Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

NGANI JAKULIJIGANYA 33

Yehofa Chachajimusya Ŵandu Ŵawe

Yehofa Chachajimusya Ŵandu Ŵawe

“Ŵandu wosope ŵaswela mtima ni ŵakusakala tachijimuka kuŵawe.”MASE. 24:15.

NYIMBO NA. 151 Jwalakwe Chachaŵilanga

YACHITULIJIGANYE *

1. Ligongo chichi Yehofa ŵapanganyisye ŵandu?

PANA ndaŵi jine jele Yehofa ŵaliji jikajikape nambo nganatendaga lipowo. Jwalakwe nganasosechelaga mundu jwine ni chakulinga chakuti aŵeje jwakusangalala. Nambope jwasachile kwapanganya ŵandu kuti asangalaleje ni umi. Chinonyelo chaŵakwete ni chichamtendekasisye kuti atande kupanganya yindu.—Sal. 36:9; 1 Yoh. 4:19.

2. Ana Yesu soni malayika ŵatesile wuli Yehofa paŵapanganyaga yindu?

2 Pandanda pene Yehofa ŵampanganyisye Yesu. Kaneko Yehofa mwakamusyana ni Yesu ŵakamwile masengo ‘gakupanganya yindu yosope’ kupwatikapo malayika gejinji. (Akolo. 1:16) Yesu jwaliji jwakusangalala kukamula masengo pampepe ni Atati ŵakwe. (Mis. 8:30) Nombe nago malayika gasangalalagasoni. Yehofa ni Yesu paŵapanganyaga kwinani nambosoni chilambo chapasi, malayika gayiwonaga yeleyi. Ana kaneko chatendekwe chichi? Malayikaga gatandite kusangalala mnope paŵamalisisye kupanganya chilambochi. Mwangakayichila malayikaga gapitilisye kusangalala mnope Yehofa paŵapanganyaga yindu yine, mnopemnope paŵampanganyaga mundu. (Yob. 38:7; Mis. 8:31) Yindu yosope yaŵapanganyisye Yehofa yikusalosya kuti ali jwalunda soni akusatunonyela.—Sal. 104:24; Alo. 1:20.

3. Mwakamulana ni 1 Akolinto 15:21, 22, ana tukwete upile wapi ligongo lya mbopesi ja Yesu?

3 Yehofa ŵapanganyisye ŵandu ni chakulinga chakuti atameje ni umi pachilambo chapasi mpaka kalakala. Nambo Adamu ni Hawa paŵalepele kwapikanila Atati ŵawo yatendekasisye kuti tuweje. (Alo. 5:12) Ana Yehofa ŵagambile kuyileka myoyo? Iyayi. Jwalakwe mwachitema ŵasasile yachachitenda kuti ŵakulupusye ŵandu. (Gen. 3:15) Yehofa ŵapeleche mwanache jwakwe Yesu kuti ŵawombole ŵandu, yayatendekasisye kuti ŵanache wosope ŵa Adamu agopoche ku ulemwa ni chiwa. Soni ŵapeleche upile kwa mundu jwalijose wakusagula kutumichila jwalakwe ni kuja kupata umi wangamala.—Yoh. 3:16; Alo. 6:23; aŵalanje 1 Akolinto 15:21, 22.

4. Ana tukambilane yiwusyo yapi munganiji?

4 Ngani jakuti Mlungu chachajimusya ŵandu ŵawe jikusatutendekasya kola yiwusyo yejinji. Mwachisyasyo, ana kwimuka kwa ŵawe kuchitendekwa mwamtuli? Ana yichiŵa yakomboleka kwamanyilila ŵachibale ŵetu pachachijimukaga? Ana tuchiŵa ŵakusangalala chamtuli ŵawe pachachijimukaga? Ana kuganichisya ya kwimuka kwa ŵawe mpaka kutukamuchisye chamtuli kuyamichila yakusati Yehofa pakulosya kutunonyela, kuwusimana mtima soni lunda lwakwe? Kwende tukambilane kwanga kwa yiwusyo yeleyi.

ANA KWIMUKA KWA ŴAWE KUCHITENDEKWA MWAMTULI?

