1. Ukẹcha vọ yen iniọvo eya vwọphia vwẹ ukoko na, kẹ egbabọse vọ yen buebun rayen hirharokuẹ? (Ni uhoho rọhẹ opharo ọbe na.)

OMA vwerhen avwanre mamọ nẹ avwanre vwo iniọvo eya buebun re wian gangan vwevunrẹ ukoko na! Kerẹ udje, ayen vwobọ vwẹ emẹvwa kugbe aghwoghwo. Evo vwobọ vwẹ ẹroevwote rẹ Ọguan Ruvie, ayen ji dje erorokẹ phia kẹ iniọvo rehẹ ukoko na. O muẹro dẹn nẹ ayen hirharokuẹ ebẹnbẹn sansan. Evo vwẹrote esẹ vẹ ini re ghwore. Efa chirakon rẹ omukpahen ro nẹ obọ rẹ ihwo rẹ orua cha. Efa re herọ kpogono davwẹngba vwọ vwẹrote emọ rayen.

2. Diesorọ o vwo fo nẹ e bicha iniọvo eya?

² Diesorọ e vwo bicha iniọvo eya? Kidie ihwo buebun vwẹ ẹro okueku vwo nẹ eya. Ọtiọyena, Baibol na de jiro kẹ avwanre nẹ e bicha ayen. Kerẹ udje, ọyinkọn Pọl vuẹ iniọvo rehẹ Rom nẹ ayen dede Fibi je kẹ “kemu kemu ejobi rọ guọnọre.” (Rom 16:1, 2) Kerẹ Farisi, Pọl hẹ usun rẹ ihwo re vwẹ ẹro okueku vwo nẹ eya. Ẹkẹvuọvo, ọ rhe vwọ dia Onenikristi, ọ da vwẹrokere Jesu vwo brọghọ phiyọ ayen oma.—1 Kọr. 11:1.

3. Mavọ yen Jesu nene eya yerin wan, kẹ ẹro vọ yen o vwo ni eya ri ruẹ ọhọre Ọghẹnẹ?

³ Jesu brọghọ phiyọ eya oma. (Jọn 4:27) Ọ vwẹ ẹro okueku vwo ni eya kirobo rẹ ilori ẹga rẹ ọke rọyen ruru-u. Ehiahiẹ ọvo re ruru kpahen Baibol na da ta: “Jesu ta ota vuọvo ro djerephia nẹ ọ vwẹ ẹro okueku vwo ni eya-a.” Ukperẹ ọtiọyen, ọ vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni eya ri ru ọhọre rẹ Ọsẹ rọyen. O se ayen iniọvo rọyen emetẹ, o de ji kere ayen ba eshare rọ reyọ phiyọ ẹbẹre ọvo rẹ orua rọyen.—Mat. 12:50.

4. Die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono nana?

⁴ Jesu choma kọke kọke rọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ eya re ga  Ọghẹnẹ. Ọ vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni ayen, ọ je chochọn rayen. E jẹ a fuẹrẹn obo ra sa vwọ vwẹrokere Jesu vwo dje erorokẹ phia kẹ iniọvo eya.

