Fiọ diọ bhi uhọnmhọn-ota

Fiọ diọ bhi uri uhọnmọn-ọta

Ẹghe nin obhio mhan nin Joseph F. Rutherford rẹ re ẹnẹ ji ibhio mhan ne ribhi Europe

1920​—Be Sunu Bhi Ọne Ukpe Nin?

1920​—Be Sunu Bhi Ọne Ukpe Nin?

RẸ NABHI ẹghe nin ukpe 1920 rẹ munhẹn, ẹbho nesi Jehova da wo kie muegbe rẹ miẹnsọn nọn khẹ ele bhi odalo. Uhọnmhọn-ọta nin ele zẹle nọn ha yi uhọnmhọn-ọta ọsi ukpe 1920 da ha yi “EBEANLẸN mhan hi ahu bi illo nọnsẹmhan.”​—Ps. 118:​14, King James Version.

Jehova wo re ahu nin ene ibhio mhan nan ne muegbe rẹ tẹmhọn ọlẹn. Bhi ọne ukpe nin, ibhio mhan ne lu iwẹnna ọkanẹfan da bun sẹbhi 350. Itue 225 ele ka ha khin ọkuẹsẹ ukpe 1920. Ibhio mhan ne gbera 8,000, ele hi ene gbẹn ebe ji Bẹtẹ nọn ke okhun nẹ rẹ taman ele ẹmhọn iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin ele lu. Jehova da wo nan erọnmhọn ọbhi iwẹnna nin ele lu.

EKHẸN IBIBLE STUDENT DA HA RE ỌHUBHUDU TẸMHỌN OSẸNOBULUA

Bhi March 21, 1920, Joseph F. Rutherford nọn ha mun ọkalo bhi ẹwẹ iBible Student ẹghenin, da re ọta man nọn yọle: “Ẹbho Ne Bunbun Ne Nyẹnlẹn Ẹlẹnan Ida Yu Hiehie” (Millions Now Living Will Never Die). Ekhẹn iBible student da wo lu eka nin ele ha sabọ lu nin ele rẹ tie ẹbho vae dọ kaehọ ọne ọta nan. Ọkpa bhi họọ nọn kpọnọ nẹ bhi New York ele mun. Ebe nan rẹ tie ẹbho nin ele gha nẹga bun sẹbhi 320,000.

Niuzpepa nan rẹ wewe ọne uhọnmhọn-ọta nọn yọle, “Millions Now Living Will Never Die”

Eka ẹbho ne vae da bun gbera eka ẹbho nin ene ibhio mhan rẹ mun ọkhọle ọi. Ẹbho ne bun gbera 5,000, ele ọkpa ọne họọ guale. A da taman itue 7,000 nin ele ha khian uwa ranmhude otọ bha gua ele. A da gbẹn ọbhi Watch Tower ghe, ọne ikolo nan deba ikolo nọn ki sẹ kiọnlẹn nẹ nin ekhẹn iBible Student mhanmhanlẹn.

Ẹbho da wo lẹn ekhẹn iBible Student bhi ene wewe uhọnmhunje nọn yọle: “Ẹbho Ne Bunbun Ne Nyẹnlẹn Ẹlẹnan Ida Yu Hiehie.” Ọne ukpe nin, ele bha lẹn ghe a dẹ sẹyẹ manman tẹmhọn Osẹnobulua nẹga. Ọrẹyiriọ, ele da sẹyẹ wo ha mhọn ọhubhudu rẹ ha lu ọne iwẹnna. Obhio mhan ọkpa natiọle Ida Olmstead nọn munhẹn ha yo ikolo oga nesẹmhan bhi ukpe 1902, da yọle: “Mhan lẹn sẹbhọ ghe, elele ne bunbun wo khẹ mhan nin eria bhi ẹghe odalo, ranmhude ọnan, mhan bha si obọ re ikeke rẹ ha tale man ẹbho.”

MHAN DA TOBỌMHAN HA PRINT EBE NESẸMHAN

Ibhio mhan ne ribhi Bẹtẹ da ha tobọle print ebe nesẹmhan dagbare, beji a da miẹn ghe, ibhio mhan ki sabọ ha miẹn ebale oriọn le bhi ẹghe nọn khẹke. Nin ele da sabọ lu ọnan, ele da dẹ mashin nan rẹ print ebe mun fiọbhi uwa nin ele rẹnt bhi 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New York. Ọne uwa bha ree bhi eji Bẹtẹ ye.

