Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Joseph F. Rutherford navakwavo vali muEurope

Munahichi Myaka 100 Kufuma Mu 1920

Munahichi Myaka 100 Kufuma Mu 1920

KUMAPUTUKILO amwaka wa 1920, vatu jaYehova vaputukile kuzata mulimo natwima. Chisoneka chaSamu 118:14 chikiko vasakwile kupwa chisoneka chamwaka kana. Chambile ngwacho: “Yehova ikiye ngolo jami, ikiye mwaso wami.”—Luvale Bible, 1970.

Yehova ajikijishile ava vaka-kwambulula vatwima. Mumwaka kana vapayiniya vashimbu yosena vavulile kufuma ha 225 nakuheta ku 350. Kaha lukiko lwapwile lwola lwatete vaka-kwambulula vakuzomboka ha 8,000 kutuma lipoti lyamulimo wamuwande kuchikota. Yehova avakiswile, ngocho vatu vakwileko kanawa kumujimbu vambulwile.

VASOLWELE TWIMA

Ha 21 March, 1920, Joseph F. Rutherford, uze apwile nakutetekela mulimo waVaka-Kulinangula Mbimbiliya ahanjikile chihande chakwamba ngwavo, “Vatu Vavavulu Vali naKuyoya Oholyapwa Kaveshi Kukafwako.” Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vakilikichile chikuma mangana valanye vatu vavavulu kukunguluka kana. Ngocho vafwetelelele zuvo yimwe yayinene yakuhemena yamunganda yaNew York, kaha vapangililile vatu mapapilo akulanya, akuheta ku 320,000.

Lipapilo lyamijimbu lyakuvilika chihande chakwamba ngwavo, “Vatu Vavavulu Vali naKuyoya Oholyapwa Kaveshi Kukafwako”

Kwejile vatu vavavulu chikuma. Zuvo kana yazalile navatu 5,000, kaha vatu 7,000 vakindulukile kumembwavo mwomwo muzuvo kana mwazalile. MuKaposhi Kakutalila umwe vasonekelemo ngwavo, kukunguluka kana chapwile chachinene kaha nawa changanyalishile chikuma vatu.

Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vavatachikijilile chikuma hakunangula ngwavo “vatu vavavulu vali nakuyoya kaveshi kukafwako.” Numba tuhu kavatachikijile ngwavo mujimbu waWangana vatelelele kuwambulula kujingalila jajivuluko, oloze vazachilenga natwima. Chakutalilaho, Ida Olmstead, uze aputukile kukunguluka mu 1902, ambile ngwenyi, “Twatachikijile ngwetu kuli vyuma vyamwaza vyavivulu vize Kalunga mwakalingila vatu, shikaho katwalitwaminyine kwambulila vatu twawanyinenga muwandeko.”

KULIPULITILA MIKANDA ETU VAVENE

Hakusaka vapwenga nakulya chakushipilitu chachivulu, vandumbwetu vahaMbetele vaputukile kulipulitila mikanda vavene. Valanjile makina akuzachisa hakupulita, kaha vawatwalile muzuvo vafwetelelele yize yapwile ku 35 Myrtle Avenue, muBrooklyn munganda yaNew York kwakamwihi naMbetele.

Leo Pelle naWalter Kessler vayile nakuzachila haMbetele muJanuary 1920. Walter ambile ngwenyi: “Omu twahetele haMbetele, kalama walipatimende lyakupulita mikanda ambile ngwenyi, ‘Kunasale ola yimwe nachimbwa, mangana muyenga nakulya kulya chamusana.’ Atuhanyine mulimo wakututa vikasha vyamikanda kufuma hakapete kahamavu nakutwala hakapete kahelu.”

Leo ahanjikile havyuma vyasolokele halikumbi lyakavangijileho, ngwenyi: “Vatuhanyine mulimo wakukosa hajimbango muzuvo yahamavu. Kanda nguzatengaho lyehi mulimo wamajilo ngana. Oloze ngwatachikijile ngwami ngwapwile nakuzachila Yehova, kaha chapwile chakutamo kuuzata.”

