NAʼLEBʼ RE TZOLOK 32
Qakubʼsiq qawankil chiru li Yos
«Taakubʼsi laawankil chiru laaYos» (MIQ. 6:8).
BʼICH 31 Camina siempre con Jehová
RUʼUJIL LI TZOLOM *
1. Kʼaru kixye laj David chirix li kubʼsink ibʼ li naxyuʼami li Jehobʼa?
MA TOORUUQ raj xyeebʼal naq li Jehobʼa naxkubʼsi ribʼ? Joʼkan tzʼaqal. Kʼaʼut? Xbʼaan naq laj David kixye: «Laaʼat nakattenqʼank we ut nikinaakol joʼkat jun kolebʼ chʼiichʼ; rikʼin xnimal aawuxtaan [“nakaakubʼsi aawibʼ”, TNM] nintaw xkawubʼ linchʼool» (2 Sam. 22:36; Sal. 18:36). Naq laj David kixtzʼiibʼa li aatin aʼin, maare yook xjultikankil li kutan naq xkoho li propeet Samuel saʼ rochoch laj Jesé chi xyulbʼal ru li twanq choʼq awabʼej saʼ xbʼeen li tenamit Israel. Usta laj David wank wuqubʼ li ras, li Jehobʼa kixsikʼ ru re naq twanq choʼq reqaj li awabʼej Saúl (1 Sam. 16:1, 10-13).
2. Chirix kʼaru tooʼaatinaq saʼ li tzolom aweʼ?
2 Chʼolchʼo naq chiru laj David yaal li kixye chirix li Jehobʼa jun rehebʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo: «Naxkubʼsi ribʼ chi rilbʼal li choxa ut li ruuchichʼochʼ. Naxwaklesi saʼ pojtzʼ li wankebʼ saʼ rajbʼal ru, ut narisi saʼ mul li wankebʼ saʼ nebʼaʼil, re naq teʼkʼojlaaq saʼ xyanqebʼ li xninqal ru winq» (Sal. 113:6-8). Saʼ li tzolom aweʼ tqajultika li hoonal naq li Jehobʼa kixkʼutbʼesi li kubʼsink ibʼ ut tqil kʼaru li chaabʼil naʼlebʼ naqatzol. Chirix chik aʼan tqatzʼil rix li naqatzol rikʼin li awabʼej Saúl, li propeet Daniel ut li Jesús chirix li nokooruuk ut li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil.
KʼARU NAQATZOL RIKʼIN LI JEHOBʼA?
3. Chanru nokooril li Jehobʼa, ut kʼaru naxkʼutbʼesi aʼin?
3 Jun li naʼlebʼ li naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa naxkubʼsi ribʼ aʼan chanru narilebʼ li kristiʼaan li nekeʼkʼanjelak chiru. Moko kaʼaj tawiʼ naxkʼulubʼa naq tqaloqʼoni ru, nokooril ajwiʼ joʼ ramiiw (Sal. 25:14). Nokooruuk chi wank saʼ amiiwil rikʼin xbʼaan naq kixkʼe li Ralal chi kamk saʼ qakʼabʼaʼ. Rikʼin aʼin naxkʼutbʼesi chi tzʼaqal naq naxtoqʼobʼa qu.
4. Kʼaru naxkanabʼ li Jehobʼa naq tqabʼaanu, ut kʼaʼut?
4 Qilaq jun chik li naʼlebʼ bʼarwiʼ li Jehobʼa naxkʼutbʼesi li kubʼsink ibʼ. Moko qakʼulubʼ ta naq aʼan xooxyobʼtesi re naq laaʼo tqasikʼ li naqaj xbʼaanunkil saʼ li qayuʼam, abʼan kixbʼaanu. Xooxyobʼtesi joʼ xjalam u ut kixkanabʼ naq laaʼo tqasikʼ li naqaj xbʼaanunkil saʼ li qayuʼam. Usta yaal naq yal pojtzʼo, aʼan naraj naq tookʼanjelaq chiru saʼ xkʼabʼaʼ naq naqara ut saʼ xkʼabʼaʼ naq naqataw ru naq xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ naxkʼam chaq rusilal saʼ li qayuʼam (Deut. 10:12; Is. 48:17, 18). Qʼaxal oxloqʼ chiqu naq li Jehobʼa naxkubʼsi ribʼ.
