Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Joseph F. Rutherford na abale winango pa nthawe yomwe adazungira Europa

1920—Magole 100 M’mbuyomu

1920—Magole 100 M’mbuyomu

KUYAMBIRA mu gole la 1920 kuyenda kutsogolo, wanthu wa Yahova adakhala wakukonzeka kuphata basa lomwe lingadadzacitika kutsogolo. Ndipo mu gole limweri la 1920, iwo adasankhula vesi la gole lakuti: ‘MBUYA ni mphanvu yangu na nyimbo yangu.’—Psalymo 118:14, Bibliya la King James Version.

Yahova adapasa mphanvu wanthu wale, thangwe iwo akhafunisisa kuphata basa. Mu gole limwelire, mbogo ya apainiya idathimizirika kucoka pa 225 kufika pa 350. Ndipo apalizi wakupitirira 8.000 adatumiza maora yawo ku likuli la pa dziko lentse. Yahova adawasimba thangwe ra nyongo yomwe adalatiza.

NYONGO YAWO IDAWONEKERA PADECA

Pa 21 Março, 1920, m’bale Joseph F. Rutherford, omwe pa nthawe imweire akhatsogolera Anyakupfunza wa Bibliya, adafotokoza nkhani yomwe ikhana msolo wakuti: “Wanthu Azinji Omwe ana Moyo Lero An’dzafa Lini.” Anyakupfunza wa Bibliyawo adacita ciri-centse kuti acemere wanthu omwe akhafunisisa kudziwa bzizinji kuti akabvembo nkhaniyo. Iwo adalugali mbuto inango ikulu mu mzinda wa Nova Iorque, ndipo adagawira micemo yakukwana 320.000.

Tsamba lakumwazira nkhani lomwe lina msolo wa nkhani yakuti: “Wanthu Azinji Omwe ana Moyo Lero An’dzafa Lini”

Bzomwe bzidacitika pa mtsonkhanopo bzidaposa bzomwe iwo akhadikhirira. Thangwe wanthu wakukwana 5.000 adadzala pa mbutopo, ndipo winango wakukwana 7.000 adabwezedwa, thangwe mbutoyo ingadakwana lini wentsenewo. Nsanza ya Mulindiri inango idalewa kuti: “Mtsonkhano umweyu udatokonya kwene-kwene anyakupfunza wa Bibliyawo.”

Anyakupfunza wa Bibliya adadziwika thangwe ra kupalizira kuti: “Wanthu azinji omwe ana moyo lero an’dzafa lini.” Pa nthawe imweyo iwo akhabvesesa lini kuti mafala ya Umambo yakhafunika kupaliziridwa pa dziko lentse la pantsi. Koma nyongo yawo idawonekera padeca. “Ida Olmstead omwe adayamba kugumanika pa mitsonkhano mu gole la 1902, adati: Ifepano tikhadziwa kuti wanthu wentse ana bzisimbo, na tenepo tiribe kusiya kupalizira munthu ali-wentse omwe tikhagumana naye mu upalizi.”

KUDINDA MABUKHU YATHU

Kuti cakudya cauzimu cireke kucebwa kufikira abale, abale wa pa Beteli adayamba kumbadinda okha mabukhu manango. Iwo adagula makina yakudindira mabukhu, ndipo adayaikha mu nyumba yomwe iwo adalugali ya 35 Myrtle Avenue, yomwe ikhali pafupi na Beteli ya ku Brooklyn, Nova Iorque.

Leo Pelle na Walter Kessler adacemeredwa kuti akatumikire pa Beteli pa mwezi wa Janeiro, 1920. Walter adalewa kuti: “Pomwe ifepano tidafika ku Beteliko, m’bale omwe akhayang’anira nkhani zakudinda mabukhu, adatinyang’anisa ndipo adalewa kuti: ‘Ikusala ora ibodzi na meya kuti nthawe ya cakudya ikwane.’ Iye adayamba kutiphatisa basa la kupfuwa makaxa ya mabukhu kuti tikayasiye ku mbuto inango.”

