1. Lande na kakatonge Jehowa lɔsɛnɔ?

L’ETENA kɛmɔtshi Jehowa aki ndamɛ. Koko nde kondjaoka opoko. Nde akayakotsha lo toho tshɛ. Koko, Nzambi akalange di’anto ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. L’ɔtɛ wa ngandji, Jehowa akatatɛ ntonga.​—Os. 36:9; 1 Jni. 4:19.

2. Ngande wakayaoke Yeso ndo andjelo lo dikambo d’elimu wa etongelo wa Jehowa?

² Ntondotondo, Jehowa akatonge Ɔnande Yeso. Oma laasɔ, lo tshimbo y’Ɔnande la ntondo ɔsɔ “mbakatongama diangɔ dikina tshɛ,” mbidja ndo miliyɔ ya ditongami dikina dia lo nyuma diele la timba. (Kɔl. 1:16) Yeso akangɛnangɛna diaaso dia nkamba kaamɛ la She. (Tok. 8:30) Ndo andjelo wele ana wa Nzambi vɔ lawɔ wakangɛnangɛna. Vɔ wakikɔ laawɔ etena kakatonge Jehowa nde la okambi ande wa kɔmba Yeso, olongo la nkɛtɛ. Kakɔna kakasale andjelo? Vɔ wakatatɛ “mbida tosalemba la ɔlɔ w’efula,” etena kakatogama nkɛtɛ ndo aha la taamu vɔ wakatetemala mbida tosalemba etena tshɛ kakatongaka Jehowa ɛngɔ kɛmɔtshi, mbidja ndo onto lele etongami kande ka diambo k’ekomelo. (Jɔbɔ 38:7; Tok. 8:31, nɔtɛ) Etongami tshɛ l’atei adiɔ mɛnyaka dia Jehowa ekɔ la ngandji ndo la lomba.​—Os. 104:24; Rɔmɔ 1:20.

3. Lo ndjela 1 Kɔrɛtɔ 15:21, 22, oshinga w’etshungwelo wa Yeso mbishaka anto diaaso diakɔna?

³ Jehowa akakongɛ dia nkumbo k’anto ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo lo planɛtɛ ka dimɛna kakandatonge. Koko Adama la Eva wakatɔmbɔkwɛ Shɛwɔ ka ngandji, ndo pɛkato  la nyɔi kakonge la nkɛtɛ. (Rɔmɔ 5:12) Kakɔna kakasale Jehowa? Mbala kakɔ ɔtɔi, nde akɛnya woho wakakoke anto shimbamɛ. (Eta. 3:15) Jehowa akalake oshinga w’etshungwelo wakakoke mbisha ana wa Adama la Eva diaaso dia ntshungɔ oma lo pɛkato la nyɔi. Oma laasɔ, nde akasha onto tshɛ diaaso dia nsɔna dia mbokambɛ ndo ndjokondja lɔsɛnɔ la pondjo.​—Jni. 3:16; Rɔmɔ 6:23; adia 1 Kɔrɛtɔ 15:21, 22.

4. Ambola akɔna wayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

⁴ Daka dia Nzambi dia eolwelo monyiyaka ambola efula. Ɛnyɛlɔ, ngande ondo wayosalema eolwelo? Onde tayonga la akoka wa nyomeya nto anto wayolɔ? Lo toho takɔna tayotosha eolwelo ɔngɛnɔngɛnɔ? Ndo ngande wakoka nkana yimba lo eolwelo tokimanyia dia monga la lowando lo ngandji, lo lomba ndo lo solo dia lotutsha dia Jehowa? Nyɛsɔ tɔsɛdingole dimbola ɔtɔi ɔtɔi l’atei awɔ.

5. Lande na kele ekɔ dui dia lomba mbetawɔ ɔnɛ anto wayolɔ lo yoho yokongɛmi ndo yema yema?

⁵ Etena kayolola Jehowa miliyɔ y’anto lo tshimbo y’Ɔnande, sho koka nongamɛ ɔnɛ aha vɔ tshɛ mbayolɔ l’etena kakɔ kaamɛ. Lande na? Nɛ dia naka nyemba y’anto kongotɔnɛ oma lo nkɛtɛ, kete ondo ayonga ofukutanu. Ndo Jehowa hasale ndooko dikambo lo yoho yahakongɛmi, kana y’ofukutanu. Nde mbeyaka ɔnɛ dia wɔladi monga, akambo pombaka salema lo yoho yokongɛmi. (1 Kɔr. 14:33) Jehowa Nzambi aki la lomba ndo la solo dia lotutsha etena kakandakambaka kaamɛ la Yeso dia talɔngɔsɔlaka nkɛtɛ yema yema ntondo ka ndjotonga anto. Lo wedi ande, Yeso ayɔkɛnɛmɔla waonga akɔ waamɛ l’Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu etena kayondokamba l’anto wayohandɔ lo Aramangɛdɔna dia nɔngɔsɔla nkɛtɛ dia nongola anto wayolwama.

