1. (a) Ɛzɩma tɩyɛ koobiya halɩñɩma sɩɣnɩ ɛgbɛyɛ? (b) Nɛ kala wena pa-taa sakɩyɛ katɩɣ? (Cɔnɩ takayaɣ huyuu yɔɔ kɩlɛmʋʋ.)

ÐA-TAA wɛ leleŋ siŋŋ se koobiya halɩñɩma sakɩyɛ wɛ ɛgbɛyɛ taa, nɛ pañakɩ pana pɩdɩɩfɛyɩ! Pocosuu tɔm nɛ palakɩ tʋma kediɣzisi taa, nɛ posusuu tɔm. Nabɛyɛ ɖʋʋ nesi nɛ pɔcɔŋnɩ Kewiyaɣ Kpaaŋ yɔɔ, nɛ pawɩlɩɣ se pamaɣzɩɣ po-koobiya yɔɔ. Ɛlɛ, pakatɩɣ kala. Pa-taa nabɛyɛ cɔŋnɩ pa-lʋlɩyaa mba pakpadɩyaa yɔ pɔ-yɔɔ. Lalaa ɖɔkʋʋ pa-tɩ alɩwaatʋ ndʋ pɔ-hɔʋ taa ñɩma kaɖɩɣnɩ-wɛ yɔ. Nɛ lalaa lɛ, pe-ɖeke pañakɩnɩ pana siŋŋ nɛ pɔcɔŋnɩ pe-piya yɔɔ.

2. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩɖʋ ɖo-koobiya halɩñɩma nesi?

² Ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩɖʋ ɖo-koobiya halɩñɩma nesi? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛjaɖɛ ɛɛhaɣ halaa ñamtʋ ndʋ pɩmʋnaa yɔ paa ɛzɩmtaa. Pɩtasɩ lɛ, Bibl seɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩɖʋ-wɛ nesi. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Apostoloo Pɔɔlɩ heyi Roma ɛgbɛyɛ taa ñɩma se pamʋ Feebee nɛ ‘pasɩnɩ-ɩ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa payɩ pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-ɩ yɔ.’ (Roma 16:1, 2) Alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ kaakɛ Farɩsɩ tʋ yɔ, ɛɛwɛ ɛyaa mba pakpakaɣ halaa ɛzɩ patɩlɩɩ pʋyʋ yɔ pɛ-hɛkʋ taa. Nɛ pa-lakasɩ wɩlaɣ toovenim taa se halaa tɩlɩɩ pʋyʋ. Ɛlɛ, ɛpɩsɩ Krɩstʋ tʋ nɛ pɩtɛ lɛ, ɛmaɣzɩnɩ Yesu nɛ ɛha ñamtʋ halaa nɛ ɛlabɩ-wɛ camɩyɛ lakasɩ.—1 Kɔr. 11:1.

3. (a) Wɛtʋ ndʋ Yesu kaawɛnɩ halaa yɔɔ? (b) Nɛ lɩmaɣza wena ɛɛwɛnɩ halaa mba palakaɣ Ɛsɔ sɔɔlɩm yɔ pɔ-yɔɔ?

³ Yesu kaañam halaa tɩŋa. (Yoh. 4:27) Lɩmaɣza wena ɛɛwɛnɩ halaa yɔɔ yɔ, aawɛ ndɩ nɛ wena ɛ-alɩwaatʋ taa Yuuda Ɛsɔ sɛtʋ ñʋndɩnaa kaawɛnɩ pɔ-yɔɔ yɔ. Bibl taa tazʋʋ takayaɣ nakɛyɛ yɔɔdaa se: “Yesu tɩyɔɔdɩ natʋyʋ wiɖiyi kpa nɛ tɩwɩlɩɣ se ɛfɛyɩnɩ ñamtʋ halaa yɔɔ.” Ɛlɛ, Yesu ñaŋaɣ halaa mba palakaɣ ɛ-Caa sɔɔlɩm yɔ nɛ pɩkpaɖɩ. Pʋyɔɔ ɛya-wɛ se ɛ-kɔɔnaa nɛ e-newaa. Ɛyɔɔdaɣ abalaa mba pɛkɛ ɛ-hɔʋ taa ñɩma fezuu taa yɔ pɔ-tɔm lɛ, ɛyɔɔdɩ halaa mba pɔ-tɔm ɖɔɖɔ.—Mat. 12:50.

4. Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

 ⁴ Yesu kaasɔɔlɩ paa ɛzɩmtaa se ɛsɩnɩ halaa mba pɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ. Ɛwɩlɩ-wɛ se pɔ-tɔm cɛyɩ ɛ-ɛsɩndaa, nɛ ɛlʋbɩ pɔ-yɔɔ. Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yesu nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩmaɣzɩɣ ɖo-koobiya halɩñɩma yɔɔ yɔ.

5. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ koobiya halɩñɩma nabɛyɛ kaɖɛ se pehiɣ taabalaa kɩbama mba pɩpɔzʋʋ-wɛ yɔ?

⁵ Ða-tɩŋa payɩ, paa ɖɩkɛ koobiya abalɩñɩma yaa halɩñɩma yɔ, pɩpɔzʋʋ-ɖʋ taabalaa kɩbama. Ɛlɛ nabʋyʋ taa, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ koobiya halɩñɩma kaɖɛ se pehiɣ taabalaa kɩbama mba pɩpɔzʋʋ-wɛ yɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Maɣzɩ tɔm ndʋ koobiya nabɛyɛ yɔɔdaa yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Jordan. * Ɛyɔɔdaa se: “Mɛnkɛ ɛɖanɛ, nɛ pʋyɔɔ lɛ pɩlakɩ-m ɖoŋ ɖoŋ ɛzɩ maapɩzɩɣ nɛ mehiɣ lone ɛgbɛyɛ taa yɔ; pɩlakɩ-m ɛzɩ toovenim taa lɛ, mantɩmʋna se mɛwɛɛ ɛgbɛyɛ taa yɔ.” Kristen kɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ, nɛ ɛkʋyaa nɛ ewolo lone naɖɩyɛ taa se ɛwalɩsɩ ɛ-tɔm susuu tʋmɩyɛ. Ɛyɔɔdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ ŋkɛɣ ɛyʋ kɩfalʋ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ŋ ɛzɩ ŋwɛ ñe-ɖeke yɔ.” Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla koobiya abalɩñɩma nabɛyɛ mbʋ ɖɔɖɔ. Ɛyaa mba payɩ pɔ-hɔŋ taa ñɩma tɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-wɛ kaɖɛ se pɔñɔtɩnɩ pɔ-hɔŋ taa ñɩma, nɛ pɩlakɩ-wɛ ɖɔɖɔ ɛzɩ poposini ɛgbɛyɛ taa koobiya yɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla koobiya halɩñɩma nabɛyɛ ɛzɩ pɛwɛ pe-ɖeke yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pahɩnɩ kʋdɔŋ nɛ paapɩzɩɣ se palɩɩ ɖɩɣa, yaa pɔcɔŋnɩ pɔ-hɔʋ taa ñɩma mba pahɩnɩ kʋdɔŋ yɔ pɔ-yɔɔ. Annette yɔɔdaa se: “Mantaapɩzɩɣ se mankpaɣ alɩwaatʋ nɛ ma nɛ mon-koobiya ɖɩcaɣ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, men-ɖeke mɔncɔŋnaɣ mon-ɖoo yɔɔ.”

6. Ɛzɩ pamaʋ Luka 10:38-42 taa yɔ, ɛzɩma Yesu sɩnɩ Maarta nɛ Maarɩɩ?

⁶ Yesu kpakaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛ nɛ e-koobiya halɩñɩma pacakɩ, nɛ ɛɛkɛ pa-taabalʋ kɩbanʋ. Maɣzɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ ɛ nɛ Maarɩɩ nɛ Maarta pɛ-hɛkʋ taa yɔ ɖɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Pɩwɛ ɛzɩ pa-naalɛ paakɛ aɖamɛɛ yɔ. (Kalɩ Luka 10:38-42.) Yesu tɩŋnɩ ɛ-yɔɔdaɣ nɛ ɛ-lakasɩ yɔɔ nɛ eyele nɛ pa-laŋɩyɛ hɛɛ. Pɩɩkɛdɩnɩ Maarɩɩ se Yesu tisaa se ɛnʋ ɛcaɣ ɛ-nɩŋgbanzɩ tɛɛ ɛzɩ tɔmkpɛlɩkɩyʋ yɔ. * Nɛ pɩɩcɛyɩ Maarta mbʋ pʋyɔɔ yɔ Maarɩɩ tɩsɩnɩ-ɩ lɛ, eheyi Yesu tɔm ndʋ tɩɩwɛ ɛ-taa yɔ faaa. Yesu tɩŋnɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ halaa mba pa-naalɛ fezuu taa. Nɛ ɛwɩlaa se ɛmaɣzɩɣ halaa mba nɛ pɔ-hɔʋ taa tʋ Lazaarɩ yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ewokaɣ pɛ-tɛ alɩwaatʋ lɛɛtʋ yɔɔ. (Yoh. 12:1-3) Nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ Lazaarɩ kaahɩnɩ kʋdɔŋ siŋŋ yɔ, Maarɩɩ nɛ Maarta paanawa se papɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ Yesu se ɛsɩnɩ-wɛ.—Yoh. 11:3, 5.

7. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩkpazɩ ɖoŋ ɖo-koobiya halɩñɩma yɔ ɩ-taa nakʋyʋ lɛ ŋgʋ?

⁷ Koobiya halɩñɩma nabɛyɛ lɛ, kediɣzisi taa ɖeke pehikiɣ waɖɛ nɛ pa nɛ po-koobiya lalaa pacakɩ. Pʋyɔɔ lɛ, ɖɩsɔɔlaa se ɖɩtɩŋnɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩmʋ-wɛ camɩyɛ, ɖɩyɔɔdɩnɩ-wɛ nɛ ɖiyele nɛ patɩlɩ se ɖɩmaɣzɩɣ pɔ-yɔɔ. Jordan weyi ɛ-tɔm ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ ɛyɔɔdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ lalaa saŋɩ-m tɔm ndʋ moncosuu kediɣzisi taa yɔ tɩ-yɔɔ, palakɩ ɖʋtʋ se ma nɛ wɛ ɖɩlɩɩ nɛ ɖisusi tɔm yaa patɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ lɛɛŋ yɔɔ nɛ pawɩlɩɣ se pamaɣzɩɣ mɔ-yɔɔ yɔ, pɩkpazɩɣ-m ɖoŋ.” Pɩpɔzʋʋ se ɖiyele nɛ ɖo-koobiya halɩñɩma tɩlɩ se pɔ-tɔm cɛyɩ ɖɛ-ɛsɩndaa. Kia yɔɔdaa se: “Manawa se ye mɛnfɛ kediɣzaɣ nakɛyɛ yɔ, koobiya nabɛyɛ kaɣ-m yaʋ se pana se mɛwɛ alaafɩya yaa we. Piyeki nɛ manaɣ se koobiya maɣzɩɣ mɔ-yɔɔ.”

8. Nʋmɔŋ lɛɛŋ weyi yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yesu?

 ⁸ Ɛzɩ Yesu yɔ, ɖɩpɩzɩɣ ɖɩñɩnɩ alɩwaatʋ nɛ ɖa nɛ ɖo-koobiya halɩñɩma ɖɩcakɩ. Pɩtɩla, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyaa-wɛ nɛ ɖa nɛ wɛ ɖɩtɔɔ tɔɔnaɣ yaa ɖɩmʋ helim. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩsɔɔlaa se ɖiyele nɛ kɛdaɣ ŋga ɖɩlakɩ yɔ kakpazɩ-ɖʋ ɖoŋ. (Roma 1:11, 12) Pɩwɛɛ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ Yesu kaawɛna yɔ. Ɛɛnawa se ɛɖandʋ caɣʋ pɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ ɛyaa nabɛyɛ kaɖɛ, ɛlɛ ɛwɩlɩ kpayɩ kpayɩ se pɩtɩkɛ nesi ɖɔkʋʋ yaa piya wɛnʋʋ yekina se ɛyʋ ehiɣ taa leleŋ weyi eleɖiɣ yɔ. (Luka 11:27, 28) Ɛlɛ, ye ɛyʋ ɛsɩɣ Yehowa tʋmɩyɛ kajalaɣ ɖeɖe yɔ, ɛwɛɣ taa leleŋ taa paa ɛzɩmtaa.—Mat. 19:12.

9. Ɛbɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ pala nɛ pasɩnɩ koobiya halɩñɩma?

