Контентә кеч

Мүндәриҹаты ҝөстәр

ТӘЛИМ МӘГАЛӘСИ 39

Мәсиһи гадынлара дајаг олун

Мәсиһи гадынлара дајаг олун

«Мүждәни бәјан едән гадынлар бөјүк ордудур» (ЗӘБ. 68:11).

НӘҒМӘ 137 Мөмин гадынлар — мәсиһи баҹылар

ИҸМАЛ *

Чалышган, фәал баҹыларымыз ибадәт ҝөрүшүндә шәрһ верир, хидмәтдә иштирак едир, ибадәт евинин тәмизлик вә тәмир ишләриндә көмәклик ҝөстәрир вә диндашлары илә марагланыр (1-ҹи абзаса бахын)

1. Баҹыларымыз тәшкилатымыза һансы төһфәләри верир, бәс онларын нә кими чәтинликләри олур? (Үз габығындакы шәклә бахын.)

ЈЫҒЫНҸАГЛАРЫМЫЗДА чохлу зәһмәткеш баҹымызын олдуғуну ҝөрмәк неҹә дә хошдур! Онлар јығынҹаг ҝөрүшләриндә вә мүждәчилик ишиндә фәал иштирак едир, диндашлары илә јахындан марагланыр, бәзиләри исә ибадәт евләринә гуллуг едир. Әлбәттә ки, онларын һәјаты проблемсиз өтүшмүр. Кимиси јашлы валидејнләринә гуллуг едир. Кимиси аилә үзвләри тәрәфиндән тәгибләрә мәруз галыр. Кимиси дә ушагларыны тәк бөјүдүр.

2. Нәјә ҝөрә баҹыларымыза дајаг олмаға чалышмалыјыг?

2 Нәјә ҝөрә баҹыларымыза дајаг олмалыјыг? Чүнки чох вахт бу дүнја гадынлара лајигинҹә һөрмәт ҝөстәрмир. Үстәлик, Мүгәддәс Китаб бизи онлара дајаг олмаға тәшвиг едир. Мәсәлән, һәвари Булус Ромадакы јығынҹаға демишди ки, Фиби баҹыны «гәбул един, нә көмәјә еһтијаҹы олса, көмәк един» (Ром. 16:1, 2). Булусун јашадығы ҹәмијјәт гадына јухарыдан ашағы бахырды, ола билсин, фәриси олдуғу вахтларда бу дүшүнҹә она да тәсир етмишди. Анҹаг мәсиһи оландан сонра о, Исадан нүмунә ҝөтүрәрәк гадынларын ләјагәтинә һөрмәт едир, онларла меһрибан давранырды (1 Кор. 11:1).

3. Иса Мәсиһ гадынларла неҹә давранырды? Бәс Атасынын ирадәсини јеринә јетирән гадынлара неҹә јанашырды?

3 Иса Мәсиһ бүтүн гадынларын ләјагәтинә һөрмәт едирди (Јәһ. 4:27). Гадынлара о дөврүн јәһуди дин хадимләринин јанашдығы кими јанашмырды. Мүгәддәс Китаб үзрә бир елми мәнбәдә дејилир: «Иса гадынлары тәһгир едән, јахуд онлары алчалдан бир кәлмә белә демәмишди». Иса Атасынын ирадәсини јеринә јетирән гадынлара хүсуси рәғбәт бәсләјирди. Онлара баҹысы кими бахыр, кишиләрлә јанашы, онлары да руһани аиләсинә аид едирди (Мәт. 12:50).

4. Мәгаләдә нә һагда данышаҹағыг?

4 Иса руһани баҹыларына көмәк етмәјә һәмишә һазыр иди. Онлара дәјәрли олдугларыны һисс етдирир вә онлары мүдафиә едирди. Ҝәлин ҝөрәк Иса Мәсиһдән бу саһәләрдә неҹә өрнәк ҝөтүрә биләрик.

ДӘЈӘРЛИ БАҸЫЛАРЫМЫЗА ДИГГӘТ ҜӨСТӘРӘК

5. Нәјә ҝөрә бәзи баҹылар үчүн јахшы дост тапмаг чәтиндир?