5. Ligongo chichi yili yakupikanika kuŵecheta kuti ŵandu ŵawe ngasagamba kwimuka pandaŵi jimo?

5 Yehofa pachachajimusyaga ŵandu ŵawe, komboleka kuti ngasiŵajimusya ŵandu wosope pandaŵi jimo. Ligongo chichi tukuganisya myoyo? Kuti ŵandu wosope ŵaŵawile agambe kwimuka pandaŵi jimo nikuti mpaka yiŵe yachisawawa. Myoyo pakuŵa Yehofa ali jwadongosolo nikuti nganaŵa atesile yindu mwachisawawa. Soni jwalakwe akusamanyilila kuti ŵandu akusaŵa pamtendele naga yindu yikutendekwa mwadongosolo. (1 Akoli. 14:33) Yehofa jwalosisye kuti ali jwalunda soni jwakuwusimana mtima paŵakamulaga masengo ni Yesu gakupanganya chilambochi mkanaŵe kwapanganya ŵandu. Nombe najo Yesu chachilosya kuti ali jwakuwusimana mtima mu Ulamusi wakwe wa yaka 1000. Chachitenda yeleyi pachachikamulaga masengo pampepe ni ŵandu ŵachachikulupuka pa Alamagedo. Masengo gakwe gachiŵa gakulinganya chilambochi kuti ŵandu ŵawe chayichile pambone.

Ŵandu ŵachachikulupuka pa Alamagedo chachikola masengo gakwajiganya ŵandu ŵachachijimuka kuŵawe yakwamba Uchimwene wa Mlungu nambosoni malamusi ga Yehofa (Alole ndime 6) *

6. Mwakamulana ni Masengo 24:15, ana Yehofa chachajimusyasoni ŵandu ŵapi?

6 Chindu chine chakusosekwa mnope chachachitenda ŵandu ŵachachikulupuka pa Alamagedo chili kwajiganya ŵandu ŵachachijimuka kuŵawe. Chachisosekwa kwajiganya ya Uchimwene wa Mlungu soni yakusasaka jwalakwe kuti tutendeje. Yili myoyo ligongo lyakuti ŵandu ŵajinji ŵachachijimukaga kuŵawe, chachiŵa “ŵakusakala.” (Aŵalanje Masengo 24:15.) Jemanjaji chachisosekwa kuchenga yindu yejinji paumi wawo, ni chakulinga chakuti apindule ni mbopesi jakutuwombola jaŵapeleche Yesu. Kusala yisyene pachiŵa masengo gekulungwa, ligongo tuchisosekwa kwajiganya ŵandu ŵane ŵangakummanyilila Yehofa atapanandi. Ana tuchajiganyaga jemanjaji jwalijose pajika mpela mwatukusatendela masiku agano patukumjiganya mundu Baibulo? Naga kuchipagwa mipingo, ana jemanjaji chachijiganyidwa nikuŵa pampingopo kuti ŵajiganyeje achimjawo ŵachachijimuka kuŵawe? Apano pangali chatukumanyilila pangani jeleji, nambo yatukumanyilila ni yakuti pambesi pa yaka 1000 “ŵandu pachilambo chosope chachiŵa ŵagumbale ni lunda lwakwamanyilila Ambuje.” (Yes. 11:9) Mu yaka 1000 yeleyi gachipagwa masengo nditu, nambope tuchiŵa ŵakusangalala.

7. Ligongo chichi ŵandu ŵa Mlungu chachisosekwa kwanonyela ŵane pachachajiganyaga ŵandu ŵachachijimukaga kuŵawe?

7 Mu Ulamusi wa Yesu wa Yaka 1000, ŵandu ŵa Yehofa chachipitilisyape kuchenga ndamo syawo kuti amsangalasyeje Yehofajo. Chachisosekwasoni kuti ŵanonyeleje ŵane ni mtima wosope. Yeleyi yichatendekasya kuti akombole kwakamuchisya ŵandu ŵachachijimuka kuti nombe nawo achenje ndamo syawo kuti sikamulaneje ni yakusasaka Yehofa. (1 Pet. 3:8) Ŵandu ŵachachijimuka chachiyiwona kuti ŵandu ŵakusamtumichila Yehofa ali ŵakulinandiya soni kuti akupitilisyape kuchenga ndamo syawo kuti amsangalasyeje Yehofa. Ligongo lya yeleyi, jemanjaji chachisakasoni kuti amlambileje Yehofa.—Afil. 2:12.

ANA YICHIŴA YAKOMBOLEKA KWAMANYILILA ŴACHIBALE ŴETU PACHACHIJIMUKAGA?

8-9. Ligongo chichi yili yakupikanika ganisya kuti ŵandu ŵachachijimuka kuŵawe yichiŵa yangasawusya kuti amanyigane ni ŵachibale ŵawo?

8 Tukwete magongo gejinji gakututendekasya ganisya kuti yichiŵa yangasawusya kuti ŵandu ŵaŵawile amanyigane ni ŵachibale ŵawo. Mwachisyasyo, yaŵatesile Yehofa pakwajimusya ŵandu ŵane ŵaŵawile, yikulosya kuti Yehofa chachapanganyasoni ŵanduŵa m’litala lyakuti awonecheje mpela muŵawonechelaga pandanda. Jemanjaji chachiŵechetaga soni kuganisya mpela muyaŵelele mkanawe. Paja Yesu jwalandenye chiwa ni lugono, soni kwimuka kuŵawe kuli mpela kwimuka kwa mundu juŵagonile. (Mat. 9:18, 24; Yoh. 11:11-13) Mundu pajimwiche kulugono akusaŵa mpela mwaŵaŵelele mkanagone soni akusakumbuchila yosope yaganisisyeje. Aganichisye mwayaŵelele yindu ni Lasalo. Jwalakwe jwatemi mmalembe kwa masiku mcheche soni chilu chakwe chatandite kuwola. Nambo Yesu ali amjimwisye, achalumbugwe nganalajilila kuti ammanyilile, mwamti nombe najo Lasalojo ŵayichile kwakumbuchila jemanjaji.—Yoh. 11:38-44; 12:1, 2.

9 Yehofa akusatusalila kuti pangali jwachachitama m’chilambo chasambano jwachachiŵecheta kuti, “Une ngulwala.” (Yes. 33:24; Alo. 6:7) Ni ligongo lyakwe ŵandu ŵachachijimuka kuŵawe chachapanganya ni yilu yangali chakusawusya chilichose. Nambotu yeleyi ngayikugopolela kuti ŵanduwo chachiŵa ŵamlama ndaŵi jijojo. Yeleyi yichikamuchisya kuti ŵachibale ŵawo ŵamanyilile mwangasawusya. Yikuwoneka kuti ŵandu wosope chachiŵa ŵamlama chamkatikati mwa yaka 1000 ya Ulamusi wa Klistu. Soni Yesu chachipeleka Uchimwene kwa Atati ŵakwe chakumapeto kusyesyene kwa yaka 1000. Pandaŵi jelejo Uchimwenewu uchiŵa kuti umalisisye masengo gakwe gosope kupwatikapo kwakamuchisya ŵandu wosope kuti aŵe ŵamlama.—1 Akoli. 15:24-28; Chiw. 20:1-3.

ANA TUCHIŴA ŴAKUSANGALALA CHAMTULI ŴAWE PACHACHIJIMUKAGA?

10. Ana chachipikanaga wuli mumtima ŵandu ŵawe pachachijimukaga?

10 Agambe ganisya mwachachipikanilaga mumtima pachachapochela ŵachibale ŵawo ŵaŵawile? Ana chachigambaga kusechelela, kapena kulila ligongo lyakusangalala mnope? Ana kapena chachigambaga kwimba nyimbo syakumyamichila Yehofa? Kusala yisyene, tuchisangalala mnope soni kumyamichila Yehofa ni Mwanache jwakwe ligongo lya kwajimusya ŵandu ŵawe.

11. Ana maloŵe ga Yesu ga pa Yohane 5:28, 29, gakulosya kuti yindu yichiŵa wuli ni ŵandu ŵachachipitilisya kumpikanila Mlungu?

11 Aganichisyesoni muchachisangalalila ŵandu ŵachachijimuka, pachachichengaga ndamo syawo ni kutendaga yindu yakumsangalasya Yehofa. Jemanjaji chachikola upile wakutama m’Paladaiso mpaka kalakala. Nambo ŵachachigambaga kuŵa kakaka ku ndamo syawo syakusakala Yehofa ngasiŵakunda kuti apitilisye kutama ni umi m’Paladaiso ligongo chachisokonasya mtendele.—Yes. 65:20; aŵalanje Yohane 5:28, 29.

