1. Yeˬsuˇ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu 4 gʼaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ mˇ laˇ lehˇ kuˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

 Beˬtuˆluˆ, Aˬdehˬlehˬ, Yaˬkoˆ, hawˇ˗eu Yoˇhaˬ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ‘Ngaˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh laˇ˗awˬ. Ngaˇ naw maꞈ˗ahˇ tsawˇ haˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ bi geuꞈ ma’ b lehˇ kuˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ naˆ ni zahˬ leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Teu ngeh aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ “ja tawˆ ni za byehˇ dzeh yaꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh gʼeh˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 4:18-22) Aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ teu, dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni bi paˇ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu maˬ paˇ ngeuˇ ni, “tsawˇ haˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ” pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 5:10) Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ Yeˬsuˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ nui ma dawˇ coe ni gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ, teu loꞈ˗ehˇ mˇ laˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Nawˇ tawˇ neh, Yeˬsuˇ neh kuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ maˬ loˇ?

2. Tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu aˬ suˇ gʼaˬ nga? Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

² Nawˇ Jaˇliꞈ dzaw laꞈ˗euˬ tiˬ kʼehˬ byah laˇ˗awˇ, nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ yaw myaˬ jeˬ beˬ paˇ˗euˬ paˬ. Nymˬ˗mˇ nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ shaˇ noeˬ luꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ neh kuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ paˬ maˬ siˬ ngaˇ˗a lehˇ shaˇ noeˬ luꞈ naˇ, gʼaˬ taˬ baˬ. Nawˇ heu loꞈ˗ehˇ nyi naˬ˗eu heu naˇ, gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ “ja tawˆ ni” za byehˇ dzeh˗euˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ shaˇ noeˬ ni, aˬ tehˬ tehˬ tehˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ siˬ nya˗awˇ, ha geuꞈ˗eu ba la koꞈ siˬ dzehˬ ni byah laˇ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 1:35-42) Teu gaˇ  duˇ ni nawˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ nya˗awˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui Beˬtuˆluˆ, Aˬdehˬlehˬ, hawˇ˗eu nui deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬ nga lehˇ haw ma.

3. Aˬ dui˗ahˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ poˆ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

³ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ dahˬ beh˗eu deuˬ naˇ, mˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗awˇ, ngaˬ shaˬ poˆ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗eu ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh. Seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ poˆ˗eu gaˇ˗ahˇ jiˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Heu kawˆ naˇ aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ lahˬ laˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh.

4. Beˬtuˆluˆ aˬ jeˬ miˇ neh ngaˬ shaˬ poˆ˗euˬ nga?

⁴ Beˬtuˆluˆ nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, ngaˬ shaˬ poˆ˗eu gaˇ heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ dzaˬ kawꞈ dawˇ˗eu gaˇ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a, aˬ yawꞈ gaˇ heu˗ahˇ gaˬ gaˇ duˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 21:3, 9-15) Beˬtuˆluˆ tsawˇ haˬ poˆ˗eu gaˇ˗ahˇ jiˇ gaˬ laˇ ni leh jeh˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu miˇ neh, Beˬtuˆluˆ gaˇ heu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 2:14, 41.

5. Luˇkaꞈ 5:8-11-ahˇ haw ngeh, Beˬtuˆluˆ aˬ jeˬ miˇ neh guˆ˗eu nga? Guˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

⁵ Aˬ dui˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu heu meh. Nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ tsawˇ haˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ lehˇ kuˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ “Taˬ guˆ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 5:8-11-ahˇ gui.) Maˇ diˇ naˇ Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, aˬ jeˬ  jeˇ ya tahˬ puˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ ngaˬ shaˬ gʼawˬ mya ni bi nyehꞈ mi ngeh, aˬ yawꞈ zahˬ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ mˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Nawˇ jiˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu lehˇ siˬ nya ngeh guˆ˗eu paˬ. Toˆ˗ehˇ gʼeh luꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, heu naˆ maˬ tseˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni leh jeh luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬsuˇ neh tsawˇ haˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ geuꞈ laˇ lehˇ kuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ mawꞈ laˇ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 22:37, 39; Yoˇhaˬ 14:15.

6. Aˬ dui˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ mawꞈ ni laˆ noeˬ˗eu aˬ jeˬ jeˇ paˇ jaˆ nga siˬ?

⁶ Aˬ dui˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu dzaˇ˗i nui jeˬ˗ahˇ haw ma. Aˬ dui Yeˬsuˇ neh “ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗iˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw mawꞈ˗eu ma. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ “guˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ” gaˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh, tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu ma. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ meh. (Maꞈtehˬ 9:36) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 2:4.

7. Loˇmaˆ 10:13-15-ahˇ haw ngeh, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁷ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ, tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ noeˬ taˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui ngaˬ shaˬ poˆ ahˬ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, poˆ dzaˬ˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ duˇ. Aˬ dui tsawˇ haˬ˗ahˇ “poˆ˗eu” heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ ma.—Loˇmaˆ 10:13-15-ahˇ gui; 1 Tiˆmoˇseˬ 4:16.

8-9. Ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ ya siˬ nya˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

⁸ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ, aˬ joˇ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu ngaˬ shaˬ nyehꞈ za nya˗eu lehˇ ya siˬ nya˗eu meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 11:9-12) Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha nyehꞈ iˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu ngaˬ shaˬ kʼoeˇ deuˬ, aˬ geu gaˇ jawˇ˗eu lehˇ jiˇ ya siˬ nya˗eu meh. Aˬ myah myah naˇ, ngaˬ shaˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu jawˇ duˬ hawˇ˗eu dzaˇ gʼawˬ mya ni jaˆ gaˇ jawˇ˗eu meh. Ngaˬ shaˬ poˆ˗iˇ˗eu aˇ yamˬ tawˇ neh aˇ yeˇ huiˬ ngaˇ laˬ? Pehˆsiˇpiˬ iˬ ma laˆ shaˆ shaˆ ma˗ahˇ jaˆ˗eu iˇ jaw lahˇ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, miˇshaˬnaˬliˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ ngaˬ shaˬ poˆ˗iˇ ma lehˇ cawˬ˗euˬ meh. Miˇshaˬnaˬliˬ gʼaˬ “Ni shawˬ naˬ liˬ 9 laꞈ˗ahˇ tahˬ dzoeˇ ma” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh mehˇ nmˇ teu gʼaˬ “Nawˇ siˬ nya˗eu maˬ siˬ. Aˬ dui ngaˬ shaˬ nyehꞈ mi nya˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ ya iˇ˗a de. Aˬ dui yehꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.

⁹ Teu gaˇ duˇ ni dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ, tsawˇ haˬ uiˬ˗eu jawˇ duˬ hawˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ iˇ˗awˇ, “tsawˇ haˬ poˆ”˗iˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma hawˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˇ kahˇ doe ni maˬ ehˇ, lehˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsaˬ gaˬ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 5:42; 17:17; 18:4) Aˬ dui jiˇ ni tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ ya siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ uiˬ˗eu aˇ yamˬ hawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ nya ni, laˆ poˆ laˇ paˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 9:19-23.

10. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ keu ka lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ nga?

¹⁰ Ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ ngaˬ shaˬ nyehꞈ ngeh, tsaˬ leˇ˗eu keu ka ya jaˆ˗awˇ, keu ka teu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu lehˇ ya siˬ nya˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, tsaˬ leˇ˗eu keu ka ya jaˆ˗awˇ, teu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu lehˇ ya siˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya poˆ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ ya yuˇ iꞈ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, aˬ gaˇ ya tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ jeˬ ya ngehˬ˗eu lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 10:5-7; Luˇkaꞈ 10:1-11) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu Mehˬ˗eu Keu ka bawˬ keuˆ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗awˇ, c keu ka teu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya zmˬ˗eu lehˇ jiˇ dzawˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni tsaꞈ gaˬ peuˬ ni caw  ba nehˬ˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ nya tmˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 2:15.

