1. Tera aia ibuobuoki aine nakon ana botaki Iehova, ma baikara kangaanga aika a kaaitarai? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

AI KAKAITAURA ngaira ibukia taari aine aika bati aika mwakuri korakora i nanon te ekaretia! N te katoto, a anganga aia kaeka n taiani bobotaki ao a uataboa te mwakuri ni minita. Tabeman a ibuobuoki ni kateimatoaan raoiroin te Tabo n Taromauri, ao a kaotiota tabeakinaia raoia n te onimaki. Ni koauana, a boni kaaitara naba ma kangaanga. Tabeman a tararuaiia aia karo aika kara. Ake tabeman a kakaitaraaki irouia aia utu. Ao tabeman bon akea buuia ao a mwakuri korakora ni boutokaiia natiia.

2. E aera bwa ti riai ni kakorakoraira ni boutokaiia taari aine?

² E aera bwa ti riai ni boutokaiia taari aine? Ibukina bwa n te aonnaba aei, n angiin te tai e aki kaotiotaki karineaia aine ae bon riai n reke irouia. Irarikin anne, ti boni kaungaaki naba n te Baibara bwa ti na boutokaiia. N te katoto, e tuangia kaain te ekaretia i Rom te abotoro Bauro bwa a na butimwaea Nei Boibe ao “n anganna te ibuobuoki ae e kainnanoia.” (IRom 16:1, 2) Ngke te Baritaio ngkoa Bauro, e boni bae ni bwabwaina naba te katei ae kamangoraia aine. Ma ngkai e a riki bwa te Kristian, e a kakairi iroun Iesu ao ni kaotiota karineaia ao akoaia aine.​—1Kor. 11:1.

3. Tera aron Iesu nakoia aine, ao tera arona n iangoiia aine aika kakaraoa nanon te Atua?

³ E karineia aine ni kabane Iesu. (Ioa. 4:27) E aki iangoiia aine bwa a aki kakawaki, n aron ae a karaoia mataniwi n te Aro n Iutaia n ana bong. Ni koauana, e koreaki ae kangai n te boki teuana ae kabwarabwaraa te Baibara: “Akea ana taeka Iesu teuana ae e kamangoriia iai aine.” Ma e korakora riki irouna karineaia aine aika kakaraoa nanon Tamana. E arania bwa mwaanena  ao e mwaneweiia naba i rarikia mwaane ake e iangoiia bwa kaain ana utu.​—Mat. 12:50.

4. Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

⁴ E tauraoi n taai nako Iesu ni buokiia aine aika beku ibukin te Atua. E kaotia nakoia bwa a kakawaki irouna ao e tei ibukia. Ti na maroroakina ngkai arora ni kakairi iroun Iesu ni kaotiota tabeakinaia taari aine.

5. E aera bwa e kona ni kangaanga irouia taari aine tabeman te itamwaomwao ma tabemwaang?

⁵ Ti bane ni kainnanoa te reitaki ae kaan ma tabemwaang. Ma n tabetai, e kona ni kangaanga reken aei irouia taari aine. Bukin tera? Iangoi taeka aikai. E taku te tari te aine ae Jordan: * “Ibukina bwa akea buu, I namakinna n angiin te tai bwa akea tibwangau n te ekaretia, ao I aki tau n riki bwa kaaina.” E taku Kristen ae te bwaiania ae mwaing ibukini karababaan ana mwakuri ni minita: “Ngkana ko mwaing nakon te ekaretia ae boou, ko bae n namakina te maroaa.” A kona naba n namakina anne taari mwaane tabeman. A kona naake a maeka ma aia utu aika tiaki kaain te onimaki ni kangaanga reken aia reitaki ae kaan ma aia utu, ao a kona naba n namakina ae a tionako ma taari n te ekaretia. A kona n namakina te botu naake a aki kona ni kitani mwengaia ibukin aorakia, ao ai aroia naba naake a tararuaiia aia utu aika aoraki. E taku Annette: “I aki kona ni butimwaei kakao nakoni bobotaki ma taari, ngkai bon tii ngai te tia tararuaa tinau.”

