စိတ်​ထက်သန်​တဲ့ ဟောပြောသူတွေကို ယေဟောဝါ ခွန်​အားပေးတယ်။ အဲဒီ​နှစ်​အတွင်း ကော်​ပေါ်​တာ​လို့​ ခေါ်​တဲ့ ရှေ့ဆောင်​အရေအတွက် ၂၂၅ ယောက်​ကနေ ၃၅၀ အထိ တိုးများ​လာတယ်။ ဦးဆုံး​အနေ​နဲ့ ကြေညာသူ ၈၀၀၀ ကျော် မှတ်တမ်း ပေး​ပို့​ခဲ့​တယ်။ သူတို့ကို ယေဟောဝါ ကြွယ်ဝ​စွာ ကောင်းချီး​ပေး​ခဲ့​တာ ထင်ရှား​တယ်။

၁၉၂၀၊ မတ် ၂၁ မှာ အဲဒီတုန်းက ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ​ကို ဦးဆောင်​နေတဲ့ ဂျိုးဇက် အက်ဖ် ရပ်​သ​ဖော့​က “ယနေ့ အသက်ရှင်​သူ သန်းပေါင်း​များစွာ ဘယ်တော့မှ မသေ​တော့” ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်​နဲ့ ဟောပြောချက် ပေး​တယ်။ စိတ်ဝင်စား​သူတွေ လာ​တက်​ဖို့ ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ အတတ်နိုင်ဆုံး ဖိတ်ခေါ်ခဲ့​တယ်။ နယူးယောက်​မြို့က အကြီးဆုံး ပြဇာတ်ရုံ​ကို ငှား​ပြီး ဖိတ်စာ ၃၂၀,၀၀၀ လောက် ဝေငှ​ခဲ့​ကြတယ်။

မျှော်လင့်​ထား​တာ​ထက် တက်ရောက်သူ ပို​များ​တယ်။ ပြဇာတ်ရုံ​မှာ လူ ၅၀၀၀ ပဲ ဆံ့​လို့ ၇၀၀၀ ကျော်လောက် ပြန်သွား​ရတယ်။ “အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ​ရဲ့ အအောင်မြင်ဆုံး စည်းဝေးပွဲ​တစ်ခု” လို့ ကင်းမျှော်စင် မှာ ဖော်ပြ​ခဲ့​တယ်။

ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ​ဟာ “ယနေ့ အသက်ရှင်သူ သန်းပေါင်း​များစွာ ဘယ်တော့မှ မသေ​တော့” ဆို​တဲ့​အကြောင်း ကြေညာ​တဲ့​အတွက် လူသိ​များ​လာတယ်။ နိုင်ငံတော်​သတင်းကို ဒီထက် ပို​ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဟော​ရမယ်ဆိုတာ အဲဒီတုန်းက နားမလည်​ကြ​သေး​ဘူး။ ဒါပေမဲ့ သူတို့ရဲ့ ဇွဲ​က​တော့ တကယ် ထူးခြား​ပါ​တယ်။ ၁၉၀၂ ကစပြီး အစည်းအဝေးတွေ တက်​နေတဲ့ အီဒါ အွန်​စတက်​က “လူသား​အားလုံး​အတွက် ကောင်းချီး​တွေ စောင့်ကြို​နေမှန်း သိလို့ အမှုဆောင်မှာ ဆုံတွေ့​ရသူ​တိုင်း​ကို သတင်းကောင်း ဟောပြောဖို့ ကြိုးစား​ကြတယ်” လို့ ပြော​တယ်။

ဗေသလမှာ ရှိတဲ့ ညီအစ်ကို​တွေ​ကိုယ်တိုင် ကျမ်းစာ စာပေ​တချို့ စတင် ပုံနှိပ်​တယ်။ ပုံနှိပ်​စက် ဝယ်ပြီး အမှတ် ၃၅၊ မာ​တဲလ်လမ်း၊ ဘ​ရွတ်​ကလင်၊ နယူးယောက်​မှာ ရှိတဲ့ ငှား​ရမ်း​ထား​တဲ့ အဆောက်အဦ​မှာ တပ်ဆင်​ကြတယ်။ အဲဒီ​အဆောက်အဦ​ဟာ ဗေသလ​အိမ်နဲ့ သိပ်​မဝေး​ဘူး။