11. Tsawˇ haˬ˗ahˇ poˆ˗iˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu nga?

¹¹ Ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ, ngaˬ shaˬ poˆ˗iˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh, kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Aˬ myah myah naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ uˬ ciꞈ paw zahˇ tsui ni gʼeh ngeh ngaˬ shaˬ poˆ˗iˇ˗awˇ, maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ gaˇ ya tahˬ puˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui tsawˇ haˬ˗ahˇ poˆ˗iˇ ngeh jiˇ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, “jaˬ lehˇ lehˇ ma”˗ahˇ duˇ˗eu shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ tahˬ puˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui ngehˬ gaˇ maˬ naˇ haˬ˗eu, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu, cawˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ laˇ˗eu, heu deuˬ˗ahˇ tahˬ puˬ nya˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ gaˇ maˬ zahˬ leˇ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ bi tsaꞈ gaˬ˗iˇ ma lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh meh.—Maꞈtehˬ 10:16.

12. Yawˇshuˆ 1:7-9-ahˇ haw ngeh, aˬ dui˗ahˇ nui kʼaˬ ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹² Aˬ dui nui kʼaˬ heu naˆ maˬ tseˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi myaˬ laˇ nya˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ nymˬ˗mˇ keuˆ ni mˬ kʼoeˇ taˆ neh tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh luꞈ meh lehˇ ya jah ziꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 16:33; Pah mehˬ˗eu 14:14-16) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ ngehˬ gʼeh ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni ya leh jeh˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:32-34) Aˬ dui nui jah ngehˬ˗ehˇ myaˬ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, kʼaˬ duˬ ni gʼeh laˇ˗eu meh. Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw  teh˗eu gʼaˇ duˬ, ngaˬ shaˬ poˆ˗eu gaˇ˗ahˇ byehˇ dzeh ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ nui jah ahˇ dui dui˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ cawˬ deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ bawˬ dzaˬ˗iˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, nui jah ahˇ dui dui˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ gʼawˬ mya jeˬ beˬ paˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nui jah ya ahˇ˗awˇ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Aˬ dui nui kʼaˬ ahˇ laˇ ni leh jeh ngeh, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu ngaˇ gʼaˬ, nawˇ kʼaˇ iˇ kʼaˇ laˇ gaˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh.—Yawˇshuˆ 1:7-9-ahˇ gui.

13. Shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹³ Aˬ dui nui kʼaˬ bi myaˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ? Nui kʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 4:29, 31) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ aˬ dui˗euˬ behˇ dzeˇ jawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh maˬ ehˇ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ mˇ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Iˬ ma laˆ shaˆ Yaw neˇ˗ahˇ neh cah tsehˆ nya ni caw ba˗euˬ Miˬyehˇ, aˬ dui˗ahˇ jiˇ Ka li˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 14:13) Aˬ dui ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ neh ‘Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh, ngaˇ maˬ guˆ. Aˬ suˇ gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ paˇ jahˇ laˇ nya ta’ lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jah ziꞈ nya meh.—Ja ceuˬ 118:6.

14. Aˬ dui mehˇ nmˇ Maˬsaˬ˗iˬ hawˇ˗eu Toˬmoˬyoˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁴ Aˬ dui˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh laˇ ni caw ba nehˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ zawˇ˗ehˇ shaꞈ dawˇ nya˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ nui kʼaˬ ahˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ ja sawˇ˗eu heu meh. Aˬ dui Maˬsaˬ˗iˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ zawˇ˗ehˇ shaˬ dawˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu heu naˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu heu naˇ, tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ daˆ tsehˆ nya˗eu goˇ dui dui˗eu meuˬ lahˇ˗ahˇ duˇ nya lehˇ lehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Miˬyehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ gaˬ laˇ ni leh jeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ, nymˬ˗mˇ aˇ naˆ ni tehˬ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ guˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗awˇ, aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ jiˇ geuꞈ laˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ tsaꞈ gaˬ˗eu yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ jiˇ “kʼaˬ duˬ ni” gʼeh laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Toˬmoˬyoˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ iˇ kahˇ doe ni tsaꞈ gaˬ˗iˇ dahˬ beh ngeh poˆ, zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ nahˇ nya” lehˇ guˇ tehˆ˗awˇ, laˇ gʼoˆ piˬ tehˬ˗euˬ meh. Teu nymˇ naˇ, aˬ yawꞈ neh tsaꞈ gaˬ dahˬ beh˗euˬ nymˇ pyeuꞈ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ Toˬmoˬyoˬ maˬ guˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ iˇ˗euˬ mehˇ nmˇ kʼoeˇ gʼaˬ˗ahˇ “Nawˇ gaˬ maˬ laˬ, ngaˇ tiˬ dawˬ˗iˬ maˬ ngehˬ mi naˆ˗ehˇ aˬ yawꞈ ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ mehˇ nmˇ Toˬmoˬyoˬ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ luꞈ˗eu meh.

15. Yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ nga? Teu naˇ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹⁵ Ngaˬ shaˬ gʼawˬ mya ni poˆ za nya˗eu ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗eu meh. Yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, “mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ luiˆ nya ni yawˬ ha˗ahˇ ka tiˇ nya gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.” Ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ, uˬ shawˬ yaw naˆ˗ehˇ tuˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu uˬ jeˬ jaˬ lehˇ maˬ muiˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luiˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ ya nyehꞈ tehˬ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ ni aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni oˇ oꞈ nya˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ luiˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ ya nyehꞈ tehˬ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 10:22.

16. Aˬ dui yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ mˇ nya ni, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

 ¹⁶ Aˬ dui dehꞈ le ngeh neh yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ myah myah naˇ, aˬ dui yaw awˬ jeˬ mˇ gaˇ ya leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼaw, tiˬ poˆ na dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ yaw awˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ ya gʼaˬ leˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗eu yaw shaˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh ya bi caw ba˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh.—Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23.

17. 1 Gawˇliˬtu 9:25-27-ahˇ haw ngeh, Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗euˬ nga?

¹⁷ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, “yawˬ haˇ yawˬ ha teˇ teˇ˗ehˇ zuiˆ luꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 9:25-27-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ ni yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, “yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ tsaˬ ni bi jaˆ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 14:40) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ ya nyehꞈ tehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ mehˬ˗eu maˬ ehˇ, aˬ myah luꞈ heu deuˬ ya mˇ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 2:46.

18. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi mˇ byah mawꞈ naˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁸ Ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ nya˗eu maˬ nya˗eu lehˇ ngaˬ shaˬ nyehꞈ mi˗euˬ gaˇ haw˗awˇ neh siˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tsaˬ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ pyeuꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ myaˆ gʼaˬ sheuˬ ahˇ leꞈ˗euˬ nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. (Luˇkaꞈ 8:11-15) Aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ daˆ leꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui mˇ byah˗euˬ lehˇ haw˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ luꞈ˗eu miˇ neh meh.—Maˬkuˆ 13:10; Gʼaˬkʼehˇ 5:28, 29.

19-20. Aˬ dui nymˬ˗mˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ aˬ jeˬ miˇ neh ya tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu nga?

¹⁹ Miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ ngaˬ shaˬ ba la tiˬ siˬ na˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ bi nyehꞈ˗eu meh. Aˇ yamˬ teu jiˇ˗eu peh laˇ ngeh, ngaˬ shaˬ poˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ ngaˬ shaˬ kawˇ ma˗ehˇ ya poˆ˗iˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui tsawˇ haˬ poˆ˗eu gaˇ mˇ luꞈ˗eu deuˬ, miˇ tsaˬ heu aˇ saˬ saˬ˗eu keuˆ le teuˇ le taˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu aˇ yamˬ ui cuiˆ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ paˇ jaˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. Teu miˇ neh, nymˬ˗mˇ aˬ dui maˬ nyi naˬ ni gaˇ heu˗ahˇ ya mˇ tehˇ tehˬ˗eu meh. Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ mˇ ma lehˇ maˬ ya noeˬ˗a.—Dawˬtsoˆ 11:4.

²⁰ Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh mˇ mawꞈ˗eu nui ma huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh˗eu uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ lahˬ laˇ ni leh jeh˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya ni leh jeh luꞈ˗uˇ. Miˇ kʼahˬ doe ni guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu 8 lam gʼaˬ dzehˬ ni nehˬ˗ehˇ gm laˇ luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu meh. (Neˬhaˬmiˇ 8:10) Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ leˇ mehˬ lehˇ maˬ ehˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni leh jeh daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu 3 jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.