5 Һамымызын, баҹыларын да, гардашларын да јахшы достлара еһтијаҹы вар. Амма бәзән баҹылар бу саһәдә чәтинлик чәкир. Нәјә ҝөрә? Ҝәлин ҝөрәк онларын бәзиләри нә дејир. Ҹордан * адлы бир баҹы өз һиссләрини бөлүшүр: «Субај олдуғум үчүн чох вахт билмирәм јығынҹагда мәним ролум нәдир, өзүмү јад кими һисс едирәм». Хидмәтини ҝенишләндирмәк үчүн башга әразијә көчән Кристен адлы бир өнҹүл баҹы дејир: «Јени јығынҹагда инсан өзүнү бәзән тәк һисс едир». Бәзи гардашлар да бу ҹүр һиссләр кечирир. Дини ҹәһәтдән бөлүнмүш аиләдә јашајан мәсиһи, ола биләр ки, доғма аиләси илә јахын олмаға чәтинлик чәксин, о ејни заманда јығынҹагда да өзүнү тәк һисс едә биләр. Хәстә олдуғу үчүн евдән чыха билмәјән, һәмчинин хәстәјә гуллуг едән баҹылар бәзән өзләрини тәнһа һисс едир. Анит баҹы дејир: «Анама әсасән мән гуллуг етдијим үчүн һеч бир гонаглыға ҝедә билмирдим».

Иса Мәсиһ кими, биз дә мөмин баҹыларымыза мәһәббәтимизи ҝөстәрә биләрик (6—9 абзаслара бахын) *

6. Лука 10:38—42 ајәләринә әсасән, Иса Марта илә Мәрјәмә неҹә көмәк етмишди?

6 Иса Мәсиһ руһани баҹылары илә вахт кечирирди вә онлар үчүн әсл дост иди. Онун Мәрјәм вә Марта илә достлуғуну јадымыза сала биләрик. Чох еһтимал ки, баҹыларын икиси дә субај иди. (Лука 10:38—42 ајәләрини охујун.) Иса сөзү вә һәрәкәти илә елә шәраит јарадырды ки, онлар сыхылмасынлар. Мәрјәм, бир шаҝирд * кими, чәкинмәдән онун ајаглары јанында отурмушду. Марта Мәрјәмин она көмәк етмәмәси илә бағлы нараһатлығыны Исаја раһат шәкилдә демишди. Һәмин вахт Иса һәр ики гадына ваҹиб шејләр өјрәтмишди. Иса башга вахтларда да бу баҹыларла вә гардашлары Илазәрлә ҝөрүшәрәк онлара дәјәр вердијини ҝөстәрмишди (Јәһ. 12:1—3). Буна ҝөрә дә Илазәр бәрк хәстәләнәндә баҹылар билирдиләр ки, көмәк үчүн Исаја үз тута биләрләр (Јәһ. 11:3, 5).

7. Баҹылары руһландырмағын бир јолу һансыдыр?

7 Бәзи баҹылар, демәк олар ки, анҹаг јығынҹагда диндашлары илә бир арада ола билир. Буна ҝөрә дә биз онлары хош гаршыламаг, сөһбәт етмәк, онларын бизә әзиз олдуғуну һисс етдирмәк имканындан истифадә етмәлијик. Ҝөрүн Ҹордан баҹы даһа дејир: «Шәрһимә ҝөрә кимсә мәни тәрифләјәндә, мәнимлә тәблиғдә әмәкдашлыг етмәк истәјәндә, јахуд һансыса башга јолла мәнә диггәт ҝөстәрәндә елә бил мәнә дүнјаны верирләр». Баҹылар бизим үчүн дәјәрли олдугларыны ҝөрмәлидир. Киа баҹы дејир: «Јығынҹаға ҝетмәдијим ҝүн билирәм ки, баҹы-гардашлар јазыб мәндән һал-әһвал тутаҹаг. Ҝөрүрәм ки, онлар мәни дүшүнүр».

8. Исадан башга һансы саһәләрдә өрнәк ҝөтүрә биләрик?

