Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

Íbiri Joseph Rutherford hama amu íbirigu dan le Yuropa habéi.

1920: san irumu lárigiñe

1920: san irumu lárigiñe

LIDAN meha lagumeseha irumu 20, buin haña meha lumutuniña Heowá lau erei lun hadügüni dasi le agurabubaliña. Aba hanúadiruni dimurei burí le, kei bérusu lánina irumu lun irumu 1920: “Eremuhatina lun NABUREME le íchugubei erei nun; ligía nesefuragülebei!” (Sal. 118:14).

Ítara liña, ruti meha Heowá derebugu houn apurichihatiña hagía. Lidan irumu ligía, aba haganwoundun prekursorugu, lúmagiñe 225 hamá, aba haganwoundun lun 350. Ani furumiñe meha wéiyaasu, hóunahan 8,000 íbirigu ariñahani tidoun áfisi to arihiboun lau hapurichiha gefentiña lidan sun ubóu luagu átiriñein lan oura hapurichihan.

HAPURICHIHAN LAU SARAGU UBEBENI

Wein-aban lidan ǘrüwa-hati irumu 1920, aba líchugun íbiri Joseph Rutherford, íbiri le arihibei lau dasi le hadügübei Aturiahatiña Bíbülia, aban yanu le gíribei, “Míñunu ha awinwandubaña guentó móunwendügaña”. Adüga hamuti Aturiahatiña Bíbülia sun hayaraati lun hagunbirahaniña gürigia ha busentiña. Ahayahatiña aban tídangiñe tiáturu to wéiritimatu uburugu Newayóru ani afanreinhatiña kei burí 320,000 agunbirahagülei.

Awisahani tidan aban periodiku “Míñunu ha awinwandubaña guentó móunwendügaña”

Chülütiña saragu hóugiñe gürigia ha agurabubaña. Chülütiña 5,000 gürigia, buin tiña tiáturu weyu ligía ani mosu meha herederun 7,000 gürigia bóugudin. Ariñagatu garüdia to lidan inglesi “buídutimati lan lidin houn Aturiahatiña Bíbülia lidan adamurini le luéi sun adamurini le adüga hamaalibei”.

Aba subudiwa hamá Aturiahatiña Bíbülia ladüga haburuchaguagüdün, míñunu lan ha awinwandubaña guentó móunwendügaña lan. Dan meha lügüra, úagili meha gunfuranda hamani luagu gíbegili lan katei lunti hadügüni lidan lapurichihóun luagu Larúeihan Bungiu. Íbini ítara, anihein meha aban lanarime ubebeni hawagu. Ariñagatu Ida Olmstead, to agumeserubóun abasiha lidoun adamuridaguni lidan irumu 1902: “Subudi wamuti meha luagu anite lan óunwenbu abiniruni, ligía mararamagun wabéi lidan lapurichihóun uganu buiti le houn sun ha wadarirun lidan apurichihani”.

WAGUMESERUN IMPRIMÍROUN WANI AGUMEIRAGUAGÜDÜNI WOUNGUA

Lun meha hachoururuni afanreinhóua lan ariñahani tídangiñeti Bíbülia aba hagumeserun íbirigu ha Betelirugubaña imprimírü fiu agumeiraguagüdüni houngua. Aba hagañeihani máhina le hemegeirubei aba hafidiruni tidoun aban muna to hahayahaboun to luáguboun üma 35 Myrtle, Brooklyn, (Newayóru), yarafa tun Beteli.

Gumeseti Leo Pelle luma Walter Kessler eseriwida Betelirugu, enerurugu lidan irumu 1920. Abahüdaguati Walter: “Dan le wachülürünbei aba laríagunina le arihibei tau imprenta aba lariñagun: ‘Anihagua aban oura dimí lubaragiñe ladaürün amidi’. Ábati líchuguniwa arunuhan gafu tau líburu lídangiñe rumu le tábugiñebei muna”.

Abahüdaguati Leo luagu le asuseredubei larugan: “Aba warumadahani touba muna le lídanbei furumiñeti fuló. Marihiñahagidina meha saragu iwiyei ítarati lidan sun nibagari. Íbini ítara, úati meha mégeiti ladüga lun Wabureme wawadigimarida”.

Máhina lun imprimírua tan The Watch Tower.

Lídanrügü fiu burí dimaasu aba hagumeserun fiu íbirigu imprimíroun garüdia The Watch Tower (to subudiwaboun uguñe weyu kei Garüdia Awisahatu). Aban lidan bián-hati irumu 1920 aba imprimírua tan 60,000 garüdia lidan libiaman fuló lidan fulasu le ñein lubéi imprimírua lan. Lídanti rumu le tábugiñebei muna aba hafidirun íbirigu aban máhina lun imprimírua tan garüdia, Acorazado líribei meha máhina ligía. Imprimíruatu meha giñe garüdia The Golden Age, to unboun wagúara uguñe weyu Agaguduabá! Garüdia to lánina 14 lidan gádürü-hati irumu 1920, tuguya meha furumiñetu garüdia imprimíruaboun ñein. Furanguti biní lani Heowá áfaaguni le hadügübei íbirigu benefatiña ha.

