Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 33

Ewudwazo Ne Maa Yɛnwu Nyamenle Ɛlɔlɛ, Ye Nrɛlɛbɛ Nee Ye Abotane

Ewudwazo Ne Maa Yɛnwu Nyamenle Ɛlɔlɛ, Ye Nrɛlɛbɛ Nee Ye Abotane

‘Bɛbadwazo mowuamra bɛavi ewule nu.’​—GYI. 24:15.

EDWƐNE 151 Ɔbavɛlɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Duzu ati a Gyihova bɔle ngoane a?

MEKƐ bie, ɛnee Gyihova angomekye a wɔ ɛkɛ a. Noko ɛnee ɔ nwo ɛnyɛ ye koonwu. Ɛnee debie biala ɛngyia ye. Noko ɛnee Nyamenle kulo kɛ awie mɔ noko tɛnla ngoane nu na bɛ nye die. Ɔti, ɛlɔlɛ hanle ye maanle ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔbɔ ninyɛne.​—Edw. 36:9; 1 Dwɔn 4:19.

2. Kɛzi Gyisɛse nee anwumabɔvolɛ ne mɔ dele nganeɛ wɔ ninyɛne mɔɔ Gyihova ɛbɔ la anwo ɛ?

2 Gyihova limoale bɔle awie mɔɔ ɔ nee ye bayɛ gyima la. Akee ɔluale ye belamunli Ralɛ ne anwo zo ɔbɔle “debie biala” mɔɔ sunsum nu abɔdeɛ mɔɔ bɛze nrɛlɛbɛ la mgbe dɔɔnwo boka nwo la. (Kɔl. 1:16) Gyisɛse anye liele nwolɛ adenle mɔɔ ɔnyianle ɔ nee ɔ Ze yɛle gyima la anwo. (Mrɛ. 8:30) Na anwumabɔvolɛma ne mɔɔ le Nyamenle amra la noko anye liele kpalɛ. Mɔɔ Gyihova nee Gyisɛse, ye Gyimayɛvo Mɔɔ Ɛbe ɛlɛbɔ anwuma nee aze la ɛnee bɛwɔ ɛkɛ. Kɛzi anwumabɔvolɛ ne mɔ dele nganeɛ ɛ? ‘Bɛbɔle bɛ sa nu bɛdeɛdeanle nu’ wɔ mekɛ mɔɔ bɛbɔ azɛlɛ ne la, na ɔkɛyɛ kɛ bɛhɔle zo bɛyɛle zɔ wɔ mekɛ mɔɔ ɔlɛbɔ ninyɛne mɔɔ ɛha, titili alesama la. (Dwobu 38:7; Mrɛ. 8:31) Abɔdeɛ ɛhye mɔ anu ko biala maa yɛnwu Gyihova ɛlɔlɛ nee ye nrɛlɛbɛ.​—Edw. 104:24; Wlo. 1:20.

3. Kɛ mɔɔ 1 Kɔlentema 15:21, 22 kile la, nwolɛ adenle boni a Gyisɛse ɛkpɔnedeɛ ne ɛmaa yɛnyia a?

3 Ɛnee Gyihova bodane a le kɛ alesama abusua ne badɛnla ngoane nu dahuu wɔ azɛlɛ kɛnlɛma mɔɔ yebɔ la azo. Noko mɔɔ Adam nee Yive dele atua tiale bɛ ɛlɔlɛ Selɛ ne la, ɛtane nee ewule nyianle bɛ nee bɛ bo zo amra anwo zo tumi. (Wlo. 5:12) Duzu a Gyihova yɛle ye wɔ nwo a? Ɛkɛ ne ala, ɔhilele kɛzi ɔbalie alesama la. (Gyn. 3:15) Gyihova bɔle ɛwɔkɛ kɛ, ɔbava ɔ Ra Gyisɛse yeabɔ afɔle amaa bɛalie Adam nee Yive abozoamra bɛavi ɛtane nee ewule nu. Yemɔti, ɛnee awie ko biala bahola akpa kɛ ɔsonle Ye amaa yeanyia dahuu ngoane.​—Dwɔn 3:16; Wlo. 6:23; kenga 1 Kɔlentema 15:21, 22.

4. Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

4 Ɛwɔkɛ mɔɔ Nyamenle ɛbɔ kɛ ɔbadwazo mowuamra la maa kpuya dɔɔnwo ba yɛ adwenle nu. Kɛ neazo la, kɛzi ewudwazo ne bahɔ ye ɛ? Saa bɛdwazo yɛ alɔvolɛ a, asoo yɛbanwu bɛ? Adenle boni azo a ewudwazo ne bamaa yɛ nye alie a? Na saa yɛdwenledwenle ewudwazo ne anwo a, kɛzi ɔbamaa anyezɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa Gyihova ɛlɔlɛ ne, ye nrɛlɛbɛ nee ye abotane ne la ayɛ kpole ɛ? Bɛmaa yɛzuzu kpuya ɛhye mɔ ko biala anwo.

KƐZI EWUDWAZO NE BAHƆ YE Ɛ?

5. Duzu ati a yɛbahola yɛaha kɛ bɛbava ngyehyɛleɛ bɛayɛ gyima wɔ mekɛ mɔɔ bɛdwazo mowuamra la ɛ?

5 Yɛbahola yɛaha kɛ, saa Gyihova dua ɔ Ra ne anwo zo yeadwazo mowuamra a, ɔnrɛdwazo bɛ muala ɔnrɛbɔ nu kenle ko. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ saa bɛdwazo menli dɔɔnwo ne bɛbɔ nu a, bie a ɔbava basabasayɛlɛ yeara. Yɛɛ Gyihova fa ngyehyɛleɛ yɛ gyima, na ɔnyɛ ninyɛne basabasa. Ɔze kɛ amaa anzodwolɛ ahɔ zo la, ɔwɔ kɛ bɛfa ngyehyɛleɛ bɛyɛ gyima. (1 Kɔl. 14:33) Gyihova Nyamenle vale nrɛlɛbɛ nee abotane yɛle gyima wɔ mekɛ mɔɔ ɔ nee Gyisɛse siezie azɛlɛ ne ngyikyi ngyikyi la. Ɛhye anzi kolaa na bɛabɔ alesama. Gyisɛse noko bala zɔhane subane ne ali wɔ mekɛ mɔɔ ɔ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛbanyia bɛ ti wɔ Amagɛdɔn ɛlɛsiezie azɛlɛ ne amaa bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ wɔ ye Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu la.

Bɛdabɛ mɔɔ bɛbanyia bɛ ti wɔ Amagɛdɔn la bahilehile bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la Nyamenle Belemgbunlililɛ ne nee mɔɔ Gyihova kpondɛ avi bɛ ɛkɛ la anwo debie (Nea ɛdendɛkpunli 6) *

6. Kɛ mɔɔ Gyima ne 24:15 kile la, nwane mɔ a boka bɛdabɛ mɔɔ Gyihova badwazo bɛ la anwo a?

6 Mɔɔ hyia kpalɛ la, menli mɔɔ banyia bɛ ti wɔ Amagɛdɔn la ɔwɔ kɛ kilehile bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la Nyamenle Belemgbunlililɛ ne nee mɔɔ Gyihova kpondɛ avi bɛ ɛkɛ la anwo debie. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ menli dɔɔnwo mɔɔ bɛbadwazo bɛ la boka “bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema” la anwo. (Kenga Gyima ne 24:15.) Ɔbahyia kɛ bɛyɛ nzenzaleɛ dɔɔnwo kolaa na bɛanyia Kelaese ɛkpɔnedeɛ ne azo nvasoɛ. Nea gyima ɛsesebɛ mɔɔ ɔbahyia kɛ bɛyɛ kolaa na bɛahilehile menli ɛhye mɔ mɔɔ bɛnlɛ Gyihova anwo nrɛlɛbɛ la Nyamenle anwo nɔhalɛ ne a. Asoo bɛ nee bɛ nuhua ko biala bazukoa Baebolo ne kɛ mɔɔ yɛyɛ ye ɛnɛ la ɔ? Asoo bɛbahyɛ fofolɛma ɛhye mɔ bɛagua asafo ne mɔ anu na bɛatete bɛ bɛamaa bɛ nee menli mɔɔ bɛbadwazo bɛ nzinlii la azukoa debie ɔ? Ɔdwu zo a yɛbanwu ye. Noko yɛze kɛ, ɔkadwu Kelaese Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne awieleɛ la, “Gyihova anwo nrɛlɛbɛ bayi azɛlɛ ye tɛkɛɛ.” (Aye. 11:9) Mekɛ zɔhane, yɛnrɛnyia alagye fee, noko yɛ nye balie.

