Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Joseph F. Rutherford ne balongo bakwabo bafwakashijile Europe

1920—Bintu Byamwekele mu uno Mwaka

1920—Bintu Byamwekele mu uno Mwaka

KUTENDEKA mu 1920, bantu ba Yehoba baikele na kizaku kya kusapwila. Onkao mambo, basajile kinembelo kya mwaka wa 1920 kya kuba’mba: “Yehoba yo ngovu yami, ye lwimbo wami.”—SALA. 118:14, Buku wa Lesa.

Yehoba wakoseshe bano basapwishi. Mu uno mwaka bakoputala nangwa’mba bapainiya bavujijileko kufuma pa 225 kufika pa 350. Kabiji pa kimye kitanshi, basapwishi kukila pa 8,000, bapaine sawakya wa mwingilo ye batumine ku ofweshi mukatampe wa ntanda yonse. Yehoba wapesheshe mwingilo wabo.

KIZAKU KIKATAMPE KYA KWINGILA MWINGILO

Pa 21 March, 1920, Joseph F. Rutherford, watangijilanga Bafunda Baibolo waambile jashi jajinga na mutwe wa kuba’mba: “Bantu Bavula Bajiko Lelo Jino Kechi Bakafwa Ne.” Bafunda Baibolo baingijile na ngovu kwita bantu kwiya na kuteleka ku jino jashi. Basonkejile kishimikwa kikatampe mu muzhi wa New York City, kabiji bapaine tupepala 320, 000 twa kwichilapo bantu.

Pepala wa byambo watentemeshe jashi ja kuba’mba “Bantu Bavula Bajiko Lelo Jino Kechi Bakafwa Ne”

Bantu baswile lwito bavujile bingi kukila ne pa byo baketekejilenga. Kishimikwa kyayujile na bantu kukila pa 5,000, kabiji bantu kukila pa 7,000 bebabwezhezhemo na mambo kuba’mba kishimikwa kyakepele. Kyamba kya Usopa kyaambile’mba, “kuno kupwila kwaendele bingi bulongo.”

Bafunda Baibolo bayukanyikilwe na mambo a kusapwila pa mutwe wa kuba’mba “bantu bavula bajiko lelo jino kechi bakafwa ne.” Pa kyo kya kimye, Bafunda Baibolo kechi bayukile’mba byambo bya Bufumu bikasapwilwa monse mwapela ntanda ne. Nangwa byonkabyo, bajinga bingi na kizaku kya kwingila mwingilo wa kusapwila. Ba Ida Olmstead batendekele kupwila mu 1902, baambile’mba, “Twayukile kuba’mba bantu bonse bakebapesha, onkao mambo, twatwajijile kusapwila ano mambo awama ku bantu bonse bo twataananga.”

TWATENDEKELE KUPULINTA MABUKU

Pa kuba’mba tutwajijile kwikala na kajo ka ku mupashi, balongo bajinga pa Betele, batendekele kupulinta mabuku. Bapotele minkinyi ya kwingijisha kabiji beibikile mu kishimikwa kyo basonkelanga kyaikejile ku mukwakwa wa 35 Myrtle mu Brooklyn, New York, kubwipi na Betele.

Ba Leo Pelle ne ba Walter Kessler bebechile kuya na kwingijila pa Betele mu January 1920. Ba Walter baambile’mba: “Byo twafikiletu, mulongo watangijilanga mwingilo wa kupulinta witutajile ne kwamba’mba ‘kwashalatu jiola jimo ne kichika kufika kimye kya chaile.’ Witupele mwingilo wa kutunta bibokoshi bya mabuku.”

Ba Leo bavulukile byamwekele pa juba jalondejilepo amba: “Betupele mwingilo wa kovwa lubumbulu lwa kibamba kya panshi mu kishimikwa kya kupulintilamo mabuku. Kyo kyajinga kimye kitanshi kwingilapo uno mwingilo wa ndochi. Pano bino, wajinga mwingilo wa Nkambo, onkao mambo, twamwingijile na muchima umo.”

Munkinyi ye baingijishanga pa kupulinta Kyamba kya Usopa

Mu milungutu icheche, basapwishi bepaine batendekele kupulinta Kyamba kya Usopa. Bapulinchile magazini 6,000 a Kyamba kya Usopa kya February 1, 1920, mu kibamba kya peulu. Munkinyi wa kupulinchilako mabuku bamutumbile jizhina amba Battleship. Batendekele ne kupulinta magazini wa The Golden Age kutendeka na wa April 14, 1920. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yehoba wapesheshe mwingilo wa bano balongo bepaine.