“Úati meha mégeiti, ladüga lun Wabureme wawadigimarida”

“WINWAN WAMÁ LIDAN DARANGILAÜ”

Ábaya hagumeserun lubúeingu Heowá ha úaraguabaña, ásügüra dan luma apurichiha hama íbirigu. Gama lumoun, labadinagua irumu 1917 luma 1919 aba hígirunu fiu aturiahatiña Bíbülia lóundarun Heowá, hénrenguti meha dan ligía. Ida luba meha san híderawagun íbirigu ha?

Tidan meha garüdia The Watch Tower to lánina 1 lidan gádürü-hati irumu 1920, anihein meha arütíkulu “Winwan wamá lidan darangilaü”, lau ínsiñehabuni ariñagatu garüdia to: “Chóurutiwa [...] sun lan ha gaganbadibaña lun Aburemei [...] aranseñu haña lun habulieiduni charati le adüga hamaalibei, [...] ani aranseñu haña lun hadügüni lugundan Bungiu úara hama hábirigu”.

Ani gaganbaditiña saragu lun burí dimurei le. Abürühatiña aban feru maríeitiña: “Charatiwa meha lau werederun lau warüna chaguñu luagu aban irumu madügünga ni kata lidan añahán lan amu íbirigu apurichiha. [...] Agurabatiwa madireirunhadiwa lan lídangiñe üma le”. Dan le gíribuhaaña íbirigu ha gíbeti meha lunti hadügüni.

TAFANREINHOUN LÍBURU “ZG”

Wein-aban lidan sisi-hati irumu 1920, aba hagumeserun Aturiahatiña Bíbülia apurichiha tau “ZG”, aban tídangiñe líburu The Finished Mystery (El misterio terminado), * to meha ñulubóun tidáü. Areiduwaru meha saragu tídangiñe líburu to lárigiñe lamaharun lun tafanreinhoun lidan irumu 1918.

Agunbirahouwatiña meha sun apurichihatiña lun hapurichihan tau líburu to, mámarügü prekursorugu. Ariñagatu aban agumeiraguagülei: “Sun gürigia ha deregeguaaña houngua lun Bungiu [ha badiseihaña] ha gayaraabei hapurichihan, lunti hadügüni lau sun hagundan. Le lan hariñaga súngubei: ‘Aban katei lun nadügüni’: nafareinhanu ZG”. Abahüdahati Edmund Hooper, lidan lan lapurichihóun tau líburu to ligía lan furumiñeti wéiyaasu hapurichihan saragu íbirigu tidan burí muna. Ani ariñagayati: “Aba wagumeserun íchiga fe dísebei lan lárigi apurichihani le, aba katei le masaminarungubei wamuti”.

LARANSEHOUN LUBÁ APURICHIHANI YUROPA

Kei meha hénrengu lan lun tasubudirun lóundarun Heowá hawagu Aturiahatiña Bíbülia ha lídanbaña amu ageiraü lidan lidaani Furumiñeti Wuribu Wéiriti, aba labusenrun íbiri Rutherford líchugun gurasu houn luma lun líderaguniña lunya hagumeserun apurichiha. Ligíati, lidan irumu 1920, 12 lidan widü-hati, aba lidin íbiri Rutherford úara hama gádürü íbirigu apurichiha Gürán Büretáña, sun Yuropa luma lidan fulasu burí le luéigiñebei oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha weyu libiti barana Mediteraniu.

Íbiri Rutherford Ehiptu.

Aba haransehan Aturiahatiña Bíbülia lun hadügün 3 adamurini luma 12 adamuridaguni houn sun gürigia Gürán Büretáña. Según ariñahani másiñati chülǘ hamá kei burí 50,000 gürigia. Ariñagatu garüdia to lidan murusun dimurei: “Sandiguatiña íbirigu houngua resibihaña lan dǘgüdaguaü ani aranseeña lan lun hadügüni hadasin. Lídanñanu meha aban lidan ínsiñeni luma lidan heseriwidun. Ani íruni le meha hawagubei aba ábanhali lan ugundani”. Ábaya líchuguni íbiri Rutherford, uburugu Parisi yanu le gíribei: “Míñunu ha awinwandubaña guentó móunwendügaña”. Ani lidan fulasu le ñein lubéi meha líchugua yanu mabarali meha ni aban efeinga ñein. Dan le lagumuchun adamurini, aba hamuriahan 300 gürigia lanwoun ariñahani.

Gárada to ñein lubéi láfurida awisahani luagu yanu le ichugúbei Royal Albert Hall Alundu.