7. Duzu ati a Nyamenle menli banyia anwunvɔnezelɛ subane wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛkilehile bɛdabɛ mɔɔ bɛdwazo bɛ la ɛ?

7 Wɔ Kelaese Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu, ɔbahyia kɛ Gyihova amra kɔsɔɔti mɔɔ bɛwɔ azɛlɛ ne azo la yɛ nzenzaleɛ amaa bɛazɔ ɔ nye. Yemɔti, bɛ muala bɛbanyia anwunvɔnezelɛ subane na bɛaboa bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la amaa bɛakpo subane ɛtane biala na bɛava Gyihova ngyinlazo bɛabɔ bɛ ɛbɛla. (1 Pita 3:8) Ɔda ali kɛ ɛhye bamaa bɛabikye Gyihova menli mɔɔ bɛbɛlɛ bɛ nwo aze mɔɔ “[bɛlɛyɛ] bɛ ngoanelielɛ nwo gyima” la.​—Fel. 2:12.

ASOO YƐBAHOLA YƐANWU BƐDABƐ MƆƆ BƐBADWAZO BƐ LA?

8. Duzu ati a yɛbahola yɛaha kɛ menli mɔɔ bahɔyia bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la banwu bɛ alɔvolɛ a?

8 Ndelebɛbo bie mɔ ati, yɛbahola yɛaha kɛ, menli mɔɔ bahɔyia bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la banwu bɛ alɔvolɛ. Kɛ neazo la, saa ɛnea ewudwazo mɔɔ hɔle zo wɔ Baebolo ne anu la a, ɔzɔho kɛ Gyihova bazia abɔ menli ne bieko amaa kɛzi ɛnee bɛde, kɛzi bɛtendɛ nee kɛzi bɛdwenle la ayɛ kɛ mɔɔ ɛnee ɔde kolaa na bɛawu la. Kakye kɛ, Gyisɛse vale ewule totole nafelɛ nwo yɛɛ ɔvale ewudwazo ɔtotole awie mɔɔ yela mɔɔ bɛtunwue ye la anwo. (Mat. 9:18, 24; Dwɔn 11:11-13) Saa awie da na ɔdwazo a, kɛzi ɛnee ɔ nyunlu maanle ne de nee kɛzi ɔtendɛ la, zɔhane ala a ɔde a, yɛɛ ye adwenle ɛngakyi. Fa Lazalɛse edwɛkɛ ne kɛ neazo. Ɔwule la ɔlile kenle nna, yemɔti ɛnee ye sonlabaka ne ɛbɔ ɔ bo kɛ ɔsɛkye. Noko, mɔɔ Gyisɛse dwazole ye la, ɔ mediema ne mɔ nwunle kɛ ɔdaye ɔ, yɛɛ Lazalɛse noko hakyele bɛ.​—Dwɔn 11:38-44; 12:1, 2.

9. Duzu ati a menli mɔɔ bɛbadwazo bɛ la ɛnrɛnyia adwenle nee sonlabaka mɔɔ di munli la ɛkɛ ne ala ɛ?

9 Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ, wɔ Kelaese tumililɛ ne abo, awie biala ɛnrɛha kɛ: “Me nwo ɛdo me.” (Aye. 33:24; Wlo. 6:7) Yemɔti, bɛbabɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la fofolɛ mɔɔ bɛlɛ kpɔkɛdelɛ kpalɛ. Noko, tɛ ɛkɛ ne ala a bɛbali munli a. Ɔluakɛ, saa bɛdi munli a, bɛ alɔvolɛ ɛnrɛnwu bɛ. Ɔzɔho kɛ, alesama kɔsɔɔti bali munli ngyikyi ngyikyi wɔ Kelaese Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu. Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anzi yɛɛ Gyisɛse bava Belemgbunlililɛ ne azia amaa ɔ Ze a. Ɔkadwu mekɛ zɔhane la, ɛnee Belemgbunlililɛ ne ɛyɛ ye gyima ɛwie na alesama ɛli munli bɔkɔɔ.​—1 Kɔl. 15:24-28; Yek. 20:1-3.

