1. Bipangi muka bibali na kulinga bandokazi mu munga, co bwingi bwabo bali na kuliwana na bukalu muka? (Taleni cikupulo cili ha liputa lya kulibanga.)

TWABEZIKA manene kukala na bandokazi babangi mu cikungulukilo baje bali na kupanga na nzili. Cakumwenako, bakendeka biñanda na kukumbulula ku biwano, co lalo bakambulula muzimbu waubwa na kulongesa banu. Bamo bakakwasa mu kunyunga Njubo ya Bumwene na kukwasa bandolome na bandokazi babo. Nameme ngoco bakaliwana na bukalu. Bamo bali na kunyunga bisemi babo baje banakulubala. Bakwabo bali na kubalwisa kuli baka-naanga yabo. Beka bali na kulela bana lika lyabo. Ngeci, banapande kupanga na nzili mangana bawanene naanga yabo byuma bya ku mubila.

2. Mwafwa bika tunapande kushongangeya bandokazi?

² Mwafwa bika tunapande kushongangeya bandokazi? Mwafwa banu mu kaye kubesi na kusingimika banakazi. Co lalo Mbimbiliya inamwesa ngwayo tunapande kubashongangeya. Cakumwenako, kapositolo Paulu walekele bandolome na bandokazi ba mu cikungulukilo ca Loma ngwendi batambule Fwibi na ‘kumukwasa.’ (Loma 16:1, 2) Hamo Paulu mwapwile Kafaliseo kakele na kusingimika banakazi. Oloni mwapwile muka-Kilistu watembwininine Yesu, co wasingimikile banakazi na kubazibila ngozi.—1 Koli 11:1.

3. Yesu wamwene bati banakazi boshe, co wamwene bati banakazi baje bakele na kulinga cizango ca Njambi?

³ Yesu wakele na kusingimika banakazi boshe. (Yowa 4:27) Kamwene banakazi ngwe mubabamwenenene bantwama ba mu bulombelo bwa Bayunda. Libulu limo lije lyendeka ha biñanda bya mu Mbimbiliya, ngwalyo: “Yesu kakele na kushaula banakazi.” Wakele na kusingimika manene banakazi baje bakele na kulinga cizango ca Ishe. Wabatumbwile ngwendi bapwile bandokazi  bendi, co wamwene banakazi hamo lika na banalume kupwa baka-naanga yendi.—Mateo 12:50.

4. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

⁴ Yesu wakele na kukwasa banakazi baje bakele na kupangela Njambi. Wakele na kubasingimika na kubendekelako. Tusimutwiyeni byuma bitunasa kulinga mangana tutembwinine Yesu mu kwaka mbunge bandokazi.

5. Mwafwa bika kunasa kupwa kwakukalu ku bandokazi bamo kuwana babusamba bababwa?

⁵ Tubaboshe bandolome na bandokazi twashaka kukala ba babusamba bababwa. Oloni bisimbu bimo, bandokazi kukabakaluwila kuwana babusamba bababwa. Mwafwa bika? Tumoneni bibendekele bandokazi bamo. Ndokazi umo wa lizina lya Jordan * wendekele ngwendi: “Ha kupwa muzike njikalizibi ngwe kunjesi na seho mu cikungulukilo.” Painiya umo wa lizina lya Kristen uje wakapangelele ku bujene wendekele ngwendi: “Nga uwamuha mu cikungulukilo, unasa kuliziba buli.” Bandolome bamo nabo banasa kuliziba ngoco. Baje bakala na baka-naanga yabo baje keti bakaleho, kunasa kubakaluwila kulikwatasana nabo, co lalo basa kuliziba ngwe bandolome na bandokazi mu cikungulukilo kubabakele mbunge. Bandokazi bamo banasa kuliziba buli mwafwa ya kubinja mushongo uje ubonowesa kutunda ha njibo nambe nga bali na kubinjisa. Ndokazi Annette wendekele ngwendi: “Kunjakele na kuwana simbu ya kuya ku bilika mwafwa njakele na kubinjisa banana.”