“Wajinga mwingilo wa Nkambo, onkao mambo, twamwingijile na muchima umo”

“TWAYAI TWIKALENGA MU MUTENDE”

Bantu ba Yehoba ba kishinka baingijilenga na lusekelo mwingilo wabo ne kupwila pamo. Nangwa byonkabyo, bamo Bafunda Baibolo bashile jibumba ja Lesa kimye kyo bebamanyikilenga kutendeka mu mwaka wa 1917 kufika mu 1919. Ñanyi kintu kibakwashishe?

Mu Kyamba kya Usopa kya April 1, 1920, mwajinga kibaaba kya kuba’mba “Twayai Twikalenga mu Mutende.” Kino kibaaba kibatundaikile’mba: “Twashiinwa kuba’mba muntu yense uji na mupashi wa Nkambo . . . wafwainwa kulubako bintu byo alubankenye kala, . . . ne kwingijila pamo na bantu ba Lesa saka twakwatankana.”

Bavula baswile bino byambo byawama. Ba mulume ne mukazhi bamo banembele’mba: “Twayuka’mba mwaka wapwa twalubankenye bingi pa kwikalatu bakwetu saka babena kwingila mwingilo wa kusapwila. . . . Twaketekela kuba’mba tusakutwajijila kwingila na kizaku.” Bano bamwingilo batendekele kwingila jikwabo, kya kine, bajinga na mingilo yavula.

KUSAMPANYA “ZG”

Pa 21 June, 1920, Bafunda Baibolo batendekele mukwekele wa kusampanya buku wa The Finished Mystery * watelwanga amba “ZG.” Balamine mabuku avula kimye kyo bakainye kwiasampanya mu 1918.

Bonse basapwishi ne bakoputala, bebakambizhe kwingilako mwingilo wa kusampanya uno buku. Ba Edmund Hooper baambile’mba: “Muntu yense wabatizhiwa, wafwainwa kwingila uno mwingilo wa kusampanya uno buku na lusekelo. Atweba bonse twafwainwa kulaya bino amba ‘kimo kyo ngubanga’ ke kusampanya buku wa ZG.” Ba Edmund Hooper baambile kuba’mba uno mukwekele ku bavula yo yajinga ntendekelo ya kwingila mwingilo wa kusapwila ku nzubo ku nzubo. Banungilepo’mba, “Twatendekele kuyuka byavwangwa mu mwingilo ukengijiwa pakatampe kukila byo twaketekejilenga.”

KUTENDEKA JIKWABO KWINGILA MWINGILO MU EUROPE

Na mambo a kuba’mba kyakatezhe kumvwañana na Bafunda Baibolo bajinga mu byalo bikwabo mu kimye kya Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse, Mulongo Rutherford wakebele kutundaika bano balongo ne kutendekesha jibiji mwingilo wa kusapwila. Onkao mambo, pa 12 August, 1920, aye ne balongo bana bayile ku Britain, Europe, ne ku Middle East pa moba avula.

Mulongo Rutherford mu Ijipita

Mulongo Rutherford byo ayile ku Britain, Bafunda Baibolo baikele na kushonkena kusatu ne kupwila kwa kipwilo 12. Bantu bonse batainweko bajinga 50,000. Kyamba kya Usopa kyaambile’mba: “Bantu batainwe ku kuno kupwila batundaikilwe bingi. Bemwesheshenga butemwe ne kwingijila pamo, kabiji kino kibaletejile bingi lusekelo.” Mu muzhi wa Paris, Mulongo Rutherford waambile jikwabo jashi ja kuba’mba “Bantu Bavula Bajiko Lelo Jino Kechi Bakafwa Ne.” Mulongo byo atendekele kwamba jashi, mukishimikwa mwayujile bantu. Kabiji bantu 300, bakebele kufunjilapo byavula.

Kipachi kyatentemeshenga jashi jaambiwe mu kishimikwa kya Royal Albert mu London

Mu milungu yalondejilepo, balongo bamo bafwakashijile muzhi wa Atene, muzhi wa Cairo ne muzhi wa Yelusalema. Baubile bino pa kuba’mba bakwashe bantu bavula bakebelenga kufunda bukine bajinga mu ino mizhi. Kabiji Mulongo Rutherford wanengezhe mpunzha pa kufikila mabuku mu muzhi wa Ramallah, kubwipi na Yelusalema. Kepo abwelele ku Europe na kunengezha mwakupulinchila mabuku mu muzhi mukatampe.

