1. Ányị aanahị anyang à tịị bwu da ogu nya iJihova ụbwọ? Akama iyina ị tịị la? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

AHỊ chị ọkẹkẹnị nyịlẹhị-ịlẹhị nyọlẹ kahị la aanịna anyang lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị wẹẹ họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ ọọjịra-jịra! Ọ-chụ pwokwita, ị kaa la ụpa ọọjịra-jịra bala ọ-kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ. Angịhyẹ nyaa kaa dụbwọ nwụla Ube nya Ịpyị-Adịrahụ bala ọ-kpahị ju aanahị ịkịla. O ri ịnyịlẹhị, ịị la akama. Angịhyẹ nyaa kaa kpahị ju adaa bala ịnaa ịlẹ kị ri angịgbahị lẹ. Angịkịla kaa bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ọtụpyịpyị o-bwu ẹga nya ugbiyegu nyaa. Angịkịla ịlẹ kị tị juwa bala ọrwaa kaka, kaa họ ụkụrwọ ụbwaa nyọka kpẹhị rịrị ugbiyegu nyaa.

2. Ịyẹ tị́ du kahị ka maga nyọka da aanahị anyang ụbwọ?

² Ịyẹ tị́ du kahị ka da aanahị anyang ụbwọ? Chajị odehe ọlẹ á kaa kpa anyang la ihi-ihi jaabwọ ọlẹ kọ chịla ka. Da ọọwa u-uhye, ịBayịbụụ juhi ọhụ kahị ka daa ụbwọ. Ọ-chụ pwokwita, ọlẹrụ ịPọlụ byi alọjịra-jịra ọla iRom nyị da iFibi ọwụraba bala ọ-ka “dọọ ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ang myị́ ang ọlẹ kọ baba họọ.” (Rom. 16:1, 2) Ụka ká ịPọlụ ri ala ịFarịsii, o juwa ẹ-ẹpwụ nya ebwo nya angịlẹ kị kaa yẹ anyang lala ịngịngịhyẹ ka bala ọ-kpaa ụ-ụgbẹyị ọlịnyị-ịnyị. Ma nyọlẹ kọ wẹ ka ri ọngịnyị nya ịKịrayịsị, ọ ba ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịKịrayịsị jẹ bwula ọ-chị ihi ju anyang bala ọ-kpaa dụmwọ.​—1 Kọr. 11:1.

3. Ányị iJisọsị à tịị kpa anyang? Ányị ọ tị yẹ anyang ịlẹ kị kaa họ irya nya Ohe?

³ IJisọsị chị ihi ju ọnyang ọnyị myị́ ọnyị. (Jọn. 4:27) Ọ́ yẹ anyang jaabwọ ká alegbeju nya ịgba ọgbagba ịlụka nyamwụ kaa yaa ka. Ụpwụ ọ-da ịBayịbụụ wụlẹ ọhẹ yẹkẹẹ: “IJisọsị á ya ẹlẹlẹhẹ bwu ọnụ ọlẹ kọ ka hu ẹpẹpẹ ju anyang ka.” Ma, iJisọsị kaa chị ihi ju anyang ịlẹ kị họ irya nya Adamwụ yẹẹyẹẹ. IJisọsị yaa lala aanamwụ, ọ tị waa ju ka ẹpwụ nya alẹng ịlẹ kọ yẹ lala ugbiyegu nyamwụ o-olegu.​—Mat. 12:50.

4. Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

 ⁴ IJisọsị kaa nwụlanọ ụka myị́ ụka nyọka da anyang ịlẹ kị kaa gbịgba ha Ohe Oluhye ụbwọ. Ọ mẹjáa nyori ị ju apyobwuna họọ bala o-ya ẹla chẹkpẹ jwaa. Ahị kụ ẹhị yẹ abwọlẹ kahị ka bwu gbịla iJisọsị ẹ-ẹga nya ọ-kpa aanahị anyang i-irya wẹẹ.