5. Diesorọ iniọvo eya evo vwọ mrẹ bẹnbẹn rẹ ayen vwo vwo igbeyan?

⁵ Kohwo kohwo guọnọ uvi rẹ ugbeyan. Ẹkẹvuọvo ọ sa bẹn kẹ iniọvo eya rẹ ayen vwo vwo igbeyan tiọyen. Diesorọ? Vwo oniso rẹ oborẹ ihwo evo tare. Oniọvo aye ọvo re se Jordan * da ta: “Kidie nẹ me je rhe rọvwọ-ọn, ọkieje kọyen mi vwo no nẹ mi fiemu vuọvo vwevunrẹ ukoko na-a, nẹ e che se rhiabọreyọ ovwẹ-ẹ.” Kristen rọ dia ọkobaro ro kpo asan ọfa ra hẹre iruo rẹ aghwoghwo rọyen phiyọ da ta: “Wọ da dia ohwo kpokpọ vwẹ ukoko, wọ sa mrẹ oma wẹn vwẹ ẹdia rẹ ọruvwohwo.” Ọ je sa dia ọtiọyen kẹ iniọvo eshare evo. Iniọvo ri nene ihwo rẹ orua re dia Iseri ri Jihova-a dia uwevwin, sa mrẹ bẹnbẹn rẹ ayen vwo sikẹrẹ ihwo rẹ orua rayen, ayen ji se no nẹ ayen sherabọ kẹ iniọvo rẹ ukoko na. Iniọvo evo ri se nẹ uwevwi-in fikirẹ ọga sa mrẹ oma rayen vwẹ ẹdia rẹ ọruvwohwo, ọtiọyen ji te ihwo re vwẹrote ohwo rẹ orua rayen rọ họvwọga. Annette da ta: “Mi se rhiabọreyọ edurhie mi vwo nene iniọvo efa ghwọrọ ọke kugbe-e, kidie mẹvwẹ ọvo yen muẹ oghwa rẹ ẹroevwote rẹ oni mẹ.”

6. Vwo nene obo rehẹ Luk 10:38-42, die yen Jesu ru kẹ Meri vẹ Mata?

⁶ Jesu nene eya re ga Ọghẹnẹ ghwọrọ ọke kugbe, ọ da je dia uvi rẹ ugbeyan kẹ ayen. Roro kpahen oyerinkugbe rọhẹ uvwre ri Jesu, Meri kugbe Mata. Ọ sa dianẹ eya ivẹ yena rọvwọnre-e. (Se Luk 10:38-42.) Eta vẹ uruemu ri Jesu nẹrhẹ ayen sikẹrẹ. Kerẹ udje, oshọ mu Meri ro vwo chidia totọ kẹrẹ awọ ri Jesu-u. * Mata ji djoshọ rọ vwọ ta ẹwẹn rọyen kẹ Jesu ọke rẹ ivun vwo miovwo nẹ Meri rhọnvwe vwẹ ukẹcha kẹ ọye-en. Jesu reyọ uphẹn rẹ obo re phiare na vwọ chọn ayen uko vwọ riẹn ẹkpo eghanghanre evo. O ji dje oborẹ ayen vẹ oniọvo rayen Lazarọs ghanre kẹ ọyen te, rọ vwọ kọn bru ayen ra vwẹ ọke efa. (Jọn 12:1-3) Ọnana yen sorọ rẹ Meri vẹ Mata vwọ riẹn nẹ ayen se bru Jesu ra vwọ kẹ ukẹcha ọke rẹ Lazarọs vwọ họvwọga.—Jọn 11:3, 5.

7. Ọrhọ yen idjerhe ọvo re se vwo phiuduphiyọ iniọvo eya awọ?

⁷ Iniọvo eya evo niro nẹ emẹvwa ghwa uphẹn ọvo rẹ ayen vwo kuomakugbe iniọvo rẹ ukoko na. E jẹ avwanre vwẹ ọke tiọyena vwo dede ayen, nene ayen ta ota, ji jẹ ayen riẹn nẹ avwanre vwo ọdavwẹ rayen. Jordan re djunute siẹvure da ta: “Ọ kẹ vwẹ omavwerhovwẹn siẹrẹ ihwo efa da jokaphiyọ ẹkpahọnphiyọ mẹ, durhie uvwe nẹ mi nene ayen wian vwẹ aghwoghwo, yẹrẹ djephia vwẹ idjerhe efa nẹ ayen vwo ọdavwẹ mẹ.” E jẹ avwanre jẹ iniọvo eya na riẹn nẹ ayen ghanre kẹ avwanre. Kia da ta: “Ẹdẹ mi kpo uyono-o, me ghwa riẹn nẹ e che si ovuẹ rhe vwe vwọ nọ vwẹ sẹ erọnvwọn eje shephiyọ. Ọyena nẹrhẹ ovwẹ riẹn nẹ iniọvo na vwo ọdavwẹ mẹ.”