KUSOLOLA PATOKA NSHIJI

Mu September 1920, Bafunda Baibolo balupwile magazini wa The Golden Age Na. 27. Wajinga magazini wiikajila wasolwele balwanyi byo bamanyikilenga Bafunda Baibolo mu 1918. Munkinyi wa kupulinchilako ye twaambapo kala, waingilanga mute ne bufuku pa kuba’mba apulinte magazini kukila pa 4 milyonyi.

Kipikichala kya ba Emma Martin kyakopele ba kapokola

Bantu batangile uno magazini baumvwishishe mambo o bapelemo ba Emma Martin. Banyenga Martin bajinga bakoputala mu muzhi wa San Bernardino, mu California. Pa 17 March, 1918, uno nyenga ne balongo basatu, ko kuba’mba mulongo E. Hamm, E. J. Sonnenburg, ne mulongo E. A. Stevens, bapwijile pamo na ka jibumba ka Bafunda Baibolo.

Mwanamulume umo watainweko ku kuno kupwila, bino kechi watainweko na kufunda Baibolo ne. Uno mwanamulume washimikizhe’mba: “Nayile na kupwila mambo bantumine ku mukulumpe wa bashabyambo. Nayile ku kuno kupwila na kukeba bishinka bimo.” Wataaine kintu kyo akebelenga, ko kuba’mba buku wa The Finished Mystery. Byo papichile moba acheche, Nyenga Martin ne balongo basatu bebakashile. Bebapelemo mambo a kulala muzhilo wakainye kusampanya buku wa The Finished Mystery.

Ba Emma ne bakwabo bebafwishishe na mambo, kabiji bebakashile mu kaleya pa myaka isatu. Pa 17 May, 1920, batwajile ano mambo ku bije bya mambo pa bimye byavula kuba’mba beambe jikwabo, bino bapulwijilemotu mabula. Onkao mambo, bebataile pa kazhima. Bino kechi pabanjile ne, bintu byapimpwilwe.

Pa 20 June, 1920, pa kushonkena mu San Francisco. Mulongo Rutherford washimikizhe byamwekejile balongo ne banyenga bo bakashile. Bajinga mu luonde kibakolele bingi ku muchima pa kumvwa byo baubile bano bena Kilishitu. Onkao mambo, batumine nkalata ku ndamakyalo wa mu United States. Banembele’mba: “Twamona kuba’mba kechi kyailamo kukasa ba muka Martin na mambo a kusampanya buku ne. Bakapokola baingijishe luusa lwabo mu jishinda jatama pa kuba’mba bapemo mambo ba muka Martin ne kwibazhachisha pa kuba’mba bebakase.”

Juba jalondejilepo, ndamakyalo aye Woodrow Wilson wafumishe Nyenga Martin mu kaleya pamo na balongo basatu abo ba Hamm, ba Sonnenburg, ne ba Stevens. Pano po papwijile mambo o bebapele.

Ku mpelo ya mwaka wa 1920, Bafunda Baibolo bamwene kuba’mba kwajinga bintu byavula byamwekele bibaletejile bingi lusekelo. Mingilo pa ofweshi mukatampe wa ntanda yonse yatwajijile kuvujilako, kabiji bena Kilishitu ba kine basapwijilenga na mukoyo pa Bufumu bwa Lesa kuba’mba bo bukapwisha makatazho a bantu. (Mat. 24:14) Mwaka walondejilepo wa 1921, baingijile bingi kusapwila bukine bwa Bufumu.

^ jifu. 18 Buku wa The Finished Mystery wajinga wa butanu na bubiji watelwanga’mba Studies in the Scriptures. Buku wa “ZG” kechi wajinga na nkupiko yakosa ne, kabiji bamupulinchile kwikala Kyamba kya Usopa kya March 1, 1918. Kisopelo kya “Z” kyaimenejilengako Zion’s Watch Tower, kabiji kisopelo kya “G,” ke kisopelo kya butanu na bubiji pa mutanchi wa bisopelo byonse. Kyaimenejilengako buku wa butanu na bubiji.