5. Ịyẹ tị́ du kọ ka la aanahị anyang ịhyẹ ujwo nyọka ye aligu ịnyịịla ịlẹ kị baba?

⁵ Ahị wuu, anyang tụ́ alẹng, baba nya aligu ịnyịịla. Ma, ụka ọhẹ, ọọwa kaa lujwo ha aanahị anyang. Ịyẹ tị́ du? Wo ẹla ọlẹ ká aanahị anyang ịhyẹ ya lẹẹ. Ọọnahị ọnyang ọhẹ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Jordan * yẹkẹẹ, “Chajị nyọlẹ kam rwọrụ ka-à wẹẹ, ụka lụmẹ-lụmẹ ḿ kaa yẹ iwe ọlẹ kam la ọọjịra-jịra ka. Ọọ lam lala o-ri ḿ ri ụpa nya ọjịra-jịra ka.” Kristen, ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kọ mwụ́ ka ẹga ọkịla nyọka jẹ́-ẹ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ gụ olene yẹkẹẹ, “Ụka ká mwụ́ ka ọjịra-jịra ọkịla bwaa, à kaa lịlọng nwee.” Ọ ka la aanahị alẹng ịhyẹ ịịwẹ ịnyịnyị myị́. Kori ká ọngịnyị á kụ bala alugbiyegu nyamwụ ịlẹ kị ri Alibeenu nya iJihova ka, ọ ka lọọ lala o-ri ọwa nyị́ ri ịnya ọjịra-jịra riri ka, ọwa nyị́ ri ịnya ugbiyegu riri ka myị́. Angịlẹ ká ẹdụrụ waa neeji bala angịlẹ kị kaa kpẹhị rịrị alugbiyegu nyaa ịlịnyị ka lịlaa nwee myị́. Annette yẹkẹẹ, “Ḿ jẹ́-ẹ kpehe kaka hụ bala angịkịla ka, chajị am à kaa kpẹhị rịrị ịnam gụgụụgụ lẹ.”

6. Jaabwọ ká ụpwụ nya iLuku 10:38-42 ya, ányị iJisọsị à tị́ da iMata bala iMeri ụbwọ?

⁶ IJisọsị kaa bịrị ụka bala aanamwụ anyang o-olegu, ọ tị ri oligu ọnyịịla ẹ-ẹga nyaa. Kụ irya nya igu oriri nyamwụ ẹ-ẹga nya iMeri bala iMata, angị imimiiye ịlẹ kị rwọrụ lẹka wẹẹ. (Wa iLuku 10:38-42.) Bwula omyi ẹla bala abwẹla, iJisọsị họ kị dagba. Ọ-chụ pwokwita, ọ́ la iMeri abwẹbwẹhẹ nyọka hụhụ i-ijata nya iJisọsị lala ọngọjụgbẹyị * nyamwụ ka. Ụka ọlẹ ká ịMata wẹẹ wụ ẹjẹ nyọlẹ ká iMeri chị ịga nya ang tọọ ka, ọ́ juhi nyọka ya ẹla ọọwa gba iJisọsị ka ịnyịnyị. Ụka ọwẹ, iJisọsị daa ịwa angị imimiiye ụbwọ nyọka jẹ́ ẹlẹhẹ ọkpọnchị u-uhye nya ang nya olegu. IJisọsị tị mẹjẹ nyori ọ kpahị jwaa ịwa bala ịLasarọsị ọọnaa bwula o-jwaa ụga ụka ịkịla ịnyịnyị. (Jọn. 12:1-3) Lẹ, ụka ká ịLasarọsị jụ ẹdụrụ ọtụka-ọtụka, iMeri bala ịMata jẹ́ nyori ịwa nyị ka jẹ́-ẹ bịlẹ ụbwọ ọdada bwu ẹga nya iJisọsị.​—Jọn. 11:3, 5.