8. Erhọ yen idjerhe efa ra sa vwọ vwẹrokere Jesu?

⁸ Kerẹ Jesu, e se nene iniọvo eya ghwọrọ ọke kugbe. Ọkiọvo, e se durhie ayen vwọ kẹ emuọre yẹrẹ ehẹha. E jẹ  a ta eta re sa bọn ayen gan ọke re de vwobọ vwẹ irueru tiọyen. (Rom 1:11, 12) E jẹ ekpako vwẹrokere Jesu. Jesu riẹnre nẹ ẹdia ri kpogono sa nẹrhẹ e hirharoku egbabọse, dedena ọ tarọ phephẹn nẹ ọ dia orọnvwe yẹrẹ emọ evwiẹ yen cha kẹ ohwo omavwerhovwẹn rọ tọ-ọn. (Luk 11:27, 28) Ukperẹ ọtiọyen, ohwo rọ vwẹ ẹga ri Jihova vwọ kobaro yen che vwo omavwerhovwẹn ri bẹdẹ.—Mat. 19:12.

9. Die yen ekpako se ru vwọ chọn iniọvo eya uko?

⁹ E jẹ ihwo eje, ma rho kẹ ekpako ni eya rehẹ ukoko na kerẹ iniọvo evun kugbe ini. (1 Tim. 5:1, 2) Ofori nẹ ekpako nene iniọvo eya ta ota kugbe tavwen omẹvwa ke tonphiyọ yẹrẹ o de kuphiyọ nu. Kristen da ta: “Ọkpako ọvo niroso nẹ mi vwo ọke-e, kọ guọnọ riẹn obo re reyọ ọke mẹ. Ọdavwẹ ro vwo kpahen ovwẹ na da vwẹ aro.” Siẹrẹ ekpako da rhuẹrẹ ọke phiyotọ ọkieje rere ayen se vwo nene iniọvo eya ta ota kugbe, ọyena odjephia nẹ ayen ni iniọvo eya na ghanghanre. * Annette re djunute siẹvure ta ota kpahen erere rọ herọ siẹrẹ e de nene ekpako na ta ota ọkieje. Ọ da ta: “Me da nabọ vughe ayen, ayen de rhi vughe uvwe. Ọke mi de hirharoku  ebẹnbẹn, kọ pha lọlọhọ mi vwo bru ayen ra vwọ kẹ ukẹcha.”

10. Die yen sa chọn iniọvo eya uko vwo ru yovwinphiyọ?

¹⁰ Avwanre eje, te eya te eshare, ruẹ yovwẹnphiyọ siẹrẹ ihwo de vwo oniso rẹ ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre ji jiri avwanre fikirẹ iruo rẹ avwanre. Ẹkẹvuọvo, siẹrẹ ihwo de nẹ iruo kugbe ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre kueku, ọnana sa nẹrhẹ ẹwẹn avwanre kuọrọn. Abigail rọ dia ọkobaro rọ je rhe rọvwọ-ọn tare nẹ ọkiọvo kọ ghwa họhọ nẹ e ni ọyen sua-a: “A riẹnrẹ phiyọ oniọvo rẹ ohwo nana yẹrẹ ọmọ rẹ ohwo yena. Ọkiọvo mi no nẹ a mrẹ vwẹ-ẹ.” Vwo oniso rẹ oborẹ oniọvo aye ọvo re se Pam tare. Kerẹ oniọvo rọhẹ ẹdia ri kpogono, ọ gare kerẹ imishọnare vwe ikpe buebun. Ọke vwọ yan obaro, o de rhivwin kpo ra vwẹrote ọsẹ vẹ oni rọyen. Enẹna Pam vrẹ ẹgbukpe 70 re, jẹ ọ ga kerẹ ọkobaro. Ọ da ta: “Obo re ma chọn vwẹ uko kẹ ujiri rẹ ihwo vwọ kẹ vwẹ.”