6. Lo ndjela Etsha 24:15, waa na wayonga l’atei w’anto wayolola Jehowa?

 ⁶ Kɛnɛ koleki tshɛ ohomba ele, anto wayohandɔ lo Aramangɛdɔna wayohomba mbetsha wanɛ wayolɔ akambo wendana la Diolelo dia Nzambi ndo wendana la wadjango wa Jehowa. Lande na? Nɛ dia efula l’atei wa wanɛ wayolɔ wayonga l’atei wa “anto wa kɔlɔ.” (Adia Etsha 24:15.) Vɔ wayohomba nsala etshikitanu w’efula dia nkondja wahɔ oma l’oshinga w’etshungwelo wa Kristo. Ohokanyiya olimu walɔmbama dia mbetsha miliyɔ y’anto yaheye Jehowa akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi. Onde onto l’onto ayetshamaka oma le onto ɔmɔtshi oko woho wekaso l’anto Bible nshi nyɛ? Onde eyoyo ɛsɔ wayokahanyema lo tshumanelo ndo ndowanyema dia ndjetsha wanɛ wayolwama l’ɔkɔngɔ awɔ? Hateye. Koko kɛnɛ keyaso ele l’ekomelo k’Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Kristo, “nkɛtɛ kayolola mɛtɛ la ewo ka Jehowa.” (Isa. 11:9) Tayonga l’olimu efula w’ɔngɛnɔngɛnɔ wa nkamba l’edja k’ɛnɔnyi kinunu!

7. Lande na kele ekambi wa Nzambi wayonga la kɛtshi etena kayowetshaka wanɛ wayolwama?

⁷ L’Ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo k’ɛnɔnyi kinunu, ana wa Jehowa tshɛ wa la nkɛtɛ wayohomba nsala etshikitanu dia mbɔngɛnyangɛnya. Diakɔ diele, vɔ tshɛ wayonga la kɛtshi k’efula etena kayowokimanyiyaka wanɛ wayolwama dia ndɔshana la nsaki ka nsala pɛkato ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la atɔndɔ wa Jehowa. (1 Pe. 3:8) Aha la tamu, wanɛ wayolwama wayɔsɔhana kaamɛ la ekambi wa Jehowa wele vɔ lawɔ “wayotetemala kamba dikambo dia panda kawɔ.”​—Flpɛ. 2:12.

8. Lande na kele ɛkɔ dui dia lomba nongamɛ ɔnɛ wanɛ wayoshaka wanɛ wayolwama mɔyɔ wayonga l’akoka wa mbeya wakiwɔ wa ngandji?

⁸ L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ efula, sho koka nongamɛ ɔnɛ wanɛ wayoshaka wanɛ wayolwama mɔyɔ wayonga l’akoka wa mbeya wakiwɔ wa ngandji. Ɛnyɛlɔ, lo menda eolwelo kakashile salema, mɛnamaka dia Jehowa ayonyomotonga anto dia vɔ mɛnama, ntɛkɛta ndo nkanyiya woho wakiwɔ yema tshitshɛ ntondo ka vɔ mvɔ. Tohɔ dia Yeso akɛdika nyɔi la djɔ ndo eolwelo la memɔ oma lo djɔ. (Mat. 9:18, 24; Jni. 11:11-13) Etena kemɔ anto oma lo djɔ, vɔ mɛnaka ndo mbokaka oko etena kakawatshu tolala ndo vɔ mbohɔka awui akɔ wamɛ. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Lazaro. Nde akavu l’edja ka nshi nyɛi, ko demba diande diakatatɛ mpɔnda. Koko etena kakawolola Yeso, mbala kakɔ ɔtɔi akadiyɛnde wakaweye, ndo Lazaro akawaeye.​—Jni. 11:38-44; 12:1, 2.