6. Ngwe mubanamwesa ku mukanda wa Luka 10:38-42, Yesu wakwasele bati Maliya na Mata?

⁶ Yesu wakele na kusikama na bandokazi, co wapwile kabusamba kabo wamubwa. Maliya na Mata bapwile babusamba ba Yesu, co hamo boshe bapwile bazike. (Tandeni Luka 10:38-42) Majwi na bilinga bya Yesu byakele na kubalingisa balizibe kuzituka nga bali nendi. Maliya wazitukile kukala ku mendi a Yesu ha kupwa ndongesi * yendi. Mata walubalele mwafwa Maliya kakele na kumukwasa kubwahesa byakulya, co wazitukile kuleka Yesu biyongola byendi. Co Yesu wakwasele Maliya na Mata mangana balilongeseko bimo. Yesu wamwesele ngwendi wabakele mbunge hamo lika na ndolome yabo Lazalu omwo wakele na kubasikamena. (Yowa 12:1-3) Ngeci omwo Lazalu wabinjile, Maliya na Mata bazibukile ngwabo Yesu wasele kubakwasa.—Yowa 11:3, 5.

7. Twasa kushongangeya bati bandokazi?

⁷ Bandokazi bamo bakawana simbu yakukala hamo na bakwabo baka-Kilistu nga bali ku biwano. Ngeci, tunapande kubatambula mwamubwa, kusimutwiya nabo na kubamwesa ngwetu twabaka mbunge. Jordan itunabanga kusimutwiya wendekele ngwendi: “Njikalizibi kubwaha nga bakwetu banjileka ngwabo njakumbulwile mwamubwa ku biwano nambe nga bapanga nange mu lihya na kumwesa ngwabo banjaka mbunge.” Bandokazi banapande kuzibuka ngwabo bapwa ba seho kuli yetu. Kia ngwendi: “Nga kunjaile na kukunguluka, bandolome na bandokazi bakanjitumina tumizimbu bazibuke byanjowesa kukunguluka. Oku kukanjilingisa njilizibe ngwange banjaka mbunge.”

8. Twasa kutembwinina bati Yesu?

⁸ Netu tunapande kuwana simbu ya kusikama na bandokazi ngwe mwalingile Yesu. Twasa kubalanya mangana twakulye nabo byakulya nambe kulizima nabo buli. Ha simbu  eyi, tunapande kusimutwiya nabo byuma bije bibatakamesa. (Loma 1:11, 12) Bakulunu banapande kukala na biyongola byakele nabyo Yesu. Wazibukile ngwendi banu bamo bakalizibi ngwabo kupwa muzike kwakukalu, oloni wendekele ngwendi kukobela mu bulo nambe kukala na bana kesi kukekwo kulingisa munu apwe wa kubwahelela. (Luka 11:27, 28) Oloni munu asa kupwa lika wa kubwahelela nga atwameka busamba bwendi na Yehova kulutwe.—Mateo 19:12.

9. Bika bibasa kulinga bakulunu mangana bakwase bandokazi?

⁹ Bakulunu banapande kumona banakazi mu cikungulukilo ngwe bandokazi babo na baina ba ku sipilitu. (1 Tima 5:1, 2) Bakulunu banapande kuwana simbu ya kusimutwiya na bandokazi simbu kanda biwano bishangumuke na munima. Kristen ngwendi: “Mukulunu umo wanangukile ngwendi njazezamene manene, co washakele kuzibuka munjinanonekela bipangi byange. Njabwahelelele manene ha kunjaka mbunge.” Nga bakulunu bawana simbu ya kusimutwiya na bandokazi, co bamwesa ngwabo babaka mbunge. * Annette itunabanga kusimutwiya wendekele bubwa bukatundu mu kusimutwiya  na bakulunu simbu yoshe. Wendekele ngwendi: “Njikabazibuka mwamubwa, co nabo lalo bakanjizibuka. Co nga njiliwana na bukalu kukanjipwila kwakwasi kubalomba bukwasi.”

