A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Joseph F. Rutherford-a leh unau dangte’n Europe an tlawh lai

1920—Kum Za Liam Ta Khân

1920—Kum Za Liam Ta Khân

KUM 1920 tîr lam aṭang khân Jehova mite chu nakina an thawh tûr hna atâna tihchakin an awm a. Kum 1920 atâna kum châng thlan chu “LALPA chu ka chakna leh ka hla a ni,” tih hi a ni.—Sâm 118:14.

Jehova chuan chûng ṭhahnemngai taka thu hriltute chu a tichak a. Chumi kum chuan, tûna pioneer tia koh colporteurs-te chu mi 225 aṭangin 350-ah an pung chho a ni. Chutih hun laia class worker tia koh thuchhuahtu 8,000 aia tamte chuan a hmasa ber atân an rawngbâwlna report chu headquarter-ah an thawn a. Jehova chuan nasa takin mal a sâwm a ni.

ṬHAHNEMNGAIHNA CHHINCHHIAH TLAK TAK LANTIRNA

March 21, 1920-ah chutih hun laia Bible Zirlaite hruaitu Joseph F. Rutherford-a chuan, “Tûna Nung Mi Maktaduai Tam Takte Chuan Thihna An Tem Lo Vang,” tih thupui hmangin thu a sawi a. Chûng Bible Zirlaite chuan chu thusawi ngaithla tûrin ngaihventute chu theih tâwp chhuahin an sâwm a. New York Khawpuia lemchanna in lian ber zînga pakhat chu hawhin, sâwmna 3,20,000 vêl an sem chhuak a ni.

“Tûna Nung Mi Maktaduai Tam Takte Chuan Thihna An Tem Lo Vang,” tih thusawi tûr chu chanchinbu-ah tlângzarh a ni

Mite chuan beisei aia nasain an châng lêt a. Chu Hall chu mi 5,000 chuang ṭhut theihna a ni a; mahse, mipui an tam avângin mi 7,000 lai chu hawtîr leh an ni. Chu thilthleng chu Vênnainsâng chuan, “International Bible Students-te’n inkhâwmpui an neih tawh azawnga hlawhtling berte zînga mi a ni,” tiin a sawi.

Chûng Bible Zirlaite chu, “Tûna Nung Mi Maktaduai Tam Takte Chuan Thihna An Tem Lo Vang,” tih thu an puan avângin hriat an hlawh hle a. Chutih hun lai chuan Lalram thuchah chu khawvêl pum huapa puan chhuah tûr a ni tih an la hre thiam lo va. Mahse, an ṭhahnemngaihna chu chhinchhiah tlâk tak a ni. Kum 1902 aṭanga inkhâwma rawn tel ṭan unaunu Ida Olmstead-i chuan, “Mihringte hian malsâwmna tam tak kan la dawng dâwn tih kan hriat avângin, rawngbâwlnaa kan mi hmuhte hnênah chu chanchin ṭha chu hrilh lovin kan awm ngai lo,” tiin a sawi.

THU LEH HLA CHHUAHTE MAHNIA TIHCHHUAHNA

Bethel-a awm unaute chuan thlarau lam chaw an pêk chhuah theih nân thu leh hla chhuah ṭhenkhat chu mahniin an chhu chhuak ṭan a. Hmanruate chu leiin, Bethel aṭanga hla vak lo New York, Brooklyn, 35 Myrtle Avenue-a an building luah hawhah khâwl chu an bun ta a ni.

January 1920 aṭanga Bethel-a rawngbâwl Leo Pelle-a leh Walter Kessler-a te chuan heti hian an sawi a. Walter-a chuan, “Bethel kan thlen chuan printery overseer-in, ‘Chhûn chawlh hmain dârkâr khat leh a chanve hun in la nei,’ tiin min hrilh a. Ani chuan lehkhabua khat bâwmte chu inhnuai aṭangin in chungah min thiartîr a,” tiin a sawi.

Leo-a chuan a tûka thilthleng chungchângah: “Building in chhâwng hnuai ber bang kan tifai a. Chu chu ka hnathawh tawh azawngah chuan a la hrehawm ber ang. Mahse, Lalpa hna a ni a, thawh manhla tak a ni,” tiin a sawi.

Vênnainsâng tihchhuah nâna hman lehkhabu chhutna khâwl

Chawlhkâr rei lo te chhûngin, mahnia inpe ṭhahnemngai taka rawngbâwltute chuan Vênnainsâng chu an chhu chhuak ṭan ta a. In chhâwng hnihnaah chuan, February 1, 1920 chhuak Vênnainsâng chu copy sîng ruk an chhu chhuak a. Chutih lai chuan unaute’n Battleship tia an koh lehkhabu chhutna khâwl chu in hnuaiah an bun mêk a ni. April 14, 1920 aṭangin, The Golden Age magazine pawh an tichhuak bawk. Jehova chuan inhuam taka inpe chûng unaute thawhrimna chu mal a sâwm tih a chiang hle.

“Lalpa hna a ni a, thawh manhla tak a ni”

“INREM TAKIN I AWM ANG U”

Jehova chhiahhlawh rinawmte chuan inlungrual tak leh ṭhahnemngai takin thu an hril leh a. Mahse, Bible Zirlai ṭhenkhat chuan hun harsat lai, kum 1917 aṭanga 1919 chhûngin inawpna pâwl an chhuahsan a ni. Chûng unaute ṭanpui tûrin eng nge tih theih awm?

April 1, 1920 chhuak Vênnainsâng-ah chuan, “Inrem Takin I Awm Ang U,” tih thuziak a chuang a. Chutah chuan he fuihna duhawm tak hi a tel a ni: “Lalpa thlarau neitu zawng zawngte chuan . . . taksa pum khat anga inlungrual taka thawkho tûrin . . . hnung lama thilte chu theihnghilh an duh . . . tih kan chiang a ni,” tih hi.

Unau tam tak chuan chu fuihna duhawm tak chu an chhâng lêt a. Nupa tuak khat chuan: “Unau dangte [thu hrilh] rawngbâwlnaa an tel laia, engmah ti lova hun rei tak chhûng kan lo awm mai mai kha a tâwk tawh. . . . Tûn hnuah chuan buma awm tawh loh kan inbeisei,” tiin an sawi. Rawngbâwlnaa lo tel thar leh chûng unaute chuan thawh tûr tam tak an nei a ni.

“ZG” CHU TICHHUAKIN

June 21, 1920-ah khân, Bible Zirlaite chuan a kâwm nêma tihchhuah The Finished Mystery * “ZG” tih lehkhabu chu sem chhuakin campaign an nei ṭan a. Kum 1918-a chu lehkhabu khap beh a nih chuan, tam tak dah ṭhat a ni.

Pioneer-te chauh ni lovin, thuchhuahtu zawng zawngte chu thu hrilhnaa tel tûra sâwm an ni a. “He thu hrilh rawngbâwlnaa tel thei kohhrana [baptisma] chang tawh zawng zawngte chuan lâwm takin an thawk tûr a ni. Tûnah chuan mi tin thu vawn chu hei hi ni rawh se: ‘Thil pakhat tih tûr ka neih chu—ZG sem chhuah hi a ni,’” tih hi. Edmund Hooper-a chuan chu campaign chu unau tam tak tân in tin kal rawngbâwlnaa an tel hmasak berna a nih thu a sawi a. “Kan beisei aia nasain thawh tûr a tam tih kan hre thiam ṭan a,” tiin a sawi belh a ni.

EUROPE RAMA THAWK TURA INRELBAWL ṬHATNA

Khawvêl Indopui I-na chhûng chuan ram danga awm Bible Zirlaite nêna inbiak pawh a harsat êm avângin, Unau Rutherford-a chuan chûng unaute tihchak leh thu hrilh rawngbâwlna rêlbâwl ṭhat leh chu a duh a. Chuvângin, August 12, 1920-ah uanupa dang palite nên Britain, Europe khawmual, leh Middle East tlawh tûrin an zin chhuak a ni.

Unau Rutherford-a’n Egypt a tlawh lai

Rutherford-a’n Britain a tlawh chhûng chuan, Bible Zirlaite’n inkhâwmpui pathum leh vântlâng inkhâwm 12 an nei a. Inkhâwma tel zât belhkhâwm chu mi 50,000 nia chhût a ni. Chu an zinna chungchâng chu khaikhâwmin, Vênnainsâng chuan: “An va tlawhnaa unaute chu an phûrin an chak thar leh a. Hmangaihnaah leh rawngbâwlnaah an inpumkhat lehzual a, unau lunghnual tam takte pawh an phûr thar leh a ni,” tiin a sawi. Unau Rutherford-a chuan Paris khawpuiah, “Tûna Nung Mi Maktaduai Tam Takte Chuan Thihna An Tem Lo Vang,” tih thupui hmangin thu a sawi leh a. Thusawi ṭan a nih chuan, hall chu a khat tawh a ni. Mi zathumin chanchin hriat belh an duh a ni.