8 Иса Мәсиһ кими, биз дә баҹылара вахт ајырмалыјыг. Мисал үчүн, садә сүфрә ачыб онлары евимизә чағырмаг, јахуд башга һараса дәвәт етмәк олар. Бу заман сөһбәтимизин руһландырыҹы олмасына фикир вермәлијик (Ром. 1:11, 12). Ағсаггаллар Иса Мәсиһ кими дүшүнмәјә чалышмалыдыр. Иса субајлығын бәзиләри үчүн чәтин олдуғуну билирди, амма ҝөстәрди ки, инсанын әсл хошбәхтлији евләнмәкдән вә ја ушаг саһиби олмагдан асылы дејил (Лука 11:27, 28). Хошбәхтлијимизин даими олмасы үчүн Јеһованы һәјатымызда һәр шејдән үстүн тутмалыјыг (Мәт. 19:12).

9. Ағсаггаллар баҹылара көмәк етмәк үчүн нә едә биләр?

9 Ағсаггаллара мәсиһи гадынларла өз баҹылары, аналары кими давранмаг хүсусилә ваҹибдир (1 Тим. 5:1, 2). Јахшы олар ки, ағсаггаллар баҹыларла үнсијјәт етмәк үчүн јығынҹагдан әввәл вә ја сонра вахт ајырсынлар. Кристен баҹы дејир: «Бир ағсаггал фикир верди ки, мән чох мәшғулам вә бунун сәбәбини билмәк истәјирди. Мәнимлә марагландығына ҝөрә она миннәтдар идим». Ағсаггаллар мүнтәзәм олараг вахт ајырыб баҹыларла сөһбәт едәндә онлара гаршы биҝанә олмадыгларыны ҝөстәрирләр *. Јухарыда ады чәкилән Анит баҹы ағсаггалларла мүнтәзәм сөһбәт етмәјин бир фајдасы һаггында дејир: «Һәм онлар мәни јахшы таныјыр, һәм дә мән онлары. Беләҹә, чәтинлијим оланда онлардан чәкинмәдән көмәк истәјә билирәм».

БАҸЫЛАРА ДӘЈӘРЛИ ОЛДУГЛАРЫНЫ ҺИСС ЕТДИРИН

10. Баҹыларын севинҹ дујмасы үчүн нә едә биләрик?

10 Инсанлар баҹарыгларымызын фәргиндә оланда, ҝөрдүјүмүз ишә ҝөрә миннәтдарлыг билдирәндә һәр биримизә хош олур. Амма габилијјәтимизи вә ја ишимизи һеч ким гијмәтләндирмәјәндә руһдан дүшүрүк. Абигајил адлы субај өнҹүл баҹы етираф едир ки, бәзән өзүнүн диггәтдән кәнар галдығыны һисс едир. О дејир: «Мәни филанкәсин баҹысы вә ја филанкәсин гызы кими таныјырлар. Бәзән дә мәнә елә ҝәлир ки, һеч ким мәни ҝөрмүр». Ҝәлин ҝөрәк Пам адлы башга субај баҹы нә дејир. О, узун илләр хүсуси тәјинатлы мүждәчи кими хидмәт едиб. Лакин сонра валидејнләринин гајғысына галмаг үчүн өз евинә гајыдыб. Инди онун 70-дән чох јашы олса да, һәлә дә өнҹүллүк едир. О дејир: «Инсанларын ҝөрдүјүм иш гијмәтләндирдијини демәсинин мәнә әвәзсиз көмәји олуб».

11. Иса хидмәтдә она әмәкдаш олан гадынлары гијмәтләндирдијини неҹә ҝөстәрмишди?

11 Иса Мәсиһ мөмин гадынларын она гуллуг етмәсини, «нәләри вардыса» онунла бөлүшмәсини чох гијмәтләндирирди (Лука 8:1—3). О, бу гадынлара нәинки белә бир шәрәфли имкан јаратмышды, һәмчинин дәрин руһани һәгигәтләри дә онлара ачмышды. Мәсәлән, Иса өләҹәјини вә дириләҹәјини онлара билдирмишди (Лука 24:5—8). Һәвариләри илә јанашы, бу гадынлары да гаршыда олаҹаг ағыр һадисәләрә һазырламышды (Марк 9:30—32; 10:32—34). Гејд едәк ки, Исаны тутанда һәвариләри ону гојуб гачса да, о, ишҝәнҹә дирәјиндә ҹан верәндә бу гадынларын бәзиләри онун јахынлығында иди (Мәт. 26:56; Марк 15:40, 41).

12. Иса Мәсиһ гадынлара һансы иши һәвалә етмишди?

12 Иса Мәсиһ гадынлара ваҹиб иш һәвалә етмишди. Мәсәлән, онун дирилдијинә илк дәфә мөмин гадынлар шаһид олмушду. О, бу гадынлара тапшырмышды ки, дирилдијини ҝедиб һәвариләринә десинләр (Мәт. 28:5, 9, 10). Һәмчинин ерамызын 33-ҹү илинин Әллинҹи ҝүн бајрамында шаҝирдләринин үзәринә мүгәддәс руһ төкүләндә, ҝөрүнүр, гадынлар да онларын арасында иди. Әҝәр беләдирсә, јәгин бу јени мәсһ олунмуш баҹылара да әҹнәби дилләрдә данышмаг габилијјәти верилмишди, онлар да «Аллаһын әзәмәтли ишләри» һаггында башгаларына данышырды (Һәв. 1:14; 2:2—4, 11).

13. Бу ҝүн мәсиһи гадынлар һансы ишләри ҝөрүр вә биз онлара миннәтдар олдуғумузу неҹә ҝөстәрә биләрик?

13 Баҹыларымыз Јеһоваја хидмәтдә етдикләри һәр бир шејә ҝөрә тәрифә лајигдир. Онлар тәшкилатын апардығы тикинти вә тәмир ишләринә көмәк едир, әҹнәбидилли групларла хидмәтдә әмәкдашлыг едир вә Бејтелдә көнүллү кими хидмәт едирләр. Һәмчинин онлар тәбии фәлакәтләрдән зәрәрчәкәнләрә јардым едир, нәшрләримизин тәрҹүмәсиндә иштирак едир, өнҹүл вә хүсуси тәјинатлы мүждәчи кими хидмәт едирләр. Гардашларла јанашы, баҹылар да өнҹүл мәктәбиндә, Падшаһлыг Мүждәчиләри Мәктәбиндә вә Ҝилад мәктәбиндә охујур. Үстәлик, гадынлар әрләринә јығынҹагда вә тәшкилатда үзәринә дүшән чохлу мәсулијјәти јеринә јетирмәкдә дәстәк олур. Арвадларынын дәстәји олмаса иди, бу мәсул гардашлар «инсан тимсалында һәдијјәләр» кими јығынҹаға там төһфә верә билмәзди (Ефес. 4:8). Бу сәдагәтли баҹыларымыза бу саһәдә неҹә дајаг ола биләрсиниз?

14. Зәбур 68:11 ајәсинә әсасән, һикмәтли ағсаггаллар нәји анлајырлар?

14 Һикмәтли ағсаггаллар баша дүшүр ки, баҹылар зәһмәткеш ишчиләрдән ибарәт «бөјүк ордудур» вә демәк олар ки, мүждәнин ән сәриштәли тәблиғчиләри онлардыр. (Зәбур 68:11 ајәсини охујун.) Буна ҝөрә дә ағсаггаллар онларын тәҹрүбәсиндән өјрәнмәјә чалышырлар. Јухарыда ады чәкилән Абигајил баҹы гејд едир ки, ағсаггалларын ондан әразидәки инсанларын үрәјинә һансы үсулларла јол тапдығыны сорушмасы ону чох руһландырыр. О дејир: «Бунун сајәсиндә ҝөрүрәм ки, Јеһова тәшкилатында мәнә дә јер ајырыб». Һәмчинин ағсаггаллар билир ки, сәдагәтли, јашҹа јеткин баҹылар чәтинликләри олан ҝәнҹ баҹылара көмәк етмәји јахшы баҹарырлар (Тит. 2:3—5). Бәли, баҹыларымыз мәһәббәтимизә вә диггәтимизә лајигдир!

БАҸЫЛАРЫН МҮДАФИӘСИНДӘ ДУРУН

15. Һансы һалларда баҹылар мүдафиәјә еһтијаҹ дуја биләр?

15 Бәзән баҹылар мүәјјән чәтинликләрлә үзләшән заман киминсә онларын мүдафиәсиндә дурмасына еһтијаҹ дујурлар (Әшј. 1:17). Мәсәлән, дул, јахуд бошанмыш баҹы киминсә онун адындан данышмасына вә әввәлләр әринин ҝөрдүјү ишләрдә көмәк етмәсинә еһтијаҹ дуја биләр. Јашлы баҹыја һәкимләрлә данышмагда көмәк лазым ҝәлә биләр. Јахуд елә ола биләр ки, теократик лајиһәләрдә иштирак едән өнҹүл баҹы диҝәр өнҹүлләр кими хидмәтдә чох иштирак етмәдијинә ҝөрә гынансын. Бу заман онун мүдафиәјә еһтијаҹы ола биләр. Баҹылара башга неҹә көмәк едә биләрик? Ҝәлин јенә Исанын нүмунәсинә нәзәр салаг.