9. Lande na kele wanɛ wayolwama hawotolɔ l’alemba ndo timba ta kokele?

⁹ Jehowa ekɔ lo ndaka ɔnɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo ndooko onto layota ate: “Dimi lekɔ la hemɔ.” (Isa. 33:24; Rɔmɔ 6:7) Diakɔ diele, wanɛ wayolɔ wayonyomotongama l’alemba w’amɛna. Koko, vɔ hawotoyala kokele mbala kakɔ ɔtɔi. Nɛ dia, naka vɔ ndjala kokele, kete ondo wakiwɔ wa ngandji hawotowaeya. Mɛnamaka di’anto wayotayalaka kokele yema yema lo Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Kristo. Paka l’ekomelo k’ɛnɔnyi kinunu mbayokaloya Yeso Diolelo le She. Oma laasɔ, Diolelo diayoshidiya olimu adiɔ tshɛ lo tshɛ, mbidja ndo nkonya anto kokele.​—1 Kɔr. 15:24-28; Ɛny. 20:1-3.

10. Eolwelo kayonga la shɛngiya yakɔna le yɛ?

¹⁰ Ohokanyiya woho wayoyoyaoka etena kayoyosha wakiyɛ wa ngandji mɔyɔ nto. Onde ɔngɛnɔngɛnɔ wayoyoka wayokonya dia mbɔla kana dia ndela? Onde ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga layɛ wayokokonya dia memba esambo dia ntombola Jehowa? Kɛnɛ kele mɛtɛ  ele, wɛ ayoka Shɔ ka ngandji ndo Ɔnande lele bu onyishi ngandji k’efula l’ɔtɛ wa woshasha wa diambo wa eolwelo.

11. Lo ndjela ɛtɛkɛta wa Yeso wele lo Joani 5:28, 29, kakɔna kayokomɛ wanɛ wakitanyiya atɔndɔ wa Nzambi wosembwe?

¹¹ Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga la wanɛ wayolwama etena kayowokolola lonto lawɔ l’edjedja ndo kayowɔsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Nzambi wosembwe. Wanɛ wayosala etshikitanu ɛsɔ wayolɔ lo eolwelo ka lɔsɛnɔ. Lo wedi okina, wanɛ wayɔtɔmbɔkwɛ Nzambi hawotetawɔma dia mfukutanya wɔladi wa lo Paradiso.​—Isa. 65:20; adia Joani 5:28, 29.

12. Lo yoho yakɔna yayɔtshɔkwama anto tshɛ wa la nkɛtɛ oma le Jehowa?

¹² L’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo, ekambi wa Nzambi tshɛ wayɛna mɛtɛ k’ɛtɛkɛta wele lo Tokedi 10:22 wata ɔnɛ: “Ɔtshɔkɔ wa Jehowa mbangɔnya onto, ndo nde hakotsha kandji laadiko diawɔ.” L’ekimanyielo ka nyuma ka Jehowa, ekambi wa Nzambi wayonga ɛngɔnyi lo nyuma, mbuta ate wayoleka monga oko Kristo ndo wayotatshɔka otsha lo kokele. (Jni. 13:15-17; Ɛf. 4:23, 24) Lushi tshɛ, vɔ wayotalekaka monga l’alemba wa wolo ndo wayonga anto w’amɛna. Ayonga mɛtɛ lɔsɛnɔ la dimɛna l’etena kɛsɔ! (Jɔbɔ 33:25) Ko ngande wakoka nkana yimba lo eolwelo kokimanyiya l’etena kɛnɛ?

13. Lo ndjela Osambo 139:1-4, ngande wayɛnya eolwelo polo lo yɛdikɔ yakɔna yateya Jehowa?

¹³ Oko wakatatɛkɛtshi la diko, etena kayolola Jehowa anto, nde ayosala dia vɔ mbohɔ awui wakaweyaka ndo monga la lonto laki lawɔ ntondo. Ohokanyiya kɛnɛ kalembetshiya dikambo sɔ. Jehowa kolangaka efula, diakɔ diele nde mbohɔka vuiwui tshɛ yendana la woho wakanyiyayɛ, woho wayaokayɛ, woho watɛkɛtayɛ ndo woho wasalayɛ akambo. Naka nde ayokolola, kete ayonga dui dia wɔdu le nde dia nde nsala dia wɛ mbohɔ awui wakayeyaka, monga la lɔkɛwɔ ndo lonto lakɔ laamɛ. Nkumekanga Davidɛ akeyaka dia Jehowa mbeyaka dimɛna onto tshɛ l’atei aso. (Adia Osambo 139:1-4.) Lo woho akɔna wele nshihodia woho wateya Jehowa dimɛna mongaka la shɛngiya le so nshi nyɛ?

14. Lo woho akɔna wele nkana yimba lo woho wateya Jehowa dimɛna mongaka la shɛngiya le so?

¹⁴ Etena kakanaso yimba lo woho wateya Jehowa dimɛna, hatotoyakiyanya. Lande na? Tohɔ dia Jehowa ndjakiyanyaka efula lo dikambo diaso. Nde mbɔsaka onto l’onto l’atei aso la nɛmɔ di’efula. Nde mbidjaka yimba l’awui watokomɛ lo lɔsɛnɔ watetɛ weho w’anto weso. Dui sɔ mɛtɛ tokeketshaka. Hatohombe pondjo ndjaoka opoko. Lominitɛ tshɛ la lo lushi tshɛ, Jehowa ndjalaka suke la so ndo nyangaka waaso wa tokimanyiya.​—2 Ɛk. 16:9.

15. Ngande wele eolwelo ekɔ djembetelo yɛnya dia Jehowa ekɔ la lomba?

¹⁵ Wɔma wa nyɔi ekɔ ehomɔ ka wolo efula. Wanɛ walɔmbwama oma le Satana kambaka la tɔ dia ntshutshuya anto dia mfunga angɛnyi awɔ kana dia nsɛka waetawɔ awɔ. Koko sho bu la wɔma wa nyɔi. Sho mbeyaka ɔnɛ naka atunyi aso todiaka, kete Jehowa ayoyotolola. (Ɛny. 2:10) Tekɔ l’eshikikelo ɔnɛ kɛnɛ tshɛ kasalawɔ hakoke tokakitola la Jehowa. (Rɔmɔ 8:35-39) Jehowa mɛtɛ akakɛnɛmɔla lomba l’efula lo tosha elongamelo ka eolwelo! L’ɔtɛ w’elongamelo kɛsɔ, sho hatoke wɔma naka wanɛ wasukɛ Satana wambotanɛ dia todiaka l’ɔtɛ wahatasale kɛnɛ katawɔ. Ndo nto, tɔ toshaka dihonga di’efula dia ntshikala la kɔlamelo le Jehowa.

16. Ambola akɔna wahombayɛ ndjaoka, ndo ngande wayokokimanyiya ekadimwelo awɔ dia mbeya polo lo yɛdikɔ yakɔna yayaɛkɛyɛ le Jehowa?

 ¹⁶ Naka atunyi wa Jehowa wambokanɛ dia kodiaka, onde wɛ ayetawɔ ndjaɛkɛ le nde ɔnɛ nde ayoyokolola? Ngande wakokayɛ mbeya ɔnɛ wɛ ayoyaɛkɛ le nde? Dia mbeya dui sɔ yambola ɔnɛ: ‘Onde tɛdikɔ ta totshitshɛ tɔsami lushi tshɛ mɛnyaka ɔnɛ dimi ndjaɛkɛka le Jehowa?’ (Luka 16:10) Dimbola dikina diakokayɛ ndjaoka diɔ nɛ: ‘Onde yoho yami ya lɔsɛnɔ mɛnyaka dia dimi ndjaɛkɛka lo daka dia Jehowa dia kotshɛmi ehomba ami wa lo demba naka dimi nyanga ntondo Diolelo?’ (Mat. 6:31-33) Naka okadimwelo wa ambola asɔ wekɔ ɔnɛ eelo, kete wɛ ekɔ lo mɛnya dia wɛ ekɔ lo ndjaɛkɛ le Jehowa ndo wɛ ayoyalɔngɔsɔla dikambo di’ehemba tshɛ wakoka kokomɛ.​—Tok. 3:5, 6.

17. a) Ngande wɛnya eolwelo dia Jehowa ekɔ la solo dia lotutsha? b) Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ la lowando l’ɔtɛ wa solo dia lotutsha dia Jehowa?