London’s Royal Albert Hall-a neih tûr thusawi tlâng zarhna

A hnu chawlhkârahte chuan, unau ṭhenkhatin Athen te, Cairo te, leh Jerusalem te an tlawh a. Chûng hmuna ngaihventute chu bawhzui tûrin Unau Rutherford-a chuan Jerusalem kianga Ramallah khuaah thu leh hla chhuahte lâk theihna tûr hmun a din a. Chumi hnuah, Europe-ah kîr lehin, Central European Office a din a, chutah chuan thu leh hlate tihchhuah a nih theih nân ruahmanna a siam a ni.

DIK LO TAKA RORELNA CHU HAI LANGIN

Kum 1920 tâwp lamah, Bible Zirlaite chuan kum 1918 chhûnga an tawrh tihduhdahna pho chhuaktu a bîk taka tihchhuah The Golden Age, No. 27-na chu an tichhuak a. A chunga kan târ lan tâk Battleship khâwl chu, chu magazine copy maktaduai li aia tama tichhuak thei tûrin chhûn zân zawma tihnun a ni.

Police-te kawl Emma Martin-i thlalâk

Chu magazine chhiartute chuan unaunu Emma Martin-i thiltawn danglam tak chu an lo hre ta a. Unaunu Martin-i chu California bial, San Bernardino khawpuia pioneer a ni a. March 17, 1918-ah amah leh unaupa pathum, E. Hamm-a, E. J. Sonnenburg-a, leh E. A. Stevens-a te chu Bible Zirlai tlêm tête nên an inkhâwm a.

Chu inkhâwma tel zînga pakhat chu Bible chungchâng a hriat duh vânga tel a ni lo. A hnuah, ani chuan: “Sawrkâr office pakhat tirhna avângin . . . inkhâwmah chuan ka va tel a. Ka tel chhan chu finfiahna hmuh ka tum vâng a ni,” tiin a sawi. A zawn “finfiahna” The Finished Mystery tih lehkhabu chu a hmu ngei a. A hnu rei vak lovah, unaunu Martin-i leh unaupa pathumte chu man an ni a. Anni chu dân bawhchhia a, sawrkâr khap lehkhabu sem chhuaktute nia puh an ni.

Emma-i leh unaupate chu thiam loh chantîrin, kum thum chhûng lung in tâng tûra an chungthu rêl a ni a. May 17, 1920-ah an thu buai ngaihtuah nawn tûra dîlna chu hnâwlsak niin, lung inah khung an ni ta a. Mahse, dinhmun chu a ṭha zawngin a inher danglam ta thuai a ni.

June 20, 1920-ah, Unau Rutherford-a chuan California khawpuia neih inkhâwmpuiah an thiltawn chu a sawi chhuak a. Thusawi ngaithlatute chuan chûng Kristian unaute cheibâwl an nih dân chu mak an tih êm avângin, United States president hnênah thîr hruiin lehkha an thawn a. Heti hian an ziak a ni: “Sawrkâr dân hnuaia . . . Mrs. Martin-i chung thu rêl a nih dân hi . . . dik lo niin kan ring tlat a. . . . Federal officer-te’n an thuneihna hmanga . . . Mrs. Martin-i chu . . . thiam loh chantîrin . . . dik lo taka puh a, lung ina an khung hi kan dem tak zet,” tiin.

A tûkah, President Woodrow Wilson-a chuan Unaunu Martin-i leh Unaupa Hamm-a, Sonnenburg-a, leh Stevens-a te chunga rorêlna chu a sût lêt nghâl a. Dik lo taka lung ina khung an nihna ata chhuah an ni ta a ni.

Kum 1920 tâwp lamah, Bible Zirlaite chuan hlimna tûr chhan tam tak an nei a. Headquarters-a hnathawhte chu zauh belh zêl a ni a, Kristian dikte chuan Pathian Ram chu mihringte buaina chingfeltu awmchhun a ni tih tûn hma zawng aia nasain phûr takin an puang a. (Mt. 24:14) A kum leh, 1921 chu nasa lehzuala Lalram thutak puanchhuahna kum a ni.

^ par. 18 The Finished Mystery tih lehkhabu chu Studies in the Scriptures tih lehkhabu volume pasarihna a ni a. “ZG” chu March 1, 1918 chhuak Vênnainsâng anga tihchhuah lehkhabu kâwm nêm a ni. “Z” chuan Zion’s Watch Tower a kâwk a, hawrawp pasarihna “G” chuan The Finished Mystery lehkhabu a kâwk a ni.