1. De itie ne Jesu rhie ne ọgbehẹn enẹ? De emwi ne iran ru?

ỌGBEHẸN ẹre Pita, Andru, Jems kevbe Jọn ghaa khin. Ẹi mwẹ ọ ma kpa iran odin vbe Jesu tama iran wẹẹ: “Wa lele mwẹ, I gha maa uwa vbene a ya munọ emwa nagbọn hẹ.” * De emwi ne iran ghi ru? E Baibol khama ima wẹẹ: “Iran keghi sẹ ọga iran rae vbe ọwarọkpa, iran keghi lelẹe.” (Mat 4:18-22) Azẹ ne iran ru na keghi wa fi emwi hia werriẹ vbe arrọọ ọghe iran. Ne iran gha te ya gha munọ ehẹn, ‘emwa nagbọn ẹre iran khian ghi gha munọ.’ (Luk 5:10) Vbe ẹdẹnẹrẹ, Jesu vbe gie na tie emwa hia ni mwẹ ẹkoata, ne ẹmwata vbe yẹẹ, ne iran do gha munọ emwa nagbọn. (Mat 28:19, 20, NW) Uwẹ gha miẹn itie na yi ra?

2. De emwa ne ẹkpotọ kie na ne iran ya suẹn gha kporhu iyẹn nọ maan? De emwi nọ khian ru iyobọ ne iran ya ru atamuolọyan na?

² Ọ gha kẹ, ọ kpẹẹ re ne u ke ruẹ e Baibol, egbọre, u vbe ru afiwerriẹ nibun nẹ vbe arrọọ ruẹ. Nia te u ghi zẹ ọre vbe iro deghẹ u gha deba emwa ni kporhu iyẹn nọ maan. Adeghẹ u na gha si egbe ne u ya suẹn gha kporhu, ghẹ gi iro han ruẹ. Ọ gha kẹ, ne u na si egbe rhiema wẹẹ, u rẹnrẹn wẹẹ iwinna ikporhu i re emwi na ya rhẹghẹrẹ. Ẹmwata nọ wẹẹ, e Baibol khare wẹẹ “ọwarọkpa” ẹre Pita kevbe avbe ọgbehẹn nikẹre ya sẹ ọga ọghe iran rae gha lele Jesu, sokpan ẹi re okhirhi khirhi ẹre iran ya ru atamuolọyan na. Vbe ẹghẹ na kha na, ọ gberra uki ehan nẹ, ne iran ghi ya rẹn Jesu, iran vbe rẹn wẹẹ, Jesu ọre Mẹzaia. (Jọn 1:35-42) Ọ gha kẹ, uwẹ vbe ruẹ emwi nibun nẹ vbekpae Jehova kevbe Jesu, kevbe wẹẹ, u hoo ne u gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn, sokpan atamuolọyan vbenian i re emwi na ya okhirhi khirhi ru, te ọ khẹke ne u gele mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre. De emwi nọ ru iyobọ ne Pita,  Andru kevbe avbe ọgbehẹn nikẹre, ne iran ya ru atamuolọyan na?

3. De emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya miẹn ọnrẹn yi, itie ne Jesu rhie nuẹn?

³ Ọgbehẹn enẹ ne Jesu gie na tie kegha re emwa ne iwinna ọghe iran yẹẹ, iran rẹn vbene a ya gbe ehẹn hẹ, iran mwẹ udinmwẹ, iran ma vbe gha ya iwinna ọghe iran rhẹghẹrẹ. Vbe nai na gbawawẹ, ena ẹre ọ vbe ru iyobọ ne iran ya sẹtin musọe vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ne Jesu mu ne iran. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan vbene egbe emwi vbenian khian vbe ya ru iyobọ ne ima hẹ ya musọe vbe iwinna ikporhu ne Jesu mu ne ima.

4. De emwi nọ ya e Pita gha winna iwinna ọgbehẹn?

⁴ Iwinna ehẹn na gbe, ẹre Pita na gha miẹn igho nọ ya gha gbaroghe ẹgbẹe ọre. Sokpan ẹi re ọni ọkpa ẹre ọ ya e Pita gha ru iwinna na, ọ khọ wẹẹ, iwinna ehẹn na gbe wa gha yẹẹ ọre. (Jọn 21:3, 9-15) Vbe Pita ghi suẹn gha kporhu, iwinna ikporhu na vbe gha yẹẹ ọre, e Jehova na vbe ru iyobọ nẹẹn. Ena hia ẹre ọ si ẹre ne Pita na musọe vbe iwinna nii.—Iwinna 2:14, 41.