Likina vazachishilenga hakupulita mangazini yaKaposhi Kakutalila

Hanyima yavyalumingo vyavindende, mangazini yaKaposhi Kakutalila vaputukile kuyipulita kuli vandumbwetu vaze vapwile vasamalikita. Vapulitile jimangazini jaKaposhi Kakutalila waFebruary 1, 1920 jakuheta ku 60,000 muzuvo yamuchivali kufuma hamavu. Kaha vandumbwetu vatungile kapete kakupulitila mikanda muzuvo yahamavu kaze vavulukilenga ngwavo Battleship. Ngocho vaputukile kulovola jimangazini jaTonenu! yize vavulukilenga ngwavo The Golden Age. Kaha Tonenu! yaApril 14, 1920 yikiko yapwile yakuputukilako. Chikupu vene, Yehova akiswile milimo vapwile nakuzata ava vandumbwetu.

“TUTWAMENU MUKUUNDA”

Vatu jaYehova vaputukile cheka kuzata mulimo wakwambulula nakupwa vakulinunga. Chipwe ngocho vamwe vahandukile kuliuka mwomwo yaluyanjisa lwapwileko kufuma mu 1917 nakuheta ku 1919. Vyuma muka vyatelelele kuvakafwa vakinduluke?

MuKaposhi Kakutalila waApril 1, 1920, mwapwile chihande chakwamba ngwavo “Tutwamenu muKuunda.” Chihande kana chambile ngwacho: ‘Tunafwelela ngwetu weshowo mutu ali nashipilitu yajila mwavulyama vyuma vyasolokanga, mangana alinunge navakwavo nakuzachila navo hamwe.’

Vandumbwetu vavavulu vakwile kanawa kumazu kana. Vapwevo nalunga vamwe vambile ngwavo: “Tunaliveye chikuma, mwomwo hamyakeyi twatwamanga kaha, okunyi vakwetu vali nakuzata mulimo [wakwambulula]. . . . Tunalishiki ngwetu katweshi kukauzelendenda chekako.” Ava vandumbwetu vapwile jino namilimo yayivulu yakuzata.

KUPANGILA MUKANDA WATHE FINISHED MYSTERY

Ha 21 June, 1920, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vaputukile kuzata kapeni yakupangila vatu mukanda waThe Finished Mystery, uze wapwile wakusokesa 7 hamikanda vavulukilenga ngwavo Studies in the Scriptures. Omu fulumende yakanyishile kupangila mukanda kana mu 1918, vandumbwetu vasalile najikope jimwe.

Vaka-kwambulula vosena vavalwezele kuzata mulimo wakupangila mukanda kana, keshi nge vapayiniya kahako. Vavalwezele ngwavo, “Kala mutu wakumbapachisa ali muchikungulwilo, uze mwazata mulimo kana atela kulinga ngocho namuchima wakusuuluka.” Vavakolezezele vambenganga ngwavo ‘kuli chuma chimwe ngwatela kulinga. Kupangila vatu ou mukanda.’ Ndumbu Edmund Hooper ambile ngwenyi, elu lwapwile lwola lwatete vandumbwetu vavavulu kwambulwila kuzuvo hizuvo. Ambile nawa ngwenyi, “Twaputukile jino kutachikiza mwakuzachila mulimo kana, kaha nawa ngwetu vatela kuuzata kuvihela vyavivulu.”

KULONGESA CHEKA MULIMO MU EUROPE

Hakuwana nge chapwile chachikula Vaka-Kulinangula Mbimbiliya kushimutwila navakwavo vamumafuchi eka halwola kwapwile Jita yaKaye Yatete, ndumbwetu Rutherford ashinganyekele kukolezeza vandumbwetu nakulongesa cheka mulimo wakwambulula. Shikaho, ha 12 August, 1920, ikiye navandumbwetu veka vawana, vatambukilile lifuchi lyaEngland namafuchi eka amavulu.

Ndumbu Rutherford ali muEgypt

Omu Rutherford navakwavo vahetele muEurope, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vapwile nakukunguluka changalila kuvihela vitatu, nakukunguluka cheka chachindende kuvihela 12. Kukunguluka chosena chapwile navatu 50,000. Kaposhi Kakutalila umwe ahanjikile haungeji wavava vandumbwetu ngwenyi: “Vandumbwetu vavakolezezele chikuma nakuvatunga. Kaha nawa chavalingishile vapwenga vakulinunga nakuzachila hamwe nakupwa vakuwahilila chikuma.” Omu vahetele munganda yaParis, ndumbu Rutherford ahanjikile chihande chakwamba ngwavo, “Vatu Vavavulu Vali naKuyoya Oholyapwa Kaveshi Kukafwako.” Omu aputukile chihande kana, zuvo yosena yazalile navatu kwijiva to. Kaha vatu 300 valombele mangana vavanangule vyavivulu.