16. Марк 14:3—9 ајәләринә әсасән, Иса Мәрјәмин тәрәфини неҹә тутду?

16 Исанын руһани баҹыларыны кимсә јанлыш баша дүшәндә дәрһал онларын тәрәфини тутурду. Мәсәлән, Марта Мәрјәми иттиһам едәндә Иса Мәрјәми мүдафиә етмишди (Лука 10:38—42). Һәмчинин башгалары Мәрјәмин һәрәкәтинин јанлыш олдуғуну дүшүнүб ону мүһакимә едәндә Иса икинҹи дәфә онун тәрәфини тутмушду. (Марк 14:3—9 ајәләрини охујун.) Иса Мәрјәмин буну һансы нијјәтдән ирәли ҝәләрәк етдијини билирди вә ону тәрифләјәрәк демишди: «О, мәним үчүн саваб иш ҝөрдү... О, ҝүҹү чатаны етди». Иса һәтта пејғәмбәрлик етди ки, «мүждә дүнјанын һарасында тәблиғ олунса», онун бу хејирхаһлығы һагда данышылаҹаг. Неҹә ки бу мәгаләдә онун барәсиндә данышырыг. Мараглы мәгамдыр ки, Иса тәблиғ ишинин дүнја мигјасында олаҹағыны бу гадынын фәдакар әмәлини тәрифләјәркән демишди. Тәсәввүр етмәк олар, Исанын бу сөзләри башгаларынын тәнгиди бахышларына туш ҝәлән Мәрјәми неҹә руһландырмышды!

17. Баҹыны мүдафиә етмәли олдуғумуз вәзијјәтләрә даир нүмунә ҝәтирин.

17 Бәс сиз лазым ҝәләндә руһани баҹыларынызы мүдафиә едирсиниз? Белә бир вәзијјәти тәсәввүр един. Әри Јеһованын Шаһиди олмајан бир баҹы чох вахт јығынҹаға ҝеҹикир вә јығынҹаг гуртаран кими дәрһал ҝедир. Һәмчинин ушагларыны надир һалларда јығынҹаға ҝәтирир. Бунлара фикир верән тәблиғчиләр баҹыны гынајыр вә дејирләр ки, ҝәрәк әри илә гәти данышсын. Амма онлар билмир ки, баҹы әлиндән ҝәләни едир. Һеч дә һәр шеј баҹынын ихтијарында дејил, нә дә ушаглары илә бағлы сон гәрары о вермир. Белә вәзијјәтдә сиз нә едә биләрсиниз? Баҹыны һәм башгаларынын јанында, һәм дә о олмајанда тәрифләјиб, ҝөстәрдији әзми вурғуласаныз, сөз-сөһбәтә сон гоја биләрсиниз.

18. Баҹыларымыза неҹә көмәк едә биләрик?

18 Баҹыларымызы севдијимизи ҝөстәрмәјин бир јолу да онлара әмәли көмәк тәклиф етмәкдир (1 Јәһ. 3:18). Анит баҹы дејир: «Бәзи баҹы-гардашлар ҝәлиб анама бахырдылар ки, мән башга ишләрими ҝөрә билим. Бәзән дә јемәк ҝәтирирдиләр. Бу мәнә севилдијими, јығынҹағын бир һиссәси олдуғуму ҝөрмәјә көмәк едирди». Диндашлары Ҹордан баҹыја да көмәк әли узадыб. Бир гардаш машынын тәмири илә бағлы она бәзи шејләр өјрәтмишди. О дејир: «Баҹы-гардашларын мәним тәһлүкәсизлијими дүшүндүјүнү ҝөрмәк чох хошдур».

19. Ағсаггаллар баҹылара башга һансы јолларла көмәк едә биләр?

19 Ејнилә, ағсаггаллар да баҹыларын нәјә еһтијаҹ дујдуғуна диггәт јетирир. Онлар билир ки, баҹыларла рәфтарымыз Јеһова үчүн өнәмлидир (Јаг. 1:27). Буна ҝөрә дә ағсаггаллар Иса Мәсиһдән өрнәк ҝөтүрәрәк дәрракәли давранырлар, шәфгәт вә анлајыш лазым олан јердә гајдалар гојмурлар (Мәт. 15:22—28). Ағсаггаллар көмәк үчүн тәшәббүс ҝөстәрәндә баҹылар Јеһованын вә Онун тәшкилатынын гајғысыны һисс едирләр. Киа баҹынын груп нәзарәтчиси хәбәр тутанда ки, баҹы башга јерә көчүр, дәрһал тәдбир ҝөрдү. Баҹы дејир: «Бир билсәниз, нә гәдәр јүнҝүллүк һисс етдим. Руһландырыҹы сөзләри вә көмәји илә јанашы, ағсаггаллар ајдын шәкилдә ҝөстәрдиләр ки, мән јығынҹаг үчүн дәјәрлијәм вә дар ҝүнүмдә тәк дејиләм».

БҮТҮН БАҸЫЛАРЫМЫЗЫН ДАЈАҒА ЕҺТИЈАҸЫ ВАР

20, 21. Бүтүн мәсиһи баҹыларын бизә әзиз олдуғуну неҹә ҝөстәрә биләрик?

20 Бу ҝүн јығынҹагларымызда чохлу зәһмәткеш баҹымыз вар, онлар дәстәјимизә лајигдир. Иса Мәсиһин нүмунәсиндән өјрәндик ки, вахт ајырыб онлары јахындан танымаға чалышмалыјыг. Бундан әлавә, баҹыларымызын Јеһованын јолунда чәкдикләри зәһмәти дәјәрләндирдијимизи вурғулаја биләрик. Һәмчинин лазым ҝәләндә онлары мүдафиә едә биләрик.

21 Ромалылара јаздығы мәктубун сонунда һәвари Булус доггуз мәсиһи гадынын адыны чәкмишди (Ром. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15). Сөзсүз ки, бу гадынлар Булусун онлары саламладығыны вә тәрифләдијини ешидәндә чох руһланмышдылар. Ҝәлин биз дә јығынҹағымыздакы баҹылара дајаг олаг. Бунунла да ҝөстәрәҹәјик ки, руһани аиләмизин бир үзвү кими онлары әзиз тутуруг.

НӘҒМӘ 136 Јеһовадан бол мүкафат

^ абз. 5 Мәсиһи гадынлар чохлу чәтинликләрлә үзләшир. Бу мәгаләдә Исадан өрнәк алараг онлара неҹә дајаг ола биләҹәјимизи арашдыраҹағыг. Исанын гадынлара вахт ајырмасы, дәјәрли олдугларыны һисс етдирмәси вә онлары мүдафиә етмәси һаггында данышаҹағыг.

^ абз. 5 Бәзи адлар шәртидир.

^ абз. 6 Бир елми ишдә дејилир: «Шаҝирдләр мүәллимләринин ајаглары јанында отурурду. Буну мүәллим олмаға ҹидди һазырлашан шаҝирдләр едирди, гадынлара исә мүәллим олмаға иҹазә верилмирди... Буна ҝөрә дә Мәрјәмин Исанын ајаглары јанында отурдуғуну вә онун ағзындан чыхан һәр бир кәлмәјә диггәтлә гулаг асдығыны ҝөрән әксәр јәһуди кишиләр мәәттәл галмышды».

^ абз. 9 Ағсаггаллар баҹылара көмәк едәркән еһтијатлы олмалыдыр. Мәсәлән, баҹыны тәк зијарәт етмәмәлидир.

^ абз. 65 ШӘКЛИН ИЗАҺЫ: Иса Мәсиһ иманлы гадынлара диггәт ҝөстәрдији кими, гардашлар да ондан өрнәк алыр. Бир гардаш баҹылара машынын тәкәрини дәјишмәјә көмәк едир, башга гардаш сәһһәти зәиф олан баҹыны зијарәт едир, үчүнҹү гардаш исә һәјат јолдашы илә бирликдә бир баҹы вә онун гызы илә аиләви ибадәт кечирмәјә ҝәлиб.