ADENLE BONI AZO A EWUDWAZO NE BAMAA YƐ NYE ALIE A?

10. Kɛzi ewudwazo ne baha wɔ ɛ?

10 Saa ɛyia wɔ alɔvolɛ mɔɔ bɛdwazo bɛ la a, nea kɛzi ɔbamaa ɛ nye alie la! Asoo kɛzi ɛ nye balie la bamaa wɔazele anzɛɛ wɔazu? Asoo ɔbamaa wɔado ayɛlɛyelɛ edwɛne wɔamaa Gyihova ɔ? Yɛze kɛ yɛbanyia ɛlɔlɛ kpole yɛamaa yɛ ɛlɔlɛ Selɛ ne nee ɔ Ra ne mɔɔ ɔnle angomedi la ɔlua yɛ alɔvolɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la ati.

11. Kɛ mɔɔ Dwɔn 5:28, 29 ka la, duzu a menli mɔɔ bɛbava Nyamenle tenlene ngyinlazo ne mɔ bɛabɔ bɛ ɛbɛla la banyia a?

11 Nea kɛzi bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ anye balie wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛye subane dɛba ne bɛagua na bɛava Nyamenle tenlene ngyinlazo ne bɛabɔ bɛ ɛbɛla la. Menli mɔɔ bɛbayɛ nzenzaleɛ ɛhye la badɛnla aze dahuu wɔ Paladaese. Noko bɛnrɛmaa menli mɔɔ bɛbade atua bɛatia Nyamenle la ɛnrɛdɛnla Paladaese.​—Aye. 65:20; kenga Dwɔn 5:28, 29.

12. Kɛzi Gyihova bayila menli kɔsɔɔti mɔɔ wɔ azɛlɛ ne azo la ɛ?

12 Wɔ Belemgbunlililɛ ne tumililɛ bo, Nyamenle menli kɔsɔɔti banwu kɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mrɛlɛbulɛ 10:22 la le nɔhalɛ. Ɔka kɛ: “Gyihova nyilalɛ a maa sonla nyia ɔ nwo a, na Ɔnva nyanelilɛ biala ɔmboka nwo.” Mekɛ mɔɔ Gyihova sunsum ne ɛlɛyɛ gyima wɔ Nyamenle menli ne anwo zo la, bɛbanyia bɛ nwo wɔ sunsum nu, kile kɛ, ngyikyi ngyikyi bɛbayɛ kɛ Kelaese na bɛali munli. (Dwɔn 13:15-17; Ɛfɛ. 4:23, 24) Bɛbanyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ na bɛayɛ menli mgbalɛ alehyenlɛ biala. Nea kɛzi ɛbɛlabɔlɛ bayɛ anyelielɛ wɔ mekɛ zɔhane a! (Dwobu 33:25) Noko, kɛzi ewudwazo ne mɔɔ ɛbadwenledwenle nwolɛ la baboa wɔ ɛnɛ ɛ?

KILE GYIHOVA ƐLƆLƐ NE ANWO ANYEZƆLƐ

13. Kɛ mɔɔ Edwɛne 139:1-4 kile la, kɛzi ewudwazo ne maa yɛnwu kɛ Gyihova ze yɛ kpalɛ ɛ?

13 Kɛ mɔɔ yɛlimoa yɛnwu ye la, saa Gyihova ɛlɛdwazo mowuamra a, ɔbamaa bɛahakye na bɛayɛ bɛ ninyɛne kɛ mɔɔ ɛnee ɔde kolaa na bɛawu la. Dwenle mɔɔ ɛhye kile la anwo nea. Gyihova kulo wɔ kpalɛ, yemɔti ɔlɛyɛ kɛzi ɛdwenle, ɛte nganeɛ, kɛzi ɛtendɛ na ɛyɛ wɔ ninyɛne la nzonlɛ. Yemɔti saa ɔlɛdwazo wɔ a, ɔnrɛyɛ se kɛ ɔbamaa ɛ sa aha ninyɛne ɛhye mɔ amuala bieko. Ɛnee Belemgbunli Devidi ze kɛzi Gyihova anye die yɛ nuhua ko biala anwo la. (Kenga Edwɛne 139:1-4.) Saa yɛnwu kɛzi Gyihova ze yɛ kpalɛ la a, kɛzi ɔka yɛ kɛkala ɛ?