Bhi January 1920, a da tie ibhio mhan nin Leo Pelle bi Walter Kessler vae bhi iBẹtẹ. Walter da yọle: “Ẹghe nin mhan rẹ vae, ọwanlẹn nọn sun ene wẹnna bhi eji a da print ebe da ghe mhan yẹ taman mhan yọle, ‘Uri-agogo ọkpa bi ukhiọnmhẹn ki kẹre nan rẹ le ebale odanmhẹn.’ Ọle da yọle nin mhan dọ ha muno ikatọn ọsi ebe dagbare bhi eji a da print ele.”

Ẹghe nin Leo rẹ ha tẹmhọn ebe sunu bhi ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, ọle da yọle: “A da taman mhan nin mhan dọ ha kpe egbuwa ọsi ọne uwa nan da print. Mẹn bha sẹ lu iwẹnna nọn gbitọn sẹ iriọ khẹ. Ọkpakinọn, beji a miẹn ghe iwẹnna nọnsi Jehova nọn, mẹn da wo lu ọle.”

Ọne iprinta nan a rẹ ha print The Watch Tower

Bhi ẹkẹ uzana eso, ibhio mhan da wo zegbere rẹ ha print Watch Tower dagbare. The Watch Tower ọsi February 1, 1920 nan print da bun sẹbhi uli bhi ijanlẹn ọgbọ ea. Bhi ọne ẹghe nan, ene ibhio mhan da mun printa nin ele tiọle Battleship fiọbhi otọ ugha bhi ọne uwa na da print. Bhi April 14, 1920, a da munhẹn a print ebe natiọle The Golden Age dagbare. Uwedẹ nin ọne iwẹnna rẹ ha tuẹn okhun rẹman ghe, Jehova wo ha nan erọnmhọn ọbhi ọne iwẹnna.

“Iwẹnna nọn khẹke nin mhan lu nọn ranmhude iwẹnna ọsi Ebeanlẹn mhan nọn”

“BHA JI MHAN HA NYẸNLẸN BHI ỌFURE”

Ẹbho nesi Jehova da wo kie miẹn ahu rẹ ha lu iwẹnna oga yẹ ga kugbe. Ọkpakinọn, ibhio mhan eso da sibhi oga re ranmhude ọkakale nin agbotu ha ye bhi ukpe 1917 rẹ sẹbhi 1919. Be a ha rẹ rẹkpa ene ẹbho nan rẹ kie vae bhi oga yẹ?

Uhọnmhọn-ọta nọn yọle, “Bha Ji Mhan Ha Nyẹnlẹn bhi Ọfure” (Let Us Dwell in Peace) da dagbere bhi Watch Tower ọsi April 1, 1920. A da gbẹn ọta ikoudure ọbhi ọne uhọnmhọn-ọta yọle: “Mhan reọbhọ ghe, . . . ọrebhe ne guanọ nin ele hẹnmhọn nin Jehova, . . . dẹ muegbe re ọkhọle sibhi ifiobọdọn nọnsele re . . . yẹ dọ deba agbotu nọnsi Jehova ha lu iwẹnna nọnsọle.”

Ẹbho ne bunbun da gene re obọ rẹkhan ene ọta ikoudure nin! Okhuo bi ọdọ ọkpa da yọle ghe, ọne ebe da rẹkpa ele lẹn ghe, ele bha lu nọnsẹn bhi ẹghe nọn gbera, beji a miẹn ghe ele bha ha deba bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Ele ki tie ọne ebe fo, ele da muegbe rẹ ha re ọyaya rẹ tẹmhọn Osẹnobulua. Ele bi ibhio mhan ne rẹ zobọ bhi oga da ha re ọhubhudu rẹ lu ọne iwẹnna.

A DA HA GHA “ZG”

Bhi June 21, 1920, ekhẹn iBible Student da wo manman ha gha ebe natiọle “ZG” nẹga. Ọne ebe nan da ha yi The Finished Mystery * nan lu nọn diabe Watch Tower. A da gheghe gbẹn “ZG” ọbhi odalo ọle. Bhi ukpe 1918, ene gbẹloghe da yọle nin mhan hẹi yẹ gha ebe natiọle The Finished Mystery nin ẹbho, ranmhude ọnan, ene bunbun da wo kẹre bhi ọne ebe nan.