6. N aron ae taekinaki n Ruka 10:38-42, e kangaa Iesu ni buoka Mareta ao Maria?

⁶ E kakarekea naba ana tai Iesu ma taari aine ao bon te rao ni koaua nakoia. Iangoa reitakina ma Maria ao Mareta, aika aine aika akea buuia. (Wareka Ruka 10:38-42.) E oti man ana taeka ao ana mwakuri Iesu bwa e boni mwannanoiia raoi. E aki raraoma Maria ngke e tekateka i rarikini waen Iesu bwa temanna naba te tia rimwina. * Ao ngke e un Mareta ibukin ae e aki buokia Maria ni katauraoa te amwarake, e aki maakina Iesu ni kaota ana iango nakoina. N te tai anne, e a buokiia aine aikai Iesu bwa a na karekea reireiaia ae kakawaki. E kaota naba tabeakinaia aine aikai ma mwaaneia ae Rataro ni kakawariia n taai riki tabeua. (Ioa. 12:1-3) Maroaka ae ngke e a rangi n aoraki Rataro, a ataia Maria ao Mareta bwa a kona ni bubutiia Iesu buokaia.​—Ioa. 11:3, 5.

7. Tera te anga teuana ae ti kona iai ni kaungaia taari aine?

⁷ Tabeman taari aine bon tii aia tai n itamwaomwao ma taari, taai ni bobotaki. Ngaia are n taai ni bobotaki akanne ti riai n taraia bwa ti na butimwaeiia raoi, ni maroro ma ngaiia, ao ni kaotia bwa ti tabeakinia. E taku Jordan are taekinaki mai moa: “I rangi ni kaungaaki ngkana iai ae e karabwaai ibukin au kaeka, e babaire bwa e na uarongorongo ma ngai, ke e kaotiota tabeakinau n aanga riki tabeua.” Ti riai ni kaotia nakoia taari aine bwa a kakawaki iroura. E taku Kia: “Ngkana I aki kaoti n te botaki, I ataia ae a na bon reitaki nakoiu taari tabeman n ongora bwa I uara. E oti raoi bwa a bon tabeakinai.”

8. Baikara aanga riki tabeua ake ti kona iai ni kakairi iroun Iesu?

⁸ N aron Iesu, ti kona ni karekea ara tai n itamwaomwao ma taari aine. Tao ti kona ni kaoia nakoni mwengara n amwarake ma ngaiia ke  ni kaakibotu. Ngkana ti karaoa aei, ti riai n taraia bwa a na kaungaunga baike ti taekin. (IRom 1:11, 12) A riai unimwaane ni kaboraoa aia iango ma ana iango Iesu. E ataia Iesu ae e kona ni kangaanga irouia tabeman ngkai a tiku n akea buuia. Ma e kamataataa ae tiaki nanona bwa ngkana iai buum ao natim, e na reke iroum te kukurei ae teimatoa. (Ruka 11:27, 28) E na reke te kukurei ae teimatoa mani moanibwaian te beku ibukin Iehova.​—Mat. 19:12.

9. Tera ae a kona ni karaoia unimwaane ni buokiia iai taari aine?

⁹ A riai unimwaane n tabeakinia taari aine bwa kaanga mwaaneia ao tinaia n te onimaki. (1Tim. 5:1, 2) A riai ni karekea aia tai ni maroro ma taari aine imwain ke imwin taiani bobotaki. E taku Kristen: “E norai te unimwaane temanna bwa I rangi n tatabetabe ao e kan ataia bwa tera raoi au babaire. I rangi ni kakaitau ngkai e mwannanoai.” Ngkana a katoatai unimwaane ni karekea aia tai ni kataetaeia taari aine, a kaotia iai bwa a bon tabeakinia. * E kabwarabwaraa teuana raoiroin te mamaroro ma unimwaane, Annette are taekinaki mai moa. E taku: “I a kinaia riki ao a a kinaai riki.  Ngkana e reke au kangaanga imwina, e a bebete riki irou kawarakia ibukini buokau.”