Lidan burí dimaasu le asigirubei, aba habisidahani fiu íbirigu Atenasi, Kairu luma Herusalén. Lun hetenirun houn gürigia ha busenbaña hafurendeirun tuagu Bíbülia lidan burí fulasu ligía, aba ladararun íbiri Rutherford áfisi tani agumeiraguagülei lidan uburugu Ramala, yarafa lun Herusalén. Lárigiñe aba lagiribudun Yuropoun ani aba ladararun aban sukursáli uburugu Zúrich (Suisa), le meha giñe ñein lubéi imprimírua tan agumeiraguagülei.

LICHUGÚN KEHA LUAGU ABAN MARICHAÜ

Lidan nefu-hati irumu 1920, aba táfuridun garüdia númeru 27 The Golden Age, espechalitu meha garüdia tuguya lugundun tayanuhaña meha luagu éibaahouni le hasufurirubei Aturiahatiña Bíbülia lidan irumu 1918. Máhina le gíribei Acorazado, le buga wíridubei, nadagimeinti meha máhina le wéyuagu áriebu imprimírü tóugiñe 4 míñunu garüdia tuguya.

Tiyawa Emma Martin to hadiraruboun polisía.

Aliiha hamuti gürigia ha aliihabarun garüdia tuguya tikesin íbiri Emma Martin, aba meha prekursora lidan uburugu San Bernardino (California, Mériga). Weyu 17 lidan ǘrüwa-hati irumu 1918, ñǘdüntün, tuguya hama ǘrüwa íbirigu Edward Hamm, Edward Sonnenburg luma Ernest Stevens, lidoun aban liraüraü adamuridaguni le hadügübei Aturiahatiña Bíbülia.

Aban hádangiñe gürigia ha ñéinbaña mama meha lídiña lun lafurendeirun tuagu Bíbülia. Lau lásügürün dan aba lariñagun: “Nídinbei lidan adamuridaguni ligía ladüga lariñaguni lúrudu nun. Lun nóundaraguagüdün ariñahani”. Ani ibiha lumuti le lálugubei. Aban tídangiñe líburu El misterio terminado. Fiu weyu lárigiñe aba tarügüdǘn íbiri Martin hámaya ǘrüwa íbirigu ha meha úarabaña tuma. Aba híchugun hadurun luagu dürügua hamaali lan lúrudu le hani Aríaahatiña luagu hapurichiha tau líburu to unboun hamahada gumadimatiña.

Ariñawagúati gadurun hamá gádürügubei hagía, ábanti lariñawagún houn hadaürǘwa lan luagu ǘrüwa irumu. Weyu 17 lidan seingü-hati irumu 1920 aba lagumuchun chansi le ichugúbei houn lun hayanuhan haweigiñegua, aba hadaürün. Gama lumoun, aba lasuseredun aban katei le magurabúnwati.

Weyu 20 lidan sisi-hati irumu 1920, aba labahüdahan íbiri Rutherford luagu le asuseredubei houn íbirigu ha lidan aban adamurini uburugu San Francisco. Gürigia ha lídanbaña adamurini ligía, le lanarime luriban hasandiragun houngua luagu luriban houserún wábirigu, aba hóunahan aban telegrama lun lurúeite Meriga. Ariñagatiña tidan: “Barǘ wamuti kei aban marichaü tadaürǘn [...] Emma Martin [...] ladüga halurudun Aríaahatiña. [...] Wekeheruña luagu marichaü [...] le hadügübei úfisigu lani urúei, lau hayusuruni habafu lun [...] haransehan aban sádara [...] tubá Emma Martin [...] lárigiñe aba haguseragüdünu lun hadaürünu”.

Larugan, lau lóufudagun aba lagidaruni urúei Woodrow Wilson siadi le ichugúbei tuagu íbiri Martin luma luagu íbiri Hamm, íbiri Sonnenburg luma íbiri Stevens. Chülüdüga buga dan lun lagidarún marichaü le hawéi íbirigu ha.

Dagá lumoun lagumuchagüle irumu 1920, gébunati meha saragu lun hagundaarun Aturiahatiña Bíbülia. Laganwounduña meha wadagimanu tidan áfisi to arihiboun lau hawadigimari gefentiña luagu Heowá lidan sun ubóu, bereseguñanu meha kristiánugu inarünitiña lau saragu ubebeni apurichiha luagu Larúeiha lan Bungiu láranibei turobuli le ubouagubei (Mat. 24:14). Ánheinti irumu 1921, aban meha irumu buídutimati lun lapurichihóun inarüni luagu Larúeihan Bungiu.

^ par. 18 El misterio terminado, tuguya meha tisedün bolumen tídangiñe líburu Estudios de las Escrituras. Ñuluti meha tidáü “ZG”, tuguya meha imprimíruaboun kei garüdia lánina 1 lidan ǘrüwa-hati irumu 1918 tidan The Watch Tower.  Mini lan “Z”, ligía lan furumiñeti létüra lidan tiri garüdia Zion’s Watch Tower, ánheinti “G” ligía lisedün létüra lidan lubuña dimurei, mini lan meha lisedün bolumen tidan burí líburu Estudios de las Escrituras.