10. Bika byasa kulingisa bandokazi betu babwahelele?

¹⁰ Tubaboshe ipwe tu banalume nambe banakazi tukalizibi bwino nga bakwetu bakandelela ku byuma bituli na kulinga nambe kutushangala mwafwa ya cashu cetu. Oloni tunasa kuzeya nga banu kubakandelela ku byuma bituli na kulinga nambe kubatushangala mwafwa ya cashu cetu. Painiya umo wa lizina lya Abigail uje wapwa muzike wendekele ngwendi bisimbu bimo akalizibi ngwe banu banamuyengula. Wendekele ngwendi: “Banu babangi bazibuka lika bishongo bange, bayayange na bisemi bange. Bisimbu bimo njikalizibi ngwe banu kubesi kunjimona.” Tumoneni byendekele ndokazi wa lizina lya Pam. Ou ndokazi wapwa muzike uje wapangele cipangi ca bumishinali ha myaka yaingi mu buzike bwendi. Mu kwita kwa simbu welukile kwimbo mangana akanyunge bisemi bendi. Ha simbu ino ali na myaka ya kutubakana 70, oloni acilinga bupainiya. Pam wendekele ngwendi: “Njikabwahelela bakwetu mubakanjileke ngwabo bali na kukandelela ku byuma binjikalingi.”

11. Yesu wamwesele bati kukandelela ku banakazi baje bakele na kumupangela mwakele hano hasi?

¹¹ Yesu wakandelelele ku banakazi ba kulongwa “baje bapangesele byabo” mu kumukwasa. (Luka 8:1-3) Wabatabesele bamupangele, co wabalongesele busunga. Cakumwenako, wabalekele bya kutsa kwendi na kusanguka. (Luka 24:5-8) Wabakwasele balibwahesele bukalu bubasele kuliwana nabwo kulutwe ngwe mwakwaselele tupositolo bendi. (Mako 9:30-32; 10:32-34) Tupositolo ba Yesu batewele mubamukutile, oloni banakazi bamo baje bakele na kumupangela bakele kuyehi nendi ha simbu yatsile Yesu ha citi ca kuyandesela.—Mateo 26:56; Mako 15:40, 41.

12. Yesu wanene banakazi cipangi muka?

¹² Yesu wanene banakazi cipangi ca seho. Cakumwenako, banakazi ba kulongwa bakebo balibangele kuzibuka ngwabo Yesu nasanguka. Wabatumine ngwendi bakaleke tupositolo bendi ngwabo nasanguka. (Mateo 28:5, 9, 10) Co lalo ha Pentekosita ya mu 33 C.E, hamo banakazi nabo bababwabesele na sipilitu ya kujela. Nga mukemwo, co aba bandokazi ba kubwabesa batambwile bwana bwa kwendeka mu bindaka byeka na kulekako bakwabo “byuma bya kukomokesa bije byanalingi Njambi.”—Vili 1:14; 2:2-4, 11.

13. Bipangi muka bibali na kulinga bandokazi, co twasa kumwesa bati kukandelela ku bipangi byabo?

¹³ Tunapande kushangala bandokazi mwafwa ya bipangi bibali na kulinga mu munga ya Yehova. Ebi bipangi binambateselela kutunga na kunyunga mitungo ya kulemesela, kwambulwila hamo na bibunga bije bikapangesa ndaka yeka na kupangela ha Mbetele. Bakakwasa lalo baje banaliwana na bukalu bwa kulizila na kukwasa mu kunungulula mabulu etu. Bamo co bapainiya na bamishinali. Bandokazi nabo bakakobela sikola ya bapainiya, Sikola ya Baka-kwambulula bya Bumwene na Sikola ya Ngilyande ngwe mubakalingi bandolome. Co lalo bandokazi baje banashomboka bakakwasa banalume babo mangana bapange mwamubwa bipangi bya mu cikungulukilo na bipangi bya mu munga. Aba bandolome bapwa “bwana kuli banu,” co bakakwasa bakwabo. Oloni kunesi kubakaluwila kupanga mwamubwa bipangi byabo ngwe banakazi babo kubesi na kubakwasa. (Efeso 4:8) Mwasa kukwasa bati aba bandokazi betu mu bipangi bibali na kulinga?