7. Ụgbẹyị oyina ahị tị́ ka jẹ́-ẹ ju aanahị anyang ọhụ?

⁷ Ọjịra-jịra à ri iwe ọlẹ ká aanahị anyang ịhyẹ la kem nyọka juwa bala aanaa ịkịla ẹẹ. Lẹ, ahị tịtọ kahị ka kpa ụka ọwẹ daa ọwụraba, ya ẹla balaa, bala ọ-mẹjáa nyori ahị kpahị jwaa. Ọọnahị Jordan ọlẹ kahị ya ẹla rụ́ lalẹ yẹkẹẹ, “M̀ kaa la ọhụ ojuju yẹẹyẹẹ ụka ká aanahị á jim obe ọhọhọ chajị nya ẹla ọwẹwẹ nyam ọọjịra-jịra, nwụlanọ nyọka ya ẹla Ohe balam, bala ọ-mẹjẹ a-agbẹyị ịkịla nyori ị kpahị jum.” Ahị ka mẹjẹ aanahị anyang pyii nyori ị ju apyobwuna hahị. Kia yẹkẹẹ, “Kori kam chị ọjịra-jịra da, m̀ jẹ́ ká aanahị ka maga nyọka wo ẹla bwu ẹga nyam nyọka jẹ́ kori kam kpunyi. Ọọwa mẹjẹ́m nyori aanahị kpahị jum.”

8. Agbẹyị ịkịla iyina ahị tị́ ka jẹ́-ẹ gbịla iJisọsị?

⁸ Lala iJisọsị, à ka jẹ́-ẹ maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka bịrị ụka bala aanahị anyang. Ahị ka jẹ́-ẹ diraa wẹ ẹpwa nyahị nyọka ri ang ọ-pyịnyẹng ọhẹ lee ọ-yụya balahị. Ahị maga ká ẹla myị́ ẹla kahị ka ya ụka ọlịnyị á jwaa ọhụ. (Rom. 1:11, 12) Angịgbahị nya ọjịra-jịra ka la irya ụma  ọlẹ ká iJisọsị la. IJisọsị jẹ́ nyori nyị ka lujwo ha angịhyẹ nyọka ji ụbwaa. Ma, ọ họ ọ la gbagbịla nyori a-ahụ oyeye, ọrụ ọrwọrwọ, lee anyị ọmama nya-à kaa kpa ọkẹkẹnị wẹ ọngịnyị ka. (Luk. 11:27, 28) Ọkọkọ nyọọwa lẹ, ọngịnyị ka ye ọkẹkẹnị o-gboyi myị́ oyi kori kọ hu ịgba ọgbagba nya iJihova kụ ịlahị.​—Mat. 19:12.

9. Ịyẹ angịgbahị nya ọjịra-jịra à tị́ ka họ nyọka da aanahị anyang ụbwọ?

⁹ Angịgbahị nya ọjịra-jịra gụgụụgụ baba nyọka kpa Angịnyị nya ịKịrayịsị ịlẹ kị ri anyang lala aanaa anyang bala ịnaa. (1 Tim. 5:1, 2) Angịgbahị ka maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka ya ẹla bala aanahị anyang ene nya ọjịra-jịra bala ụka ká ọjịra-jịra á cheju kpá. Kristen yẹkẹẹ, “Ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ọhẹ yẹ nyori ḿ kaa hi ụbwọ ka, lẹ ọ tịtọ nyọka jẹ́ ịngịhyẹ bala ang ọkịla ọlẹ kọ kaa ye ụka nyam. Ọ myịm lẹhị lụmẹ nyọlẹ kọ kpam i-irya.” Kori ká angịgbahị á hu ụka nọ nyọka ya ẹla bala aanahị anyang hyaahyaa, ị ka mẹjẹ nyori ị kpahị jwaa. * Annette ọlẹ kahị ya ẹla rụ́ ene, ya ang odudu kọ há nyọka ya ẹla bala angịgbahị hyaa-hyaa. Ọ yẹkẹẹ: “M̀ kaa jáa gụ ọwọwa, ịwa ịnyịnyị kaa jẹ́m gụ ọwọwa. Lẹ, ụka kam la akama, ọ kaa chịm kpẹẹ nyọka ka ẹga nyaa ka tọ wo nya ụbwọ ọdada.”