Leo adalewa bzomwe bzidadzacitika mangwana yace, iye adati: “Basa lathu likhali lakutsuka maperede ya nyumba. Ndikhanati ndaphata kale basa lakupswipiza ninga limweri. Koma basalo likhali la Yahova, ndipo kucita basalo kukhandikondwesa kwene-kwene.”

Mtcini omwe ukhaphatisidwa basa pakudinda Nsanza ya Mulindiri

Kwa midzinga ming’ono-ng’ono, Nsanza ya Mulindiri idayamba kudindindwa na abale wakubzipereka wa nyongo. Makopiya yakukwana 60.000 ya Nsanza ya Mulindiri ya 1 Fevereiro, 1920, yadadindidwa na impressora yomwe ikhali mu nyumba ya padzaulu. Tenepo pa mbuto yomwe iwo akhaphatira basa adaikha mtcini omwe adaucemera na dzina lakuti Battleship. Ndipo kuyambira pa 14 Abril, 1920, adayambambo kudinda revista yakuti: Idade de Ouro. Mwakusaya kupenukira bzikhawonekeratu padeca kuti Yahova akhasimba nyongo ya abale wakubzipereka wale.

“Limweri likhali basa la Mbuya, ndipopa lidafamba bwino”

“BWERANI TIKHALE MWA MTENDERE”

Atumiki wakukhulupirika wa Yahova, akhakomedwa kuphata basa pabodzi mwakuphatana. Tsono, Anyakupfunza wa Bibliya winango, adasiya gulu la Mulungu pa nthawe yomwe adagumana na mabvuto, m’magole ya 1917 mpaka 1919. Kodi n’ciyani cikhafunikira kucitidwa kuti iwo athandizidwe?

Pomwe m’bale Rutherford akhali ku Edjipito

Nsanza ya Mulindiri ya 1 Abril, 1920, ikhana nkhani ya msolo wakuti “Bwerani Tikhale Mwa Mtendere.” Iyo idalewa kuti: “Ifepano tina citsimikizo cakuti ali-wentse omwe ambabvera Yahova, ambakumbukira lini bzakuphonya bzomwe adacita kale-kale, koma ambakhala wakuphatana na wanthu wa Mulungu aciphata basa lace.”

Cithunzi-thunzi comwe cikulatiza nkhani yomwe idafotokozedwa pa mbuto ya mtsonkhano ku London’s Royal Albert

Azinji adabvera mafala yamweya. Banja linango lidalewa kuti: “Tikukomedwa thangwe tazindikira kuti magole ya m’mbuyomu tidaphonya kwene-kwene thangwe tiribe kupalizira pomwe anzathu akhapalizira. . . . Tenepo tin’dzacita lini pomwe bzimwebzi.” Abale amwewa akhana bzizinji bzakucita kutsogolo.

KUGAWIRA “ZG”

Pa 21 Junho, 1920, Anyakupfunza wa Bibliya adayamba kucita kampanya yakugawira “ZG,” tomwe tukhali tuma brochura twa bukhu lakuti The Finished Mystery. * Bukhu limweri lidaletsedwa mu gole la 1918, ndipo makopiya yentse ya bukhuli yadakoyedwa.

Apainiya pabodzi na apalizi wentse, adacemeredwa kuti akagawire ka brochuraka. M’bale ali-wentse wakubatizidwa akhafunika kuphata basa limweri mwakucita kufuna yekha sikuti mwakucita kungingimizidwa. Ali-wentse akhafunika kulatiza kuti akutsimikiza kucita basali mwa kulewa mafala yakuti: ‘Bzomwe ndikufuna kucita ndibzo kugawira ZG.’ Edmund Hooper adalewa kuti kampanya imweyi, idakhala ciyambi kwa abale azinji kupalizira nyumba na nyumba. Iye adathimizira kuti: “Kulewa cadidi tidayamba kubvesesa kuti basa lakupalizira lingadadzacitika pa dziko lentse la pantsi.”

