Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

Ba Joseph F. Rutherford alimwi abamakwesu bamwi ndyebakalinga ku Europe

Peenda Myaaka 100 Kuswa Mu 1920

Peenda Myaaka 100 Kuswa Mu 1920

MYAAKA YAMUMA 1920 ndyeyakalinga kutalika, basebenshi bakwe Yehova bakalibambila kusebensa cankusu ncito yakalinga kusa mukutalika kunembo. Mu 1920, bakasala lilembo lya mwaaka lyakalinga kucite maswi akwaamba ayi “MWAAMI Lesa ngoompa nkusu alimwi ndamwiimbila.”​—Kulu. 118:14, King James Version.

Yehova wakabayuminisha beshikushimikila aba bakalinga kulibambite kusebensa. Mumwaaka ulya, bapainiya baciindi coonse bakafula kuswa pa 225 kushika ku 350. Alimwi kwaciindi cakutaanguna, beshikushimikila beendilila 8000 bakatuma malipooti abo ancito yakushimikila kuma ofesi anene a Bakamboni Bakwe Yehova. Yehova wakabapa shoolwe.

KUSEBENSA CANKUSU

Pa 21 March, 1920, Ba Joseph F. Rutherford, bakalinga kusebensa mbuli mutanjilili wa Bashikwiiya Baibo paciindi cilya, bakaamba likani lyakalinga kucite mutwi wakwaamba ayi “Millions Now Living Will Never Die.” (Bantu Baanji Boomi Pacecino Ciindi Teshi Bakafweewo) Bashikwiiya Baibo bakasebensa cankusu kwiita bantu kukubungana uku. Bakabunganina muŋanda inene njobakalipilila mutauni ya New York alimwi bakaabila tupepa twabwiite twakalinga kushika kuma 320,000.

Nyusipepa yakalinga kwaambilisha likani lyakalinga kucite mutwi wakwaamba ayi “Millions Now Living Will Never Die

Bantu baanji abuumbi bakacanikaako. Ŋanda yakasula abantu bakalinga kwiindilila 5000, lyalo bamwi bakalinga kushika kuma 7000 tabakwe kunjila mukwiinga takwakalingawo pakukala. Njashi Yamulindilishi yakaamba ayi “uku kwakalinga kubungana kwa Bashikwiiya Baibo kunene abuumbi nkobatana kucitawo kale.”

Bashikwiiya Baibo bakesa mukushibikwa abuumbi ceebo cakushimikila makani akwaamba ayi “bantu baanji boomi pacecino ciindi teshi bakafweewo.” Paciindi cilya tabakalinga kucishiwo ayi makani a Bwaami akalinga kweelete kushimikilwa kumisena iinji. Nacibi boobo, bakasebensa cankusu abuumbi. Ba Ida Olmstead, abo bakatalika kubungana mu 1902, bakaamba ayi, “Twakalinga kucishi kwaamba ayi kunembo bantu boonse bakalinga kusa mukupekwa shoolwe, aboobo twakashimikila makani abotu aya kubaabo mbotwakalinga kukumanya ndyetwakalinga kushimikila.”

KULIPULINTILA MABUKU ESU

Kwaamba ayi bashinishe kutolelela kwaabila shakulya shakumushimu, bamakwesu basebensela pa Bethel bakatalika kulipulintila mabuku amwi. Bakoola mashini yakupulintisha akwibika muŋanda ya leenti yakalinga ku 35 Myrtle Avenue, ku Brooklyn, New York. Alimwi yakalingabo pafwiifwi aku Bethel.

Ba Leo Pelle aba Walter Kessler bakatalika kusebensela pa Bethel mu January 1920. Ba Walter bakaamba ayi “Ndyetwakashikabo, mukwesu wakalinga kutanjilila ncito yakupulinta wakatulanga akwaamba ayi, ‘Kwacaalabo liwoola lyomwi amamineti ali 30 kwaamba ayi muye mukulya cakulya camalumwi.’ Wakatupa ncito yakututa shibokosi shamabuku kuswa muŋanda ya panshi akushitola peculu.”

Ba Leo bakaamba shakacitika pabushiku bwakakonkelawo ayi: “Incito yesu yakalinga yakubotesha lubumbu mushipinda shakalinga muŋanda yapaanshi yakutaanguna. Yakalinga ncito ishipisha abuumbi pancito nshondakasebensaawo. Ano mukwiinga yakalinga ncito yakwe Yehova, ndakatolelela kusebensa.”

Mashini njobakalinga kusebensesha kupulinta Njashi Yamulindilishi

Munsondo shiniinibo, basebenshi balyaabite abo bakalinga kusebensa cankusu bakatalika kupulinta Njashi Yamulindilishi. Bakapulinta makopi 60,000 a Njashi Yamulindilishi ya February 1, 1920, muŋanda yabili yapeculu. Paciindi ceenka cilya bamakwesu bakabika mashini yakupulintisha njobakalinga kwiita ayi Battleship mucipinda cakalinga muŋanda yapaanshi. Magazini yakutaanguna kupulintwa amashini iyi yakalinga magazini ya April 14, 1920, yakalinga kwiitwa ayi, The Golden Age. Ncakutatoonsha kwaamba ayi Yehova wakabapa shoolwe basebenshi balya bakalinga kulyaabite.

“Mukwiinga yakalinga ncito yakwe Yehova, ndakatolelela kusebensa”

“ATUKALE MULUUMUNO”

Bantu bakwe Yehova bashomeka bakatalika kusebensela pomwi muluumuno alimwi mulucatano. Nacibi boobo, Bashikwiiya Baibo bamwi bakaswa mulibunga ndyekwakalinga mapensho akalinga kucitika mumwaaka wa 1917 kushika mu 1919. Ino nciinshi cakalinga kweelete kucitwa kwaamba ayi bacafwikwe?

Njashi Yamulindilishi ya April 1, 1920, yakalinga kucite mutwi wakalinga kwaamba ayi “Atukale Muluumuno.” Yakalinga kucite maswi ayuminisha akwaamba ayi: “Tulishomete cakutatoonsha . . . kwaamba ayi abo boonse bacite mushimu wa Mwaami . . . balilibambite kushiya shintu sha mwisule, . . . akukala pomwi mulucatano mbuli mubili womwi.”

Baanji bakaakonkela maswi ayuminisha aya. Beebene bamwi bakaamba ayi: “Twakabisha kukalabo kwakubula kushimikila kwa myaaka yainda bamwi ndyebakalinga kusebensa ncito iyi. . . . Ano tulishinishite kusebensa cankusu muncito yakushimikila.” Basebenshi aba bakayuminishikwa, bakalinga kucite shiinji shakucita kunembo.

KWAABILA LIBUKU LYAKALINGA KWIITWA AYI “ZG”

Pa 21 June, 1920, Bashikwiiya Baibo bakatalika ncito ya kwaabila libuku lyakalinga kwiitwa ayi “ZG” ilyo lyakalinga kucite kava ibombu. Libuku ili lyakalinga kucite makani akalinga kucanika mulibuku lyakalinga kwiitwa ayi The Finished Mystery. * Ndyebakakasha kwaabila libuku ili mu 1918, Bashikwiiya Baibo bakasunga makopi aanji.

Beshikushimikila boonse, kuteshibo bapainiya baciindi coonse, bakalinga kucite coolwe cakwaabanamo lubasu muncito yakwaabila libuku ili. Ba Edmund Hooper bakaamba ayi: “Shikushimikila uli woonse wakabombekwa wakalinga kucikonsha kwaabanamo lubasu muncito iyi wakalinga kweelete kucita boobo cakulyaaba. Aya ngo maswi ngotwakalinga kunokwiibaluka lyoonse akwaamba ayi: ‘Cintu cinene ncencita’​—nkwaabila libuku lya ZG.” Ba Edmund Hooper bakaamba ayi kubaanji ici cakalinga ciindi cakutaanguna kushimikila kuŋanda aŋanda. Bakatolelela akwaamba ayi, “Twakatalika kunyumfwishisha kwaamba ayi incito iyi ilaakukomena abuumbi kunembo kwiinda mbotwakalinga kwiiyeyela.”

KUTALIKA NCITO ALIMWI KU EUROPE

Mukwiinga cakalinga ciyumu kubandika a Bashikwiiya Baibo mushishi shimwi ciindi ca Nkondo Yapacishi Coonse Yakutaanguna, Mukwesu Rutherford wakalinga kusuni kuyuminisha bamakwesu kwaamba ayi batalike alimwi incito yakushimikila. Aboobo pa 12 August, 1920, lakwe abamakwesu bone bakaya ku Britain, amushishi shiinji shamu Europe.

Mukwesu Rutherford kaali ku Egypt

Mukwesu Rutherford ndyaakafwakashila cishi ca Britain, Bashikwiiya Baibo bakaba akubungana kunene kotatwe alimwi amabungano abantu boonse ali 12. Bantu bakacanikaako mpashi bakalinga kushika kuma 50,000. Njashi Yamulindilishi yakaamba pakufwakasha uku ayi: “Boonse bakacanikaako kukubungana uku bakayuminishikwa abuumbi. Bakasebensela pomwi mulucatano amulusuno, aboobo ici cakabapa kuba alusangalalo.” Mukwesu Rutherford ndyaakaya ku Paris, akwalo wakaamba likani lyakalinga kucite mutwi wakwaamba ayi “Millions Now Living Will Never Die.” Ndyaakatalikabo kwaamba likani, ŋanda njobakabunganinaamo yakesula. Alimwi pesule lya likani bantu bashika ku 300 bakalinga kusuni kushibilawo ashimwi.

Kwaambilisha likani lyakaambilwa muŋanda yakalinga kwiitwa ayi Royal Albert ku London

Munsondo shakakonkelaawo, Mukwesu Rutherford abaabo mbwaakalingaabo bakaya ku Athens, ku Cairo, alimwi aku Jelusalemu. Kwaamba ayi ayuminishe baabo bakalinga kusuni kwiiya shiinji mumisena iyi, Mukwesu Rutherford wakalangoola musena kwa kushikila mabuku mutauni ya Ramallah, ili pafwiifwi aku Jelusalemu. Kumanawaawo wakaboolela ku Europe akucalula ofesi yamusampi wa Central European Office akubika bubaambo bwakwaamba ayi banoopulinta mabuku pa ofesi yeenka iyi.

KUYUBULULA SHIBIIBI SHAKALINGA KUCITWA

Mu September 1920, Bashikwiiya Baibo bakakusha magazini ilibetele ya namba 27 ya The Golden Age, iyo yakayubulula mbobakalinga kupenshekwa mu 1918. Bakasebensesha mashini yakupulintisha njotwaambawo kale yakalinga kwiitwa ayi Battleship, kupulinta makopi 4 miliyoni a Njashi Yamulindilishi. Bakalinga kusebensa mashiku amalumwi.

Cikope caku polisi caba Emma Martin

Bakabelenga magazini iyi bakashiba makani akacitikila ba Emma Martin. Nankashi Martin wakalinga kusebensa mbuli painiya waciindi coonse ku San Bernardino, ku California. Pa 17 March, 1918, lakwe abamakwesu bamwi botatwe, ba E. Hamm, E. J. Sonnenburg, alimwi aba E. A. Stevens, bakacanika kukubungana kwa Bashikwiiya Baibo.

Musankwa umwi wakacanikaako pakubungana uku taakwe kweendela kwiiya Baibo. Wakaamba ayi: “Ndakaya kukubungana uku ceebo cakwaamba ayi ndakatumwa abakuma ofesi amfulumeende alanga pamakani amilandu. Ndakaya kukubungana uku kwaamba ayi ncane bumboni bwakupa mulandu Bashikwiiya Baibo.” Wakacana nshaakalinga kulangoola, libuku lya The Finished Mystery. Ndipakeendabo nshiku shiniini, Nankashi Martin abamakwesu botatwe balya bakaangwa. Bakapekwa mulandu wakupwaya mulawo wa mfulumeende kwiinda mukwaabila libuku lyakakashikwa.

Ba Emma alimwi abamakwesu botatwe balya bakapekwa mulandu akuboombolosha ayi baangwe kwa myaaka yotatwe. Pa 17 May, 1920, shoolwe nshobakalinga kucite shakwaamba ayi ba kooti baalule mbobakoomboloshekwa shakamana, aboobo bakabatola kujeele. Nacibi boobo, kapatana kwiinda aciindi cilaamfu shintu shakaaluka.

Pa 20 June, 1920, Mukwesu Rutherford wakaamba shakacitika ishi pakubungana kunene kwakalinga ku San Francisco. Bakacanikaako kukubungana uku tabakwe kunyumfwa kabotu pa shakacitikila Beneklistu aba, aboobo bakatuma nkalata ku mweendeleshi wa cishi ca America. Bakalemba ayi: “Tulishinishite cakutatoonsha kwaamba ayi ba Mrs Martin tabana koomboloshekwa kabotu. Bakuma ofesi amfulumeende tabakwe kusebensesha kabotu nkusu shabo ndyebakasebensesha nshila yabucenjeshi kwaamba ayi bacane pakupeta mulandu ba Martin lyalo akubatola kujeele.”

Bushiku bwakakonkelawo, Mweendeleshi Woodrow Wilson wakalekelela mulandu wakalinga wapekwa Nankashi Martin, Mukwesu Hamm, Mukwesu Sonnenburg, alimwi a Mukwesu Stevens. Cakesa mukushibikwa kwaamba ayi ncakwiila tabakalinga boomboloshekwa kabotu.

Kumamanino amwaaka wa 1920, kwakalinga shiinji shakacitika shakapa kwaamba ayi Bashikwiiya Baibo babe alusangalalo. Incito yakatolelela kuya panembo kuma ofesi anene, alimwi kuswabo ciindi cilya Beneklistu bancine bakasebensa cankusu kushimikila pa Bwaami Bwakwe Lesa ayi mbweshi bukamane mapensho oonse. (Mate. 24:14) Mwaaka wakakonkelawo wa 1921, bakalinga kweelete kwiindaawo kusebensa cankusu kushimikila cancine ca Bwaami.

^ par. 18 Libuku lya The Finished Mystery lyakalinga libuku namba 7 kuswa mulibuku lyakalinga kwiitwa ayi Studies in the Scriptures. “ZG” ndibuku lyakalinga kucite kava ibombu ndyebakesa mukupulinta mbuli Njashi Yamulindilishi ya March 1, 1918. “Z” yakalinga kwiimikaninaako maswi akwaamba ayi Zion’s Watch Tower, lyalo “G,” libala lya namba 7 pamabala ngotucana mu aufabeti, lyakalinga kwiimikaninaako libuku lya namba 7.