14. Saa yɛdwenledwenle kɛzi Gyihova ze yɛ la anwo a, kɛzi ɔwɔ kɛ ɔka yɛ ɛ?

14 Saa yɛdwenledwenle kɛzi Gyihova ze yɛ la anwo a, ɔnle kɛ yɛmaa yɛ ahonle tu. Duzu ati ɔ? Kakye kɛ Gyihova dwenle yɛ nwo kpalɛ. Ɔnwu yɛ nuhua ko biala kɛ ɔsonle bolɛ. Ɔkakye kɛzi tɛnlabelɛ mɔɔ yɛhɔ nu ɛha yɛ ɛbɛlabɔlɛ la. Nea kɛzi ɛhye kyekye yɛ rɛle a! Ɔnle kɛ yɛte nganeɛ kɛ yeha yɛ ngome. Gyihova nee yɛ lua mekɛ biala, na ɔlɛkpondɛ ndenle yealua zo yeaboa yɛ.​—2 Ek. 16:9.

KILE GYIHOVA NRƐLƐBƐ NE ANWO ANYEZƆLƐ

15. Kɛzi ewudwazo ne maa yɛnwu kɛ Gyihova ze nrɛlɛbɛ ɛ?

15 Ewule mɔɔ bɛfa bɛnwunlonwunla la le akodeɛ mɔɔ tumi wɔ nu. Menli mɔɔ wɔ Seetan tumi bo la fa di gyima maa awie mɔ ye bɛ gɔnwo mɔ maa anzɛɛ bɛgyakyi bɛ diedi nu. Noko ɛnwunlonwunlanlɛ ɛhye ɛnyɛ yɛ ɛhwee. Yɛze kɛ saa yɛ agbɔvolɛ ku yɛ a, Gyihova badwazo yɛ. (Yek. 2:10) Yɛlɛ anwodozo kɛ debie biala mɔɔ bɛbayɛ la ɛnrɛhola ɛnrɛhwe yɛ ɛnrɛvi Gyihova anwo. (Wlo. 8:35-39) Nea kɛzi Gyihova ɛla ye nrɛlɛbɛ ne ali ɔlua ewudwazo nwo anyelazo ne mɔɔ yemaa yɛnyia la azo a! Ɔlua zo, saa menli mɔɔ gyi Seetan anzi la fa ewule nwunlonwunla yɛ a, yɛnzulo yɛɛ yɛnyia akɛnrasesebɛ yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova.

Asoo yɛ kpɔkɛzilɛ kile kɛ yɛdie ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ kɛ ɔbali yɛ ngyianlɛ nwo gyima la yɛdi? (Nea ɛdendɛkpunli 16) *

16. Kpuya boni mɔ a ɔwɔ kɛ ɛbiza ɛ nwo a, na kɛzi mualɛ ne bamaa wɔanwu kɛ ɛlɛ Gyihova anu anwodozo ɛ?

16 Saa Gyihova agbɔvolɛ fa ewule nwunlonwunla wɔ a, asoo ɛbahola wɔava wɔ ngoane wɔabɔ afɔle wɔamaa Gyihova? Kɛ ɔkɛyɛ na wɔanwu kɛ ɛbahola ɛ? Adenle ko a le kɛ ɛbabiza ɛ nwo kɛ, ‘Asoo kpɔkɛ mɔɔ mesi ye alehyenlɛ biala la da ye ali kɛ melɛ Gyihova anu anwodozo?’ (Luku 16:10) Kpuya bieko a le kɛ, ‘Asoo me ɛbɛlabɔlɛ kile kɛ melɛ anwodozo wɔ ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ kɛ saa mefa ye Belemgbunlililɛ ne medimoa a, ɔbanlea me la anu ɔ?’ (Mat. 6:31-33) Saa ɛkola ɛbua kpuya ɛhye mɔ kɛ ɛhɛe a, ɛnee ɔkile kɛ ɛlɛ Gyihova anu anwodozo, na ɛlɛsiezie ɛ nwo wɔamaa sɔnea mɔɔ la ɛ nyunlu la.​—Mrɛ. 3:5, 6.

