1. ¿Achkë xuʼij Jesús chkë kajiʼ ajchapöy kär, y achkë xkiʼän ri achiʼaʼ riʼ?

PEDRO, Andrés, Santiago y Juan ye ajchapöy wä kär taq majanä wä keʼok rutzeqelbʼëy Jesús. Rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ kan xel kikʼuʼx taq Jesús xuʼij reʼ chkë: «Kinitzeqelbʼej y rïn xtinbʼän chë ma xkeʼichäp ta chik kär, xa kan xkeʼitoʼ ri winäq rchë yeʼok nutzeqelbʼëy». ¿Achkë xkiʼän ri achiʼaʼ riʼ taq Jesús xuʼij riʼ chkë? Le Biblia nuʼij: «Ryeʼ kan chanin xkiyaʼ qa kiyaʼl rchë nkichäp kär y xkitzeqelbʼej äl» (Mat. 4:18-22). Ri xkiʼän ri achiʼaʼ riʼ kan xjäl kikʼaslemal, rma ma xkeʼok ta wä chik ajchapöy kär, xa kan xkekitoʼ wä ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy Cristo (Luc. 5:10). Komä chqä, Jesús najin yerukanuj winäq ri kan rkʼë ronojel kan nkajoʼ ri kantzij rchë nkitzjoj ri utziläj taq rutzjol chqä yekitoʼ ri nkʼaj chik rchë yeʼok rutzeqelbʼëy (Mat. 28:19, 20). ¿Nawajoʼ rït chqä naʼän ri samaj riʼ?

2. ¿Achkë kʼo ta chë yechʼobʼö rij nkiʼän ri samaj xuʼij qa Jesús, y achkë xketoʼö rchë xtkiʼän ri samaj riʼ?

² Rkʼë jbʼaʼ rït, rma ri tjonïk ri yaʼon chawä chrij le Biblia, ya kʼïy chik naʼoj ataman pä. Y riʼ nuʼän chawä chë npë pa ajolon yatel chutzjoxik ri utziläj taq rutzjol. Ye kʼa rkʼë jbʼaʼ nanaʼ chë xa kaʼiʼ rubʼanon awan chrij ri nrajoʼ Jesús chë naʼän. We ke riʼ, ma kabʼison ta. Rkʼë jbʼaʼ rït kaʼiʼ rubʼanon awan rma ataman chë kan kowan rejqalen re jun samaj reʼ. Tapeʼ le Biblia nuʼij chë Pedro chqä ri rachiʼil kan chanin xkiyaʼ qa kiyaʼl rchë nkichäp kär, Pedro y Andrés, ri ruchʼalal, ma chaq ke riʼ ta xetzeqeteʼ chrij Jesús. Ryeʼ kan kichʼobʼon pä chik rij riʼ. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ?  Pa más bʼaʼ 6 ikʼ qa, ryeʼ xkitamaj ruwäch Jesús chqä xqʼax chkiwäch chë yë wä ryä ri Mesías (Juan 1:35-42). Achiʼel wä xbʼanatäj kikʼë ri achiʼaʼ riʼ, rït chqä rkʼë jbʼaʼ kan kʼïy chik ataman chrij Jehová chqä Jesús, y nawajoʼ na nkʼuqeʼ más akʼuʼx chpan ri ruchʼaʼäl Dios. Ye kʼa rchë yatok rutzeqelbʼëy Cristo, kʼo chë ütz ütz nachʼöbʼ achkë samaj rukʼwan ri naʼän riʼ. ¿Achkë xtoʼö Pedro, Andrés chqä nkʼaj chik rchë xkajoʼ xeʼok rutzeqelbʼëy Jesús?

3. ¿Achkë kajiʼ naʼoj xtqtoʼö rchë xtq-ok rutzeqelbʼëy Jesús?

³ Ri naʼäy rutzeqelbʼëy Jesús kʼo wä re kajiʼ naʼoj reʼ kikʼë: ryeʼ kan xkirayij xkiʼän kisamaj, kitaman achkë rubʼanik xkiʼän che rä, ma xkixiʼij ta kiʼ chkiwäch ri kʼayewal chqä kan xkitäj kiqʼij chbʼanik kisamaj. Jontir re naʼoj reʼ kan xerutoʼ rchë kan pa rubʼeyal xekitoʼ ri winäq rchë xeʼok rutzeqelbʼëy Jesús. Re tjonïk reʼ xtqrtoʼ rchë xtqakʼän qanaʼoj chkij.

4. ¿Achkë rma Pedro ajchapöy wä kär?

⁴ Pedro ma xa xuʼ ta wä xeruchäp kär rma kʼo chë xtzüq ru-familia, ryä kan xqä wä chwäch xuʼän ri samaj riʼ (Juan 21:3, 9-15). Ryä chqä kan xqä chwäch xerutoʼ ri winäq rchë xeʼok rutzeqelbʼëy Jesús. Rkʼë rutoʼik Jehová, ryä kan xkowin xuʼän ri samaj riʼ (Hech. 2:14, 41).

5. a) Achiʼel nqaskʼij chpan Lucas 5:8 kʼa 11, ¿achkë rma xxiʼij riʼ Pedro? b) We jun winäq ri najin nyaʼöx rutjonik chrij le Biblia nunaʼ achiʼel xnaʼ Pedro, ¿achkë xttoʼö rchë?

⁵ Röj kan rkʼë ronojel qan nqajoʼ Jehová, y ya riʼ nbʼanö chqë rchë nq-el chutzjoxik le Biblia. We nqanaʼ röj chë ma kan ta nqkowin nqaʼän ri samaj riʼ, ri qajowabʼäl chrij Jehová xtqrtoʼ rchë xtqkowin xtqapabʼaʼ qiʼ chwäch ri naʼoj riʼ. Taq Jesús xuʼij che rä Pedro chë ttok rutzeqelbʼëy, ryä xuʼij che rä: «Ma taxiʼij ta chik awiʼ» (taskʼij ruwäch Lucas 5:8-11). Reʼ ma ntel ta  chë tzij chë Pedro ruxiʼin wä riʼ rma ma retaman ta achkë xtbʼanatäj rkʼë we xttzeqelbʼej Jesús. Ryä xbʼix riʼ che rä rma kan xel rukʼuʼx taq xtzʼët chë Jesús xuʼän jun milagro taq xresaj kʼïy kär pa mar, rma riʼ xnaʼ chë ma taqäl ta chrij ntzeqeteʼ chrij. Y rït, ¿naxiʼij awiʼ taq naquʼ rij jontir ri samaj rukʼwan ri yatok jun rutzeqelbʼëy Cristo? We ke riʼ, takowirsaj ri awajowabʼäl chrij Jehová, chrij Jesús chqä chkij ri winäq. Riʼ xkaturtoʼ rchë kan xtarayij xkeʼatoʼ ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy Cristo (Mat. 22:37, 39; Juan 14:15).

6. ¿Achkë chik nkʼaj rma ri yebʼanö chqë chë nqajoʼ nq-el chutzjoxik le Biblia?

⁶ Tqatzʼetaʼ chik nkʼaj rma ri nkiʼän chqë chë nqajoʼ nqatzjoj le Biblia. Jun chkë riʼ ya riʼ nqajoʼ nqanmaj rutzij Jesús taq xuʼij: «Jäx kʼa [...] y keʼitjoj ri winäq rchë yeʼok nutzeqelbʼëy» (Mat. 28:19, 20). Jun chik rma ya riʼ chë ri winäq yaʼon «tijöj poqonal pa kiwiʼ chqä yemalin qa», rma riʼ kan nkʼatzin nkitamaj ri kantzij chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios (Mat. 9:36). Jehová nrajoʼ chë «jontir kiwäch winäq yekolotäj y njeʼ jun tzʼaqät etamabʼäl kikʼë chrij ri kantzij» (1 Tim. 2:4).

7. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt Romanos 10:13 kʼa 15 chë kan kowan rejqalen ri nq-el chutzjoxik le Biblia?

⁷ Jun ri xkatoʼö rchë xtawajoʼ xkatel chutzjoxik le Biblia ya riʼ ri naquʼ rij achkë utzil nukʼäm pä re samaj reʼ pa kiwiʼ ri winäq. Jun ajchapöy kär yerukanuj kär rchë yerukʼayij o rchë yerutäj. Ye kʼa röj yeqakanuj ri winäq rchë yeqatoʼ rchë nkïl kolotajïk (taskʼij ruwäch Romanos 10:13-15; 1 Tim. 4:16).

8, 9. ¿Achkë kʼo chë nutamaj jun ajchapöy kär, y achkë rma?

⁸ Pa ruqʼij qa Jesús, ri ajchapöy kär kʼo wä chë kitaman achkë chë kär ütz yekichäp (Lev. 11:9-12). Ryeʼ chqä kʼo wä chë nkitamaj akuchï yekïl wä ri kär riʼ. Ri kär kʼïy mul yejeʼ akuchï kʼo wä kʼïy kiway chqä akuchï ri yaʼ más ütz chkë ryeʼ. Ri hora ri yebʼä ri ajchapöy kär rchë yekikanuj kär kan janina rejqalen chqä. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Tqatzʼetaʼ achkë xuʼij jun qachʼalal achï ri kʼo pa jun isla rchë ri Pacífico che rä jun misionero. Ri qachʼalal riʼ xuʼij che rä ri misionero we nrajoʼ nbʼä rkʼë rchë nkibʼechapaʼ kär, rma riʼ ri misionero xuʼij che rä: «Nqatzʼët qiʼ chwaʼq las 9 nmaqʼaʼ». Ye kʼa ri qachʼalal xuʼij che rä: «Röj nkʼatzin nqbʼä taq yeʼel pä ri kär pa mar, ma ajän ta taq ütz nuʼän chqawäch röj».

⁹ Ke riʼ chqä kʼo chë xkiʼän ri rutzeqelbʼëy Jesús pa naʼäy siglo. Ryeʼ kʼo chë xkitzʼët achkë hora chqä akuchï yekïl wä ri winäq ri nkajoʼ yekitoʼ. Jun tzʼetbʼäl. Ri rutzeqelbʼëy Jesús xkitzjoj ri ruchʼaʼäl Dios chpan ri templo, chkipan ri sinagogas, chuchiʼ taq jay chqä pa kʼaybʼäl (Hech. 5:42; 17:17; 18:4). Röj chqä nkʼatzin nqatamaj achkë rubʼanik kʼaslemal kikʼwan ri winäq ri ye kʼo akuchï nqabʼetzjoj wä le Biblia. Riʼ xtqrtoʼ rchë xtqatzʼët ajän chqä akuchï xkeqïl wä ri winäq (1 Cor. 9:19-23).

10. ¿Achkë samajbʼäl ruyaʼon pä rutinamit Jehová chqë?

¹⁰ Ri ajchapöy kär nkʼatzin nkitamaj achkë rubʼanik nkiksaj ri kisamajbʼal. Y röj chqä nkʼatzin nqaʼän riʼ. Jesús xuʼij chkë ri rutzeqelbʼëy achkë rubʼanik kʼo chë yekitoʼ ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy. Ryä xuʼij chkë achkë kʼo chë nkikʼwaj, akuchï kʼo chë nkibʼetzjoj wä ri ruchʼaʼäl Dios chqä achkë kʼo chë nkiʼij (Mat. 10:5-7; Luc. 10:1-11). Komä, ri rutinamit Jehová ruyaʼon pä ri samajbʼäl rchë nyaʼöx tjonïk. Riʼ kʼo kʼïy samajbʼäl chpan ri janina yojkitoʼ. Chqä nqrtoʼ rchë nqatamaj achkë rubʼanik yeqaksaj ri samajbʼäl riʼ. * Ri toʼïk riʼ nqrtoʼ rchë ma nqaxiʼij  ta qiʼ nqaʼän ri samaj yaʼon qa pa qaqʼaʼ chqä rchë kan pa rubʼeyal xtqaʼän che rä ri samaj riʼ (2 Tim. 2:15).

11. ¿Achkë rma röj, ri rutzeqelbʼëy Jesús, kʼo chë ma nqaxiʼij ta qiʼ?

¹¹ Ri ajchapöy taq kär kʼo chë ma nkixiʼij ta kiʼ. ¿Achkë rma? Rma ma kitaman ta achkë kʼayewal xtbʼekilaʼ pa ruwiʼ mar chqä kʼïy mul kʼo chë yesamäj chaqʼaʼ y rkʼë jbʼaʼ chaq kʼateʼ yepë mamaʼ qʼeqäl taq jöbʼ chkij. Ri yeʼok rutzeqelbʼëy Jesús nkʼatzin chqä ma nkixiʼij ta kiʼ. Taq nqachäp rutzjoxik le Biblia chqä nqaʼij chë yoj testigos de Jehová, rkʼë jbʼaʼ ri qa-familiares xtpë kiyowal chqë, ri qachiʼil xkojkiyöqʼ o ri winäq itzel xkojkitzʼët rma nqatzjoj le Biblia chkë. Jontir reʼ achiʼel ta qʼeqäl taq jöbʼ nkiʼän chqij. Ye kʼa taq nbʼanatäj reʼ ma nsach ta qakʼuʼx, rma Jesús xuʼij qa chë xkerutäq ri rutzeqelbʼëy chkikojöl winäq ri itzel xkekitzʼët (Mat. 10:16).

12. Achiʼel nuʼij chpan Josué 1:7 kʼa 9, ¿achkë xtqtoʼö rchë ma xtqaxiʼij ta qiʼ?

¹² ¿Achkë xkatoʼö rchë ma xtaxiʼij ta awiʼ? Naʼäy, tjeʼ chwäch awan chë Jesús, tapeʼ chlaʼ chkaj chik kʼo wä, kʼa najin na nukʼwaj bʼey chpan re samaj reʼ (Juan 16:33; Apoc. 14:14-16). Chrij riʼ, kan takʼuqbʼaʼ akʼuʼx chë Jehová kan xtyaʼ ri nkʼatzin chawä (Mat. 6:32-34). We más kuw nuʼän ri akʼuqbʼäl kʼuʼx, más ma xtaxiʼij ta awiʼ. Pedro chqä ri nkʼaj chik rutzeqelbʼëy Jesús xkikʼüt chë kan kuw wä ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx taq xkiyaʼ qa ri kikʼayij rchë xkitzeqelbʼej Jesús. Rït chqä xakʼüt chë kan kuw ri akʼuqbʼäl  kʼuʼx taq xaʼij chkë ri awachiʼil chqä ri awachʼalal chë najin natjoj awiʼ chrij le Biblia kikʼë ri testigos de Jehová, chqä chë najin chik yabʼä chpan ri kimoloj. Y rchë ma naqʼäj ta rutzij Jehová, rït rkʼë jbʼaʼ kʼo chik jojun naʼoj ajalon chpan ri akʼaslemal. Ke riʼ akʼutun chë kʼo akʼuqbʼäl kʼuʼx chqä chë ma naxiʼij ta awiʼ. We xtatäj aqʼij rchë ma xtaxiʼij ta awiʼ, Jehová xtjeʼ awkʼë xa bʼa akuchï xkabʼä wä (taskʼij ruwäch Josué 1:7-9).

13. Rchë ma naxiʼij ta awiʼ, ¿achkë rubʼanik yaturtoʼ ri chʼonïk chqä ri naquʼ rij jontir ri rubʼanon Jehová?

¹³ ¿Achkë más xkatoʼö rchë ma xtaxiʼij ta awiʼ? Jun ri xkatoʼö ya riʼ nakʼutuj che rä Jehová chë tyaʼ awchqʼaʼ rchë ma naxiʼij ta awiʼ (Hech. 4:29, 31). Ryä xtyaʼ pä ri xtakʼutuj che rä y majun bʼëy xkaturyaʼ ta qa ayonïl. Ronojel mul xtjeʼ awkʼë rchë xkaturtoʼ. Jun chik ri xkatoʼö ya riʼ naquʼ rij ri xuʼän Jehová pa kiwiʼ ri rusamajelaʼ ojer rchë xeruköl. Y taquʼ rij achkë rubʼanik yaturtoʼon pä rït rchë yït qʼaxnäq chkiwäch jalajöj kʼayewal chqä rchë yeʼajalon jojun naʼoj chpan akʼaslemal. We Jehová xtoʼ rutinamit rchë xqʼax chpan ri mar Rojo, kan xkaturtoʼ rït chqä rchë xkakowin xkatok rutzeqelbʼëy Cristo (Éx. 14:13). Tayaʼ chwäch awan re tzij reʼ ri xuʼij qa ri salmista: «Rma Jehová kʼo wkʼë, rïn ma xtinxiʼij ta wiʼ. ¿Achkë ta nkowin nuʼän jun winäq chwä?» (Sal. 118:6).

14. ¿Achkë natamaj qa rït chrij ri xbʼanatäj rkʼë ya Masae chqä ya Tomoyo?

¹⁴ Jun chik ri xkatoʼö ya riʼ naquʼ rij achkë rubʼanik yerutoʼon Jehová ri winäq ri nkixiʼij kiʼ yejeʼ kikʼë ri nkʼaj chik. Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj rkʼë ya Masae. Ryä kan nuxiʼij wä riʼ ntzjon kikʼë ri winäq, y rma riʼ xchʼöbʼ chë majun bʼëy xtkowin ta xttzjon kikʼë ri nkʼaj chik chrij ri nunmaj. Chwäch ryä, ri ntzjon kikʼë ri nkʼaj chik kan achiʼel ta njoteʼ pa ruwiʼ jun mamaʼ juyuʼ. Rma riʼ, xtäj ruqʼij rchë más xnmär rajowabʼäl chrij Dios chqä chkij ri winäq. Ryä xchʼöbʼ rij chë kan nkʼatzin chë ri winäq nkitamaj chrij Jehová rma rukʼisbʼäl taq qʼij chik yoj kʼo wä. Rma riʼ, xkʼutuj che rä Dios chë ttoʼ rchë kan xtrayij xttzjoj le Biblia. Jontir riʼ xtoʼ rchë ma xxiʼij ta chik riʼ xtzjon kikʼë ri winäq chqä rchë xkowin xok precursora regular. Jehová chqä yerutoʼ ri winäq ri kʼa xeʼok publicadores rchë ma nkixiʼij ta kiʼ, kan achiʼel nuʼij chpan Josué 1:7 chqä 9. Tatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya Tomoyo. Ri naʼäy qʼij xel chutzjoxik le Biblia, chpan ri naʼäy jay ri xok wä, xel pä jun ixöq ri kan rkʼë ruyowal xuʼij che rä: «¡Ma nwajoʼ ta yitzjon kikʼë ri testigos de Jehová!». Chrij riʼ xjbʼij pä ruchiʼ rachoch chwäch. Pa rukʼexel xbʼison, ya Tomoyo xuʼij reʼ che rä ri rachiʼil: «¿Xatzʼët ri xbʼanatäj? Majajün ta wä nbʼin, y le ixöq laʼ ya retaman chik chë rïn yïn testigo de Jehová. ¡Kan kiʼ nkʼuʼx nnaʼ!». Komä, ya Tomoyo precursora regular.

15. Taq kʼayewal nuʼän chqawäch nqatzjoj le Biblia, ¿achkë qanaʼoj nqesaj qa chkij ri ajchapöy kär, y achkë rma janina rejqalen nqaʼän riʼ?

¹⁵ Ri utziläj ajchapöy taq kär kʼo chë nkitäj kiqʼij rchë yekiʼän ri samaj ri nkʼatzin nkiʼän. Jojun tzʼetbʼäl. Ryeʼ kʼo chë nkitäj kiqʼij rchë nmaqʼaʼ yän yekatäj, rchë ma nikʼo ta kikʼuʼx nkiyoʼej kʼa taq nkʼis kisamaj o rchë ma nkiyaʼ ta qa kichapik ri kär tapeʼ kʼo jöbʼ o mamaʼ taq ruwiʼ yaʼ. Röj, ri cristianos, nkʼatzin chqä nqatäj qaqʼij we nqajoʼ nqakʼïs ri samaj chlaʼen qa chqë (Mat. 10:22).

16. ¿Achkë xtqtoʼö rchë xkeqaʼän ri samaj ri kan kʼayewal nuʼän chqawäch yeqaʼän?

¹⁶ Röj winäq, kan ronojel bʼaʼ mul nqä chqawäch yeqaʼän samaj ri ma kʼayewal ta kibʼanik. Ye kʼa kʼo mul, ri samaj ri kan kʼo más kejqalen ya riʼ ri más kʼayewal nuʼän chqawäch yeqaʼän. Rma riʼ, nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë yeqaʼän ri samaj riʼ. Nqʼalajin kʼa chë we nqajoʼ yeqaʼän ri samaj ri más kʼayewal kibʼanik, nkʼatzin qatoʼik,  y Jehová nuyaʼ ri toʼïk riʼ chqë rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ (Gál. 5:22, 23).

17. Chpan 1 Corintios 9:25 kʼa 27, ¿achkë xuʼij Pablo chë kʼo chë xuʼän rchë xkowin xuʼän ri ütz?

¹⁷ Tapeʼ ri apóstol Pablo kan xok jun utziläj rusamajel Jehová, ryä xuʼij chë kʼo chë achiʼel ta kan xchʼäy ruchʼakul rchë ke riʼ xkowin xuʼän ri ütz (taskʼij ruwäch 1 Corintios 9:25-27). Ryä xuʼij chkë ri cristianos chë tkitjaʼ kiqʼij chbʼanik ri kisamaj chqä chë «kan ütz chqä kan pa rubʼeyal» tkibʼanaʼ che rä (1 Cor. 14:40). Röj chqä, we ma nqajoʼ ta nqayaʼ qa ruyaʼik ruqʼij Jehová, kʼo chë nqatäj qaqʼij chpan rusamaj. Chpan ri samaj riʼ kʼo ri chaq taqïl nq-el chutzjoxik le Biblia chqä yeqatoʼ ri winäq rchë yeʼok rusamajelaʼ Dios (Hech. 2:46).

18. ¿Achkë kʼo chë nqaʼän rchë chë Jehová kiʼ rukʼuʼx xtuʼän rkʼë ri samaj xtqaʼän?

¹⁸ Jun ajchapöy kär nutzʼët chë kan ütz xel ronojel chwäch we kan kʼïy kär xeruchäp. Ye kʼa röj, ma rma ta yeqakʼäm pä kʼïy winäq chpan rutinamit Jehová nqaʼij chë ütz xel ronojel chqawäch (Luc. 8:11-15). ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma we ma nqayaʼ ta qa rutzjoxik ri utziläj taq rutzjol chqä kitjoxik ri nkʼaj chik, Jehová kan kiʼ rukʼuʼx xtuʼän rkʼë ri samaj xtqaʼän, rma najin nqanmaj rutzij ryä chqä ri rukʼajol (Mar. 13:10; Hech. 5:28, 29).

19, 20. ¿Achkë rma kan kʼo rejqalen nqatzjoj ri Ruchʼaʼäl Dios komä?

¹⁹ Chkipan jojun tinamït xa xuʼ qʼalaj ikʼ chpan jun junaʼ nyaʼöx qʼij chkë ri ajchapöy kär yekichäp kär. Taq nkitzʼët chë ya xa yebʼekʼis ri ikʼ riʼ, ryeʼ kitaman chë nkʼatzin yesamäj más. Röj chqä ke riʼ jbʼaʼ nbʼanatäj qkʼë komä. Rma qataman chë ronojel ri itzelal ya xa nchup ruwäch, röj nqatäj qaqʼij chbʼanik ri samaj ri yerutoʼ ye kʼïy winäq rchë yekolotäj qa. Xa jbʼaʼ chik tiempo nkanaj rchë nbʼan re samaj reʼ. Rma riʼ, ma tayoʼej ta na chë kan ronojel ütz xtuʼän chawäch rchë naʼän re jun samaj reʼ ri kowan rejqalen (Ecl. 11:4).

²⁰ Xtbʼeqä ri qʼij taq Jehová xtuʼij chë ma tbʼan ta chik ri rusamaj. Rma riʼ, tatjaʼ aqʼij rchë yejeʼ re kajiʼ naʼoj reʼ awkʼë: tabʼanaʼ rusamaj Jehová rkʼë ronojel awan, takanuj más atamabʼal chrij le Biblia, ma taxiʼij ta awiʼ chqä kan tatjaʼ aqʼij chbʼanik ri samaj riʼ. Katok jun chkë ri más ye 8 millones winäq ri ye kʼo chwäch ronojel le Ruwachʼulew ri nkitäj kiqʼij rchë yekitoʼ ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy Jesús. Ke riʼ xtanaʼ «ri kiʼkʼuxlal ri nuyaʼ Jehová» (Neh. 8:10). Tayaʼ chwäch awan naʼän ronojel ri kʼo pa aqʼaʼ chpan rusamaj Jehová. Chpan ri jun chik tjonïk xtqatzʼët oxiʼ naʼoj ri xtqrtoʼ rchë kan xtqarayij xtqatzjoj más ri utziläj taq rutzjol chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios.