Skip to content

Skip to table of contents

Mkwasu Joseph F. Rutherford na akwasu ayakine peenzokuya ku Europe

1920​—Vyaka 100 Vapita

1920​—Vyaka 100 Vapita

KOYAMBILILA kwa caka ca 1920, atumiki a Yehova enze ofunishisha kukata nchito yenze msogolo mwao. M’caka ca camene ici, esankha lemba ya caka ya mutu wakuti “ASIKULU niye mphamvu zangu koma soti nyimbo.”​—Sal. 118:14, King James Version.

Yehova epasa mphamvu alaliki amene aŵa. M’caka camene ici, ciŵelengelo ca apainiya ceyangizhyilika kufuma pa 225 kufwika pa 350. Kwa nthawi yoyamba ofalisa opitilila pa 8,000 ecitila lipoti. Yehova eŵadalisa ngako cifukwa cozitwala.

EONESHA CANGU

Pa March 21, 1920, Joseph F. Rutherford, wamene enzosogolela gulu ya ophunzila Baibo elaŵila nkhani ya mutu wakuti, “Ŵanthu Mamiliyoni Anyinji Amene Ali na Moyo Akafwe lini.” Ophunzila Baibo eyesayesa kuitanila ŵanthu anyinji kuti akapezekepo. Ecita lenti ng’anda ikulu yocitilamo misonkhano mu Mzinda wa New York ndipo egaŵila tumapepa twa ciitano tokwanila 320,000.

Nyuzipepala yoonesha ciitano coitila ŵanthu ku nkhani ya mutu wakuti “Ŵanthu Mamiliyoni Anyinji Amene Ali na Moyo Akafwe Lini”

Ŵanthu anyinji evomela ciitano camene ici. Ng’anda iyi yenzozula tyala na ŵanthu 5,000, tetyo yecepa kuti musonkhanile ŵanthu 7,000. Nsanja ya Olonda yefotokoza kuti “msonkhano uyu wenze ukulu kupambana misonkhano yecitikapo kuvuli na Ophunzila Baibo.”

Ophunzila Baibo eziŵika ngako cifukwa coitila ŵanthu ku nkhani yakuti “Ŵanthu Mamiliyoni Anyinji Amene Ali na Moyo Akafwe lini.” Panthawi iyi enzoziŵa lini kuti uthenga uweme ufunika kulalikiliwa pamlingo ukulu ngako. Nangu n’tetyo, cangu cao cenze colimbikisha. Kalongosi Ida Olmstead, wamene eyamba kusonkhana mu 1902, elaŵila kuti, “Tezindikila kuti pali madaliso anyinji yati akalondele ŵanthu msogolo. Cifukwa ca izi, tenze okonzeka kuuzhya aliyense ŵatepeza muulaliki za uthenga uweme wamene uyu.”

KUPANGA ZOFALISA ZASU

Pofuna kutwala cakulya cauzimu, akwasu aku Beteli eyamba kupulinta mabuku. Egula mashini noiika m’ng’anda yecicita lenti ku 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New York pafupi na Beteli.

Mkwasu Leo Pelle na mkwasu Walter Kessler eyamba utumiki wa pa Beteli mu January 1920. Mkwasu Walter elaŵila kuti: “Petefwika oyanganila nchito yopulinta etilolesha nolaŵila kuti, ‘Kwasala ola imozi na hafu kuti tilye cakulya ca mzuŵa, tetyo mungayambe kuseŵenza.’ Etipasa nchito yonyamula mabokosi ya mabuku kuyatwala ku cipinda capansi.”

Mkwasu Leo elaŵila zecitika pa siku yokonkhapo kuti: “Tenze na ntchito yosuka vipupa pa cipinda coyamba ca ng’anda. Nenze nikaliyokatapo nchito ya dothi ngako monga iyi. Koma tenzoseŵenzela Yehova, tetyo teiona kunkhala nchito yofunika.”

Mashini yenzoseŵenzeshewa populinta magazini ya Watch Tower

M’mawiki tyala yatontho, Nsanja za Olonda zeyamba kupulintiwa na akwasu olitwala. Nsanja za Olonda zokwana 60,000 za February 1, 1920, zepulintiwa pa mashini yopulintila m’cipinda ca namba 2. M’cipinda capansi akwasu eikamo mashini opulintila. Kuyambila pa April 14, 1920, magazini yoitiwa kuti The Golden Age yeyamba kupulintiwa. N’zoonekelatu kuti Yehova edalisa kuyesayesa kwa akwasu aŵa.

“Yenze nchito ya Yehova, tetyo teiona kunkhala yofunika”

“KUNKHALA MWAMTENDELE”

Atumiki a Yehova okhulupilika enzosangalala na nchito zalomba koma soti mgwilizano wenze pakati pao. Olo n’tetyo, ophunzila Baibo ayakine eleka kukatizhyana na gulu cifukwa ca mavuto yecikumana nayo kuyambila mu 1917 mpaka mu 1919. Ko sembe eyavyiwa tyani?

Nsanja ya Olonda ya April 1, 1920, yenze na nkhani ya mutu wakuti: “Tiyeni Tikonkhala Mwamtendele.” Nkhani iyi yefotokoza kuti: “Nise osimikizhya kuti aliyense amene ofuna kumvwila Yehova, aleke viipa vecicita kuvuli, ndipo akatizhyane na atumiki a Mulungu pocita nchito yake.”

Anyinji elimbikishiwa na mau aya. Banja iyakine yelemba kuti: “Tezindikila kuti tiliyecite bwino kunkhala tyala osalalikila pa vyaka vakuvuli pamene ayasu enzolalikila. Tesimikizhya mtima kuti tikalekepo lini soti kulalikila.” Ofalisa aŵa enze na nchito ikulu yeenzofunika kucita msogolo.

KUGAŴILA MAGAZINI YA “ZG”

Pa June 21, 1920, ophunzila Baibo eyamba kampeni yogawila magazini ya “ZG,” kambali ka buku ya The Finished Mystery * yacikuto cofewa. Mabuku amene aŵa enze akalipo anyinji enzosungiwa mu 1918 panthawi yamene buku iyi yeleshewa.

Ofalisa onse osati tyala apainiya, esengewa kuti atoleko mbali pa nchito yogaŵila buku yamene iyi. “Wofalisa aliyense wobatizika mumpingo uliwonse amene ni wofunishisha angatoleko mbali. Akwasu eseŵenzesha mau akuti: ‘Pali cinthu cimozi cofunika kucita,’ pofuna kulimbikisha ofalisa kuti atoleko mbali pa nchito yogaŵila buku yamene iyi ya ZG.” Edmund Hooper elaŵila kuti kampeni iyi yenze ikulu ngako yamene yecitika ng’anda na ng’anda kupambana kale. Eyangizhyilapo soti kuti, “Tezindikila kuti nchito iyi yenze ikulu ngako yamene yenzofunika kucitika.”

KUYAMBIKA SOTI KWA NCHITO YOLALIKILA KU EUROPE

Pofwana kuti cenze covuta kulaŵizhyana na ophunzila Baibo mu vyalo viyakine pa nthawi ya Nkhondo Yoyamba ya Pacalo Conse, Mkwasu Rutherford enzofunishisha kulimbikisha akwasu aŵa kuyamba soti nchito yolalikila. Tetyo pa August 12, 1920, yove na akwasu ayakine okwanila 4 eluta ku Britain, Europe na ku Middle East.

Mkwasu Rutherford ali ku Egypt

Mkwasu Rutherford peciluta ku Britain ecitisha misonkhano itatu ya cigawo na misonkhano iyakine yokwanila 12. Pa misonkhano iyi pepezeka ŵanthu pafupifupi 50,000. Magazini ya Watch Tower yefotokoza kuti: “Ŵanthu epezekapo esisimuliwa nolimbikishiwa. Enze okatizhyana noseŵenzela pamozi zamene zecitisha kuti ankhale osangalala.” Ku Paris Mkwasu Rutherford elaŵila soti nkhani ya mutu wakuti, “Ŵanthu Mamiliyoni Anyinji Amene Ali na Moyo Akafwe lini.” Nkhani peyenzoyamba apo n’kuti holo yazula kale ndipo ŵanthu 300 esenga phunzilo ya Baibo.

Cikwangwani coitila ŵanthu ku nkhani yelaŵiliwa ku London mu holo yoitiwa kuti Royal Albert

Mawiki okonkhapo, akwasu aŵa eluta soti ku Athens, Cairo na ku Jerusalem. Pofuna kukulisha cidwi ca ŵanthu a ku madela amene aya, Mkwasu Rutherford etumizhya zofalisa ku tauni ya Ramallah kufupi na ku Jerusalem. Pavuli pake ewelela ku Europe ndipo enkhazikisha ofesi m’cigawo capakati pa Europe kuti akopulintilako zofalisa.

KUVUMBULA VINTHU VILIYE CILUNGAMO

Mu September 1920, Ophunzila Baibo efumya magazini ya The Golden Age ya namba 27, yamene yeulula cifukwa cake ophunzila Baibo enzunziwa mu 1918. Tetyo, mashini yopangila mabuku yafotokozewa koyambilila, yenzoseŵenza usiku na mzuŵa kupanga magazini opitilila pa 4 miliyoni.

Foto yoonesha kalongosi Emma Martin peenze ku polisi

Ŵanthu eŵelenga magazini iyi, eziŵa zinthu ziliye cilungamo zecitikila kalongosi Emma Martin. Kalongosi uyu enze mpainiya ku San Bernardino, California. Pa March 17, 1918, yove pamozi na akwasu atatu amene ni E Hamm, E. J. Sonnenburg, na E. A. Stevens, epezeka pa msonkhano utontho wa Ophunzila Baibo.

M’mozi mwa ŵanthu epezekapo enze lini na colinga cophunzila Baibo. Pavuli pake yove elaŵila kuti: “Nepezeka pa msonkhano uyu mocita kutumiwa na loya wa boma na colinga cakuti nipeze umboni.” Epeza “umboni” weenzofuna wamene ni buku yakuti The Finished Mystery. Pavuli pa masiku atontho, kalongosi Martin na akwasu atatu emangiwa. Epasiwa mlandu cifukwa cogaŵila mabuku yamene yenze yoleshewa.

Kalongosi Emma na akwasu aŵa eweluziwa kuti amangiwe vyaka vitatu. Mowelezhyawelezhya ecita apilu kuti akhoti acinje cigamulo ca mlandu wao koma akhoti ekana, ndipo aliyoŵapase mwai uyakine wocita apilu. Tetyo pa May 17, 1920, eikiwa m’jele. Koma pavuli pa nthawi itontho vinthu venkhala luweme.

Pa June 20, 1920, Mkwasu Rutherford efotokoza cocitika ici pa msonkhano wacigawo ku San Francisco. Ŵanthu anyinji ekhuziwa na zinthu zecitikila Akhristu aŵa ndipo etuma uthenga wa pa telegilamu kwa pulezidenti wa United States. Elemba kuti: “Tukulembelani zokhuza nkhani yakumangiwa kwa Mrs. Martin pa mlandu wakuti ephwanya lamulo nakuti khoti iliyoweluze mwacilungamo. Zecicita akulu-akulu a boma poseŵenzesha mphamvu za ofesi yao kumanga Mrs. Martin . . nomupasa mlandu wakuti enzogaŵila buku yakuti Finished Mystery, kwenze kusoŵa cilungamo.”

Siku yokonkhapo Pulezidenti Woodrow Wilson efumya m’jele kalongosi Martin na akwasu aŵa Hamm, Sonnenburg, na Stevens. Apa niye pewesilila mlandu wao.

Pofwika kosilizhyila kwa caka ca 1920, akwasu na azilongosi enze na zifukwa zinyinji zoŵapangisha kusangalala. Nchito kulikulu ya mboni za Yehova yepitilizhya kukula kupambana kale, ndipo akwasu na azilongosi epitilizhya kulalikila za Ufumu wa Mulungu kuti niye wati ukasilizhye mavuto ya ŵanthu. (Mat. 24:14) Caka cokonkhapo ca 1921, cenze kuzonkhala caka ciweme ngako cokata nchito yolalikila.

^ par. 18 Buku ya The Finished Mystery, yenze voliyumu ya namba 7 ya buku yakuti Studies in the Scriptures. Mbali ya buku yamene iyi ecizoipulinta pa March 1, 1918 monga mbali ya “ZG,” yamene yenze na cikuto cofewa. “Z” yupanamila Zion’s Watch Tower, ndipo “G” yamene ili pa namba 7 pa alifabeti, yupanamila voliyumu 7.