14. Majwi ali ku Myaso 68:11 ashongangeya bakulunu balinge bika?

 ¹⁴ Bakulunu bazibuka ngwabo bandokazi “babangi” banalyana kupangela Njambi, co nabo bapwa baka-kwambulula bababwa. (Tandeni Myaso 68:11.) Ngeci, bakulunu bakalilongesako bimo kuli aba bandokazi. Abigail itunabanga kusimutwiya akabwahelela nga bandolome bamwihula bingila bya kwambulwilamo byanamono ngwendi byabibwa. Wendekele ngwendi: “Njikalizibi ngwange kuli bipangi bya seho binjasa kulinga mu munga ya Yehova.” Co lalo bakulunu bazibuka ngwabo bandokazi baje banakolo ku sipilitu bakakwasa mwamubwa bandokazi ba banike bakolese omwo baliwana na bukalu. (Tito 2:3-5) Twalimwena ngwetu tunapande kuzema bandokazi betu na kumwesa kukandelela ku bipangi bibali na kulinga.

15. Simbu muka itunasa kwendekelako bandokazi betu?

¹⁵ Simbu imo bandokazi bakatondo munu wa kubendekelako mubakaliwana na bukalu. (Isaya 1:17) Cakumwenako, fwile nambe ndokazi ibanakondola nasa kutonda munu wa kumwendekelako na kumukwasa kulinga bipangi byakele na kulinga munalume wendi. Ndokazi wa kakulukazi nasa kutonda kumwendekelako kuli bandotolo. Ndokazi uje wapwa painiya uje akalingi bipangi bikwabo bya mu munga nasa kutonda munu wa kumwendekelako nga bandolome na bandokazi bamo bendeka ngwabo kesi kuya mu lihya kushwa kumo ngwe mubakalingi bapainiya bakwabo. Ngila muka ikwabo itwasa kukwaselamo bandokazi betu? Tusimutwiyeni lalo byalingile Yesu.

16. Kwesekesa na mukanda wa Mako 14:3-9, Yesu wendekeleleko bati Maliya?

¹⁶ Yesu wakele na kwendekelako bandokazi nga banu bamo kubabazibisisile. Cakumwenako, wendekeleleko Maliya omwo Mata wamupayele. (Luka 10:38-42) Wamwendekeleleko lalo banu bamo mubendekele ngwabo kapandele kulinga byuma byalingile. (Tandeni Mako 14:3-9.) Yesu wazibisisile Maliya, co wamushangalele ngwendi: “Napanga cuma cacibwa manene hali yange. . . . Ikeye nalingi eci ngwe mwanasela.” Co wapolofwetele ngwendi byuma byabibwa byalingile Maliya bakabyendeka “kwoshe kubakambulwila ebi biñanda byabibwa mu kaye koshe,” ngwe mutuli na kumwendeka muno mu cilongesa. Yesu wendekele ngwendi muzimbu waubwa bakawambulwila mu kaye koshe omwo washangalele Maliya mwafwa ya byuma byabibwa byalingile. Majwi a Yesu atakamesele Maliya omwo bakwabo bamupayele.

