”

21-22. Tuwite olusunzo lwahi?

²¹ Tukasima Yehova kutsibu kusangwa abiriha obuli mughuma w’okw’itwe omwanya omo ndeko yiwe. Wamabya mulume kutse mukali, oyulungire kutse musimbi, omusyakulu kutse mulwana, oyukabugha ndeke omubughe kutse iyehe, uminye ngoko itwe bosi tuli b’obughuli omo meso wa Yehova n’omo meso w’abandi.​—Rom. 12:4, 5; Kol. 3:10, 11.

²² Tulole embere erikolesya esyosomo nyingyi esyuwene esyo twamabigha omo eky’erileberako ekyo Paulo ateka ekilebirye ebitsuko by’omubiri w’omundu. Ekyo kyanganatuwatikya eriminya ekyo twangakola tutoke erisima abaghala n’abali betu, kandi kyanganatuwatikya eryanza abaghala n’abali betu ebiro byosi n’erisikyabo kundu.