၁၉၂၀၊ ဇန်နဝါရီ​မှာ လီ​ယို ပဲလ်​နဲ့ ဝေါ်​တာ ကက်​စ​လာ​တို့ ဗေသလ​ကို ရောက်​လာတယ်။ “ကျွန်တော်​တို့ ရောက်တာနဲ့ ပုံနှိပ်​စက်ရုံ ကြီးကြပ်မှူး​က ‘နေ့လယ်​စာ စားဖို့ တစ်​နာရီ​ခွဲ​လောက် လိုသေးတယ်’ လို့ ပြော​ပြီး မြေအောက်ခန်း​ထဲ​က စာအုပ်​ပုံး​တွေ သယ်​ခိုင်းတယ်” လို့ ဝေါ်​တာ ပြန်​ပြောပြ​တယ်။

နောက်​နေ့မှာ ဘာဖြစ်​ခဲ့​တယ်​ဆိုတာ လီ​ယို အခုလို ပြော​တယ်– “အဆောက်အဦ မြေညီထပ်​က နံရံ​တွေ​ကို ဆေး​ဖို့ တာဝန်​ ရတယ်။ လုပ်ခဲ့သမျှ​မှာ အညစ်ပတ်​ဆုံး အလုပ်ပဲ။ ဒါပေမဲ့ သခင့်​လုပ်ငန်း​ဆိုတော့ လုပ်ရကျိုး​နပ်​ပါ​တယ်။”

သီတင်းပတ်​အနည်းငယ်​အတွင်းမှာပဲ ဇွဲ​ထက်သန်​တဲ့ စေတနာ့​ဝန်ထမ်း​တွေ​က ကင်းမျှော်စင် ကို စတင် ပုံနှိပ်​ကြတယ်။ ဒုတိယ​ထပ်​က ပုံနှိပ်​စက်​မှာ ၁၉၂၀၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ကင်းမျှော်စင် စောင်ရေ ခြောက်​သောင်း​လောက်​ကို ပုံနှိပ်​ခဲ့​တယ်။ အဲဒီ​အတောအတွင်း ညီအစ်ကို​တွေ​က တိုက်​သင်္ဘော​လို့ နာမည်​ပေး​ထား​တဲ့ ပုံနှိပ်​စက်​ကို မြေအောက်ခန်း​မှာ တပ်ဆင်​ကြတယ်။ ၁၉၂၀၊ ဧပြီ ၁၄ ရွှေခေတ် စာစောင်​က စပြီး အဲဒီမှာ ပုံနှိပ်​ကြတယ်။ အဲဒီ တလိုတလား အမှုဆောင်​သူတွေရဲ့ ကြိုးစား​အားထုတ်မှုကို ယေဟောဝါ ကောင်းချီး​ပေး​ခဲ့​တာ သေချာတယ်။

ယေဟောဝါ​ရဲ့ သစ္စာရှိ​လူမျိုးဟာ အားသစ်အင်သစ်​နဲ့ ပြန်​အမှုဆောင်​နေပြီ။ ဒါပေမဲ့ ၁၉၁၇ ကနေ ၁၉၁၉၊ ကသောင်းကနင်း​ကာလ​အတွင်း ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တချို့ အဖွဲ့အစည်း​ကို ကျောခိုင်း​သွားတယ်။ သူတို့ကို ဘယ်လို ကူညီ​ပေး​နိုင်​သလဲ။

၁၉၂၀၊ ဧပြီ ၁ ကင်းမျှော်စင် မှာ “ငြိမ်သက်​စည်းလုံးစွာ နေထိုင်ကြ​စို့” ဆို​တဲ့ ဆောင်းပါး ပါ​လာတယ်။ “သခင့်​စွမ်းအားတော် ပိုင်ဆိုင်သူ​တိုင်း အတိတ်ကို မေ့ထား​ပြီး ဘုရား​လူမျိုး​နဲ့​အတူ ငြိမ်သက်​စည်းလုံးစွာ ဆက်​အမှုဆောင်မယ်​ဆိုတာ ကျွန်တော်​တို့ စိတ်ချ​ပါ​တယ်” လို့ ဆောင်းပါး​မှာ အားပေးထား​တယ်။

ကြင်နာ​မှု​ ရှိတဲ့ အဲဒီ​စကား​တွေ​ကို လူများစွာ တုံ့ပြန်​ခဲ့​ကြတယ်။ ဇနီး​မောင်နှံ​တစ်စုံ ဒီလို​ရေးတယ်– “တခြား​သူတွေ ဟောပြော​နေချိန်မှာ ကျွန်တော်​တို့​က​တော့ လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်​လုံးလုံး အေးအေးဆေးဆေး နေခဲ့တာ သိပ်​မှားတယ်။ အဲဒီလို နောက်ထပ် ဘယ်တော့မှ မဖြစ်စေ​ရ​ဘူးလို့ စိတ်ပိုင်းဖြတ်​ထား​ပါ​တယ်။” ပြန်​တက်ကြွ​လှုပ်ရှား​လာတဲ့ အဲဒီ​လုပ်သားတွေ​အတွက် ရှေ့မှာ လုပ်စရာ အများကြီး ရှိနေတယ်။

၁၉၂၀၊ ဇွန် ၂၁ မှာ ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ​ဟာ ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ * စာအုပ်​ကို အဖုံး​ပျော့ပုံစံ​နဲ့ ထုတ်ထား​ တဲ့ “ဇက်​ဂျီ” ကို ဝေငှ​ဖို့ အပြင်းအထန် ကြိုးစား​ကြတယ်။ ၁၉၁၈ မှာ စာအုပ် ပိတ်ပင်​ခံရ​တုန်း​က စာအုပ်​တွေ အများကြီး ကျန်နေတာ။

ရှေ့ဆောင်​တွေ​သာမက ကြေညာသူ​တိုင်း စာအုပ်​ဝေငှခြင်း​မှာ ပါဝင်​ဖို့ ဖိတ်ခေါ်​ခံရ​တယ်။ “နှစ်ခြင်း​ခံ​ပြီး​သား ကြေညာသူ​တိုင်း ဒီလုပ်ငန်းမှာ ပါဝင်​ကြ​ပါ။ ‘မဖြစ်​မနေ ဇက်​ဂျီ ဝေ’ ဆိုတာ အခုက​စပြီး လူတိုင်း​အတွက် ဆောင်ပုဒ် ဖြစ်သွား​ပြီ။” လူများစွာ​အတွက်​တော့ ဒီ​ကင်ပိန်း​ဟာ တစ်အိမ်​တက်​ဆင်း​လုပ်ငန်းမှာ ဦးဆုံး ပါဝင်​ရတဲ့ အတွေ့အကြုံ​ပဲ​လို့ အဒ်​မန် ဟူ​ပါ ပြော​တယ်။ “မျှော်လင့်​ထား​တာ​ထက် လုပ်စရာ အများကြီး ရှိ​မှန်း စတင် သဘောပေါက်​လာတယ်” လို့ သူ ဆက်​ပြော​တယ်။

ပထမ​ကမ္ဘာ​စစ်​အတွင်း တခြား​နိုင်ငံ​မှာ​ရှိတဲ့ ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ​နဲ့ ဆက်သွယ်​ဖို့ ခက်​တဲ့​အတွက် ညီအစ်ကို ရပ်သ​ဖော့​က သူတို့ဆီ လည်ပတ်​အားပေးပြီး ဟောပြောခြင်း​လုပ်ငန်း ပြန်​စီစဉ်​ဖွဲ့​စည်းပေး​ချင်​တယ်။ ဒါ​ကြောင့် ၁၉၂၀၊ ဩဂုတ် ၁၂ မှာ ညီအစ်ကို လေးယောက်​နဲ့​အတူ ဗြိတိန်၊ ဥရောပတိုက်​နဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်း​ကို ခရီးထွက်​ခဲ့​တယ်။

ဗြိတိန်​ကို ညီအစ်ကို ရပ်​သ​ဖော့ လည်ပတ်​တဲ့​အခါ စည်းဝေးပွဲ​ကြီး သုံးခု​နဲ့ လူထု​စည်းဝေးပွဲ ၁၂ ခု ကျင်းပ​တယ်။ စုစုပေါင်း တက်ရောက်သူ ၅၀,၀၀၀ လောက် ရှိတယ်။ ကင်းမျှော်စင် မှာ အဲဒီ​လည်ပတ်မှု​အကြောင်း ဒီလို​ဖော်ပြ​တယ်– “ညီအစ်ကို/မ​တွေ အားရှိသွား​ကြတယ်။ အမှုတော်မှာ မေတ္တာနဲ့ ပို​စည်းစည်းလုံးလုံး လုပ်ဆောင်ဖို့ လှုံ့ဆော်​ခံရ​တယ်။ ဝမ်းနည်း​အားငယ်​နေ​သူတွေ ပျော်ရွှင်​သွား​ကြတယ်။” “ယနေ့ အသက်ရှင်​သူ သန်းပေါင်း​များစွာ ဘယ်တော့မှ မသေ​တော့” ဆို​တဲ့ ဟောပြောချက်ကို ပြင်သစ်​မှာ ညီအစ်ကို ရပ်​သ​ဖော့ ထပ်​ဟောတယ်။ စ​ဟော​တာ​နဲ့ ခန်းမ​ထဲမှာ လူပြည့်​နေပြီ။ လူ​သုံး​ရာ​လောက်​က ထပ်ဆင့်​အကြောင်းအရာတွေ ရှင်း​ပြပေး​ဖို့ တောင်းဆို​ခဲ့​တယ်။

နောက်​သီတင်းပတ်​တွေ​မှာ အေ​သင်၊ ကိုင်​ရို​နဲ့ ဂျေရုဆလင်​မြို့ကို ညီအစ်ကို​တွေ လည်ပတ်​ခဲ့​တယ်။ အဲဒီ​ဒေသ​တွေ​မှာ တွေ့ရ​တဲ့ စိတ်ဝင်စား​သူတွေ​အတွက် ဂျေရုဆလင်​မြို့နားက ရာ​မာ​လာ​မြို့မှာ ဌာနခွဲရုံး ဖွင့်​ဖို့ ညီအစ်ကို ရပ်​သ​ဖော့ စီစဉ်​ပေး​တယ်။ အဲဒီနောက် ဥရောပ​ကို ပြန်သွား​ပြီး ဗဟို​ဥရောပ ဌာနခွဲရုံး ဖွင့်လှစ်​တယ်။ အဲဒီမှာ စာပေ​တွေ ပုံနှိပ်​ဖို့ စီစဉ်​တယ်။

၁၉၂၀၊ စက်တင်ဘာ​မှာ ရွှေခေတ် အမှတ် ၂၇ အထူး​စာစောင်​ကို ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ ထုတ်ဝေ​ခဲ့​တယ်။ အဲဒီ​စာစောင်​မှာ ၁၉၁၈ အတွင်း ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ ခံရ​တဲ့ နှိပ်စက်​ညှဉ်းပန်းမှု​အကြောင်း ဖော်ထုတ်​ထား​တယ်။ အစောပိုင်းမှာ ဖော်ပြ​ခဲ့​တဲ့  တိုက်​သင်္ဘော ပုံနှိပ်​စက်​မှာ အဲဒီ​မဂ္ဂဇင်း စောင်ရေ လေး​သန်း​ကျော်​ကို နေ့​ရော ည​ပါ ပုံနှိပ်​ခဲ့​တယ်။

မဂ္ဂဇင်း​ဖတ်​သူတွေဟာ အီမာ မာတင်​ရဲ့ ထူးခြား​ဖြစ်​စဉ်​ကို သိ​လာကြတယ်။ ညီအစ်မ မာတင်​ဟာ ကယ်လီဖိုးနီးယား၊ စန်ဘာနာ​ဒီ​နို​မြို့က ကော်​ပေါ်​တာ​တစ်ယောက် ဖြစ်တယ်။ ၁၉၁၈၊ မတ် ၁၇ မှာ သူနဲ့ ညီအစ်ကို သုံးယောက်​ ဖြစ်​တဲ့ အီး ဟမ်၊ အီး ဂျေ ဆောနမ်ဘတ်၊ အီး အေ စတီဗင်​တို့​ဟာ ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ​ရဲ့ စည်းဝေးပွဲ​တစ်ခု​ကို တက်ရောက်​ခဲ့​တယ်။