⁹ Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, pɩwɛɛ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩkpaɣ Krɩstʋ mba halɩñɩma se pɛkɛ pe-newaa, pɔ-kɔɔnaa nɛ po-ɖoonaa fezuu taa. (1 Tim. 5:1, 2) Pɩwɛɣ ɖeu se ɛzʋtʋyaa ɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ pɔyɔɔdʋʋnɩ koobiya halɩñɩma pʋcɔ nɛ kediɣzisi paɣzɩ yaa sɩtɛŋ lɛ. Kristen yɔɔdaa se: “Ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɖiɣzinaa se pɩɖɔkʋʋnɩ-m kpem, nɛ ɛñɩnaɣ se ɛtɩlɩ ɖʋtʋ ndʋ mɛwɛna yɔ. Maawɛnɩ ɛsɩmɩyɛ siŋŋ se ɛmaɣzɩ mɔ-yɔɔ.” Ye ɛzʋtʋyaa ɩkpakɩɣ alɩwaatʋ ɖoŋ ɖoŋ nɛ pɔyɔɔdʋʋnɩ po-koobiya halɩñɩma yɔ, pawɩlɩɣ se pamaɣzɩɣ  pɔ-yɔɔ. * Annette weyi ɛ-tɔm ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ɛlɩzɩ pɩ-taa se pɩwɛ ɖeu se ɛyʋ ɛyɔɔdʋʋnɩ ɛzʋtʋyaa ɖoŋ ɖoŋ. Ɛyɔɔdaa se: “Mantɩlɩɣ-wɛ nɛ pɩkpaɖɩ nɛ mba ɖɔɖɔ patɩlɩɣ-m. Nɛ ye mɛwɛ kaɖɛ naɖɩyɛ taa yɔ, pɩwɛɣ-m kɛlɛʋ nɛ pɩkpaɖɩ se mɔnpɔzɩ-wɛ nɛ pasɩnɩ-m.”

10. Ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ ɖo-koobiya halɩñɩma nɛ pehiɣ taa leleŋ?

¹⁰ Ða-tɩŋa payɩ, paa ɖɩkɛ abalaa yaa halaa yɔ, alɩwaatʋ ndʋ lalaa naɣ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa ɖɩwɛ niye nɛ peheyiɣ-ɖʋ se ɖa-tʋmɩyɛ kɛdɩnɩ-wɛ yɔ, pɩhaɣ-ɖʋ taa leleŋ. Ɛlɛ, ye ɖɩwɛ niye hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa nɛ ɖɩlakɩ tʋma naayɛ camɩyɛ nɛ nɔɔyʋ ɛɛwɩlɩɣ-ɖʋ ɛsɩmɩyɛ pɩ-yɔɔ yɔ, pitiki-ɖʋ yɔɔɔ. Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Abigail. Ɛkɛ ɛɖanɛ nɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ, nɛ ɛyɔɔdaa se pɩlakɩ-ɩ nabʋyʋ taa ɛzɩ lalaa iikeŋni-i yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Panaɣ-m ɛzɩ akele kɔɔ yaa e-neu yaa akele pɛlɛ yɔ. Nabʋyʋ taa, pɩlakɩ-m ɛzɩ paanaɣ-m yɔ.” Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Pam, na tɔm ndʋ ɛlɛ yɔɔdaa yɔ. Ɛkɛ ɛɖanɛ nɛ ɛlabɩ Ɛsɔtɔm tiyiyu tʋmɩyɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Pʋwayɩ, ɛkɔm nɛ ɛpɩsɩ ɛ-tɛ se ɛcɔnɩ ɛ-lʋlɩyaa yɔɔ. Lɛɛlɛɛyɔ, ɛwɛnɩ pɩnzɩ 70 mbʋ yɔ, nɛ ɛwɛɛ nɛ ɛlakɩ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ mbʋ. Pam yɔɔdaa se: “Mbʋ pɩkɩlɩ-m sɩnʋʋ yɔ, mbʋ lɛ alɩwaatʋ ndʋ lalaa heyiɣ-m se pɛwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ tʋmɩyɛ nɖɩ malakɩ yɔ ɖɩ-yɔɔ yɔ.”

11. Halaa siɣsiɣ ñɩma nabɛyɛ kaasɩ Yesu ɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ taa nɛ pasɩnɩ-ɩ. Ɛzɩma Yesu wɩlaa se ɛwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ tʋmɩyɛ nɖɩ palaba yɔ ɖɩ-yɔɔ?