KILE GYIHOVA ABOTANE NE ANWO ANYEZƆLƐ

17. (a) Kɛzi ewudwazo ne maa yɛnwu kɛ Gyihova lɛ abotane ɛ? (b) Kɛzi yɛbahola yɛahile Gyihova abotane ne anwo anyezɔlɛ ɛ?

17 Gyihova lɛ mekɛ titili bie wɔ ye adwenle nu mɔɔ ɔbava yeazɛkye ewiade ɛtane ɛhye a. (Mat. 24:36) Ɔnrɛpele ɔ nwo ɔnrɛyɛ ninyɛne. Ɔ nye die nwo kpalɛ kɛ ɔbadwazo menli mɔɔ ɛwu la, noko yezi abotane. (Dwobu 14:14, 15) Ɔlɛkendɛ mekɛ kpalɛ mɔɔ ɔbadwazo bɛ yeara ngoane nu la. (Dwɔn 5:28) Yɛlɛ ndelebɛbo kpalɛ mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ yɛkile Gyihova abotane ne anwo anyezɔlɛ a. Dwenle nwo nea: Ɔlua Gyihova abotane ne ati, menli dɔɔnwo mɔɔ yɛboka nwo la ɛnyia adenle ‘ɛnlu bɛ nwo.’ (2 Pita 3:9) Gyihova kulo kɛ menli dɔɔnwo kpalɛ nyia dahuu ngoane. Yemɔti bɛmaa yɛhile ye abotane ne anwo anyezɔlɛ. Kɛzi? Ɔlua mɔdenlebɔlɛ mɔɔ yɛbava yɛakpondɛ “bɛdabɛ mɔɔ bɛ subane kile kɛ bɛfɛta dahuu ngoane la” na yɛaboa bɛ yɛamaa bɛahulo Gyihova na bɛazonle ye la azo. (Gyi. 13:48) Saa bɛyɛ zɔ a, bɛbanyia Gyihova abotane ne azo nvasoɛ kɛ yɛdayɛ la.

18. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnyia awie mɔ anwo abotane a?

18 Gyihova banyia abotane ahendɛ kɔkpula kɛ yɛbali munli wɔ ɛvolɛ apenle ko ne awieleɛ la. Kɔkpula zɔhane mekɛ ne, Gyihova lɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbava yɛ ɛtane yeahyɛ yɛ. Yemɔti ɔwɔ kɛ yɛdayɛ noko yɛkpondɛ ninyɛne mgbalɛ mɔɔ wɔ awie mɔ anu la na yɛnyia bɛ nwo abotane. Suzu adiema raalɛ bie mɔɔ adwenleadwenle mɔɔ anu yɛ se dɔle ɔ hu anwo na ɔti ɔgyakyile debiezukoalɛ ɛhɔlɛ la neazo ne anwo. Ɔka kɛ: “Ɛnee ɔyɛ nyane kpalɛ. Yɛ abusua asetɛnla hakyile arɛlevilɛ nu.” Noko wɔ ɔ muala anu, yelɛ ɛhye mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la nyianle ɔ hu anwo abotane. Ɔvale ɔ nwo ɔdole Gyihova anwo zo, yeammaa ɔ sa nu ando. Ɔbule ɔ nye ɔguale ngyegyelɛ ne azo na ɔvale ye adwenle ɔziele ninyɛne mgbalɛ mɔɔ wɔ ɔ hu anwo la azo kɛ mɔɔ Gyihova yɛ ye la. Ɔka kɛ: “Me hu lɛ subane mgbalɛ dɔɔnwo, na ɔlɛbɔ mɔdenle kɛ ɔbali tɛnlabelɛ ne anwo gyima ngyikyi ngyikyi.” Nea kɛzi nwolɛ hyia kɛ yɛbanyia yɛ abusua anzɛɛ asafo ne anu amra mɔɔ ɛlɛbɔ mɔdenle ali ngyegyelɛ bie mɔ anwo gyima la anwo abotane a!

19. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbayɛ a?

19 Gyisɛse nee anwumabɔvolɛ ne mɔ anye liele wɔ mekɛ mɔɔ bɛbɔle azɛlɛ ne la. Noko nea kɛzi bɛ nye balie wɔ mekɛ mɔɔ bɛbanwu kɛ menli mɔɔ wɔ azɛlɛ ne azo amuala la ɛli munli na bɛlɛfi ɛlɔlɛ nu bɛazonle Gyihova la. Nea kɛzi menli mɔɔ bɛva bɛ bɛvi azɛlɛ ye azo bɛhɔ anwuma kɛ bɛ nee Gyisɛse kali tumi la anye balie wɔ mekɛ mɔɔ bɛbanwu kɛ alesama ɛlɛnyia bɛ gyima ne azo nvasoɛ la. (Yek. 4:4, 9-11; 5:9, 10) Nea kɛzi ɛbɛlabɔlɛ bayɛ wɔ mekɛ mɔɔ nyane, anwodolɛ nee ewule mɔɔ maa yɛsu la bavi ɛkɛ na anyelielɛ ngome amaa monle agua yɛ la. (Yek. 21:4) Kɔkpula kɛ mekɛ zɔhane bara la, bɔ kpɔkɛ kɛ ɛbazukoa wɔ ɛlɔlɛ Selɛ ne mɔɔ ze nrɛlɛbɛ na ɔlɛ abotane la. Saa ɛyɛ zɔ a, ɛ nye balie dahuu ɔnva nwo sɔnea biala mɔɔ ɛbayia la. (Gye. 1:2-4) Nea kɛzi ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ kɛ ‘bɛbadwazo mowuamra bɛavi ewule nu’ la maa yɛ nye die a!​—Gyi. 24:15.

EDWƐNE 141 Ngoane Yɛ Nwanwane

^ ɛden. 5 Gyihova le Selɛ mɔɔ ɔlɛ ɛlɔlɛ, ɔze nrɛlɛbɛ yɛɛ ɔlɛ abotane. Yɛnwu subane ɛhye mɔ wɔ ninyɛne kɔsɔɔti mɔɔ yebɔ yɛɛ bodane mɔɔ ɔlɛ kɛ ɔbadwazo mowuamra yeara ngoane nu bieko la anu. Edwɛkɛ ɛhye babua ewudwazo ne anwo kpuya bie mɔ mɔɔ ba yɛ adwenle nu la yɛɛ ɔbahile kɛzi yɛbahile Gyihova ɛlɔlɛ, ye nrɛlɛbɛ yɛɛ ye abotane ne anwo anyezɔlɛ la.

^ ɛden. 59 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Bɛdwazo nrenyia bie mɔɔ vi dɛba ne America na ɔwule la ɛvolɛ ɛya dɔɔnwo ɛpɛ nu la wɔ Kelaese Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu. Adiema nrenyia bie mɔɔ nyianle ɔ ti wɔ Amagɛdɔn la ɛlɛfa anyelielɛ ahilehile nrenyia ne mɔɔ bɛdwazo ye la mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ amaa yeanyia Kelaese ɛkpɔnedeɛ ne azo nvasoɛ la.

^ ɛden. 61 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema nrenyia bie ɛlɛka ahile ye gyimamenle kɛ, tɛ kenle ne amuala a ɔbanyia mekɛ yeayɛ gyima nɔsolɛ nu a. Ɔkile nu kɛ, yeva mekɛ ɛhye mɔ yezie ɛkɛ mɔɔ ɔbava yeayɛ ninyɛne mɔɔ fale Gyihova ɛzonlenlɛ nwo la. Noko saa bɛhyia ɔ nwo wɔ mekɛ gyɛne nu a, ɔlɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbara.