1. Vukuasi vuka vandumbuetu ve ku hana ku lukungulukilo, vunoni visoti vika ve ku lihita navio? (Talenu cikupulo ca helu lia Vutala)

CA PUA ku vezika ca kama ku kala na vandumbuetu va vengi kaha vakua ku fuitangana mu vikungulukilo. Ve ku kumbulula na ku kala na mitamba mu viuano, kaha naua ve ku ambulula. Vamo ve ku kuasa ku cipanga ca ku viukisa Vindzivo via Vuangana, kaha ve ku muesa seho ku vamuanetu vakuavo. Vunoni ve ku hita mu vimo vitanga. Vakuavo ve ku va luisa ku vavusoko. Kaha kasi vakuavo ve ku fuitangana mu ku lela vana lika liavo.

2. Omo lia vika tua pande ku lihakela kapandi ka ku kuasa vandumbuetu?

² Omo lia vika tua pande ku haka seho ku ku kuasa vandumbuetu? Muomu vakua mavu ka ve ku muesa vampuevo kasingimiko ka va pande. Cikuavo naua, Mbimbiliya ya tu kaniamesa tu pue na ku va kuasa. Ca ku muenako, kapostolo Paulu ua mamuine cikungulukilo ca ku Loma linga va tambule Fembe, kaha ngueni “mu mu kuase na viose via ka zela.” (Loma 16:1, 2) Mu ku pua kaFaliseo, citava halumo Paulu ua kolelele ku cisemua ca kele na ku popolola vampuevo. Vunoni mu nima ya ku pua Mukua Kilistu, Paulu ua tambuluisile lungano lua Yesu na ku muesa kasingimiko na ngozi ku vampuevo.—1 Kol. 11:1.

3. Vati Yesu ua kele na ku muenamo vampuevo, kaha cikuma-kuma vaze va kele na ku linga cizango ca Njambi?

³ Yesu ua muesele kasingimiko ku vampuevo vose. (Yoa. 4:27) Ka kele na ku va mona mu cifua ci va kele na ku va muenamo vakuluntu va vaYundeya. Mua vusunga limo livulu lia handeka via Mbimbiliya, ngualio: “Yesu ka handekele na limo lizi liahi mu ku muesa kasahuntu ni ku popolola vampuevo.” Vunoni, Yesu ua singimikile cikuma-kuma vampuevo va kele na ku linga cizango ca Ise. Ua va puisile vandumbueni va mu lutsilielo, kaha ua kele na ku va tumbuila hamo lika na vamala, vaze va muene ku pua vusoko vueni vua mu lutsilielo.—Mat. 12:50.

4. Vika tu simutuila mu cilongesa cino?

 ⁴ Ntsimbu yose Yesu ua kele na ku kuasa vandumbueni va mu lutsilielo. Yesu ua va hakele seho, kaha ua kele na ku va hakuila. Tu hilulenu vati tu hasa ku tambuluisa Yesu ku tuala ha ku muesa seho ku vandumbuetu.

5. Omo lia vika vamo vandumbuetu ce ku va kaluuila ku likata na vakuavo?

⁵ Vakua Kilistu vose, cipue va vamala ni va vampuevo, va tondeka ku likata na vakuavo. Vunoni vamo vandumbuetu ce ku va kaluuila ku puisamo eci cizango. Omo lia vika? Tu hilulenu vi va handekele vamo vandumbuetu. Umo dumbuetu ua lizina Jordan, * ngueni: “Mu ku linga nja pua nji muzike (cimbumba), nje ku limona ngue ka nja kele na cihela mu cikungulukilo. Naha ha nja fuila ku kala vene hahi.” Ndumbuetu Kristen, ua nungulukila ku cihela ca tondeka cikuma vukuasi, ngueni: “Nga u ua muha mu cikungulukilo u hasa ku livua vulika.” Vamo vamuanetu navo ve ku livua ngoco. Vamuanetu va kala ku vusoko kati vua Vakaleho va Yehova, ci hasa ku va kaluuila ku likata na vusoko vuavo, kaha ku sinia likuavo naua, ci hasa ku va kaluuila ku likata na vamuanetu. Vaze ka ve ku hasa ku tunda hembo, na vaze va niunga vavusoko vavo va vavala va hasa ku livua vulika. Ndumbuetu Annette, ngueni: “Ka nja hasele ku tava vilanio via ku ya ku tuviuano na vamuanetu muomu yange nja kele na ku niunga cikuma vanana.”