10. Ịyẹ à tị́ ka jẹ́-ẹ da aanahị anyang ụbwọ nyọka chị ọkẹkẹnị?

¹⁰ Ahị wuu, anyang tú alẹng, kaa chị ọkẹkẹnị ụka ká angịkịla á yẹ ụkụrwọ ọlẹ kahị wẹẹ họ, kị jihi obe ọhọhọ chajị nyamwụ. Ma, kori ká angịkịla á tị yẹhị da ụkụrwọ ọlẹ kahị kaa họ bwee, ọ kaa kpụhị ọkịlẹtụ enyi. Ọọnahị Abigail, ọlẹ kọ kaa ye ịlahị nya ụgbẹyị, kọ tị rwọrụ lẹka ya nyịị la ọwa lala o-ri aanahị nyị kaa deeri hi ọwa ụka ọhẹ. O yẹkẹẹ: “Ị kaa yẹm lala ọọnịna nya ọngọlẹ ịịlẹ lee ọnyị nya ọngọlẹ ịịlẹ kem. Ụka ọhẹ, ọọ lala o-ri ọngọhẹ nyị́ị̀ yẹm ka.” Tị wo ẹlẹhẹ ọdatị ọlẹ ká ọọnahị ọhẹ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri Pam ya wẹẹ. Ọ́ rwọrụ ka, ma ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ, o ri ọngọ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ẹ-ẹpwụma ọkịla. Ọ nọ chẹẹ lẹ, ọ tịrẹkpẹ rụ ka ẹpwa nyọka kpẹhị rịrị adamwụ bala ịnamwụ ẹẹ. O gu ẹka iwo irwiye kụrụ lẹẹlẹẹ lẹ, ọ tị kaa ye ịlahị nya ụgbẹyị wẹẹ. Pam yẹkẹẹ, “Ịngịhyẹ ọlẹ kọ kaa dam ụbwọ gụgụụgụ ri ụka ká aanahị á byim nyori ụkụrwọ nyam nyị myị ịwa lẹhị.”

11. Ányị iJisọsị à tị́ mẹjẹ nyori ẹla nya anyang ịlẹ kịị bajẹ balọọ ụka nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyamwụ myọọ lẹhị?

¹¹ Ụbwọ ọdada nya anyang ịlẹ kị myị ẹrụ ha iJisọsị la “ang nya ụbwọ nya ịlaa” myọọ lẹhị. (Luk. 8:1-3) Ọ́ ya iwe da haa nyọka la ihi nya ọ-họ ụkụrwọ họọ kem ka, ma ọ mẹ ẹlịlẹhị ịkpọnchị u-uhye nya irya nya Ohe Oluhye jáa ịnyịnyị. Ọ-chụ pwokwita, o ya jaa nyori ọwa nyị ka gbu, ọwa nyị tị ka wuleji bwula igu. (Luk. 24:5-8) Ọ nwụla anyang ịwẹ nọ gbe ịmayẹ ịlẹ kị wẹẹ ka wẹ chaa ọgụ jaabwọ kọ nwụla alẹrụ nyamwụ nọ. (Mak. 9:30-32; 10:32-34) Nanana nyori alẹrụ nya iJisọsị rụnyẹ rụ ụka ọlẹ kị woo, anyang ịhyẹ bwu ẹpwụ nya angịlẹ kị dọọ ụbwọ juwa balọọ ụka ọlẹ kọ wẹẹ ka chẹjẹ u-uhye nya okoji.​—Mat. 26:56; Mak. 15:40, 41.