¹¹ Koobiya halɩñɩma siɣsiɣ ñɩma kaakpaɣ “mbʋ pɛwɛna yɔ” nɛ paɖʋnɩ Yesu lɩm, nɛ ɛlɛ kaawɛnɩ ɛsɩmɩyɛ siŋŋ ɛzɩma pasɩnɩ-ɩ yɔ pɩ-yɔɔ. (Luka 8:1-3) Pɩtasɩna se eyeba nɛ pɛwɛɛnɩ waɖɛ nɖɩ lɛ, ɛwɩlɩ-wɛ ɖɔɖɔ fezuu taa toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ cukaŋ yɔ. Eheyi-wɛ se ɛkaɣ sɩbʋ nɛ pefezi-i. (Luka 24:5-8) Ɛñɔɔzɩ halaa mba ɛzɩ ɛñɔɔzʋʋ apostoloowaa yɔ, se pɩsa nɛ pɔɖɔkɩ pa-tɩ kala wena pakaɣ katʋʋ yɔ a-taa. (Mark. 9:30-32; 10:32-34) Nɛ paa apostoloowaa kaasewa nɛ peyele Yesu alɩwaatʋ ndʋ pakpa-ɩ yɔ, halaa mba paasɩnɩ-ɩ yɔ pa-taa nabɛyɛ kaawɛ ɛ-cɔlɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛsɩkaɣ nazɩm sizika yɔɔ yɔ.—Mat. 26:56; Mark. 15:40, 41.

12. Tʋmɩyɛ nɖɩ Yesu kaaɖʋ halaa?

¹² Yesu kaaɖʋ halaa tʋmɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ. Halaa mba pɔñɔnɩ Ɛsɔ yɔ, mba kaacalɩnɩ naʋ Yesu e-femtu wayɩ. Ɛɖʋ halaa mba tʋmɩyɛ se peheyi apostoloowaa se pefezi-i nɛ sɩɖaa taa. (Mat. 28:5, 9, 10) Nɛ pɩnaɣ 33 tɛ Pantekooti wiye, pɩtɩla halaa kaawɛɛ, alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ pɩyɩ e-fezuu kiɖeɖeu tɔmkpɛlɩkɩyaa yɔɔ yɔ. Ye mbʋ yɔ, pɩtɩla mba ɖɔɖɔ paha-wɛ waɖɛ nɛ papɩzɩ pɔyɔɔdɩ kʋnʋmɩŋ lɛɛŋ nɛ peheyi lalaa “Ɛsɔ tʋma sɔsɔna tɔm.”—Tʋma 1:14; 2:2-4, 11.

13. (a) Ɛbɛ Krɩstʋ ñɩma halɩñɩma wɛɛ nɛ palakɩ sɔnɔ? (b) Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ ɖɛ-ɛsɩmɩyɛ mbʋ palakɩ yɔ pɩ-yɔɔ?

¹³ Ðo-koobiya halɩñɩma mʋnɩ samtʋ tʋma wena payɩ palakɩ Yehowa sɛtʋ taa yɔ a-yɔɔ. A-taa naayɛ lɛ se pamaɣ kuduyuŋ nɛ pɔcɔŋnɩ ɩ-yɔɔ, paɖʋʋ nesi agbaa cikpena wena a-taa pɔyɔɔdʋʋ kʋnʋmɩŋ lɛɛŋ yɔ, nɛ pahaɣ pa-tɩ faaa nɛ palakɩ tʋma Betɛɛlɩwaa taa. Paɖʋʋ nesi nɛ pasɩɣnɩ koobiya alɩwaatʋ ndʋ asɛyʋʋ nakʋyʋ talɩɣ-wɛ yɔ, pɛɖɛzɩɣ ɖa-takayɩsɩ, nɛ pɛkɛ ɖɔɖɔ nʋmɔʋ lɩzɩyaa nɛ Ɛsɔtɔm tiyiyaa. Ɛzɩ koobiya abalɩñɩma yɔ, koobiya halɩñɩma woki Nʋmɔʋ lɩzɩyaa sukuli, Kewiyaɣ tɔm susuyaa sukuli nɛ Galaadɩ sukuli. Pɩtasɩ lɛ, halaa sɩɣnɩ pa-walaa se paba ɩla tʋma sɔsɔna wena pɛwɛnɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ. Koobiya abalɩñɩma mba, pɛkɛ ‘ɛyaa kʋjɔŋ’ nɛ palakɩ tʋma sakɩyɛ nɛ pasɩɣnɩ lalaa. Ɛlɛ, ye pa-halaa ɩtaaɖʋʋ-wɛ nesi yɔ, tʋma ana a-labʋ kaawɛ-wɛ kaɖɛ nɛ pɩkɩlɩ. (Efɛz. 4:8) Pɩɩwɛɣ ɖeu se ŋmaɣzɩ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ŋpɩzɩɣ ŋtɩŋna nɛ ŋɖʋ nesi koobiya halɩñɩma mba, pa-tʋmɩyɛ taa yɔ ɩ-yɔɔ?

14. Tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ Keɣa 68:11 taa yɔ tɩ-yɔɔ lɛ, ɛbɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa mba pɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ yɔ palakɩ?

 ¹⁴ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa mba pɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ yɔ, peɖiɣziɣna se koobiya halɩñɩma kɛ “yoyaa samaɣ sɔsɔɔ” ŋga kɔsɔɔlɩ tʋmɩyɛ labʋ faaa yɔ, nɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, pɛwɛ niye siŋŋ tɔm kɩbandʋ susuu taa. (Kalɩ Keɣa 68:11 pɩ-tɛɛ tɔm taa *.) Pʋyɔɔ lɛ, ɛzʋtʋyaa ñakɩ pana se pɛkpɛlɩkɩ lɔŋ koobiya halɩñɩma cɔlɔ. Abigail weyi ɛ-tɔm ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ, pɩkɛdɩɣnɩ-ɩ alɩwaatʋ ndʋ koobiya pɔzʋʋ-ɩ se pana se nʋmɔŋ weyi ɛmaɣzɩɣ se ɩkɩlɩ ɖeu se patɩŋnɩ ɩ-yɔɔ nɛ pɔyɔɔdɩnɩ ɛyaa tɔm susuu taa yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Pɩsɩɣnɩ-m se mana se Yehowa ɖʋm tʋmɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ ɛgbɛyɛ taa.” Pɩtasɩ lɛ, ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɖiɣziɣna se koobiya halɩñɩma siɣsiɣ ñɩma mba papɩ fezuu taa yɔ, pɛwɛ niye siŋŋ nɛ pasɩɣnɩ koobiya halɩñɩma mba pɛkɛ piya pelesi yɔ alɩwaatʋ ndʋ paba katɩɣ kala yɔ. (Tiiti 2:3-5) Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se ɖo-koobiya halɩñɩma mʋnɩ samtʋ!

15. Ɛzɩmtaa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se nɔɔyʋ ɛlʋ koobiya halɩñɩma yɔɔ?

¹⁵ Nabʋyʋ taa, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se nɔɔyʋ ɛlʋ koobiya halɩñɩma yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ pakatɩɣ kaɖɛ naɖɩyɛ yɔ. (Iza. 1:17) Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Lelu yaa halʋ weyi ɛcɛbɩ nesi yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se nɔɔyʋ ɛyɔɔdɩ e-lone taa nɛ ɛsɩnɩ-ɩ nɛ pala tʋma wena ɛ-walʋ lakaɣ yɔ a-taa naayɛ. Koobu halɩñɩnʋ weyi ɛkpadɩyaa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se pasɩnɩ-ɩ nɛ ɛyɔɔdɩnɩ ɖɔkɔtɔnaa. Yaa koobu halɩñɩnʋ weyi ɛkɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ nɛ ɛlakɩ teokrasɩ tʋma lɛɛna yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se nɔɔyʋ ɛlʋ ɛ-yɔɔ ye lalaa ɩkʋʋ ɛ-tɔm se eesusuu tɔm sakɩyɛ ɛzɩ nʋmɔʋ lɩzɩyaa lalaa yɔ. Ɛzɩma ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ ɖo-koobiya halɩñɩma? Lɛɛlɛɛyɔ ɖɔɖɔ, iyele nɛ ɖɩna Yesu kɩɖaʋ.

16. Ɛzɩ tɔm ndʋ pama Maarkɩ 14:3-9 taa yɔ tɩwɩlʋʋ yɔ, ɛzɩma Yesu lʋbɩ Maarɩɩ yɔɔ?