6. Ngue mu va muesa ku Luka 10:38-42, vati Yesu ua kuasele Mata na Maliya?

⁶ Yesu ua kele na ku uana ntsimbu ya ku kala na vandumbueni va mu lutsilielo. Kaha ua puile kavusamba ua vusunga kuli vakevo. Tu hilulenu via vusamba vueni na Maliya na Mata, citava vose va puile vazike. (Tandenu Luka 10:38-42.) Ku hitila mu mezi na mu vilinga vieni, Yesu ua va lingisile va livue ku zituka. Maliya ka vuile liova lia ku tumama ku mukulo ua Yesu, mu ku pua ndongesi yeni ua mpuevo. * Kaha omo Mata ua nienguele, muomu Maliya ka kele na ku mu kuasa, ka vuile liova lia ku leka Yesu cisoti caco. Ha ntsimbu ize Yesu ua hasele ku kuasa vaze vampuevo vavali mu lutsilielo. Kaha ua muesele ngecize ua hakele seho kuli vaze vampuevo mu ku hita-hita ku ndzivo yavo mu ku va mona, vintsimbu vieka. (Yoa. 12:1-3) Ngeci mukemuo ka ci tu komouesa ku mona ngecize omo Lazalu ua putukile ku vavala cikuma, Maliya na Mata va muene ngecize citava va pinge vukuasi vua Yesu.—Yoa. 11:3, 5.

7. Tumbulenu imo njila i tu hasa ku kaniameselamo vandumbuetu.

⁷ Kuli vamo vandumbuetu, vukovelelo vua kama vu va kala navuo mu ku likata na vamuanaye vua pua ku viuano. Ngeci mukemuo, tu puenu na ku lihakela kapandi ka ku va tambula na mavoko avali, ku simutuila navo, na ku va muesa ngecize tua va haka seho. Ndumbuetu Jordan, u tu na tumbula laza, ngueni: “Ce ku nji kuata cikuma ku mutima nga vakuetu va nji sangala ku vikumbululo vi nji na hana, va likuminia ku tuhuka nange mu lihia, ni ku nji muesa seho mu njila yeka.” Tua pande ku muesa ku vandumbuetu ngecize va kala na seho kuli yetu. Umo ndumbuetu Kia, ngueni: “Nga ka nja hasele ku ya ku viuano, nja tantekeya ngecize vuovuno umo muanetu a nji tuma mesaje ya ku nji hula nga nji li vuino. Evi vie ku nji lingisa ku mona ngecize vamuanetu mu cikungulukilo va nji haka seho.”

8. Mu vinjila vika vikuavo tu hasa ku tambuluisa Yesu?

⁸ Ngeci mua Yesu, tu hasa ku lihakela kapandi ka ku sikama-sikama na vandumbuetu. Ca ku muenako, tu hasa ku va lania linga va ku hitiseko vimo mu kanua ni tua ku linge vumo vueho hamo  lika. Kaha nga tu lingamo, tua pande ku lihakela kapandi ka ku handeka lika viuma vize vi tu kaniamesa. (Loma 1:11, 12) Mua vusunga, vakuluntu navo va pande ku tambuluisa cifua ca kele na ku muenamo Yesu vampuevo. Yesu ua tantekeyele ngecize vamo ci ka va kaluuila ku tualelelaho mu vuzike. Vunoni ua muesele ha toma ngecize ku ambata ni ku somboka na ku sema, kati vikevio vie ku neha ndzolela ya vusunga. (Luka 11:27, 28) Vunoni ndzolela ya vusunga ya hitukila ha ku tuameka vipanga via Yehova mu muono.—Mat. 19:12.

9. Vika va hasa ku linga vakuluntu mu ku kuasa vandumbuetu?

⁹ Cikuma-kuma vakuluntu, va pande ku mona vandumbuetu mu vikungulukilo ngue vandumbuavo na vanaye va mu lutsilielo. (1 Tim. 5:1, 2) Ca pua ca cili ku vakuluntu mu cikungulukilo ku uana ntsimbu ya ku pua na ku simutuila na vandumbuetu ntsimbu kanda viuano vi putuke, ni mu nima yavio. Ndumbuetu Kristen, ngueni: “Umo mukuluntu mu cikungulukilo ua nji muene ngecize nje ku fuitangana cikuma, ngeci ua tondele ku ivuisisa vati ya fua programa yange. Nja mu santselele cikuma ku seho ya nji muesele.” Nga vakuluntu va pua na ku uana ntsimbu ya ku pua na ku simutuila na vandumbuavo va mu lutsilielo ku sua kumo, ve ku muesa ngecize va va haka seho. * Ndumbuetu Annette, u tu na tumbuile laza, ua tumbula imo seho ya kala ha vakuluntu  ku pua na ku simutuila na vandumbuetu, ngueni: “Vukovelelo vuaco vue ku nji kuasa ku va tantekeya vuino, kaha navo ve ku nji tantekeya. Ngeci mukemuo, nga nji li na ku hita mu cisoti ca cikalu, nje ku livua ku zituka mu ku va lekesako.”

10. Vika vi hasa ku kuasa vandumbuetu ku kala na ndzolela?

¹⁰ Tu vose, cipue vampuevo ni vamala, tue ku ivua ndzolela nga vakuetu va tu sangala ku kapandi ka tue ku lihakela na vipanga vi tue ku linga. Vunoni nga na umo uahi a muesa seho ku kapandi ka tue ku lihakela, tue ku ivua vusiua. Umo ndumbuetu Abigail ua muesa ngecize vamo ka ve ku mu haka seho, mu ku handeka ngueni: “Ve ku nji tumbula lika nguavo ntsongo ya ngandi ni yaya ya ngandi, ni muna ngandi, ku nahu. Ngeci nje ku livua ngue na umo ua nji haka seho uahi.” Vunoni halakanenu via handekele umo ndumbuetu Pam. Mua puile muzike, ua puile misionaliu mu miaka ya yingi. Vunoni, mu nima ya ntsimbu, ua hilukile ku cifuti cavo mu ku ka niunga visemi veni. Kaha lelo lino, vutuhu endela ku miaka 70, kasi ua pua pioneiro. Ndumbuetu Pam ngueni: “Cuma ce ku nji kuasa cikuma, ca pua ku halakana vakuetu va nji leka ngecize ve ku santsela cikuma ku kapandi ka nje ku lihakela.”

11. Vati Yesu ua muesele ngecize ua hakele seho ku vampuevo va kele na ku mu kavangeya mu cipanga ceni ca ku ambulula?

¹¹ Yesu ua hakele seho ya kama ku vukuasi vua tambuile ku vampuevo vakua ku vuila Njambi vuoma, vaze va mu kuasele “na vufuko vuavo.” (Luka 8:1-3) Kaha Yesu ka va hanene lika vukovelelo vua ku mu kuasa, vunoni ua va ndemunuineko mizimbu ya ku suekesa ku tuala ha cizango ca Njambi. Ca ku muenako, ua va lekele ngecize tangua va ka mu tsiha, kaha a ka sanguka. (Luka 24:5-8) Ua viukisilile vua lumo vaze vampuevo ku vieseko vi ve ku lihitile navio, ngue muze mua lingile na vapostolo veni. (Mako 9:30-32; 10:32-34) Kaha ca seho ku mona ngecize vutuhu vapostolo va tinine omo Yesu va mu kuatele, vunoni vamo vampuevo va kele na ku enda neni va ile ku cihela ci va mu sukikilile.—Mat. 26:56; Mako 15:40, 41.

12. Cipanga cika Yesu ua kundikile ku vampuevo?

¹² Yesu ua kundikile vipanga via seho ku vampuevo. Ca ku muenako, vampuevo vakevo va puile vantu va ku livanga va tantekeyele muzimbu ua ku sanguka ceni. Kaha Yesu ua pangesele vampuevo vaco mu ku ka leka vapostolo veni ngecize na sanguka. (Mat. 28:5, 9, 10) Kaha ha Pentekosta ya 33 T.K.N., citava vampuevo navo ha va kele, omo Njambi ua muaniene sipilitu santu. Nga mukemuo, vaze vandumbuetu va ku vuavesa navo va tambuile vuhasi vua ku handeka malimi eka na ku ambulula “vipupu via kama via Njambi” ku vantu.—Vili. 1:14; 2:2-4, 11.

13. Vika ve ku linga vandumbuetu lelo lino, kaha vati tu hasa ku muesa ngecize tue ku santsela ku kapandi ka ve ku lihakela?