12. Ụkụrwọ oyina iJisọsị à tị́ ya ha anyang?

¹² IJisọsị ya ụkụrwọ ọkpọnchị ju anyang ụ-ụbwọ. Ọ-chụ pwokwita, anyang à yọọ jene-jene ụka kọ wuleji bwula igu lẹ. Ọ du anyang ịwẹ ka byi alẹrụ nyamwụ nyori ọwa nyị wuleji bwula igu lẹ. (Mat. 28:5, 9, 10) Ọhẹka anyang juwa ịnyịnyị la ịPẹntịkọsị ọla ẹka iwo ịta kụrụ ịta Nyọlẹ kị Ma ịKịrayịsị Kpá, ụka ọlẹ ká olegu ịgọgọ wẹ uhye nya angịjụgbẹyị nya iJisọsị. Kori kọ lịnyị aalẹ, ị ka ye ọngịrị nyọka ya òja ịkịla bala o-ya “iru nya ụkụrwọ ịtụka ịlẹ ká Ohe Oluhye họ” dodehe.​—Ụkụr. 1:14; 2:2-4, 11.

13. (a) Ụkụrwọ ọlanyị aanahị anyang à tị́ wẹẹ họ alẹ? (b) Ányị ahị tị́ ka bwu mẹjẹ nyori ụkụrwọ nyaa myịhị lẹhị?

¹³ Ahị baba nyọka ji aanahị anyang obe ụkụrwọ chajị nya ang myị́ ang ịlẹ kị kaa họ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova. Ịhyẹ bwu ẹpwụ nya akụrwọ ịlịnyị ri, ẹpwang ọnwụ́nwụ bala ọ-kpahị jwaa, o-ya ẹrụ ọnyịịla o-òja ọkịla, bala ọ-họ ụkụrwọ ị-ịBẹtẹlụ. Ị kaa da aanahị ịlẹ ká ẹla o-bwagaga họ ta ụbwọ, dụbwọ nyọka yẹ òja da, ye ịlahị nya ụgbẹyị, bala ọ-kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ẹ-ẹpwụma ịkịla. Lala alẹng, aanahị anyang ịnyịnyị kaa ka ube-ụpwụ nya angị ye ịlahị nya ụgbẹyị, ube-ụpwụ nya angị kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ, bala ube-ụpwụ nya Gilead. Datị hi ọọwa, ịhụ kaa da ọrwaa ụbwọ nyọka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ ịtụka ịlẹ kị la ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra bala ogu nya iJihova. Aanahị alẹng ịwẹ ri āhị la abwụma nya angịnyị, ị tị kaa họ ụkụrwọ ịdatị-datị nyọka da angịkịla ụbwọ. Ma, ọ tị ka jụjụ haa nyọka họ ịnyị kori ká ịhụ nyaa á daa ụbwọ ka. (Efe. 4:8) À ka jẹ́-ẹ kụ irya nya agbẹyị ịlẹ á ka jẹ́-ẹ da aanahị anyang ịwẹ ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ ịlẹ kị wẹẹ họ?

14. Chajị nya ẹla ọlẹ ká ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 68:11 ya, ẹlịyẹ angịgbahị nya ọjịra-jịra ịlẹ kị jẹ́ ẹla à tị́ ka họ?