10. Tera ae kona ni buokiia taari aine bwa a na namakina te kukurei?

¹⁰ N aki ongeia bwa mwaane ke aine ngaira, ma ti bane ni kukurei ngkana a nora ara konabwai tabemwaang ao n tuangira ae a kakaitau n ara mwakuri. Ma e kona ni bwara nanora ngkana akea ae e kakaitau n ara mwakuri ke n ara konabwai. E taekinna te bwaiania temanna ae akea buuna ae Abigail bwa n tabetai ao e a namakinna bwa e a kaakaki taekana. E taku bwa a aki kinaa raoi aomata ma a tii kinaia tarina ao mwaanena ke ana karo. Ma nora ana taeka te tari te aine ae Pam. Akea buun neiei ao e beku bwa te mitinare i nanon ririki aika bati. Imwina riki, e a okira mwengana n tararuaiia ana karo. Ai 70 tabun ana ririki ngkai Pam, ao e teimatoa ni bwaiania. E taku: “Te bwai ae I rangi ni buokaki riki iai, boni man aroia tabemwaang n tuangai ae a kakaitau n au mwakuri.”

11. E kangaa ni kaotia Iesu bwa e kakaitau n aia mwakuri aine aika kakaonimaki?

¹¹ A akoa Iesu “n aia bwai” aine tabeman aika kakaonimaki, ao e rangi ni kakaitau n aia ibuobuoki. (Ruka 8:1-3) E aki tii kariaia Iesu bwa a na buokia n te itera anne, ma e reireinia naba te koaua ibukin ana kantaninga te Atua. N te katoto, e tuangia ae e na mate ao e na manga kautaki. (Ruka 24:5-8) E kataubobongaia naba aine aikai imwaini kataaki ake a na kaaitarai, n aron are e karaoia nakoia ana abotoro. (Mareko 9:30-32; 10:32-34) Ao e ngae ngke a birinako abotoro ngke e katikaki Iesu, ma iai aine tabeman ake taani boutokaia aika teimatoa ni mena i rarikina ngke e a tauraki i aon te kai ni kammaraki.​—Mat. 26:56; Mareko 15:40, 41.

12. Tera te mwakuri are e mwiokoiia iai aine Iesu?

¹² E mwiokoiia aine n te mwakuri ae kakawaki Iesu. N te katoto, bon aine aika mamaaka te Atua ake a moan noria imwini kautakina. E mwiokoiia aine aikai bwa a na kaongoia abotoro ae e a tia ni kautaki man te mate. (Mat. 28:5, 9, 10) Ni Bentekota 33 C.E., e bae n iai naba aine n te tai are a kabiraki iai taan rimwin Iesu n te taamnei ae raoiroi. Ngkana ngaia anne, a karekea naba aine akana kabiraki akanne te konaa n taetae n taetae aika kakaokoro, ao n taekin “ana mwakuri te Atua aika moanibaa n tamaroa.”​—Mwa. 1:14; 2:2-4, 11.

13. Tera ae a karaoia aine aika Kristian n ara bong aikai, ao ti na kangaa ni kaota ara kakaitau n aia mwakuri?

¹³ A bon riai ni kamoamoaaki taari aine n aia beku ibukin Iehova. E irekereke naba aia beku ma te kateitei ao te onobwai, te uarongorongo n te kurubu ae kaokoro iai te taetae, ao te mwakuri n ibuobuoki n te Betaera. A boutokaa te mwakuri n ibuobuoki n tain te kabuanibwai, rairani booki, ao a beku naba bwa bwaiania ao mitinare. N aroia taari mwaane, a ira naba te reirei ibukia bwaiania, te Kuura Ibukia Taan Uarongorongoa te Tautaeka n Uea, ao te Kuura ni Kireata. Irarikin anne ao buuaine a boutokaiia buuia ni kakororaoa mwiokoaia n te ekaretia ao n ana botaki Iehova. A na bon aki kona n riki taari mwaane aikai bwa “bwaai n tituaraoi” ngke arona bwa a aki boutokaaki irouia buuia. (IEbe. 4:8) Ko kona n iangoi aanga aika ko kona ni boutokaiia iai taari aine aikai n aia mwakuri ae a karaoia?

