Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

Joseph F. Rutherford na bandolome bakwabo ha simbu yaile ku Europe

1920​—Myaka 100 Kunima

1920​—Myaka 100 Kunima

KUSHWA mu mwaka wa 1920, banu ba Yehova balibwaheselele kupanga cipangi ca kwambulula na ntwima. Cisoneka ca mwaka wa 1920 cendekele ngwaco: “SHUKULU KALUNGA ikeye muka-kunjikanyamesa.”—Myaso 118:14.

Yehova watakamesele aba baka-kwambulula ba ntwima. Mu mwaka wa 1920, nambala ya bapainiya yalibwezelelele kutunda ha 225 kweta ha 350. Co mu mwaka ou bene, baka-kwambulula ba kutubakana 8,000 batumine mizimbu ya bipangi byabo bya mulihya ku cikota ca Bakaleho ba Yehova lwa kulibanga. Yehova wabezikisile cipangi cabo.

BAPANGELE NA NZILI

Ha March 21, 1920, Joseph F. Rutherford uje wakele na kutwamenena Baka-kulilongesa Mbimbiliya wendekele ñanda ije yakele na mutwe wa, “Banu Babangi Baje Bali na Kuyoya Kubakatsi.” Baka-kulilongesa Mbimbiliya besekele mubaselele mwoshe kulanya banu babangi mangana bakutolilile eyi ñanda. Bafwetelele mutungo umo wakama mu nganda ya New York, co banene tumapapelo twa kulanya twa kupwa 320,000.

Lipapelo lya mizimbu lije lyakele na kulanya banu ku ñanda ije yakele na mutwe wa, “Banu Babangi Baje Bali na Kuyoya Kubakatsi”

Banu baileko bapwile babangi manene. Banu ba kutubakana 5,000 bakungulukile, co bakwabo ba kweta ku 7,000 kubakobelele mwafwa mutungo washulile. Kaposhi ka Kukengela kendekele ngwako, “cije capwile cimo ca biwano bya kulitila bibakele nabyo Baka-kulilongesa Mbimbiliya.”

Ñanda ya kwendeka ngwayo “Banu Babangi Baje Bali na Kuyoya Kubakatsi,” yatsimanesele manene Baka-kulilongesa Mbimbiliya. Ha simbu ije, kubazibukile ngwabo muzimbu wa Bumwene bapandele kuwambulwila mu kaye mwoshe. Nameme ngoco, bapangele na nzili. Ida Olmstead uje washangumukile kukunguluka mu 1902, wendekele ngwendi: “Twazibukile ngwetu banu boshe banapande kukalikuwa bibezikiso bitunabandamena. Ngeci, twambulwile ou muzimbu waubwa ku banu boshe batwawanene mu lihya.”

TWASHANGUMUKILE KULIPULINTILA MABULU

Bandolome ha Mbetele bashangumukile kupulinta mabulu amo mangana tukale na byakulya byabingi bya ku sipilitu. Balandele likina lya kupangesa na kulyaka mu mutungo wa kufwetela uje wakele ku 35 Myrtle Avenue ku Brooklyn mu New York. Ou mutungo wakele hayehi na Mbetele.

Leo Pelle na Walter Kessler bashangumukile kupangela ha Mbetele mu January 1920. Walter ngwendi: “Mutwaketele ha Mbetele, ndolome muka-kutala bya kupulinta watutalele na kwendeka ngwendi, ‘kwasala lika ola imo na minutu 30, co tuya ku cakulya ca mutanya.’ Watulombele ngwendi tumukwase kutundisa makatoni a mabulu mu mulili wa kwisi na kuwatwala mu mulili wa helu.”

Leo wendekele byalingiwile litangwa lyateleko ngwendi: “Batwanene cipangi ca kukusha bibumbe bya milili ya kwisi you mutungo. Bibumbe byaco byashulile manene mazilo. Oloni twalikuwile kupanga mwafwa twakele na kupangela Mwene.”

Likina libakele na kupulintisa Kaposhi ka Kukengela

Mu byalumingo byabindondo lika, bandolome na bandokazi baje balyanene bashangumukile cipangi ca kupulinta Kaposhi ka Kukengela. Co bapulintile makopi a kupwa 6,000 a Kaposhi ka Kukengela ka February 1, 1920 kupangesa pulinta ije yakele mu mulili wa helu. Kwakele pulinta ikwabo ibatumbwile ngwabo Battleship ije yakele mu mulili wa kwisi. Ha April 14, 1920, bashangumukile kusoneka na kupulinta magazini ya The Golden Age. Yehova wabezikisile bipangi bya baje bandolome na bandokazi.

“Twalikuwile kupanga mwafwa twakele na kupangela Mwene.”

“TUYOYENI MU KWOLOKA”

Banu ba Yehova bashangumukile kupanga, co balikwatasanene. Oloni byuma mu byakaluwile mu mwaka wa 1917 kutwala 1919, Baka-kulilongesa Mbimbiliya bamo becelele kulikwatasana na munga. Babakwasele bati?

Mu Kaposhi ka Kukengela ka April 1, 1920 mwakele cilongesa cije cakele na mutwe wa “Tuyoyeni mu Kwoloka.” Omu mu cilongesa, bendekele ngwabo: “Twamono ngwetu . . . munu woshe uje ali na sipilitu ya kujela ya Mwene . . . napande kwibala byuma bije byalingiwile kunima, . . . na kulikwatasana na bakwabo na kupanga nabo mu kwoloka.”

Babangi bapangesele eci cinangulo. Ndolome umo na munakazi wendi basonekele ngwabo: “Tuli na kulibeya ha myaka ineti itunakala ngoco oku bakwetu bali na kupanga cipangi ca kwambulula. . . . Twakulahela ngwetu kutukongumuka lalo.” Aba bandolome na bandokazi bakwasele mu bipangi byabingi.

KWANA BANU LIBULU LYA “THE FINISHED MYSTERY”

Ha June 21, 1920, Baka-kulilongesa Mbimbiliya bashangumukile cipangi ca kwana banu libulu lya “ZG,” nambe ngwetu The Finished Mystery. * Makopi amangi eli libulu bawatulikile mubabindikile kulyana banu mu 1918.

Bapainiya hamo lika na baka-kwambulula boshe babalanyele kulinga eci cipangi. Babalekele ngwabo: “Muka-kwambulula woshe wa kumbwitika mu cikungulukilo asa kulyana kulinga eci cipangi. Umo na umo wetu napande kwendeka-endeka ngwendi: ‘Njilinga cuma cimo lika,’ co ana munu libulu lya ZG.” Edmund Hooper ngwendi olu lukelwo lwapwile lwa kulibanga kuli baka-kwambulula babangi kwambulwila ku njibo na njibo. Wendekele lalo ngwendi; “Twashangumukile kuzibisisa ngwetu cipangi cinapu cakama manene kutubakana mutunakele na kusinganyekela.”

BABWAHESELE MUBYAPANDELE KWENDELA BIPANGI MU EUROPE

Ha simbu ya Nzita ya Kaye ya Kulibanga, kwapwile kwakukalu kusimutwiya na Baka-kulilongesa Mbimbiliya baje bakele mu mafuti eka. Ngeci muyahwile nzita, Ndolome Rutherford washakele kutakakamesa aba bandolome na kubakwasa balinge mwamubwa cipangi ca kwambulula. Co ha August 12, 1920, Rutherford na bandolome bakwabo bawana baile ku Britain na mafuti akwabo a mu Europe na ku Middle East.

Ndolome Rutherford ali ku Egypt

Ndolome Rutherford mwaketele mu Britain, Baka-kulilongesa Mbimbiliya balingile nendi biwano byakama bibali na biwano bya cikungulukilo bya kupwa 12. Banu bakungulukile kuje ku biwano betele ku 50,000. Kaposhi ka Kukengela kendekele byalingiwile oku ku biwano ngwako: “Bije biwano byatakamesele bandolome na bandokazi betu. Byabalingisile balizeme umo na mukwabo na kupangela hamo mu kulikwatasana, co babwahelelele.” Ndolome Rutherford mwaile ku Paris wakendekele lalo ñanda ya mutwe wa, “Banu Babangi Baje Bali na Kuyoya Kubakatsi.” Mwashangumukile kwendeka ñanda, mu mutungo te munashulu banu. Co banu ba kupwa 300 balombele kulilongesa biñanda bikwabo.

Lipapelo lya kulanya banu ku ñanda ije ibendekelele mu mutungo wa Royal Albert Hall mu London

Mu byalumingo byateleko, bandolome bamo baile ku Athens, Cairo na Jerusalem. Ndolome Rutherford wabwahesele ngwendi kukale mutungo wa kutulikila mabulu mu mbonge ya Ramallah kuyeni na Jerusalem mangana bawapangese mu kulilongesa na baje bashakele kulilongesa byabingi. Welukile ku Europe, co wakabwahesele ngwendi kukale ofisi ibatumbwile ngwabo Central European Office haje habapulintila mabulu.

KUJOMBOLOLA BILINGA BYA KUHENGA

Mu September 1920, Baka-kulilongesa Mbimbiliya basonekele magazini ya bu 27 ya The Golden Age ije yendekele mubabayandeselelemo mu 1918. Likina lya Battleship litunendeka ha kulibanga, lyakele na kupanga mutanya na butsiki mangana lipulinte makopi a kutubakana 4 milyoni.

Ndokazi Emma Martin ha simbu ibamukutile

Baje batandele ije magazini bawanenemo muzimbu wa kukomokesa wa Ndokazi Emma Martin. Ou ndokazi wapwile painiya mu San Bernardino, ku California. Ha March 17, 1918, ikeye na bandolome batatu ba, E. Hamm, E. J. Sonnenburg na E. A. Stevens bakungulukile hamo na bakwabo Baka-kulilongesa Mbimbiliya.

Munalume umo wakungulukile nabo wakele na biyongola byabibi. Mukwita kwa simbu, walitabelele ngwendi: “Njaile oku ku ciwano . . . mwafwa baka-kutala bya biñanda bije binapande kuya ku nkuta bakebo banjitumine. Njaileko mangana njikawane bukaleho bumo.” Wawanene libulu lya The Finished Mystery, co buje bene bukebo bukaleho bwatondele. Munima ya matangwa amandondo, Ndokazi Martin na baje bandolome batatu babakutile. Bababangeyeye ngwabo banapokola lishiko ha kwana banu libulu libanabindika.

Emma na baje bandolome babalekele ngwabo babakuta ha myaka itatu. Ha May 17, 1920, ñanda yabo baitalele lwa mamaneselelo, co babakutile. Oloni munima ya simbu yaindondo, byuma byakele mwamubwa.

Ha June 20, 1920, Ndolome Rutherford mwakele ha ciwano ku San Francisco, wendekele ha bukalu bwaliwanene nabwo uje ndokazi na baje bandolome batatu. Baje bakungulukile mubazibile ou muzimbu balubalele manene, co batumine mukanda kuli pulezidenti wa America. Mu mukanda balekele pulezidenti ngwabo baka-mashiko bapangesele lika nzili ibali nayo mu kushaka kukobelesa Ndokazi Martin mu bukalu. Co bamukutiiye ñanda ya makuli mangana bamwake mu kamenga. Bendekele lalo ngwabo kukuta ndokazi Martin bwapwile bubi bwakama manene.

Co lya mukwabo, pulezidenti Woodrow Wilson watundisile Ndokazi Martin na Bandolome Hamm, Sonnenburg na Stevens mu kamenga.

Ku mamaneselelo a mwaka wa 1920, Baka-kulilongesa Mbimbiliya babwahelelele mwafwa ya byuma byalingiwile uje mwaka. Bipangi ku ofisi yakama ya Bakaleho ba Yehova byalibwezelelele, co baka-Kilistu ba busunga bapangele na nzili mu kuleka banu ngwabo Bumwene bwa Njambi bukebwo lika bukamanesa tuyando twa banu. (Mateo 24:14) Co mu 1921, bapangele manene cipangi ca kwambulula bya Bumwene.

^ par. 18 Libulu lya The Finished Mystery lyapwile libulu lya bu 7 ku mabulu abatumbwile ngwabo Studies in the Scriptures. Eli libulu lya “ZG” lyakele na makava a mabotsi, co likelyo lyapwile Kaposhi ka Kukengela ka March 1, 1918. “Z” yemanenene Zion’s Watch Tower, co “G” yemanenene sona ya bu 7 ha mukana wa basona (alphabet), kulumbununa ngwabo likelyo lyapwile libulu lya bu 7.