12. Ana Yehofa chachapa upile wamtuli ŵandu ŵachachitamaga pachilambo chapasi?

12 Mu Ulamusi wa Uchimwene wa Mlungu, ŵandu wosope chachikuwona kwanilichikwa kwa maloŵe ga pa Misyungu 10:22 gagakusati, “Upile wa Ambuje ni wawukusamsichilisya mundu” soni wangajonjechesya yakupweteka. Msimu wa Yehofa uchakamuchisya ŵandu ŵachachitamaga m’Paladaiso kuti akombole kumanyilila yejinji yakwamba jwalakwe. Mwamti mwapanandipanandi jemanjaji chachiyika pakuŵa mpela Klistu soni ŵandu ŵamlama. (Yoh. 13:15-17; Aef. 4:23, 24) Lisiku lililyose jemanjaji chachijimukaga ali akwete yilu yamachili soni chachiŵa ŵandu ŵambone. Kusala yisyene pandaŵi jeleji umi uchiŵa wakusangalasya mnope. (Yob. 33:25) Ana kuganichisya ya ŵandu ŵawe mpaka kwakamuchisye chamtuli?

YEHOFA AKUSATUNONYELA MNOPE

13. Mwakamulana ni Salimo 139:1-4, ana kwimuka kwa ŵandu ŵawe kuchilosya chamtuli kuti Yehofa akusatumanyilila chenene?

13 Mpela mwatuyiwonele kala, ŵawe pachachijimukaga chachikola nganisyo nambosoni ndamo sine syaŵakwete mkanawe. Yeleyi yikulosya kuti Yehofa akusatunonyela mnope soni akusamanyililaga yiliyose, chinga mwatukupikanila mumtima, yatukuganisya, yosope yatukusaŵecheta soni kutenda. Myoyo yichiŵa yangasawusya kwa jwalakwe kuti ayiwuchisye yosopeyi mwayaŵelele. Nombe Mwenye Daudi jwamanyililaga kuti Yehofa akusammanyililaga mundu jwalijose. (Aŵalanje Salimo 139:1-4.) Ana kupikanichisya kuti Yehofa akusatumanyilila m’weji mpaka kutukamuchisye chamtuli?

14. Ana kupikanichisya kuti Yehofa akusatumanyilila m’weji mpaka kutukamuchisye chamtuli?

14 Patukuganichisya yakusati Yehofa pakutumanyilila ngatukusosekwa kudandawula. Tukaliŵalila kuti Yehofa ni jwakusatupa yatukusosechela. Jwalakwe akusamwona mundu jwalijose kuti ali jwakusosekwa mnope. Kupwatika pelepa jwalakwe akusalola yindu yosope yayikututendechela paumi wetu. Yeleyi yili yakulimbikasya kwabasi. Myoyo, tukalipikanaga kuti tuli jika ligongo ndaŵi jilijose Yehofa akusaŵaga ali pambalipa. Akusatendaga yeleyi kuti alole naga tukusosechela chikamuchisyo chinechakwe.—2 Mbi. 16:9.

TUYAMICHILEJE LUNDA LWA YEHOFA

15. Ana kwimuka kwa ŵandu ŵawe kukulosya chamtuli kuti Yehofa ali jwalunda?

15 Chida chamachili chakusakamulichisya masengo achimmagongo ŵetu chili kutujogoya kuti chatuwulaje. Ŵandu ŵakusalongoleledwa ni nganisyo sya Satana akusatujogoya kuti chatuwulaje pakusaka kuti tutende yindu yatukuyimanyilila kuti yili yakusakala. Nambo m’we nganituŵa tujogwepe yeleyi ligongo tukumanyilila kuti Yehofa akwete machili gakutujimusya naga tukuwa. (Chiw. 2:10) Soni tuli ŵakusimichisya kuti pangali champaka atende jemanjaji pakusaka kutulekanganya ni Yehofa. (Alo. 8:35-39) Yehofa alosisye kuti ali jwalunda mnope pakulinganya yakuti chiŵajimusye ŵandu ŵawe. Paligongo lyeleli ngatukusajogopa ŵandu ŵali kumbali ja Satana pakutujogoya kuti chatuwulaje ligongo lya kukana kutenda yakusasaka jemanjajo. Soni yeleyi yikusatukamuchisya kuti tupitilisye kuŵa ŵakulupichika kwa Yehofa soni kuŵa ŵakulimba mtima.