5. Zẹvbe nọ rre ebe Luk 5:8-11, vbọsiẹ ne Pita na gha si egbe? De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima deghẹ ima tobọ ima na vbe gha si egbe?

⁵ Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova ọre emwi okaro nọ gua ima kpa ya gha kporhu. Ma gha hoẹmwẹ e Jehova, ma ghi ye hia ne ima rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọ gha khọnrẹn ne ekhọe ima gha tama ima wẹẹ, ima ma gbegba nọ gha ru iwinna na. Vbe Jesu tie Pita nọ do gha munọ emwa nagbọn, ọ keghi tama rẹn wẹẹ: “Ghẹ mu ohan.” (Tie Luk 5:8-11.) Ẹi re te Pita ghaa si osi ye emwi nọ gha sẹtin sunu daa irẹn, deghẹ irẹn na khian ọrhuanegbe Jesu. Nọghayayerriọ, emwi ọyunnuan ne Jesu ru ye ọre aro vbe ẹdẹrriọ, nọ na ru iyobọ ne iran ya gbe ehẹn ọrhẹnrhẹn, ẹre ọ yan e Pita unu ruan, ọni  ẹre ọ si ẹre nọ na gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ma gbegba nọ ra gha re ọrhuanegbe Kristi. Erriọ vbe ye, u gha bẹghe emwi nọ lelẹe khian, na do gha re ọrhuanegbe ọghe Kristi, u sẹtin do gha si egbe, u ghi gha roro ẹre wẹẹ, u ma gbegba. Ọ ghaa ye vberriọ, hia ne u gi ahoẹmwọmwa ne u mwẹ ne Jehova, Jesu kevbe ogieva ruẹ wegbe sayọ. Ọna ẹre ọ khian ghi gua ruẹ kpa, ne u ya miẹn itie ọghe Jesu yi, ne u ya gha re ọmwa nọ munọ emwa nagbọn.—Mat 22:37, 39; Jọn 14:15.

6. De emwi ọvbehe nọ ya ima kporhu?

⁶ Emwi ọvbehe nọ ya ima kporhu, ọre iyi ne Jesu yi nọ na wẹẹ: “Uwa bu emwa hia gha rrie ehe hia, ne uwa gha ya iran khian erhuanegbe mwẹ.” (Mat 28:19, 20, NW) Ma vbe kporhu ma emwa rhunmwuda, te iran “wa khọn yo khọn rre zẹvbe ohuan ne ẹi mwẹ nọ su ẹre,” rhunmwuda ọni, te ọ khẹke ne ima gi iran rẹn ẹmwata nọ dekaẹn Arriọba Osanobua. (Mat 9:36) E Jehova hoo ne emwa hia gha mwẹ irẹnmwi nọ gbae ọghe ẹmwata, ne iran mieke na miẹn fan.—1 Tim 2:4.

7. De vbene ebe Rom 10:13-15 ya rhiẹre ma wẹẹ, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan keghi re iwinna nọ ru ekpataki?

⁷ Ma ghaa muẹn roro vbene iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ima khian ya miẹn emwa fan hẹ, ọ ghi gua ima kpa ya rhiegbe yọ. Ma i yevbe avbe ọgbehẹn ni gha mu ehẹn nẹ, iran ma na rriọe, iran ghi khiẹn ọnrẹn. Sokpan te ima munọ emwa, ne iran mieke na miẹn fan.—Tie Rom 10:13-15; 1 Tim 4:16.

8-9. Vbọ khẹke ne ọgbehẹn kọ ye orhiọn? Vbọsiẹ?