¹⁶ Yesu lʋkaɣ e-koobiya halɩñɩma yɔɔ faaa alɩwaatʋ ndʋ lalaa taanɩɣ pɔ-tɔm taa yɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Ɛlʋbɩ Maarɩɩ yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ Maarta kʋ ɛ-tɔm yɔ. (Luka 10:38-42) Nɛ ɛlʋbɩ Maarɩɩ yɔɔ nabʋlɛ ɖeɖe alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa lalaa maɣzaa se ɛlɛ kpaɣ lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɛ pakʋ ɛ-tɔm yɔ. (Kalɩ Maarkɩ 14:3-9.) Yesu na mbʋ piiseɣti Maarɩɩ yɔ nɛ ɛsamɩ-ɩ nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Ɛlabɩ-m lakasɩ kɩbanzɩ. . . . Ɛlabɩ mbʋ ɛpɩzɩɣ yɔ.” Halɩ ɛyɔɔdɩ natʋ tɔm se Maarɩɩ lakasɩ kɩbanzɩ nzɩ, pakaɣ sɩ-tɔm kɛdʋʋ “paa le posusuu tɔm kɩbandʋ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ yɔ,” ɛzɩ pɛkɛdʋʋ-tʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa yɔ. Pɩwɛ ɖeu se Yesu yɔɔdaa se pakaɣ tɔm kɩbandʋ susuu ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɛsam Maarɩɩ se ɛlɛ tɩla piɖeni men-ɖeke lakasɩ yɔ! Lalaa kaakʋ Maarɩɩ tɔm nɛ pɩtɛ lɛ, pɩtʋʋ fɛyɩ se Yesu tɔm ndʋ tɩɩkpazɩ ɛlɛ ɖoŋ siŋŋ!

17. Alɩwaatʋ ndʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩlʋ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ yɔɔ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

¹⁷ Ŋlʋkɩ ño-koobiya halɩñɩma yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se nɔɔyʋ ɛlʋ pɔ-yɔɔ yɔ? Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaʋ kʋnɛ. Koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ walʋ tɩkɛ Aseɣɖe Tʋ. Tɔm susuyaa nabɛyɛ ɖiɣzinaa se ɖoŋ ɖoŋ lɛ, koobu ɛnʋ ɛɛkɔŋ kediɣzisi alɩwaatʋ yɔɔ, nɛ kediɣzisi tɛŋ lɛ ekpeŋ kpaagbaa. Peɖiɣzinaa ɖɔɖɔ se sakɩyɛ taa lɛ, ɛɛkpɛndɩɣnɩ e-piya. Pʋyɔɔ lɛ, pakʋʋ ɛ-tɔm mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pamaɣzɩɣ se pɩpɔzʋʋ se ɛpɔzɩ ɛ-walʋ se ɛlɛ ɛha-ɩ nʋmɔʋ nɛ ɛkpɛndɩnɩ piya kediɣzisi taa. Ɛlɛ, toovenim taa lɛ, koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛwɛɛ nɛ ɛñakɩ pana nɛ ɛlakɩ mbʋ ɛpɩzɩɣ yɔ. Ɛfɛyɩnɩ ɖoŋ sakɩyɛ ɛ-maɣmaɣ ɛ-ɖʋtʋ yɔɔ, nɛ e-piya hɔɔlʋʋ taa lɛ pɩtɩkɛ ɛnʋ sɛtɩɣnɩ tɔm. Ye ŋnɩwa se lalaa wɛɛ nɛ pakʋʋ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛ-tɔm mbʋ, ɛbɛ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋla? Ye ŋsam koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ, nɛ ŋheyi lalaa mbʋ ɛwɛɛ nɛ ɛlakɩ camɩyɛ yɔ pɩ-tɔm yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ndʋ lalaa yɔɔdʋʋ ɛ-yɔɔ yɔ tɩsɩɩ tɩnaɣ.

18. Nʋmɔŋ lɛɛŋ weyi yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩsɩnɩ ɖo-koobiya halɩñɩma?

 ¹⁸ Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩmaɣzɩɣ ɖo-koobiya halɩñɩma yɔɔ siŋŋ, ye ɖɩlakɩ nabʋyʋ ɖeyi ɖeyi se ɖɩsɩnɩ-wɛ yɔ. (1 Yoh. 3:18) Annette kaacɔnɩ e-ɖoo weyi ɛɛhɩnɩ kʋdɔŋ yɔ ɛ-yɔɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Koobiya nabɛyɛ kɔŋaɣ mɛn-tɛ nɛ pɔcɔŋnɩ mon-ɖoo yɔɔ alɩwaatʋ natʋyʋ se pɩsa nɛ mantɩɩlakɩ tʋmɩyɛ lɛɛɖɛ, yaa pɔkɔŋaɣnaɣ tɔɔnaɣ. Piyeba nɛ mana se pɔsɔɔlɩ-m nɛ mɛwɛnɩ lone ɛgbɛyɛ taa.” Pasɩnɩ Jordan ɖɔɖɔ. Koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛkpɛlɩkɩ ɛzɩma ɛcɔnɩ ɛ-lɔɔɖɩyɛ yɔɔ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Pɩwɛ ɖeu kpem se mana se mon-koobiya maɣzɩɣ mɔ-yɔɔ nɛ patɩsɔɔlɩ se kɛgbɛdɩsaɣ nakɛyɛ ɛtalɩ-m alɩwaatʋ ndʋ mansaɣ mɔ-lɔɔɖɩyɛ yɔ.”