Lipapilo lyakusolola chihande ahanjikile Rutherford muLondon muzuvo yakuhemena yaRoyal Albert

Muvyalumingo vyakavangijileho, ava vandumbwetu vayile kunganda yaAthens, naCairo, naJerusalem. Hakuwana nge vatu vamungalila kana vapwile vakuwahilila, ngocho ndumbu Rutherford asokolwele ofesi yamutango mumbaka yaRamallah kwakamwihi nanganda yaJerusalem. Kufumaho, akindulukile nakusokolola ofesi yamutango muCentral Europe, kaha alongesele vyuma mangana vaputuke kupulita mikanda haofesi kana.

KUMONA LUYANJISA

Kuheta muSeptember 1920, valowele mangazini yaThe Golden Age Na. 27, yize yahanjikile hatoma omwo Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vavayanjishilenga mu 1918. Makina amuzuvo yaBattleship yize twavulukanga hakavanga azachile ufuku namusana mangana vapulite jimangazini jajivulu.

Fwato yaEmma Martin

Omu vatu vatangile mangazini kana, vejivile jino mujimbu wandumbu Emma Martin. Ou ndumbwetu azachilenga upayiniya mumbaka yaSan Bernardino, muCalifornia. Kuheta ha 17 March, 1918, ikiye navandumbwetu vatatu vamalunga, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, na E. A. Stevens vapwile kukukunguluka.

Mulizavu mwapwile lunga umwe uze kakatukilile kulinangula Mbimbiliyako. Omu hahichile lwola ambile ngwenyi, “Ngwayile kukukunguluka kana mwomwo vangutuminyine kuli lihako lyafulumende. Angutumine kuya nakutambula unjiho.” Unjiho akatukilile ou lunga shina mukanda waThe Finished Mystery, kaha naikiye vamuhanyineko umwe. Omu mwahichile makumbi amandende, ndumbu Emma Martin navaze vandumbwetu vatatu vavakwachile kutupokola. Vavawanyine namulonga wakuhokola lushimbi lwafulumende mwomwo vapangililile vatu mukanda uze vakanyishile kufulumende.

Ndumbu Emma Martin navaze vandumbwetu vamalunga tunavuluka kavasambileko, ngocho vavatomenene kutwama mukamenga hamyaka yitatu. Valembelelele zango mangana yisope cheka chihande chavo, oloze kavavetavilileko. Ngocho kuheta ha 17 May, 1920 vavatwalile mukamenga. Mukuhita chalwola, vyuma vyaputukile cheka kuwaha.

Ha 20 June, 1920 ndumbu Rutherford ahanjikile chakutalilaho chavaze vandumbwetu hakukunguluka changalila chapwile mumbaka yaSan Francisco. Vatu mulizavu vevwile kupihya chikuma hajila vapwile nakuyanjishilamo ava vandumbwetu, kaha valivwasanyine ngwavo vatumine twamina walifuchi lyaUnited States mukanda. Vasonekele ngwavo: “Tunamono ngwetu mulonga uze vanahane . . . Emma Martin . . . vanausopo mujila yakuhenga. . . Mahako jafulumende vanazachisa ngolo javo mujila yakuhenga . . . hakuvangijikila Emma Martin . . . nakumukashila chihande chize chinalingisa vamuhake mukamenga. Tunamono ngwetu . . . kachatelemoko.”

Likumbi lyakavangijileho, Woodrow Wilson uze apwile twamina walifuchi, akonekelelele ndumbu Emma Martin naHamm, naSonnenburg, naStevens, kaha vavafumishile mukamenga.

Kuheta kusongo yamwaka wa 1920, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vapwile navyuma vyavivulu vyakuvevwisa kuwaha. Milimo hachikota yapwile nakuvulilako, kaha nawa vaka-Kulishitu vamuchano vatwalileho kunangula vatu ngwavo Wangana waKalunga kaha ukiko naukakumisa kuyanda. (Mateu 24:14) Ngocho mwaka wakavangijileho wa 1921, wapwile wakuzata chikuma mulimo wakunangula vatu muchano waWangana.

“Ngwapwile nakuzachila Yehova, kaha chapwile chakutamo kuuzata”