14. N aron ae taekinaki n Taian Areru 68:11, tera ae a riai ni karaoia unimwaane aika wanawana?

 ¹⁴ A ataia unimwaane aika wanawana bwa bon “te taanga ae abwabwaki” taari aine aika kukurei n anga ngaiia ibukin te mwakuri, ao n angiin te tai bon taan uarongorongo aika mwaatai. (Wareka Taian Areru 68:11.) Ngaia are a kataia unimwaane ni karekei naba reireiaia mairouia. E kaungaaki Abigail are taekinaki mai moa ngkana e titirakinaki irouia taari mwaane bwa baikara aanga aika e kunei bwa a uaana ibukini moanakin te maroro ma aomata. E taku neiei: “I buokaki iai n ataia ae iai tibwangau iroun Iehova n ana botaki.” Irarikin anne, a ataia unimwaane ae a mwaatai taari aine aika kakaonimaki aika kara ni buokiia taari aine aika ataei riki ngkana iai aia kangaanga. (Tit. 2:3-5) Ti bon riai n tangiriia ao ni kaitauia taari aine aikai!

15. N ningai ae a kainnanoa iai temanna taari aine bwa e na buokiia?

¹⁵ N tabetai ao taari aine a bae ni kainnanoa temanna bwa e na tei ibukia ngkana a kaaitara ma te kangaanga teuana. (Ita. 1:17) N te katoto, e bae te aine ae e a tia ni mate buuna ke ae e a tia ni buuraure, ni kainnanoa temanna bwa e na taetae ibukina, ke ni buokia ni mwakuri tabeua ake e kakaraoi ngkoa buuna. E bae te tari te aine ae e a kara ni kainnanoa temanna bwa e na taetae ma ana taokita. Ke e bae te tari te aine ae te bwaiania ae beku n itera tabeua n ana botaki Iehova, ni kainnanoa temanna bwa e na tei ibukina ngkana e kabuakakaaki irouia tabeman bwa e aki bati ana tai n uarongrongo ni kabotauaki ma bwaiania ake tabeman. Ti na kangaa riki ni kona ni buokiia taari aine? Ti na iangoa riki ana katoto Iesu.

16. E kangaa Iesu n tei ibukini Maria n aron ae kaotaki ni Mareko 14:3-9?

¹⁶ E tauraoi Iesu n tei ibukia mwaanena n te onimaki ngkana a kabuakakaaki. N te katoto, e tei ibukini Maria ngke e tiribureaki irouni Mareta. (Ruka 10:38-42) E a manga tei riki ibukini Maria ngke a iangoia tabeman bwa e karaoa te motinnano ae aki raoiroi ao a kabuakakaa iai. (Wareka Mareko 14:3-9.) E ota Iesu bwa e aera ngkai e karaoa aei Maria ao e kamoamoaa ni kangai: “E boni karaoa te mwakuri ae raoiroi nakoiu. . . . E karaoa ae e kona neiei.” E taetae naba ni burabetinna bwa e na tataekinaki ana mwakuri n akoi neiei aei, n “taabo nako n te aonnaba are e taekinaki iai te rongorongo ae raoiroi,” n aron ae e a taekinaki ngkai n te kaongora aei. E kakaongora bwa e taekina Iesu ae e na tataekinaki te rongorongo ae raoiroi n te aonnaba ni kabutaa ngke e kamoamoaa Maria ibukin ana mwakuri n atataiaomata aei! E bae ni karauaki nanoni Maria n taeka akanne imwini kabuakakaana!