¹⁴ Angịgbahị nya ọjịra-jịra ịlẹ kị jẹ́ ẹla kaa jẹ́ nyori aanahị anyang nyị ri ogu nya alẹwụ ịtụka-ịtụka ịlẹ kị kaa nwụlanọ nyọka họ ụkụrwọ, ị tị jẹ́-ẹ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ yẹẹyẹẹ ịnyịnyị. (Wa Eje Ọnyịịla 68:11.) Lẹ, angịgbahị nya ọjịra-jịra kaa mwahị nya agbẹyị ịlẹ kị ka bwu jẹ́ ang bwu  ẹga nyaa. Ọ kaa myị̀ Abigail ọlẹ kahị ya ẹla u-uhye nyamwụ lalẹ, lẹhị yẹẹyẹẹ ụka ká aanahị alẹng á tọọ wo nya agbẹyị ịlẹ kọ yẹ nyori nyị há gụ nyọka dọmwụ nya ẹla oyaya bala angịnyị o-oye nyaa. O yẹkẹẹ, “Ọọwa dam ụbwọ nyọka jẹ́ nyori iJihova la ụkụrwọ ọkpọnchị ham ẹ-ẹpwụ nya ogu nyamwụ.” Ịnyịnyị, angịgbahị nya ọjịra-jịra jẹ́ nyori aanahị anyang ịlẹ kị ri angịgbahị jẹ́-ẹ da aanahị anyang ichiche ụ-ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya akama nyaa yẹẹyẹẹ. (Tay. 2:3-5) Ọ baba kahị ka mẹjẹ nyori ẹla nya aanahị anyang nyị myịhị lẹhị ịnyịlẹhị!

15. Ụka ọlanyị aanahị anyang à tị́ ka baba nya ọngịnyị ọlẹ kọ ka ya ẹla chẹkpẹ jwaa?

¹⁵ Ụka ọhẹ, aanahị anyang ka baba nya ọngọhẹ ọlẹ kọ ka ya ẹla chẹkpẹ jwaa kori kị juwa ẹ-ẹpwu nya akama ọhẹ myị́. (Ayị. 1:17) Ọ-chụ pwokwita, ahụ-ogu lee ọọnahị ọnyang ọlẹ kọọwa bala ọrụmwụ pwa awụlẹ, ka baba nya ọngọhẹ nyọka dayị rịrị họọ bala ọ-ka dọọ ụbwọ họ ịngịhyẹ ịlẹ ká ọrụmwụ kaa họ ene-ene. Ọọnahị ọnyang ọgbahị ọhẹ ka baba nya ọngọlẹ kọ ka dọọ ụbwọ ya ẹla ta angị họ utoji myị́. Lee ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị ọlẹ kọ kaa họ akụrwọ ịkịla ha ogu nya iJihova, ka baba nya ọngọhẹ ọlẹ kọ ka dayị rịrị họọ ụka ká angịkịla á juwa kpọọ abyị nyọlẹ kọ kaa kpehe nya ẹla Ohe lala angị ye ịlahị nya ụgbẹyị ịkịla ka. Ụgbẹyị ọkịla oyina ahị tị́ ka jẹ́-ẹ da aanahị anyang ụbwọ? Ahị myịmyị yẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJisọsị wẹẹ.