Li Jesús saʼ li choxa rochbʼen wiibʼ oxibʼ rehebʼ li 144,000, yookebʼ chi rilbʼal kʼiila oqʼobʼ chi ánjel. Wiibʼ oxibʼ li ánjel yookebʼ chi xik saʼ Ruuchichʼochʼ re xbʼaanunkil li xtaqlankilebʼ. Li Jehobʼa kixkʼe li wankilal saʼ ruqʼ chixjunilebʼ li nekeʼkʼutunk saʼ li jalam u aweʼ. (Chaawil li raqal 5).
5. Chanru naxkʼut chiqu li Jehobʼa li kubʼsink ibʼ? (Chaawil li jalam u chiru li hu).
5 Li Jehobʼa naxkʼut chiqu li kubʼsink ibʼ rikʼin chanru naril ebʼ li poyanam ut ebʼ li ánjel. Usta kaʼajwiʼ aʼan numtajenaq xnaʼlebʼ, naxkʼulubʼa li nekeʼxye ebʼ li junchʼol chirix junaq li naʼlebʼ. Jun eetalil, kixkʼulubʼa naq li Ralal ttenqʼanq re chi xyobʼtesinkil chixjunil li kʼaʼaq re ru (Prov. 8:27-29, 30, TNM; Col. 1:15, 16). Usta aʼan li Nimajwal Yos, naxkʼe bʼayaq li wankilal saʼ ruqʼebʼ li junchʼol. Jun eetalil, kixxaqabʼ li Jesús choʼq Awabʼej saʼ li Xʼawabʼejilal ut tixkʼe bʼayaq li wankilal saʼ ruqʼebʼ li 144,000 li teʼawabʼejinq rochbʼen li Jesús saʼ choxa (Luc. 12:32). Relik chi yaal, kixkawresi li Jesús choʼq Awabʼej ut choʼq Xyuwaʼil aj Tij (Heb. 5:8, 9). Joʼkan ajwiʼ, naxkawresihebʼ li teʼawabʼejinq rochbʼen li Jesús, abʼan moko tixkʼe ta li kʼanjel aʼin saʼ ruqʼebʼ ut chirix chik aʼan yooq xkʼaakʼalenkil chixjunil li teʼxbʼaanu. Kʼojkʼooq bʼan xchʼool chirixebʼ naq teʼxbʼaanu li rajom (Apoc. 5:10).
Naq naqakawresi ebʼ li junchʼol ut naqakanabʼ naq teʼxbʼaanu junaq li kʼanjel, yooko xkʼambʼal qe rikʼin li Jehobʼa. (Chaawil li raqal 6 ut 7). *
6, 7. Chanru naru nekeʼxkʼam rehebʼ rikʼin li qachoxahil Yuwaʼ li wankebʼ bʼayaq xwankil?
6 Wi li qachoxahil Yuwaʼ naxkʼe li wankilal saʼ ruqʼebʼ li junchʼol usta moko naʼajmank ta chiru naq ttenqʼaaq, kʼa put naq laaʼo inkʼaʼ tqabʼaanu aʼin? Chan raj ru teʼruuq xkʼambʼal re rikʼin li Jehobʼa ebʼ li nekeʼjolomink saʼ li junkabʼal ut ebʼ li cheekel winq? Tento teʼxkʼe li kʼanjel saʼ ruqʼebʼ li junchʼol ut moko yooqebʼ ta xkʼaakʼalenkil chixjunil li nekeʼxbʼaanu. Chi joʼkan, moko kaʼaj tawiʼ truhanq xbʼaanunkil chixjunil li kʼanjel, teʼxkawresi ajwiʼ ebʼ li junchʼol re naq inkʼaʼ teʼxuwaq chi xbʼaanunkil junaq li kʼanjel (Is. 41:10). Kʼaru chik teʼruuq xtzolbʼal rikʼin li Jehobʼa li wankebʼ bʼayaq xwankil?