11. Die yen Jesu ruru vwo djephia nẹ ọ vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni eya?

¹¹ Jesu vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni ukẹcha rẹ eya re fuevun vwọ kẹ, rẹ ayen vwọ reyọ “emu rẹ obọ rayen vwọ ghẹrẹ.” (Luk 8:1-3) Vwọba uphẹn yena ro rhiephiyọ kẹ ayen, Jesu ji yono eya na erọnvwọn ikokodo ri shekpahen Ọghẹnẹ. Kerẹ udje, ọ vuẹ ayen nẹ ọyen che ghwu a me je rhọvwọn ọyen nushi. (Luk 24:5-8) O muegbe rẹ eya na hẹrhẹ edavwini kirobo ro ru kẹ iyinkọn na. (Mak 9:30-32; 10:32-34) Iyinkọn na djẹre ọke re vwo mu Jesu, jẹ eya evo re vwẹ ukẹcha kẹ jovwo re, hẹ etiyin ọke ro vwo ghwẹ vwẹ urhe rẹ oja na.—Mat. 26:56; Mak 15:40, 41.

12. Iruo vọ yen Jesu vwọ kẹ eya?

¹² Jesu vwẹ iruo ọghanghanre kẹ eya. Kerẹ udje, eya re fuevun yen ihwo ẹsosuọ re mrẹrẹ ọke ra vwọ rhọvwọn nushi. O de ji ayen yanran ra vuẹ iyinkọn rọyen nẹ a rhọvwọn ọyen nushi re. (Mat. 28:5, 9, 10) Vwẹ Pẹntikọst 33 C.E., ọ sa dianẹ eya jehẹ etiyin ọke re vwo ku ẹwẹn ọfuanfon ku idibo na. Ọ da dia ọtiọyen, kọyen eya ra jẹreyọ na je jẹ ejajẹ sansan je vuẹ ihwo efa kpahen “iruo egangan rẹ Ọghẹnẹ.”—Iruo 1:14; 2:2-4, 11.

13. Die yen iniọvo eya ruẹ nonẹna, kẹ mavọ yen e se vwo djephia nẹ avwanre ni ayen ghanghanre?

¹³ Iniọvo eya fo ihwo avwanre jiri fikirẹ iruo rẹ ayen ruẹ vwẹ ẹga ri Jihova. Evo vwobọ vwẹ ebanbọn vẹ ẹrhuẹrẹ rẹ iwevwin rẹ ukoko na, vwẹ ukẹcha kẹ ẹko re jẹ ephẹrẹ ọrhorha, je ga vwẹ Bẹtẹl. Efa vwẹ ukẹcha kẹ ihwo rẹ emu phia kẹ, ruiruo rẹ efanfan, je ga kerẹ ekobaro yẹrẹ imishọnare. Ọ dia iniọvo eshare ọvo yen kpo isikuru rẹ ekobaro, Isikuru rẹ Ihwo ri Ghwoghwo Uvie Na, kugbe Isikuru rẹ Giliẹdi-i, iniọvo eya je ra. Vwọba, eya je vwẹ ukẹcha kẹ eshare rayen rere ayen se vwo mu eghwa sansan vwevunrẹ ukoko na. Ọ rha dia eya nana-a, eshare nana ri tedje na cha sa ga vọnvọn kerẹ ihwo re vwo “ru ẹse” kẹ ukoko na-a. (Ẹfe. 4:8) Mavọ yen wọ sa vwọ chọn iniọvo eya nana uko?

14. Vwo nene obo rehẹ Une Rẹ Ejiro 68:11, die yen ofori nẹ ekpako ru?

¹⁴ Ọyen emu rẹ aghwanre rẹ ekpako vwọ mrẹvughe nẹ eya ri vwo owenvwe rẹ ayen vwọ wian “ibuebu,” ayen jehẹ usun  rẹ ihwo re ma tẹn ona rẹ aghwoghwo iyẹnrẹn esiri na. (Se Une Rẹ Ejiro 68:11.) Ọtiọyena, ofori nẹ ekpako guọnọ idjerhe ayen vwo yono mie iniọvo eya. Oma vwerhen Abigail re djunute siẹvure ọke rẹ iniọvo eshare da nọ kpahen idjerhe ro me yovwin ra vwọ ton otaẹtakuẹgbe phiyọ vẹ ihwo rehẹ ekogho na. Ọ da ta: “Ọnana nẹrhẹ me mrẹvughe nẹ Jihova vwo iruo ọghanghanre rọ guọnọre nẹ mi ru vwẹ ukoko rọyen.” Vwọba, ofori nẹ ekpako mrẹvughe nẹ iniọvo eya re kpakore tẹn ona rẹ obo ra vwẹ ukẹcha kẹ iniọvo eya re dia ighene siẹrẹ ayen dahẹ ebẹnbẹn. (Taitọs 2:3-5) O muẹro dẹn nẹ iniọvo eya fo ujiri!