¹³ Vandumbuetu va fuila ku va sangala ku kapandi ka ve ku lihakela mu vipanga via Yehova. Ve ku linga vipanga, ngeci mua ku tunga na ku vuahesa vindzivo via lukungulukilo, ku kuasa vivunga na vikungulukilo via mu malimi eka, kaha na ku lihana mu ku ka pangela ha viMbetele. Ve ku lihana naua mu vipanga via ku kuasa mu vintsimbu via viyovo, ku ku langulula mikanda yetu, na mu vupioneiro na vumisionaliu. Kaha, ngeci mua vamuanetu, vandumbuetu navo ve ku hita mu visikola via vapioneiro, ku Sikola ya Vakua ku Ambulula Vuangana, na ku Sikola ya Ngileande. Cikuavo naua, vandumbuetu va somboka ve ku kuasa vamala vavo ku puisamo viteli via kama mu cikungulukilo na mu lukungulukilo. Ava vamuanetu nga ka ve ku hasa ku puisamo mu vutuntu cipanga cavo mu ku pua “vuana kuli vantu,” ca ku hona vukuasi vua vampuevo vavo. (Efe. 4:8) Mu ku mona cenu, mu vinjila vika tu hasa ku kuasa ava vamuanetu ku kapandi ka ve ku lihakela?

14. Kuliya na mezi a va tumbula ku Visamo 68:11, vika ve ku linga vakuluntu mu vikungulukilo?

 ¹⁴ Vakuluntu va tantekeya ngecize vandumbuetu va pua “civunga ca kama cikuma” ca vakua ku lihana, kaha va kala na vutongue mu cipanga ca ku ambulula muzimbu ua cili. (Tandenu Visamo 68:11.) Ngeci mukemuo, vakuluntu ve ku lihakela kapandi ka ku lilongesa ku vutongue vua vandumbuetu. Ndumbuetu Abigail, u tu na tumbuile laza, ngueni ue ku ivua ndzolela nga vamuanetu va mu ihula vinjila vika vieku mu kuasa cikuma mu ku simutuila na vantu. Ivene ngueni: “Evi vie ku nji kuasa ku mona ngecize nage nja kala na cihela mu lukungulukilo lua Yehova.” Cikuavo naua, vakuluntu va tantekeya ngecize vandumbuetu va ku hia mu lutsilielo va kala na vutongue vua kama vua ku kuasa va vaha mu vusunga mu ku lua na visoti. (Tito 2:3-5) Mua vusunga, vandumbuetu va fuila ku va muesa cilemo na ku santsela!

15. Vintsimbu vika vandokazi ve ku tondeka ku va hakuila?

¹⁵ Vintsimbu vimo, vandumbuetu ve ku tonda umo mukua ku va hakuila nga va hita mu cimo cisoti. (Isa. 1:17) Ca ku muenako, nga umo ndumbuetu na pu ntuluue ni vulo vu na tsi a hasa ku tondeka mukua ku mu hakuila na ku mu kuasa ku vimo via kele na ku linga yalieni laza. Kaha vandumbuetu va tusinakazi va hasa ku tondeka muntu ua ku va handekelako na vandotolo nga ka va hindukile. Ni nga umo ndumbuetu ua pua pioneiro, a li na ku linga cipanga ceka ca mu lukungulukilo a hasa ku tondeka mukua ku mu hakuila nga vakuavo va mu paya ngecize ke ku tuhuka mu lihia ngeci mua vapioneiro vakuavo. Mu vinjila vika vikuavo tu hasa ku kuasa vandumbuetu? Tu hilulenu naua lungano lua Yesu.

16. Vati Yesu ua hakuilile Maliya, ngue mu ya muesa Mako 14:3-9?

¹⁶ Yesu ua kele na ku hakuila vandumbueni va mu lutsilielo nga muntu ka vevuisisile vuino. Ca ku muenako, ua hakuilile Maliya omo Mata ua mu payele. (Luka 10:38-42) Kaha tangua lieka naua Yesu ua hakuilile Maliya omo vantu va payele vilinga vieni. (Tandenu Mako 14:3-9.) Yesu ua muene vutumbe vua Maliya, kaha ua mu sangalele ngueni: “Na pange vipanga via cili kuli ange. . . . Ikeye na lingi vize via na hasa.” Kaha Yesu ua polofetele ngueni ‘kuose va ka ambulula zimpande zino zia cili hose ha mavu, va ka ambulula naua cize cilinga ceni ca ngozi,’ ngeci mu vu na lingi vuno Vutala. Mua vusunga, ce ku tu komouesa ku tantekeya ngecize Yesu ua tokakanene cilinga ca ngozi ca uze mpuevo na cipanga ca ku ambulula mu mavu ose! Cili vene aa mezi a Yesu a lembeziekele cikuma Maliya ha ntsimbu ize i va mu payele!