A da tie Bible Student rebhe nin ele dọ ha gha ọne ebe nan, ọ iyi ene ekanẹfan ọkpa. A da taman ọrebhe ne mianmẹn fo nin ele zegbere dọ re eghọnghọn miẹn ọne ẹsọn nan, sade ele dẹ sabọmhin. A da yọle nin ọrebhe ha taman egbe ọle yọle: “Ọkhẹke nin mẹn deba gha ZG nin ẹbho.” Obhio mhan nin Edmund Hooper da tale ghe, ọnan ọsi ọhẹnhẹn nin ibhio mhan ne bunbun deba tẹmhọn Osẹnobulua rẹ nabhi uwa rẹ sẹbhi uwa. Ọle da yẹ tale ghe, ele da fẹkẹ ha daghe ebi ọne uhọnmhunje ha rẹ gba ije rebhe yẹ.

A DA KIE MHANMHAN ỌNE IWẸNNA BHI EUROPE

Ranmhude ọ wo ha nọghọ nin ene mun ọkalo bhi oga rẹ ha ne ene ribhi agbaẹbho ebhebhe talọ ẹghe nan rẹ ha khọn okhọn nin ọhẹnhẹn, obhio mhan nin Rutherford da ha guanọ nin ọle dọ re izebhudu nin ene ibhio mhan, yẹ rekpa ele munhẹn ha tẹmhọn Osẹnobulua. Bhiriọ, bhi August 12, 1920, Rutherford bi ibhio mhan enẹn da munhẹn ha re ẹnẹ ji ibhio mhan bhi Britain, Continental Europe, bi Middle East.

Ẹghe nin obhio mhan nin Rutherford rẹ sẹbhi Egypt

Ẹghe nin obhio mhan nin Rutherford rẹ sẹbhi Britain, Bible Student ne ribhi enin da mhanmhan usikoko nọn nẹ ea, bi ikolo 12 nan ha da re ọta ogbakhan man. Itue 50,000, ele vae bhi ene usikoko nan. A ki ha tẹmhọn ẹghe nin Rutherford gbe bhi Britain, a da gbẹn bhi Watch Tower yọle: “Ene ibhio mhan da wo miẹn izebhudu bi ikoudure. Oyẹẹ bi okugbe nin ele mhọn bhi oga da kie tuẹn okhun. Ẹbho ne bunbun ne rẹ ha lu akhiẹ da miẹn eghọnghọn.” Bhi Paris, obhio mhan nin Rutherford da gbo re uhọnmhọn-ọta man nọn yọle: “Ẹbho Ne Bunbun Ne Nyẹnlẹn Ẹlẹnan Ida Yu Hiehie.” Họọ nan da re ọne ọta nan man da wo vuọn. Ẹbho ne bun sẹbhi iyisẹn ea da yọle ghe, ele guanọ nin ele luẹ ba ebi ele luẹle.

Ebe nan rẹ wewe ọta nan rẹman bhi Họọ natiọle Royal Albert bhi London

Bhi uzana ne rẹkhan ọlẹn, ibhio mhan eso da re ẹnẹ ji ibhio mhan ne ribhi Athens, Cairo, bi Jerusalem. Obhio mhan nin Rutherford da guanọ eji a da ha ne ebe nesẹmhan ya bhi agbaẹbho natiọle iRamallah, nọn sikẹ iJerusalem. Bhiriọ, a ki ha nabhi enin ha ne ebe ji ẹbho ne guanọ nin ele luẹ iBaibo bhi ene agbaẹbho nan nin ele re ẹnẹ je. Ọle ki lu ọnan fo, ọle da fikie vae bhi Europe dọ mun Bẹtẹ gbọ bhi enin, yẹ lu emhanmhan nan ha rẹ ha print ebe nesẹmhan bhi enin.

ẸMHỌANTA DA DAGBARE BHI OHIẸN EKU NAN RẸ BHU GBE IBHIO MHAN

Bhi September 1920, Bible Student da gbẹn The Golden Age nọnzi 27 dagbare. Ekpokpo nan kpokpo iBible Student bhi 1918, ọle a tẹmhọnlẹn bhi ẹkẹ ọle. A da noo iPrinta natiọle Battleship nin mhan ka tẹmhọnlẹn rẹ print eka ne bun gbera ẹbo enẹn bhi ọne ebe nan.

Ifoto nin unakpa mun obhio mhan nin Emma Martin le

Ẹbho ne tie ọne ebe nan da luẹ ẹmhọn obhio mhan natiọle Emma Martin. Iwẹnna ọkanẹfan ọne obhio mhan nan ha lu bhi San Bernardino, California. Ranmhude ikolo nin ọle bi ibhio mhan nin ikpea ea yo bhi March 17, 1918, a da dọ mun ele khue. Elin ọsi ene ibhio mhan hi, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, bi E. A. Stevens. Be ọnan rẹ sunu yẹ?

Okpea ọkpa nọn vae bhi ọne ikolo, emhin ọbhebhe ọle vae dọ lu, ọ iyi Baibo ọle dọ luẹ. Ọne okpea da yọle ghe gọvamẹnt je ọle vae bhi ọne ikolo. Ele da taman ọlẹn ghe nin ọle guanọ emhin bhi obọ ene iBible Student nan ha miẹn rẹ mun ele ha khian ikotu. Ọne ebe natiọle The Finished Mystery nan re nanlẹn bhi ọne ikolo ọle ki miẹn re ji gọvamẹnt. Ọne ebe nan ele ki miẹn rẹ ha kpokpo ene iBible Student. Ikpẹdẹ eso ki gbera, unakpa da dọ mun obhio mhan nin okhuo natiọle Emma Martin bi ibhio mhan nin ikpea ea. Ele da yọle ghe ene ibhio mhan nan gbobọra uhi, beji ele rẹ sẹyẹ gha ebe nin gọvamẹnt yọle nin ele hẹi yẹ gha.

Bhiriọ, a da yọle ghe a dẹ mun ele khue bhi ighan rẹ nabhi ikpe ea. Arẹmiẹn ene ibhio mhan nan bhii kotu igba ne bunbun ghe nin ele fi ibhohiẹn nọnsele denọ, a dẹ sẹyẹ mun ele kue bhi ighan bhi May 17, 1920. Ọ bha sẹ bue gbe, emhin da munhẹn ha fidenọ.

Bhi usikoko nọn nẹ nan do bhi June 20, 1920 bhi San Francisco, obhio mhan nin Rutherford da tẹmhọn ebe sunu ji ene ibhio mhan nan. Ọ da wo ba ene ibhio mhan bhi egbe rẹ họn ọne okha. Bhiriọ, ele da gbẹn ebe ji presidẹnt ọsi United States. Ele da gbẹn taman ọlẹn ghe, ohiẹn nan bhu gbe Emma iMartin bha gba. Ghe, ẹbho eso ne wẹnna nin igọvamẹnt da ke ufi khẹ ọle, beji ele ha da miẹn ebi ele ha rẹ mun ọle khue bhi ighan.

Ukpẹdẹ nọn rẹkhan ọlẹn, ọne iPresident natiọle Woodrow Wilson da jẹje fi ibhohiẹn nan bhu gbe ene ibhio mhan denọ. Bhiriọ, a da fan ene ibhio mhan nin Emma Martin, Hamm, Sonnenburg, bi Stevens fia bhi ighan.

Beji 1920 ki rẹ ha bu ọkpẹnlẹn, ibhio mhan da daghe ọle ghe, emhin esili ne bunbun sunu ji ele bhi ọne ukpe nin nọn re ele ha ghọnghọn. Iwẹnna nan lu bhi Bẹtẹ nọn ke okhun nẹ da wo ha tuẹn okhun. Ene iBible Student da wo ha wẹnna kaka rẹ taman ẹbho ghe, Agbejele nọnsi Osẹnobulua ọkpa ha sabọ re ọkpẹnlẹn ọbhi iloya ọsi eria rebhe. (Matt. 24:14) Ukpe 1921, ọle ele ki rẹ situa nẹ rẹ ha wewe ẹmhọn Agbejele.

^ udu ọle 18 The Finished Mystery hi ebe nọnzi ihinlọn ọsi Studies in the Scriptures. Ene ibhio mhan da man gbẹn Watch Tower ọsi March 1, 1918 ọbhi odalo ọne ebe natiọle Finished Mystery. Ele da yẹ gbẹn “ZG” ọbhọ rẹ re iyaman ọbhọ. Ọne “Z” mundia nin Zion’s Watch Tower. Ọne “G” da rẹman ghe, ọle hi ebe nọnzi ihinlọn ọsi Studies in the Scriptures.