Ana yindu yatukusasagula kutenda paumi wetu yikusalosya kuti tukusamdalila Yehofa kuti mpaka atukamuchisye kutupa yatukusosechela? (Alole ndime 16) *

16. Ana akusosekwa kuliwusya yiwusyo yapi? Ana kwanga kwa yiwusyoyi mpaka kwakamuchisye chamtuli kumanyilila yakusati kumdalila Yehofa?

16 Naga ŵandu ŵali kumbali ja Satana akwajogoya kuti chiŵawulaje, ana chachimdalila Yehofa kuti chachajimusya? Ana chichi champaka chakamuchisye kuti amanyilile kuti akusamdalila Yehofa yisyesyene? Chindu chimo champaka chakamuchisye chili kuliwusya yiwusyo yakuyichisyayi, ‘Ana yindu yangusasagula paumi wangu, yikusalosyaga kuti ngusamdalilaga Yehofa?’ (Luk. 16:10) ‘Ana yangusatenda pakukamulichisya masengo mbiya ni ndaŵi jangu, yikusalosya kuti ngusamdalila Yehofa kuti mpaka angamuchisye naga nguŵika yindu ya Uchimwene pamalo gandanda?’ (Mat. 6:31-33) Naga akwanga kuti elo pa yiwusyo yosopeyi, ni kuti wawojo akusamdalila Yehofa. Konjechesya pelepa, chachiŵa ŵakoseka kumalana ni chakusawusya chilichose champaka asimane nacho.—Mis. 3:5, 6.

TUYAMICHILEJE KUWUSIMANA MTIMA KWA YEHOFA

17. (a) Ana kwimuka kwa ŵandu ŵawe kukulosya chamtuli kuti Yehofa ali jwakuwusimana mtima? (b) Ligongo chichi tukusosekwa kuyamichila kuwusimana mtima kwakulosya Yehofa?

17 Yehofa jwasagwile kala ndaŵi ni lisiku lyakusaka konanga chilambo chakusakalachi. (Mat. 24:36) Myoyo, pangali champaka chimtendekasye jwalakwe konanga chilambochi ndaŵi jakwe mkanijikwane. Jwalakwe ali jwakusachilila kwajimusya ŵandu ŵawe. Nambo akwembecheya kuti chatende yeleyi pandaŵi jakwe. (Yob. 14:14, 15; Yoh. 5:28) Myoyo, tukusosekwa kumyamichila Yehofa ligongo lyakuti ngakonanga chilambochi mwachitema. Ligongo lyakuti Yehofa ali jwakuwusimana mtima yikamuchisye kuti ŵandu ŵajinji kupwatikapo m’weji tupate mpata wakuleka ndamo syetu syakusakala. (2 Pet. 3:9) Chakulinga cha Yehofa chili chakuti ŵandu ŵajinji chakulupuche ni kutamaga ni umi mpaka kalakala. Myoyo, tukusosekwa kuyamichila kuwusimana mtima kwakusatenda Yehofa. Ana mpaka tulosye kuyamichilaku chamtuli? Mpaka tutende yeleyi mwakukamula nawo masengo gakwasosasosa ŵandu ŵali ŵakuŵajilwa umi wangamala soni kwakamuchisya kuti amnonyeleje Yehofa nambosoni kumtumichila. (Mase. 13:48) Yeleyi yichakamuchisya jemanjaji kuti awuwone umbone wakuwusimana mtima kwakusalosya Yehofa.