15. Ọke vọ yen iniọvo eya vwọ guọnọ ihwo ri che mudia kẹ ayen?

¹⁵ Ọkiọvo, iniọvo eya guọnọ ihwo re cha vwẹ ukẹcha kẹ ayen ọke rẹ ayen de hirharoku ebẹnbẹn. (Aiz. 1:17) Kerẹ udje, ayeuku yẹrẹ oniọvo aye rọ fan orọnvwe sa guọnọ ohwo ro che mudia kẹ yẹrẹ chọn uko vwọ vwẹrote erọnvwọn evo rẹ ọshare rọyen ruẹ kẹ jovwo. Oniọvo aye rọ kpakore sa guọnọ ohwo rọ cha chọn uko vwọ ta ota kẹ idọktọ. Yẹrẹ oniọvo aye rọ dia ọkobaro ro ji ruiruo efa vwevunrẹ ukoko na sa guọnọ ukẹcha rẹ ohwo ro che mudia kẹ ọke rẹ ihwo da reyọ vwo guẹdjọ kidie nẹ o se kpo aghwoghwo ọkieje kirobo rẹ ekobaro efa ruẹ-ẹ. Erhọ yen idjerhe efa ra sa vwọ chọn iniọvo eya uko? Ja rhoma ra fuẹrẹn udje ri Jesu.

16. Vwo nene obo rehẹ Mak 14:3-9, mavọ yen Jesu chochọn ri Meri wan?

¹⁶ Jesu fobọ chochọn rẹ eya ọke rẹ ihwo efa rhe vwo ẹruọ raye-en. Kerẹ udje, ọ chochọn ri Meri ọke rẹ Mata vwọ reyọ vwo guẹdjọ. (Luk 10:38-42) Ọ je chochọn ri Meri obọ rivẹ ọke rẹ ivun rọyen vwo miovwo ihwo evo fikirẹ obo ro ruru. (Se Mak 14:3-9.) Jesu riẹn ẹwẹn rẹ Meri vwo ru obo ro ruru na, o de jiro rọ vwọ ta: “O ru iruo esiri kẹ vwẹ. . . . O ru ọ ro se ru nure.” Ọ tobọ mraro nẹ e che gbikun rẹ ẹse ro ruru vwẹ “asan kasan re de gbe iyẹnrẹ esiri na vwẹ akpọ na ejobi,” kirobo rẹ avwanre ghwe ruẹ vwẹ uyono nana enẹna. Ọ vwerhoma dẹn nẹ Jesu wan oma rẹ uruemu esiri rẹ aye nana vwọ ta ota kpahen obo re che ruiruo rẹ aghwoghwo na hẹre te vwẹ akpọneje! O muẹro dẹn nẹ eta rọyen phiuduphiyawọ ri Meri re brorhiẹn hwe jovwo na!

17. Djudje rẹ ẹdia ọvo ra da sa chochọn rẹ oniọvo aye.

¹⁷ Wọ sa chochọn rẹ iniọvo eya ọke rẹ ayen da guọnọ ukẹcha ọtiọyen? Roro kpahen udje ọvo. Ighwoghwota evo niroso nẹ oniọvo aye ọvo rẹ ọshare rọyen hẹ ukoko na-a fobọ cha uyono-o, ọ je fobọ kpo ọke rẹ uyono de kuphiyọ nu. Ọke buebun na, o muẹ emọ rọyen nene oma-a. Ọtiọyena, kẹ ayen reyọ vwo guẹdjọ fikirẹ ọshare rọyen. Jẹ ayen riẹnre nẹ oniọvo aye na ruẹ oborẹ ẹgba rọyen muru-u. Ọ dia ọyen ọvo yen suẹn ọke rọyen yẹrẹ brorhiẹn eje ri shekpahen emọ na-a. Die yen wo se ru? Wo de jiri oniọvo aye na je vuẹ ihwo efa kpahen obo rọ davwan te, ọkiọvo ayen rha cha reyọ vwo guẹdjọ ọfa-a.