17. Endekeni cakumwenako cije cimwesa simbu itwasa kwendekelako ndokazi yetu.

¹⁷ Mukendekelako bandokazi beni ndi? Tucisimutwiyeni ha cakumwenako cinatako. Baka-kwambulula bamo banananguka ngwabo ndokazi uje nashomboka ku munalume uje kapwile mukaleho, akakotokela ku biwano, co lalo akai bwasi ku njibo munima ya biwano. Banananguka lalo ngwabo kakangi kesi kwija na bana bendi ku biwano. Co bamwendeka mwamubi mwafwa basinganyeka ngwabo napande kuleka munalume wendi amutabese kwija-ija na bana bendi ku biwano. Oloni kubanangukile ngwabo ou ndokazi ali na kulifwita. Kesi na nzili ya kulyangwila byuma byoshe byanapande kulinga, co lalo kesi na nzili ya kwangwila bana bendi bya kulinga. Mwasa kulinga bika nga muziba bandolome na bandokazi bendeka ndokazi yeni mu ngila eyi? Nga mushangala ou ndokazi na kwendeka byuma byabibwa byali na kulinga, co mubalingisa becele kumwendeka mwamubi.

18. Bingila muka bikwabo bitwasa kukwaselamo bandokazi betu?

¹⁸ Twasa kumwesa ngwetu twazema bandokazi betu nga tubalingilako byuma bimo nambe kubana byuma bya ku mubila bibatonda.  (1 Yowa 3:18) Annette uje wakele na kubinjisa baina, wendekele ngwendi: “Bandolome na bandokazi bamo bakele na kwija ku njubo kwa kunjikwasako kunyunga banana mangana njilingeko byuma byeka, co simbu imo bakele na kutunenela byakulya. Njalizibile ngwange bandolome na bandokazi mu cikungulukilo banjizema.” Jordan nendi bamukwasele. Ndolome umo wamunangwile mwakunyungila mota yendi. Jordan wendekele ngwendi: “Njabwahelela kuzibuka ngwange bandolome na bandokazi bange banjizema, co kubatondo ngwabo njikobele mu bukalu.”

19. Bakulunu basa kukwasa bati bandokazi?

¹⁹ Bakulunu nabo bakakwasa bandokazi. Bazibuka ngwabo Yehova ashaka ngwendi tulinge mwamubwa bandokazi. (Yako 1:27) Ngeci, bakatembwinina Yesu, co bakazibisisa bakwabo. Kubesi kutunga mashiko ha simbu ibanapande kuzibisisa bakwabo na kubazibila ngozi. (Mateo 15:22-28) Nga bakulunu bakwasa bandokazi, co bandokazi baliziba ngwabo Yehova na munga yendi babazema. Mukulunu uje wakele na kutwamenena cibunga ca baka-kwambulula mwakele Kia wamukwasele mwazibukile ngwendi Kia wakele na kujaluka. Kia ngwendi: “Njalizibile ku mbunge hehu mwafwa bakulunu banjikwasele na kunjitakamesa. Njalizibile lalo ngwange njapwa wa seho mu cikungulukilo, co nga njiliwana na bukalu kunjesi lika lyange.”

20-21. Twasa kumwesa bati ngwetu twazema bandokazi betu boshe?

²⁰ Mu bikungulukilo byetu muli bandokazi babangi baje bali na kupanga na nzili, co tunapande kubakwasa. Tukwasa bandokazi betu nga tuwana simbu ya kusikama nabo na kubazibuka mwamubwa ngwe mwalingile Yesu. Tunapande kumwesa kukandelela ku byuma bibali na kulinga mu munga ya Njambi. Co lalo, twasa kubendekelako nga kunapange kulinga ngoco.

²¹ Kumamaneselelo a mukanda wasonekelele Baloma, Paulu watumbwile bandokazi ba kupwa 9 ha mazina. (Loma 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Twakulahela ngwetu baje bandokazi bakanyamene Paulu mwabashangalele na kubameneka. Netu tunapande kukwasa bandokazi boshe mu cikungulukilo. Nga tulinga ngoco, co tumwesa ngwetu twabazema, co lalo bapwa naanga yetu ya ku sipilitu.