တက်ရောက်သူ တစ်ယောက်​က​တော့ ကျမ်းစာ​အကြောင်း သိချင်​လို့ မဟုတ်ဘူး။ “အစိုးရ ရှေ့နေ​ရုံး​ရဲ့ အမိန့်အရ ကျွန်တော် သွား​တက်တာ။ သက်သေ​အထောက်အထား​တွေ ရှာ​ချင်​လို့​ပဲ” လို့ နောက်ပိုင်း​မှာ သူ သက်သေ​ထွက်ဆို​တယ်။ သူ ရှာ​နေတဲ့ “အထောက်အထား” ဖြစ်​တဲ့ ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ စာအုပ်​ကို ရသွားတယ်။ ရက်​အနည်းငယ် ကြာပြီးနောက် ညီအစ်မ မာတင်နဲ့ ညီအစ်ကို သုံးယောက် အဖမ်း​ခံရ​တယ်။ ပိတ်ပင်​ထား​တဲ့ စာအုပ်​ကို ဝေငှ​တာ​ဟာ သူလျှို​ဥပဒေ​ကို ချိုးဖောက်​တာ​ပဲ​ဆိုပြီး စွဲချက်​တင်​ခံရ​တယ်။

အမ်​မာ​နဲ့ ညီအစ်ကို သုံးယောက်ဟာ အပြစ်​ရှိတယ်လို့ စီရင်ခံ​ရပြီး ထောင်ဒဏ် သုံးနှစ် ချ​ခံရ​တယ်။ အယူခံ​တွေ ပယ်ချ​ခံရ​ပြီး ၁၉၂၀၊ မေ ၁၇ မှာ ထောင်ချ​ခံရ​တယ်။ ဒါပေမဲ့ မကြာခင်​မှာပဲ အပြောင်းအလဲ​တွေ ဖြစ်လာ​တယ်။

၁၉၂၀၊ ဇွန် ၂၀ မှာ သူတို့ရဲ့ တွေ့ကြုံမှု​ကို ဆန်ဖရန်စစ္စကို ခရိုင်​အစည်းအဝေး​မှာ ညီအစ်ကို ရပ်​သ​ဖော့ ပြောပြ​တယ်။ အဲဒီ​ခရစ်ယာန်​တွေ မတရား​ဆက်ဆံခံရ​တာ​ကို ပရိသတ်​တွေ သိ​သွားတဲ့အခါ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု သမ္မတ​ဆီ ကြေးနန်း​စာ ပို့​ခဲ့​တယ်။ စာ​ထဲမှာ ဒီလို​ရေးတယ်– “မစ္စစ် မာတင် သူလျှို​ဥပဒေ​နဲ့ တရားစွဲခံရတာဟာ မတရား​ဘူးလို့ ကျွန်တော်​တို့ တထစ်ချ ယုံကြည်တယ်။ အစိုးရရုံး​ရဲ့ လုပ်ရပ်ဟာ အာဏာ​အလွဲသုံးစား လုပ်​ရာ​ရောက်​ပြီး မစ္စစ် မာတင်​ကို ထောင်ကျ​စေ​ချင်​လို့ တမင် အကွက်​ဆင်​ထား​တာ ဖြစ်တယ်။ လက်ခံနိုင်စရာ မရှိဘူး။”

နောက်​တစ်နေ့​မှာ သမ္မတ ဝုဒ်ရိုး ဝီလ်ဆင်က ညီအစ်မ မာတင်၊ ညီအစ်ကို ဟမ်၊ ဆော​နမ်​ဘတ်၊ စတီဗင်​တို့ကို လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပေးလိုက်တယ်။ မတရား​ထောင်ချ​ခံရ​တာ ပြီးဆုံး​သွားတယ်။

၁၉၂၀ ကုန်ခါနီး​မှာ ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ အပျော်​ကြီး ပျော်​ခဲ့​ရတယ်။ ဌာနချုပ်​မှာ လုပ်ငန်း ဆက်​တိုးတက်​လာတယ်။ လူ့​ပြဿနာ​တွေ​ရဲ့ တစ်ခု​တည်း​သော ဖြေရှင်း​နည်း ဖြစ်​တဲ့ ဘုရား​နိုင်ငံတော်​အကြောင်း ဆက်​ကြေညာ​ခဲ့​ကြတယ်။ (မ. ၂၄:၁၄) နောက်​တစ်နှစ် ၁၉၂၁ က​တော့ နိုင်ငံတော် အမှန်တရား​အကြောင်း ပို​ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကြေညာ​နိုင်​မယ့်​နှစ် ဖြစ်ပါ​လိမ့်မယ်။