17. Tumbulenu imo ntsimbu i ci hasa ku tondeka tu hakuile umo ndumbuetu.

¹⁷ Vuno nenu mue ku hakuila vandumbuetu mu lutsilielo ni? Ca ku muenako, tu hilulenu ha cimueso eci. Vamo vakua ku ambulula ve ku mona ngecize umo ndumbuetu ua pua mpuevo ya umo ka puile Mukaleho ue ku kotokela ku iza ku viuano, kaha mu vie ku hua ue ku livanga ku ya. Kaha naua ve ku mona ngecize ke ku iza na vana veni ku viuano. Kaha va putuka ku mu paya nguavo ke ku lihakela kapandi ka ku simutuila na yalieni linga a mu tavese ku iza-iza na vana ku viuano. Vunoni, ka va tantekeya ngecize ndumbuetu uaco ue ku lihakela kapandi ka kama. Yalieni ikeye na pande ku mu leka kulihi a ya, kaha na vika na pande ku linga; cikuavo naua, mpoko ya ku manusuila ha vana ya kala kuli yala. Nga viuma via cifua eci vi na soloka, vika mu hasa ku linga? Nga mu lihakela kapandi ka ku sangala ndumbuetu uaco na ku tumbula viuma via cili vie ku linga, mu hasa ku lingisa vaze vamuanetu va likele ku mu handeka mua ku vihia.

18. Mu vinjila vika vikuavo tu hasa ku kuasa vandumbuetu?

¹⁸ Tu hasa ku muesa ngecize tua haka seho ku vandumbuetu mu ku lihana mu ku va lingilako vimo. (1 Yoa. 3:18) Ndumbuetu Annette, uze ue ku niunga naye ua vavala, ngueni: “Vamo vamuanetu  ve ku iza mu ku nji hakulako, nji ci huimeko na ku linga vieka, ni ve ku nji nehela via-ku-lia. Evi via nji lingisa ku livua ngecize vamuanetu va nji lema, kaha nja pua mutamba ua cikungulukilo.” Ndumbuetu Jordan neni ua tambuile vukuasi. Umo muanetu ua mu longesele mua ku niungila vuino likalu. Ivene ngueni: “Ca pua ca cili ku mona ngecize vamuanetu na vandumbuetu mu cikungulukilo ka va tondele nji kovele mu mponde.”

19. Mu vinjila vika vikuavo vakuluntu va hasa ku kuasa vandumbuetu?

¹⁹ Cikuavo naua, vakuluntu ve ku lihakela kapandi ka ku nongonona vize via kambela ku vandumbuetu. Kaha va tantekeya ngecize Yehova ua haka seho ya kama ku cifua ci ve ku yoyelamo na vandumbuetu. (Tia. 1:27) Ngeci ve ku tambuluisa Yesu mu ku pua va ku votsika, ka ve ku tumbika masiko ha viuma ka ci tondeka. (Mat. 15:22-28) Vakuluntu ve ku lihakela kapandi ka ku kuasa vandumbuetu ve ku lingisa vandumbuetu vaco va livue ngecize Yehova na lukungulukilo va va haka seho. Omo mukuluntu ua ku civunga ca mu liha ca ndumbuetu Kia ua vuile ngecize a nunguluka, mu ntsimbu oyo vene ua tondele mua ku mu kuasela. Kaha ndumbuetu Kia, ngueni: “Vuze vukuasi vua mu lingisile linga kati a lisosomue cikuma, muomu mezi avo a ku lembezieka na vukuasi vu va nji hanene vua lingisile nji livue ngecize nja pua nji ua seho mu cikungulukilo, kaha nga nji li mu visoti ka njesi lika liange.”

20-21. Vati tu hasa ku muesa ngecize tua haka seho ku vandumbuetu vose mu cikungulukilo?

²⁰ Lelo lino, mu vikungulukilo vietu mua kala vandokazi va vengi ve ku fuitangana, kaha va tondeka ku va kuasa. Ngue mu tu na lilongesa ku lungano lua Yesu, tu hasa ku kuasa vandumbuetu mu ku kala-kala na ntsimbu ya ku simutuila navo, na ku va tantekeya vuino, kaha na ku pua na ku va santsela ku viose vi ve ku linga mu vipanga via Njambi. Kaha naua, na ku pua na ku va hakuila.

²¹ Ku vumanusuilo vua mukanda ua tumine kuli vakua Loma, kapostolo Paulu ua tumbuile vandumbuetu va ku pua 9 ha mazina. (Loma 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Mua vusunga, vandumbuetu vaco va vuile ndzolela ya kama mu ku halakana ku mitende ya va tumine Paulu na ku va sangala. Netu tu puenu na ku kuasa vandokazi vose mu cikungulukilo cetu. Mu ku lingamo, tu ka muesa ngecize tua va haka seho mu ku pua mutamba ua vusoko vuetu vua mu lutsilielo.