18. Ligongo chichi tukusosekwa kuŵa ŵakuwusimana mtima patukutenda yindu ni ŵane?

18 Yehofa chachipitilisya kuŵa jwakuwusimana mtima mpaka kumbesi kwa yaka 1000 ya ulamusi wa Klistu pakwembecheya kuti wosopewe tuŵe ŵamlama. Mpaka pandaŵijo, Yehofa chapitilisyepe kutukululuchila yakulemwa yetu. Myoyo nombe uwe tukusosekwa tuŵesoni ŵakuwusimana mtima ni kulolaga ndamo syambone syakwete ŵane. Aganichisye chisyasyo cha mlongo jwine jwele ŵamkwakwe ŵalwalaga ulwele wa kulagasika nganisyo soni kaneko ŵalesile kwawula kumisongano. Mlongoju jwatite, “Yeleyi yaliji yakupweteka mnope ligongo mapulani gosope ga mwiŵasa mwetu gasokonechele.” Atamose kuti yindu yaliji myiyi, nambope mlongoju jwapitilisye kutenda yindu mwakuwusimana mtima ni ŵamkwakweŵa. Mlongoju ŵamdalilaga mnope Yehofa soni nganawujila munyuma. Mwakulandana ni mwakusatendela Yehofa, jwalakwe jwalingaga kuliŵalila yakusawusyayi ni kwambaga kuganisya ndamo syambone syakwete ŵamkwakwe. Mlongoju jwatite, “Ŵamkwangu akwete ndamo syambone. Mwamti apano akulingalinga kutenda yampaka akombole kuti amalane ni kulagasika nganisyo.” Myoyo, tukusosekwa kutenda yindu mwakuwusimana mtima ni Aklistu achimjetu ŵakusimana ni yakusawusya chinga mwiŵasa kapena mumpingo mwetu.

19. Ana tukusosekwa kusimichisya kutenda chichi?

19 Yesu pampepe ni malayika ŵasangalele mnope Mlungu paŵapanganyisye chilambo chapasi. Agambe ganisya mwachachiŵela ŵakusangalala jemanjaji pandaŵi jele ŵandu pachilambo chosope chapasi chachiŵa ŵamlama, ŵakusamnonyela soni kumtumichila Yehofa. Nambosoni mwachachiŵela ŵakusangalala ŵandu ŵachachijawula kukulamulila ni Klistu kwinani pachachawonaga ŵandu ali mkusangalala pachilambo chapasi pano. (Chiw. 4:4, 9-11; 5:9, 10) Aganichisyesoni mwayichiŵela yindu pandaŵi jele kulila kuchisanduka kusangalala. Soni yindu mpela kulwala soni chiwa yichiŵa yili yimasile. (Chiw. 21:4) Pakwembecheyaga ndaŵi jeleji, tukusosekwa kusimichisya kwasyasya Atati ŵetu ŵachinonyelo, ŵalunda nambosoni ŵakuwusimana mtima. Naga akutenda yeleyi, yichakamuchisya kuti aŵejepe ŵakusangalala atamose ali mkusimana ni yakusawusya yejinji. (Yak. 1:2-4) Kusala yisyene, tukusaŵa ŵakusangalala mnope patukuganichisya yaŵasasile Yehofa yakuti chachajimusya ŵandu ŵawe.—Mase. 24:15.

NYIMBO NA. 141 Mtuka Wakusimonjesya wa Umi

^ ndime 5 Yehofa akusatunonyela, akwete lunda nambosoni ali jwakuwusimana mtima. Ndamo syelesi sikusawonechela pa yindu yosope yiŵapanganyisye nambosoni pa chakulinga chakwete cha kwajimusya ŵandu ŵawe. Munganiji chitukambilane yiwusyo yatukusakola yakwamba yayichitendekwa Yehofa pachachajimusyaga ŵandu ŵawe. Chitulolesoni kuti ana dongosolo ja kwajimusya ŵawe jikusalosya chamtuli kuti Yehofa akusatunonyela, ali jwalunda soni jwakuwusimana mtima?

^ ndime 58 KULONDESYA YIWULILI Papeji 15: Mundu jwine jwaŵawile kalakala ajimwiche kuŵawe mu Ulamusi wa Klistu wa Yaka 1000. M’bale juŵakulupwiche pa Alamagedo akumjiganya munduju yampaka atende kuti apindule ni mbopesi jakutuwombola jaŵapeleche Yesu.

^ ndime 60 KULONDESYA YIWULILI PaPeji 18: M’bale akumsalila bwana jwakwe kuti masiku gane ngakamulaga masengo pandaŵi jakonjechesya. Jwalakwe akusala kuti chatendeje yeleyo ligongo lyakuti masiku gelego chatendeje yindu yine yakwayana ni kumlambila Yehofa. Nambope jwalakwe akusala kuti naga pandaŵi jine pana masengo gane gakuti gakamulidwe mwachitema ali jwakoseka kutenda yeleyo.