19. Nʋmɔŋ lɛɛŋ weyi yɔɔ ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ patɩŋna nɛ pasɩnɩ koobiya halɩñɩma?

¹⁹ Ɛzʋtʋyaa ɖɔɖɔ ñakɩ pana se pɔcɔnɩ koobiya halɩñɩma kɩcɛyɩm ɖeɖe. Panawa se Yehowa sɔɔlaa se pala koobiya halɩñɩma camɩyɛ lakasɩ. (Yak. 1:27) Pʋyɔɔ lɛ, ɛzʋtʋyaa maɣzɩɣnɩ Yesu nɛ panɩɣ tɔm taa. Papɩzɩɣ nɛ pala mbʋ, ye paaɖʋʋ paɣtʋ alɩwaatʋ ndʋ pɩkɩlɩɣ ɖeu se pala camɩyɛ lakasɩ nɛ panɩɩ tɔm taa yɔ. (Mat. 15:22-28) Alɩwaatʋ ndʋ ɛzʋtʋyaa ñakɩ pana se pɛkɛ sɩnɩyaa yɔ, pɩsɩɣnɩ po-koobiya halɩñɩma se pana se Yehowa nɛ ɛ-ɛgbɛyɛ pɔsɔɔlɩ-wɛ. Alɩwaatʋ ndʋ Kia ɛgbɛyɛ cikpeɖe yɔɔ cɔnɩyʋ nɩwa se ɛcaɣ lɛɣzʋʋ ɖɩɣa yɔ, ɛlabɩ ɖʋtʋ kpaagbaa se pɩsa nɛ pasɩnɩ-ɩ. Kia yɔɔdaa se: “Piyeba nɛ mantɩkɩlɩ nɩɣzʋʋ. Ɛzɩma ɛzʋtʋyaa kpazɩ-m ɖoŋ nɛ pasɩnɩ-m ɛzɩ pɩɩpɔzʋʋ yɔ, pawɩlɩ-m kpayɩ kpayɩ se mɔn-tɔm cɛyɩ ɛgbɛyɛ taa nɛ mɛnfɛyɩ men-ɖeke, alɩwaatʋ ndʋ mankatɩɣ kaɖɛ naɖɩyɛ yɔ.”

20-21. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖo-koobiya halɩñɩma tɩŋa mʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa?

²⁰ Ye ɖɩcɔnɩ ɖa-agbaa taa sɔnɔ yɔ, ɖɩnaɣ Krɩstʋ mba halɩñɩma sakɩyɛ mba pañakɩ pana siŋŋ yɔ; pamʋnaa se ɖɩsɩnɩ-wɛ. Ɛzɩ ɖɩnaʋ Yesu kɩɖaʋ taa yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ ye ɖɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɖa nɛ wɛ ɖɩcakɩ nɛ ɖɩñakɩ pana se ɖɩtɩlɩ-wɛ yɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ ɛsɩmɩyɛ mbʋ palakɩ Ɛsɔ sɛtʋ taa yɔ pɩ-yɔɔ. Nɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlʋ pɔ-yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ.

²¹ Apostoloo Pɔɔlɩ tɛzaɣ takayaɣ ŋga ɛma Roma mba yɔ lɛ, ɛya koobiya halɩñɩma Krɩstʋ ñɩma nakʋ hɩla ka-taa. (Roma 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Pɩtʋʋ fɛyɩ se halaa mba, panɩ Pɔɔlɩ sɛtʋ nɛ ɛ-samtʋ lɛ, pɩkpazɩ-wɛ ɖoŋ. Ða ɖɔɖɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩsɩnɩ koobiya halɩñɩma mba payɩ pɛwɛ ɖɛ-ɛgbɛyɛ taa yɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se pamʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɛkɛ ɖɔ-hɔʋ taa ñɩma fezuu taa.