18. Erhọ yen idjerhe efa ra sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ iniọvo eya?

¹⁸ Iniọvo eya cha riẹn oborẹ avwanre vwo ọdavwẹ rayen te siẹrẹ a da chọn ayen uko vwo ru erọnvwọn evo. (1 Jọn 3:18) Annette rọ dia oniọvo aye rọ vwẹrote oni  rọyen rọ họvwọga da ta: “Ọkiọvo iniọvo evo chọn vwẹ uko vwẹrote oni mẹ, yẹrẹ ayen mi mu emu rhe vwe. Ọnana nẹrhẹ ovwẹ riẹn nẹ ayen vwo ẹguọnọ mẹ, ọ je nẹrhẹ ovwẹ riẹn nẹ mẹvwẹ jẹ ohwo ọvo vwẹ ukoko na.” Iniọvo je vwẹ ukẹcha kẹ Jordan. Oniọvo ọvo dje ona rọ sa vwọ vwẹrote imoto rọyen kẹ. Ọ da ta: “Ọ vwerhoma me vwọ riẹn nẹ iniọvo mẹ guọnọre nẹ me wonma ọke me da djẹ imoto-o.”

19. Idjerhe efa vọ yen ekpako sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ iniọvo eya?

¹⁹ Ekpako je davwẹngba vwọ vwẹ ukẹcha kẹ iniọvo eya. Ayen riẹnre nẹ Jihova vwo oniso rẹ oborẹ ayen nene iniọvo eya yerẹn wan. (Jems 1:27) Ayen sa vwọ vwẹ iroro abavo vwo nene eya yerin kirobo rẹ Jesu ruru, ofori nẹ ayen kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ vwẹ irhi muẹ rere ayen dje erorokẹ phia. (Mat. 15:22-28) Iniọvo eya che rhiẹromrẹ ẹguọnọ vẹ obicha ri Jihova siẹrẹ ekpako da fobọ ni ayen so, je chọn ayen uko. Ọke rẹ ọkpako rọ vwẹrote ẹko rẹ aghwoghwo ri Kia vwo nyo nẹ ọ guọnọ kua kpo asan ọfa, o de brokpakpa ru ọrhuẹrẹphiyotọ ra vwọ chọn uko. Kia da ta: “Ọyena si ẹnwan mẹ kpotọ mamọ. Womarẹ uchebro vẹ ukẹcha rẹ ayen vwọ kẹ vwẹ, ekpako na da nẹrhẹ mi vwo imuẹro nẹ mẹvwẹ ẹbẹre ọvo rẹ ukoko na, ayen je choma rẹ ayen vwo bicha vwẹ ọkieje.”

20-21. Mavọ yen e se vwo djephia nẹ avwanre ni iniọvo eya ghanghanre?

²⁰ Avwanre de ni ukoko rẹ avwanre riariẹ, a cha mrẹ iniọvo eya re wian gangan ri fo ihwo ra vwẹ ukẹcha kẹ. Kirobo re yonori vwẹ udje ri Jesu, a sa chọn ayen uko siẹrẹ e de nene ayen ghwọrọ ọke kugbe, je davwẹngba vwọ nabọ vughe ayen. E se dje ọdavwaro phia kpahen ẹgbaẹdavwọn rayen vwẹ ukoko na. Avwanre je sa chochọn rayen vwẹ ọke ro fori.

²¹ Ọyinkọn Pọl djunute iniọvo eya irhirin vwẹ okuphiyọ rẹ ọbe ro si rhe iniọvo rehẹ Rom. (Rom 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) O muẹro dẹn nẹ oma vwerhen iniọvo eya yena ọke rẹ ayen vwo nyo uyeren vẹ eta rẹ ujiri ro si rhe ayen. E jẹ avwanre bicha iniọvo eya rehẹ ukoko rẹ avwanre. E de ru ọtiọyen, ke se djephia nẹ avwanre ni ayen ghanghanre kerẹ ẹbẹre ọvo rẹ orua rẹ ihwo re ga Jihova.