¹⁷ Jehowa akashikikɛ lushi ndo wonya wayondela ekomelo le dikongɛ di’omusu nɛ. (Mat. 24:36) Nde hatoshisha solo dia lotutsha ndo hatosala akambo ntondo k’etena kɛsɔ. Nde ekɔ lo nomɔlomɔ dia mbolola wanɛ wakavu, koko nde ekɔ la solo dia lotutsha. (Jɔbɔ 14:14, 15) Nde ekɔ lo nkonga polo l’etena kakandashikikɛ dia mbaolola. (Jni. 5:28) Tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa monga la lowando le Jehowa l’ɔtɛ wa solo diande dia lotutsha. Ohokanyiya yema: L’ɔtɛ wele Jehowa la solo dia lotutsha, anto efula mbidja ndo sho tekɔ la diaaso dia “ndjatshumoya.” (2 Pe. 3:9) Jehowa nangaka di’anto efula nkondja diaaso dia ndjokondja lɔsɛnɔ la pondjo. Diakɔ diele, nyɛsɔ tɛnya dia tekɔ la lowando l’ɔtɛ wa solo diande dia lotutsha. Lo ngande? Lo nsala la wolo dia nyanga wanɛ wele “suke dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakonya lo lɔsɛnɔ la pondjo” ndo mbakimanyiya dia nanga Jehowa ndo mbokambɛ. (Ets. 13:48) Oma laasɔ, oko sho vɔ lawɔ wayokondja wahɔ oma lo solo dia lotutsha dia Jehowa.

18. Lande na kahombaso monga la solo dia lotutsha otsha le anto akina?

¹⁸ La solo dia lotutsha tshɛ, Jehowa ayokonga polo l’ekomelo k’ɛnɔnyi kinunu dia sho ndjonga kokele. Polo l’etena kɛsɔ, Jehowa ayetawɔka todimanyiya munga yaso. Diakɔ diele, tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa nyangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina ndo monga la solo dia lotutsha otsha le wɔ. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ  ka kadiyɛso kɛmɔtshi kele omɛnde akadiɛnɛka l’ekiyanu w’efula ko akayotshika mbɔtɔ nsanganya. Nde mbutaka ate: “Dui sɔ diakambishaka paa k’efula. Awui tshɛ wakatakongɛ dia ndjosala oko nkumbo wakɔtɔ l’ashi.” Koko womoto lele la ngandji ɔsɔ aki la solo dia lotutsha otsha le omɛnde. Nde akayaɛkɛ le Jehowa ndo nde kompekɔ. L’ɛnyɛlɔ ka Jehowa, nde akanya yimba l’okakatanu ɔsɔ, koko akadje yimba l’awui w’amɛna wakasalaka omɛnde. Nde mbutaka ate: “Omɛmi ekɔ la waonga w’amɛna efula. Ndo nde ekɔ lo mbidja welo dia ntondoya ekiyanu ande yema yema.” Ekɔ ohomba efula dia sho monga la solo dia lotutsha otsha le ase nkumbo kaso kana ase etshumanelo wadja welo dia ntondoya ekakatanu awɔ!

19. Kakɔna kahombayɛ ndjashikikɛ dia nsala?

¹⁹ Yeso ndo andjelo waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula etena kakatongama nkɛtɛ. Ko ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula wayoyala la wɔ etena kayowɛna nkɛtɛ kambolola l’anto wa kokele walanga Jehowa ndo wokambɛ. Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga la wanɛ wayɔsama oma la nkɛtɛ dia tolɛ kaamɛ la Kristo l’olongo etena kayowɛna anto wambokondja wahɔ oma l’olimu awɔ. (Ɛny. 4:4, 9-11; 5:9, 10) Ndo ohokanyiya woho wayotoyala etena kayoyala asɔyi w’ɔngɛnɔngɛnɔ wambɔhɛna asɔyi wa kandji ndo hemɔ, lɔkɔnyɔ ndo nyɔi aya bu. (Ɛny. 21:4) Polo l’etena kɛsɔ, yashikikɛ dia mbokoya Shɔ ka ngandji, ka lomba ndo kele la solo dia lotutsha. Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ ayotetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oyadi ehemba akɔna wayokokomɛ. (Jak. 1:2-4) Sho koka mɛtɛ monga la lowando l’ɔtɛ wa daka dia Jehowa diata ɔnɛ “eolwelo . . . kayoyala”!​—Ets. 24:15.