7 Li Santil Hu naxkʼut naq li Jehobʼa naxkʼe saʼ ru li nekeʼxkʼoxla ebʼ li ánjel (1 Rey. 22:19-22). Chanru naru naq ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej teʼxkʼam rehebʼ rikʼin li Jehobʼa? Naq tixkʼe ribʼ chiruhebʼ, tento teʼxpatzʼ rehebʼ li ralal xkʼajol chan raj ru tbʼaanumanq junaq li kʼanjel. Wi naruhank, naru nekeʼxkʼulubʼa li nekeʼxye li alal kʼajolbʼej.
8. Chanru kixkʼutbʼesi li Jehobʼa li xkuyum rikʼin laj Abrahán ut li xSara?
8 Rikʼin li xkuyum, li Jehobʼa naxkʼutbʼesi ajwiʼ naq naxkubʼsi ribʼ. Jun eetalil, naxkʼutbʼesi naq wank xkuyum naq ebʼ laj kʼanjel chiru nekeʼxpatzʼ re kʼaʼut naq naxbʼaanu junaq li naʼlebʼ. Qajultikaq chanru naq kixkʼe xchʼool chi rabʼinkil laj Abrahán naq aʼan kixpatzʼ re kʼaʼut naq tixsach ru li tenamit Sodoma ut Gomorra (Gén. 18:22-33). Ut misach saʼ qachʼool chanru kinaʼlebʼak naq li xSara li rixaqil laj Abrahán kiseʼek saʼ xchʼool naq kirabʼi naq twanq jun xkʼuulaʼal saʼ xtiixilal. Inkʼaʼ kipoʼk chi moko kijosqʼoʼk rikʼin li xSara, kiroxloqʼi bʼan ru (Gén. 18:10-14).
9. Kʼaru naru nekeʼxtzol li naʼbʼej yuwaʼbʼej ut ebʼ li cheekel winq rikʼin li Jehobʼa?
9 Wi laaʼat naʼbʼej, yuwaʼbʼej malaj cheekel winq, kʼaru naru nakaatzol rikʼin li Jehobʼa? Kʼoxla chanru nakatnaʼlebʼak naq junaq li wank rubʼel aawankil naxwechʼ rix chanru nakaabʼaanu junaq li naʼlebʼ. Ma saʼ junpaat nakaaqʼus? Malaj nakaayal xtawbʼal ru li naxkʼoxla? Relik chi yaal, ebʼ li junkabʼal ut ebʼ li chʼuut nekeʼxtaw rusilal naq li nekeʼjolomink rehebʼ nekeʼxkʼam re rikʼin li Jehobʼa. Xqatzʼil rix li naxkʼut chiqu li kubʼsink ibʼ li naxyuʼami li Jehobʼa. Anaqwan qatzʼilaq rix wiibʼ oxibʼ li eetalil chirixebʼ li poyanam li natawmank resil saʼ li Santil Hu ut qilaq kʼaru tooruuq xtzolbʼal chirix li nokooruuk ut li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil.
KʼARU NAQATZOL RIKʼIN LAJ SAÚL, LAJ DANIEL UT LI JESÚS?
10. Chanru naxkʼe qe li Jehobʼa li chaabʼil naʼlebʼ?
10 Saʼ xkʼabʼaʼ naq li Jehobʼa aʼan «laj Tzolol» qe, kixkanabʼ saʼ li Raatin wiibʼ oxibʼ li eetalil li naru natenqʼank qe (Is. 30:20, 21). Naru naqakʼoxla rix li resil xyuʼam wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan li natawmank saʼ li Santil Hu li xeʼxkʼutbʼesi li chaabʼil naʼlebʼ li nawulak chiru li Yos, joʼ li kubʼsink ibʼ, ut li kikʼulmank rikʼinebʼ li inkʼaʼ xeʼxkʼutbʼesi li chaabʼil naʼlebʼ aʼin (Sal. 37:37; 1 Cor. 10:11).
11. Kʼaru naqatzol rikʼin laj Saúl?
11 Qakʼoxlaq rix li kikʼulmank rikʼin li awabʼej Saúl. Naq toj saaj chaq, chʼolchʼo chiru li naru ut li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil ut kirekʼa naq maakʼaʼ naʼok wiʼ, joʼkan naq kichʼaʼajkoʼk chiru xkʼulubʼankil junaq nimla kʼanjel (1 Sam. 9:21; 10:20-22). Abʼan, naq ak kixaqabʼaak chik choʼq awabʼej, kiqʼetqʼetoʼk ut kixbʼaanu ebʼ li kʼanjel li moko xkʼulubʼ ta. Saʼ jun kutan, kititzʼ chi roybʼeninkil li propeet Samuel. Moko kixkʼulubʼa ta li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil chi moko kixkʼojobʼ ta xchʼool naq li Jehobʼa tixtenqʼa li xtenamit, kimayejak chiru li Yos usta moko wank ta xleseens re xbʼaanunkil. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li Jehobʼa kirisi li rusilal saʼ xbʼeen laj Saúl ut chirix chik aʼan, kixmaqʼ chiru li xʼawabʼejilal (1 Sam. 13:8-14). Us raj naq tqatzol qanaʼlebʼ chirix li kikʼulmank rikʼin laj Saúl ut miqabʼaanu junaq li kʼanjel wi moko qakʼulubʼ ta.
12. Kʼaru li chaabʼil naʼlebʼ naqatzol rikʼin laj Daniel?
12 Jalan tzʼaqal kinaʼlebʼak li propeet Daniel chiru laj Saúl. Chiru chixjunil li xyuʼam, junelik kixkubʼsi ribʼ ut junelik kixsikʼ li xtenqʼ li Jehobʼa. Jun eetalil, naq li Yos kixtenqʼa laj Daniel chi xchʼolobʼankil xyaalal li xmatkʼ laj Nabucodonosor, laj Daniel maajunwa kixye naq xjunes ribʼ kixbʼaanu, kixye bʼan naq saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa kiruuk xchʼolobʼankil xyaalal li matkʼ (Dan. 2:26-28). Arin naqatzol naq, wi naqakʼe junaq li seeraqʼ ut nekeʼwulak chiru li hermaan malaj us nokooʼelk saʼ li xkʼanjel li Yos, junelik qayehaq naq xooruuk xbʼaanunkil saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Chʼolchʼooq chiqu naq wi li Jehobʼa inkʼaʼ nokooxtenqʼa, maakʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil (Filip. 4:13). Chi joʼkaʼin, yooqo ajwiʼ xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús. Qilaq kʼaʼut naqaye aweʼ.
13. Kʼaru naqatzol rikʼin li aatin li kixye li Jesús saʼ Juan 5:19, 30?
13 Usta li Jesús tzʼaqal re ru xyuʼam, junelik kixkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Jehobʼa (taayaabʼasi Juan 5:19, 30). Maajunwa kixyal xmaqʼbʼal li wankilal chiru li Xyuwaʼ. Saʼ Filipenses 2:6, TNM, naxye naq li Jesús «inkʼaʼ kixkʼoxla xkʼebʼal ribʼ choʼq reqaj li Yos chi moko xjuntaqʼeetankil ribʼ rikʼin». Chʼolchʼo chiru toj bʼar nawulak li xwankilal, naroxloqʼi li xwankilal li Xyuwaʼ ut chi anchal xchʼool naxkʼe ribʼ rubʼel roq rubʼel ruqʼ.
Li Jesús naxnaw chaq toj bʼar nawulak li xwankilal ut inkʼaʼ kixbʼaanu junaq li naʼlebʼ wi moko kʼebʼil ta saʼ ruqʼ. (Chaawil li raqal 14).
14. Chanru kinaʼlebʼak li Jesús naq keʼxtzʼaama chiru jun li naʼlebʼ li moko wank ta saʼ ruqʼ xbʼaanunkil?
14 Qajultikaq chanru kinaʼlebʼak li Jesús naq li xnaʼ laj Santiago ut laj Juan, kixtzʼaama chiru naq jun li xyum tkʼojlaaq saʼ li xnim ut jun saʼ li xtzʼe saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos. Inkʼaʼ kiwiibʼank xchʼool chi xyeebʼal naq kaʼajwiʼ li Xyuwaʼ yaal re ani aj e tixkʼe li maatan aʼin (Mat. 20:20-23). Chi joʼkan kixkʼutbʼesi naq naxnaw toj bʼar nawulak li xwankilal, chʼolchʼo chiru li naru ut li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil ut maajunwa kixbʼaanu junaq li naʼlebʼ wi moko kikʼeheʼk ta saʼ ruqʼ xbʼaan li Jehobʼa (Juan 12:49). Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin?
Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li kubʼsink ibʼ li kixyuʼami li Jesús? (Chaawil li raqal 15 ut 16). *
15, 16. Chanru tooruuq xyuʼaminkil li taql li natawmank saʼ 1 Corintios 4:6?
15 Naqakʼam qe rikʼin li Jesús naq naqapaabʼ li taql li natawmank saʼ 1 Corintios 4:6: «Meeqʼax ru li ak tzʼiibʼanbʼil». Joʼkan bʼiʼ, naq junaq kristiʼaan tixpatzʼ xnaʼlebʼ chiqu, miqaye re, naq tixbʼaanu junaq li naʼlebʼ joʼ tqabʼaanu raj laaʼo chi moko tqaye re li nachalk xbʼeenwa saʼ li qachʼool wi inkʼaʼ xqakʼoxla rix chiʼus. Qakʼutaq bʼan chiru li naʼlebʼ li natawmank saʼ li Santil Hu ut saʼebʼ li qatasal hu. Chi joʼkan tqakʼutbʼesi naq naqakubʼsi qibʼ, xbʼaan naq naqataw ru naq li xninqal ru xkʼaʼuxl li Jehobʼa qʼaxal chaabʼil chik chiru junaq li naʼlebʼ li tqakʼe laaʼo (Apoc. 15:3, 4).
16 Joʼ naqakʼe reetal, naqakʼe xloqʼal li Jehobʼa wi naqakubʼsi qibʼ. Anaqwan tqil naq li chaabʼil naʼlebʼ aweʼ nokooxtenqʼa ajwiʼ chi xtawbʼal li sahil chʼoolejil ut chi xkʼambʼal qibʼ saʼ usilal rikʼinebʼ li junchʼol.
LI RUSILAL LI NAQATAW NAQ NAQAKUBʼSI QIBʼ
17. Kʼaʼut naq sahebʼ saʼ xchʼool ebʼ li kristiʼaan li nekeʼxkubʼsi ribʼ ut chʼolchʼo chiruhebʼ li nekeʼruuk ut li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil?
17 Wi naqakubʼsi qibʼ ut chʼolchʼo chiqu li nokooruuk ut li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil, naru naqataw li sahil chʼoolejil. Kʼaʼut? Xbʼaan naq wi chʼolchʼo chiqu li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil, oxloqʼaq chiqu li tenqʼ li teʼxyeechiʼi qe. Qajultikaq li kutan naq li Jesús kixkʼirtasi li lajeebʼ chi winq li saqlep rixebʼ. Jun ajwiʼ kisutqʼiik chaq chi xbʼanyoxinkil re li Jesús naq xkʼirtasiik xbʼaan. Li winq aʼin naxnaw naq maajunwa raj xkʼiraak yal chi joʼkaʼan, joʼkan naq kiʼalaak saʼ xchʼool xbʼanyoxinkil re li Jesús ut kixkʼe xloqʼal li Yos (Luc. 17:11-19).
18. Chanru nokooxtenqʼa li kubʼsink ibʼ ut naq chʼolchʼooq chiqu li nokooruuk ut li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil chi xkʼambʼal qibʼ saʼ usilal rikʼinebʼ li junchʼol? (Romanos 12:10).
18 Li nakʼulmank rikʼinebʼ li poyanam li nekeʼxkubʼsi ribʼ ut chʼolchʼo chiruhebʼ li nekeʼruuk ut li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil aʼan naq nekeʼxkʼam ribʼ saʼ usilal rikʼinebʼ li junchʼol ut nekeʼwank saʼ tzʼaqal amiiwil. Kʼaʼut? Xbʼaan naq inkʼaʼ nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ xkʼulubʼankil naq ebʼ li junchʼol chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ ut kʼojkʼo xchʼool chirixebʼ. Joʼkan ajwiʼ, nekeʼsahoʼk saʼ xchʼool naq ebʼ li junchʼol us nekeʼelk saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa ut nekeʼxwaklesi ut nekeʼxkʼe xsahilebʼ xchʼool (taayaabʼasi Romanos 12:10).
19. Bʼar wank li xyaalal re naq inkʼaʼ tqanimobʼresi qibʼ?
19 Abʼanan, li nekeʼxnimobʼresi xwankil, qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ xwaklesinkilebʼ xchʼool li junchʼol xbʼaan naq nekeʼraj naq ebʼ aʼan teʼnimaaq ruhebʼ. Nekeʼxjuntaqʼeeta ribʼ rikʼinebʼ li junchʼol ut nekeʼraj xqʼaxbʼal ruhebʼ. Inkʼaʼ nekeʼraj xkawresinkilebʼ li junchʼol chi moko nekeʼraj xkʼebʼal li wankilal saʼ ruqʼebʼ, ebʼ aʼan nekeʼxbʼaanu chixjunil xbʼaan naq nekeʼxkʼoxla naq kaʼajwiʼ chi joʼkan us naʼelk junaq li naʼlebʼ, malaj; nekeʼxbʼaanu joʼ chanru nawulak chiruhebʼ. Joʼkan ajwiʼ, nekeʼtʼaneʼk saʼ li atawank ut li kaqalink (Gál. 5:26). Ut nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ xsikʼbʼal ebʼ li ramiiw. Joʼkan bʼiʼ, wi naqakʼe reetal naq naqanimobʼresi bʼayaq qibʼ, qatzʼaamaq li xtenqʼ li Jehobʼa re naq tooruuq chi xʼakʼobʼresinkil li qakʼaʼuxl ut chi joʼkan inkʼaʼ txeʼinq saʼ li qachʼool li yibʼ aj naʼlebʼ aweʼ (Rom. 12:2).
20. Kʼaʼut naq tento tqakubʼsi qibʼ ut chʼolchʼooq chiqu li nokooruuk ut li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil?
20 Qʼaxal oxloqʼ chiqu naq li Jehobʼa naxyuʼami li kubʼsink ibʼ. Naqil li chaabʼil naʼlebʼ aʼin rikʼin chanru naril ebʼ laj kʼanjel chiru ut naqaj xkʼambʼal qe rikʼin. Joʼkan ajwiʼ, naqaj xkʼambʼal qe rikʼinebʼ li kristiʼaan li natawmank resil saʼ li Santil Hu li xeʼxkubʼsi xwankil chiru li Yos. Miqakanabʼ xkʼebʼal re li Jehobʼa li loqʼal ut li loqʼonink joʼ xkʼulubʼ (Apoc. 4:11). Chi joʼkan, tooruuq ajwiʼ chi wank saʼ amiiwil rikʼin li qachoxahil Yuwaʼ chi junelik, xbʼaan naq naxrahebʼ li nekeʼxkubʼsi ribʼ ut chʼolchʼo chiruhebʼ li nekeʼruuk ut li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil.
BʼICH 123 Seamos leales y sumisos al orden teocrático
^ párr. 5 Li kristiʼaan li naxkubʼsi ribʼ naxtoqʼobʼa ruhebʼ li junchʼol. Joʼkan naq naru naqaye naq li Jehobʼa naxkubʼsi ribʼ. Saʼ li tzolom aweʼ tqil chanru nokooxtenqʼa li eetalil li naxkʼe qe re naq tqakubʼsi qibʼ. Tqil ajwiʼ kʼaru naxkʼut chiqu li eetalil li kixkanabʼ li awabʼej Saúl, li propeet Daniel ut li Jesús chirix li nokooruuk ut li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil.
^ párr. 58 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Jun li cheekel winq naxkʼe xhoonal chi xkʼutbʼal chiru jun li hermaan li toj saaj chanru roksinkil li reetalil ebʼ li teep bʼarwiʼ napuktesink li chʼuut. Moqon, inkʼaʼ naxkʼaakʼale chixjunil li naxbʼaanu li hermaan, naxkanabʼ bʼan chi kʼanjelak xjunes.
^ párr. 62 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Jun li hermaan naxpatzʼ re jun li cheekel winq ma us raj naq tixkʼulubʼa xik saʼ jun li sumlajik li t-uxmanq saʼ jun li iklees. Li cheekel winq inkʼaʼ naxye re li naxkʼoxla chirix aʼin, naxkʼut bʼan chiru li naxye li Santil Hu chirix li naʼlebʼ aweʼ.