16. Jaabwọ ká ụpwụ nya ịMakị 14:3-9 ya, ányị iJisọsị à tị́ da iMeri ụbwọ?

¹⁶ IJisọsị kaa chẹkpẹ ju aanamwụ anyang hyaa ụka ká ẹla nyaa á la angịkịla gbagbịla ka. Ọ-chụ pwokwita, ọ chẹkpẹ ju iMeri ụka ká ịMata kpọọ abyị. (Luk. 10:38-42) Ọ myịmyị chẹkpẹ ju iMeri ụka ọhẹ nyọlẹ ká angịkịla kpọọ abyị nyọlẹ kị me irya nyori nyị họ ẹla ọtịpyọ. (Wa ịMakị 14:3-9.) Irya ọlẹ ká iMeri kpa họ ẹlẹwẹ la iJisọsị gbagbịla, lẹ ọ dọọ ọlẹẹkwaa yẹkẹẹ: ‘Ang ọnyịịla nyịlẹhị-ịlẹhị à wẹ ká ọnyang ọlẹ họ ẹ-ẹga nyam lẹ. Ang ọnyịịla ọlẹ ká ọnyang ọwẹ ka jụ họ ham myị́ à wẹ kọ họ lẹlẹ.’ Ọ dọmwụ yọmwụ nyori oja nya ẹla ọnyịịla ọlẹ ká ọnyang ọwẹ họ nyị ka jẹ ka “ẹga myị́ ẹga kị ka kpa ẹrụ ọnyịịla ọlẹ kaka ya pyẹ ẹ-ẹpwụ nya odehe ọlẹ wuu,” jaabwọ ká ang ọjẹ́jẹ ọlẹ wẹẹ họ lẹẹlẹẹ. Ọ kpịpyọ lụmẹ nyọlẹ ká iJisọsị ya nyori ẹrụ ọnyịịla ọlẹ nyị ka pyẹ chị odehe ọnụ wuu ụka ọlẹ kọ wẹẹ mịloja ha iMeri chajị nya ẹla ọnyịịla ọlẹ kọ họ. Ahị jẹ́ nyori omyi ẹla nyamwụ ọwẹ ka kpụ iMeri ọkịlẹtụ nyii nyọlẹ ká angịkịla wẹẹ kpọọ abyị ịnọ!

17. Ọ-chụ pwokwita oyina à tị́ ji u-uhye nya ụka ọlẹ kahị ka baba nya ọ-dayị ha aanahị anyang?

¹⁷ Ahụ kaa dayị ha aanahị anyang ụka kị baba nyọọwa? Ọ-chụ pwokwita, ahị kụ ẹhị yẹ iwe-ahụrụ ọlẹ wẹẹ. Aanahị ịhyẹ yẹ nyori ọọnahị ọnyang ọhẹ ọlẹ ká alẹpwa nyamwụ á ri Alibeenu nya iJihova ka, á kaa wẹ ọjịra-jịra lụka ka, ọ tị kaa rụ i-ijata ụka ká ọjịra-jịra á myị́ bwaa. Ị myịmyị yẹ nyori ụ-ụka myị́ ụka ọ kaa kpa anyị bịlọmwụ ka. Lẹ, ị kpọọ abyị chajị ị me nyori ọọnahị ọwẹ nyị chịla kịị nyị ka yọnụ rịrị ká ọrụmwụ nyị ka pẹhi anyị họọ kpa wẹ ọjịra-jịra. Ma, ẹla ọlẹ kị jẹ́ ka ri yẹkẹẹ, ọọnahị ọnyang ọwẹ wẹẹ maga jaabwọ kọ ka jụ họ ba myị́ lẹ. A-ang myị́ ang ọlẹ kọ họ́ọ ọwa kem ọ kaa kpa ụka nyamwụ họ ka. Ọ-ọwa à ka jẹ́-ẹ cheje gbang-gbang u-uhye nya anjwo nyamwụ ka. Ányị a tị́ ka họ kori ká wo ká angịkịla á juwa kpụ ọọnahị abyị ụ-ụgbẹyị ọlịnyị? Kori ka mịloja họọ u-uhye nya ụkụrwọ ọnyịịla ọlẹ kọọ họ, ka gu ẹnyị nya ẹga ọlẹ kọ jẹ́ wẹẹ họ yẹẹyẹẹ ju angịkịla, à ka jẹ́-ẹ hwaa abwọ la ọ-kpọọ abyị ụ-ụgbẹyị ọlịnyị myị́.