17. N ningai ae ti a riai n tei iai ibukin te tari aine? Taekina te katoto.

¹⁷ Ko tei ibukia taari aine ngkana a kainnanoa anne? N te katoto, iangoa te bwai ae riki aei. A nora te tari te aine temanna ae tiaki te tia Kakoaua buuna taan uarongorongo tabeman bwa e a bon ririmwi naba nakoni bobotaki ao ni moantaai n nako ni bwarana. A noria naba bwa n angiin te tai e aki kakairiia natina. Ngaia are a kabuakakaa ngkai a iangoia bwa e riai ni kamatoaa riki n tuanga buuna bwa e na kariaia kairakia natiia nakon taiani bobotaki. Ma ni koauana, e boni karaoa ana kabanea ni konaa neiei. E kona naba buuna n uruana ana babaire ao tiaki ngaia ae karaoi babaire ibukia natina. Tera ae ko kona ni karaoia ngkana ko ongo aia kabuakaka tabeman ibukin te tari te aine n aron aei? Ko kona ni katoka te kabuakaka ngkana ko kamoamoaa neiei ibukin ana kakorakora, ao ko kaongoia tabemwaang bwa e karaoa ae raoiroi.

18. Baikara aanga aika ti kona ni buokiia iai taari aine?

¹⁸ Ti kona ni kaotia ae ti tabeakinia raoi taari aine ngkana ti karaoi mwakuri n ibuobuoki ibukia. (1Ioa. 3:18) E taku te tari te aine ae Annette ae tararuaa tinana ae aoraki: “A roko  taari tabeman n tararuaa tinau i nanon tabeua te tai bwa I aonga ni kona ni karaoi bwaai tabeua, ke a uotii amwarake. I namakina raoi tangirau n aei ao kakawakiu n te ekaretia.” E karekea naba te ibuobuoki Jordan. E buokaki iroun te tari te mwaane temanna n reireinna arona ni kateimatoa raoiroin ana kaa. E taku neiei: “E kakukurei ataakin ae a tabeakina mauriu taari ni kaineti ma kamanenaan te kaa.”

19. Baikara riki aanga tabeua ake a kona iai unimwaane ni buokiia taari aine?

¹⁹ A kataia naba unimwaane n tabeakini kainnanoia taari aine. A ataia ae e tangiria Iehova bwa a na tabeakinaki raoi taari aine. (Iak. 1:27) Ngaia are a kakairi iroun Iesu ao a bwaina te wanawana n aroia n aki katei tuua aika aki riai, ma a kaotiota te akoi ao te nanoanga. (Mat. 15:22-28) Ngkana a kakorakoraia unimwaane n ibuobuoki, a kona iai ni buokiia taari aine n namakina ae a tabeakinaki iroun Iehova ao ana botaki. Ngke e ongo te mataniwi n ana kurubu Nei Kia bwa e nang mwaing nakon te auti teuana, e waekoa ni bairea te ibuobuoki. E taku Kia: “I aikoa rangi n raraoma. Ibukina bwa a kaungaai unimwaane ao ni katauraoa te ibuobuoki ae I kainnanoia, a a kaotia raoi nakoiu bwa boni kaain naba ngai te ekaretia ae I kakawaki, ao bon iai taani buokai ngkana iai au kangaanga.”

20-21. Ti na kangaa ni kaotia bwa ti tangiriia taari aine ni kabane?

²⁰ Ngkana ti taratara nako i nanon te ekaretia n ara bong aikai, ti nori aia katoto taari aine aika bati aika mwakuri korakora, ao ti bon riai ni boutokaiia. N aron ae ti a tia n reiakinna man ana katoto Iesu, ti kona ni buokiia ngkana ti karekea ara tai ma ngaiia ao ni kinaia riki. Ti kona ni kaota ara kakaitau n aia beku ibukin te Atua. Ao ti kona naba n tei ibukia ngkana e kainnanoaki.

²¹ Ni motikan ana reta te abotoro Bauro nakoia kaain Rom, e mwanewei taekaia ruaman aine aika Kristian. (IRom 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Akea te nanououa bwa a boni kaungaaki aine aikai n ongoraean ana taeka ni kamauri ao ni kamoamoa ibukia. Ti riai naba ni boutokaiia taari aine ni kabane n ara ekaretia. Ni karaoan aei, ti kaotia bwa ti tangiriia, ngkai boni kaain ara utu ngaiia.