⁸ Vbe ẹghẹ ọghe Jesu, a te miẹn wẹẹ ọgbehẹn nọ re Ovbi Izrẹl kpa gha rrie ẹzẹ ya gbe ehẹn, ọ khẹke nọ ka rẹn aro ehẹn nọ hoo nọ gbe. (Lẹv 11:9-12) Ọ ghi vbe rẹn eke nọ khian na miẹn ehẹn nii gbe. Eke ne evbare ye kevbe eke nọ fu iran egbe rre, ẹre ehẹn mobọ dia vbuwe ẹzẹ. Ọmwa nọ gele gua gbe ehẹn rẹnrẹn wẹẹ, ẹi re ẹghẹ nọ rhirhi khọn irẹn, ẹre irẹn khian ya gha rrie ẹzẹ ya gha gbe ehẹn. Ọ mwẹ ọtẹn ọkpa nọ gua wa gbe ehẹn vbe ẹvbo ọkpa ne Okun e Pacific gbodin lẹga. Ọtẹn na keghi tama arọndẹ ọkpa na gie yo isi nọ rre ẹvbo iran, nọ do deba irẹn ya gbe ehẹn. Nene arọndẹ keghi tama rẹn wẹẹ, “Ọ maan, I gha rre vbe ẹgogo ihinrin vbe owiẹ nakhuẹ, ne ima gha khian.” Ẹre nene ọtẹn na ghi tama rẹn wẹẹ, “Ẹi re vbene uwẹ tae na. Ẹghẹ ne ima khian ya miẹn ehẹn gbe, ẹre ọ khẹke ne ima ya gha khian, ẹi re ẹghẹ nọ rhirhi khọn ima.”

⁹ Erriọ avbe ọgbehẹn ọghe orhiọn vbe gha ru ẹre vbe orre nokaro, ehe ne iran rẹnrẹn wẹẹ iran khian na miẹn “ehẹn,” ẹre iran yo, ẹghẹ ne iran vbe rẹn wẹẹ iran khian ya miẹn iran, ẹre iran vbe ya yo. Vbe igiemwi, erhuanegbe Jesu kegha kporhu vbuwe Ọgua Osa, vbe sinagọg, ke owa ya sẹ owa kevbe adesẹ ẹki, rhunmwuda iran rẹnrẹn wẹẹ, iran gha miẹn emwa vbe evba. (Iwinna 5:42; 17:17; 18:4) Ọ vbe khẹke ne ima rẹn ẹghẹ na ya miẹn emwa ni rre ẹdogbo ne ima na kporhu kevbe eke ne ima khian na miẹn iran. Rhunmwuda ọni, ẹi re ẹghẹ nọ rhirhi khọn ima, ẹre ima khian ya gha kporhu.—1 Kọr 9:19-23.

10. De avbe emadogua ne otu ọghe Jehova kpemehe ẹre ne ima?

¹⁰ Ọ khẹke ne ọgbehẹn gha mwẹ emadogua nọ khẹke, ọ ghi vbe rẹn vbene a ya loo ẹre hẹ. Erriọ vbe ye, ọ vbe khẹke ne ima gha mwẹ emadogua nọ khẹke na loo vbe ikporhu, ma ghi vbe rẹn vbene a ya loo ẹre hẹ. Jesu maa erhuanegbe ẹre vbene iran khian ya gha kporhu hẹ. Ọ vbe tama iran emwi ne iran khian viọ lele egbe, eke ne iran khian na kporhu kevbe emwi ne iran khian ta vbe iran gha sẹ evba. (Mat 10:5-7; Luk 10:1-11) Vbe ẹdẹnẹrẹ, otu ọghe Jehova keghi kpemehe emadogua ughughan ne ima loo vbe ikporhu, nọ ya iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghomwa biẹ ọmọ esi. * Otu ọghe Jehova vbe ru iyobọ ne ima ya rẹn vbene a ya loo avbe emadogua na hẹ. Ọna ẹre ọ ya ima si agbada vbe unu guan vbe ima ghaa rre ikporhu, ọ vbe ya ima rẹn obẹlẹ ughughan na ya  kporhu, ne iwinna ikporhu ọghe ima mieke na biẹ ọmọ esi.—2 Tim 2:15.

11. Vbọzẹe nọ na khẹke ne avbe ọgbehẹn ọghe orhiọn gha mwẹ udinmwẹ?

¹¹ Te ọ khẹke ne avbe ọgbehẹn gha mwẹ udinmwẹ. Iran ghaa gbe ehẹn, ẹhoho sẹtin hoho gberra egbe, ẹzẹ sẹtin vbe gha vba yo vba rre. Asọn ẹre iran mobọ ya gbe ehẹn vbe ẹzẹ, ọmwa nẹi mwẹ udinmwẹ i sẹtin ru ena hia. Te ọ vbe khẹke ne avbe ọgbehẹn ọghe orhiọn gha mwẹ udinmwẹ. Ma gha da suẹn gha kporhu, emwa na vbe yi ima ẹro nẹ zẹvbe Osẹe Jehova, ma sẹtin werriẹ aro daa ukpokpo ughughan ni yevbe ẹhoho ra ẹzẹ nọ vba yo vba rre. Emwa ima vbuwe ẹgbẹe sẹtin gha kpokpo ima, avbe ọse ima sẹtin gha ya ima gbogiẹ, ma sẹtin dekun emwa eso vbe ikporhu nẹi khian miẹn ẹmwẹ ne ima ta yi. Sokpan emwi vbenian i kpa ima odin, rhunmwuda Jesu ka tae yotọ nẹ wẹẹ, ma gha werriẹ aro daa ukpokpo vbe obọ emwa.—Mat 10:16.

12. Zẹvbe nọ rre ebe Jọsua 1:7-9, de emwi nọ khian ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ udinmwẹ sayọ?

¹² De emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ udinmwẹ sayọ? Nokaro, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Jesu ye ke ẹrinmwi dia iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghomwa. (Jọn 16:33; Arhie 14:14-16) Nogieva, gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe wẹẹ, e Jehova gha gbaroghe ruẹ zẹvbe nọ ru eyan rẹn. (Mat 6:32-34) Zẹvbe ne amuẹtinyan ruẹ ya wegbe yọ, erriọ ẹre u khian vbe ya gha mwẹ udinmwẹ sayọ. Ne Pita kevbe avbe ọgbehẹn nikẹre na sẹ iwinna ọghe iran rae gha lele Jesu rhiema wẹẹ, iran mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Erriọ vbe ye, ne u na gi ẹgbẹe ruẹ kevbe avbe ọse ruẹ rẹn wẹẹ, u gu Avbe  Osẹe Jehova ruẹ e Baibol nẹ kevbe wẹẹ u suẹn gha yo iko nẹ, rhiema wẹẹ, u mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe! Vbe nai na gbawawẹ, u ru afiwerriẹ nibun nẹ vbe arrọọ ruẹ, ne u mieke na gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Ne u na mwẹ amuẹtinyan kevbe udinmwẹ, ẹre ọ zẹe ighẹ u sẹtin ru afiwerriẹ vberriọ. Zẹvbe ne u ya hia ne u gha mwẹ udinmwẹ sayọ, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova ne “Osanobua ruẹ rrọọ yaba ruẹ vbe ehe ke ehe ne u gha rhirhi yo.”—Tie Jọsua 1:7-9.

13. De vbene erhunmwu ne a na kevbe erria na ru khian ya ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ udinmwẹ sayọ?

¹³ De emwi ọvbehe nọ khian ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ udinmwẹ sayọ? Gha na erhunmwu ne Osanobua rhie udinmwẹ nuẹn. (Iwinna 4:29, 31) E Jehova gha họn erhunmwu ruẹ, ẹi khian fi iyeke gbuẹ hiehie. Ẹghẹ hia ẹre ọ khian ya gha ru iyobọ nuẹn. Vbe deba ọni, u sẹtin gha ru erria yan vbene Jehova ya ru iyobọ ne eguọmwadia re hẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. Vbe muẹn roro, vbene ọ he ya ru iyobọ nuẹn ya la isievẹn ughughan gberra, ọ na vbe rhie ẹtin nuẹn ya ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe arrọọ ruẹ. Vbene ẹmwata, Osa nọ ru iyobọ ne emwa rẹn ya fian Okun Nọ Baa gberra, gha vbe sẹtin ru iyobọ nuẹn ya khian ọrhuanegbe Kristi. (Ẹks 14:13) Gha mwẹ egbe ilẹkẹtin ne ọsian ọkpa ghaa mwẹ nọ khare wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa rrọọ yaba mwẹ, ohan i ghi mu mwẹ. De emwi ne ọmwaikọmwa gha miẹn ru mwẹ re?”—Psm 118:6.