18. Agbẹyị ịkịla iyina ahị tị́ ka jẹ́-ẹ da aanahị anyang ụbwọ?

¹⁸ Ahị ka jẹ́-ẹ mẹjẹ aanahị anyang jaabwọ ọlẹ  kahị kpahị jwaa kaka ba bwula ọ-họ ang ọlẹ kọ ka daa ụbwọ. (1 Jọn. 3:18) Annette ọọnahị ọnyang ọlẹ kọ kpẹhị rịrị ịnamwụ ụka kọ jụ ẹdụrụ yẹkẹẹ: “Aanahị alẹng bala anyang kaa warị kaka kpẹhị rịrị ịnam tam, chajị kam ka jẹ́-ẹ họ ang ọkịla, lee ọ-kpụ ang ọrịrị kpa warị. Ọọwa dudu kam jẹ́ nyori m̀ háa, m̀ tị ri ụpa nya ọjịra-jịra.” Jordan ịnyịnyị ye ụbwọ ọdada. Ọọnahị ọlẹng ọhẹ mẹjọ́ọ jaabwọ kọ ka bwu nwụla ang ọrụnyẹ nyamwụ. O yẹkẹẹ: “Ọ há nyọka jẹ́ nyori aanahị alẹng bala anyang kpahị jum. Ị́ tịtọ ká ịngịngịhyẹ ka họm ụka kam juwa pá ang ọrụnyẹ ka.”

19. A-agbẹyị ịkịla iyina myịmyị angịgbahị nya ọjịra-jịra à tị́ ka jẹ́-ẹ bwu da aanahị anyang ụbwọ?

¹⁹ Angịgbahị ịnyịnyị kaa họ ịbaba nya aanahị anyang. Ị jẹ́ nyori iJihova tịtọ kị ka kpahị jwaa. (Jem. 1:27) Lẹ, angịgbahị nya ọjịra-jịra kaa gbịla iJisọsị bwula ọ-yẹ ahyẹẹrwẹrwa bala ọ-jẹ́ iwe-ahụrụ nya angịkịla, ọkọkọ nyọka da ehile ụka myị́ uka. (Matt. 15:22-28) Kori ká angịgbahị nya ọjịra-jịra á da aanahị anyang ụbwọ, ọ dudu kị kaa jẹ́ nyori iJihova bala ogu nyamwụ nyị kpahị jwaa. Ụka ká ọngọ kpẹhị rịrị ebwo nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ ọlẹ ká Kia ji jẹ́ nyori nyị wẹẹ mwụ́ ka ẹpwa ọkịla, ọ maga nyọka dọọ ụbwọ i-ijata. Kia yẹkẹẹ: “Ọọwa chụ olo nyam hi yẹẹyẹẹ. Chajị nyọlẹ ká angịgbahị nya ọjịra-jịra jum ọhụ bala o-ya ụbwọ ọdada ọlẹ kam baba ham, ị mẹjẹ́m nyori m̀ ri ụpa o-ju apyobwuna nya ọjịra-jịra, ḿ tị lụbwọọm ụka kam juwa ẹ-ẹpwụ nya akama ka.”

20-21. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori aanahị anyang háahị?

²⁰ Kori kahị kụ ẹhị yẹ ọjịra-jịra alẹ, ahị ka yẹ aanahị anyang ịkpịra-kpịra lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị baba nya ụbwọ ọdada nyahị. Jaabwọ kahị jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJisọsị, ahị ka jẹ́-ẹ daa ụbwọ bwula ọ-bịrị ụka balaa kahị ka jáa gụ olene. Ahị ka jẹ́-ẹ mẹjẹ nyori ụkụrwọ ọlẹ kị họ ha iJihova myịhị lẹhị. Ahị tị ka jẹ́-ẹ ya ẹla chẹkpẹ jwaa ụka kọ baba.

²¹ O-ocheju nya ileta ọlẹ ká ịPọlụ da du kịla ala iRom, o gu ẹnyị nya angịjụgbẹyị nya ịKịrayịsị anyang ihikichu. (Rom. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Anyang ịwẹ ye ọhụ ojuju nyọlẹ ká ịPọlụ dọnụ chaa bala ọ-daa ọlẹẹkwaa. Ahị ịnyịnyị a da aanahị anyang ịla ọjịra-jịra wuu ụbwọ. Bwula ọọwa, ahị mẹjẹ nyori ị háahị nyọlẹ kị ri ụpa nya ugbiyegu nya olegu nyahị.