14. De emwi ne u miẹn ruẹ vbe emwi ẹwaẹn ọghe Masae kevbe Tomoyo?

¹⁴ Emwi ọvbehe nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ udinmwẹ, ọre deghẹ ima na gha ru erria yan vbene Jehova he ya ru iyobọ ne emwa eso ne ekhue te mu, ne iran ya gha mwẹ udinmwẹ. Gia ziro yan emwi ẹwaẹn ọghe ọtẹn ima nokhuo ọkpa na tie ẹre Masae. Ọmwa ne ekhue mu, nẹi sẹtin gu emwa guan vbekpa emwi nọ yayi, ẹre ọtẹn na ghaa khin. Ọ gha wa muẹn roro, vbene irẹn khian ya rhan unu gu emwa ne irẹn ma rẹn ẹdẹ guan vbekpa emwi nọ yayi, ọ ghi wa yevbe na miẹn wẹẹ emwi nẹi khian sẹtin sunu nọ. Sokpan, ọ keghi hia nọ gi ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne Osanobua kevbe ogieva re wegbe sayọ. Ọ na vbe muẹn roro vbene iwinna ikporhu iyẹn nọ maan de ọghe ẹgiẹgiẹ sẹ hẹ, ọ na vbe na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Vbene ẹghẹ ya khian, ekhue ma ghi gha muẹn. Uhiẹn vbene a guan na, arọndẹ ọghe ẹghẹ hia ẹre ghi nọ. E Jehova gha vbe sẹtin ru iyobọ ne emwa ni da suẹn gha kporhu, ne iran gha mwẹ udinmwẹ. Gia ziro yan emwi ẹwaẹn ọghe ọtẹn nokhuo ọvbehe na tie ẹre Tomoyo. Ẹghẹ okaro nọ ya ladian vbe ikporhu, ọmwa nokaro nọ dekun ma danmwehọ, ọ na gha vannọ muẹn, ọ na khama rẹn wẹẹ: “Uwa ne Avbe Osẹe Jehova, I i mwẹ emwi ne I ya uwa ru.” Ọ na wa guọnmwẹ egbe la uwu owa, ọ na bi ẹkhu gbe. Ẹre Tomoyo na ghi tama ọmwa ne iran gba kporhu wẹẹ: “Uwẹ kue họn emwi ne okhuo nii tae? Ọ ma he kẹ mwẹ ya guan, ọ rẹn nẹ wẹẹ Osẹe Jehova ẹre I khin. Osa ru ẹse oo!” Nia, arọndẹ ọghe ẹghẹ hia ẹre Tomoyo ghi khin.

15. De vbene ima khian ya yegbe taa avbe ọgbehẹn hẹ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ima? Vbọzẹe ne ọna na ru ekpataki?

¹⁵ Avbe ọgbehẹn ni runagban i ya iwinna ọghe iran rhẹghẹrẹ. Iran keghi hia vbe odẹ ke odẹ ne iran ru emwi nọ khẹke ne iran ru, ne iran mieke na musọe vbe iwinna ọghe iran, agharhemiẹn wẹẹ ẹi khuẹrhẹ. Vbe igiemwi, iran keghi rhiọrre vbe owiẹ fioro ya gha gbe ehẹn, iran i kpa vbe ẹzẹ vbe ẹi re te iran gbe ehẹn fo nẹ, ọre te amẹ rhọọ ra te ovẹn yunmwu, iran ghi gha rre uwu ẹre. Erriọ vbe khẹke ne ima gha ru ẹre, deghẹ ima hoo ne ima musọe vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ima. Ma i khian gha ya iwinna ọghe ima rhẹghẹrẹ.—Mat 10:22.

16. De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima ya gha ru iwinna ni lọghọ na ru?

¹⁶ Iwinna nọ khuẹrhẹ na ru, ẹre ọ mobọ yẹẹ ima ne emwa nagbọn, ai kẹ miẹn ọmwa nọ hoo ne irẹn gha ru iwinna nọ lọghọ. Sokpan iwinna ni ru ekpataki i mobọ khuẹrhẹ na ru. Rhunmwuda ọni,  te ima gha hia ne ima gha dia egbe ima, ne ima mieke na sẹtin ru egbe iwinna vberriọ. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova rre ima iyeke, irẹn gha loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya ru iyobọ ne ima.—Gal 5:22, 23, NW.

17. Zẹvbe nọ rre ebe 1 Kọrinti 9:25-27, de emwi nọ ru iyobọ ne ukọ e Pọl ya rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan?

¹⁷ Ukọ e Pọl ma ya iwinna ọghẹe rhẹghẹrẹ, agharhemiẹn wẹẹ ọ ma gha khuẹrhẹ nẹẹn. E Pọl tobọre khare wẹẹ, te irẹn “liki egbe” irẹn ra te irẹn dia egbe irẹn, ne irẹn mieke na sẹtin gha ru emwi nọ khẹke. (Tie 1 Kọrinti 9:25-27.) Irẹn keghi rhie igiọdu ne emwa ọvbehe, ne iran gha dia egbe iran kevbe ne iran “gha ru emwi hia ururo kevbe uhẹn uhẹn.” (1 Kọr 14:40) Te ima gha hia vbe odẹ ke odẹ ne ima rhiegbe ye iwinna ugamwẹ ọghe Jehova. Ọkpa vbe iwinna ugamwẹ na, ọre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan.—Iwinna 2:46.

18. De emwi nọ khian ya e Jehova ka ima ba emwa ni runagban?

¹⁸ Inu ehẹn ne ọgbehẹn gbe, ẹre a ya rẹn deghẹ ọ runagban. Sokpan iwinna ikporhu iyẹn nọ maan i ye vberriọ. Ẹi re inu emwa ne ima ru iyobọ na ya la otu ọghe Jehova, ẹre a khian ya rẹn deghẹ ima runagban. (Luk 8:11-15) Adeghẹ ima na ye gha kporhu iyẹn nọ maan, ma na vbe gha maa emwa ọvbehe emwi vbene egbe ma na wọọ ima, e Jehova gha ka ima ba emwa ni runagban. Vbọzẹe? Rhunmwuda, ma ghaa ru vberriọ, ọ rhiema wẹẹ, ma họn ẹmwẹ ne irẹn kevbe Ovbi ẹre.—Mak 13:10; Iwinna 5:28, 29.

19-20. De emwi ne kpataki nọ gua ima kpa ya kporhu vbe ẹghẹ na nia?

¹⁹ Vbe otọ ẹvbo eso, ọ mwẹ uki eso vbe ukpo na mwamwa yọ ne avbe ọgbehẹn ya gha gbe ehẹn. Ọ gha ghi gberra ẹghẹ vberriọ nẹ, ai ghi kue ne iran gbe ehẹn. Avbe ọgbehẹn ni rre egbe otọ vberriọ gha ghi bẹghe ẹre wẹẹ, ẹghẹ na mwamwa yọ khian ghi fo, iran ghi rhie ukugba gba, ne iran tua obọ ye iwinna. Erriọ vbe nọ ne ima ni gbe ehẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ufomwẹ agbọn na sotọ fo nẹ, ẹghẹ kherhe ẹre ọ ghi kẹ ne ima khian ya winna iwinna ikporhu iyẹn nọ maan na. Rhunmwuda ọni, ẹi re ẹghẹ na, ẹre ima khian ya gha si egbe ghee iyeke, ra ne ima gha mudia khẹ ẹghẹ ne emwi hia khian ya fu ima egbe rre, ma ke rhiegbe ye iwinna ne kpataki na.—Asan 11:4.

²⁰ Nọnaghiyerriọ, gi iwinna ikporhu iyẹn nọ maan gha yẹẹ ruẹ, gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi ọghe Baibol, gha mwẹ udinmwẹ, ghẹ vbe ya iwinna na rhẹghẹrẹ. Do deba etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo ni gberra ẹbo erẹnrẹn, ni munọ ehẹn ọghe orhiọn. Ẹghẹ nii, u ghi do gha mwẹ oghọghọ ne Jehova rhie ne ọmwa. (Neh 8:10) Gi ẹre gha re atamuolọyan ọghuẹ ne u ya rhiegbe ye iwinna na ya sẹ ufomwẹ; ghẹ gi egbe wọọ ruẹ. Ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, gha guan kaẹn emwi eha nọ gha ru iyobọ ne ima ya rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba, vbene egbe i na wọọ ima.