KULINGANIZIDWA KWA BASA KU EUROPA

Pakuti kulewalewana pakati pa Anyakupfunza wa Bibliya na abale wa m’madziko manango kukhali kwakunesa thangwe ra Nkhondo Yakuyamba ya pa Dziko Lentse, m’bale Rutherford akhafuna kulimbikisa abalewo na kulinganiza basa lakupalizira. Tenepo, pa 12 Agosto, 1920, iye pabodzi na abale anai, adamanga ulendo bwakuyenda ku Grã-Bretanha, Europa Continental na ku Oriente Médio.

Pomwe m’bale Rutherford adafika mu dziko la Grã-Bretanha, Anyakupfunza wa Bibliya adacita mitsonkhano mitatu ya cigawo pabodzi na mitsonkhano ya wentse yakukwana 12. Mbogo ya wanthu omwe adagumanika pa mitsonkhanoyo ikhali pafupi-fupi 50.000. Nsanza ya Mulindiri inango idalewa kuti: “Abalewo adalimbikisidwa. Iwo akhadaphatana pa lufoyi na pa basa lawo lakupalizira ndipo wanthu azinji omwe akhadasunama adakomedwa kwene-kwene.” Ndipo ku Paris, m’bale Rutherford adafotokoza pomwe nkhani yakuti: “Wanthu Azinji Omwe ana Moyo Lero An’dzafa Lini.” Pomwe nkhaniyo idayamba kufotokozedwa wanthu adadzala pa mbutopo. Tenepo wanthu wakukwana 300 adafuna kudziwa pomwe bzizinji.

Pa midzinga yakutewera, abale winango adazungira mzinda wa Atena, Cairo, na mzinda wa Jeruzalemu. Pakuti wanthu wa m’mizinda imweyi akhana mtima wakufuna kudziwa bzizinji, m’bale Rutherford adakhazikisa cipinda ca mabukhu ku mzinda wa Ramallah pafupi na ku Jeruzalemu. Ndipo pomwe m’bale Rutherford adabwerera ku Europa, iye adakhazikisambo cipinda ca mabukhu mu xikiritoriyo ya ku Europa Central ndipo adacita bzimwebzi kuti mabukhuyo yakadindidwe kumweko.

BZINTHU BZAKUSAYA CIRUNGAMO BZIDAWONEKERA

Mu Setembro, 1920, Anyakupfunza wa Bibliya, adacosa revista ya N.° 27 ya Idade de Ouro, yomwe ikhana nkhani yakulewa bza kuzunzidwa kwa Anyakupfunza wa Bibliya mu gole la 1918. Ndipo mtcini omwe taufotokoza pakuyamba ule, ukhaphata basa usiku na masikati, ndipo ukhadinda marevista yakupitirira mamidyau 4.

Cithunzi-thunzi ca mpfumakazi Emma Martin

Anyakuwerenga wa revista imweyi adapfunza bza nkhani ya Emma Martin. Mpfumakazi Emma, akhali mpainiya ku São Bernardino, ku Califórnia. Pa 17 Março, 1918, iye pabodzi na abale atatu, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, na E. A. Stevens akhali pa mtsonkhano wa Anyakupfunza wa Bibliya.

Mwamuna m’bodzi omwe adayendambo ku mtsonkhanoko, akhalibe kuyendera kuti akapfunze Bibliya. Iye adati: “Ndidayenda ku mtsonkhanoyo, . . . thangwe ra kutumidwa na akulu-akulu wa boma.” Ndipo na kupita kwa nthawe iye adadzalewa pomwe kuti: “Ndidayenda utowa kumweko kuti ndikakhale na umboni pa bzomwe bzikhacitikabzo.” Iye adagumana cinthu comwe akhanyang’ana, lomwe likhali bukhu lakuti The Finished Mystery. Pomwe padapita ntsiku zing’ono-ng’ono, mpfumakazi Emma na abale atatu wale adamangidwa. Iwo adapasidwa mulandu wakuti akhabvera lini malamulo ya boma yomwe yakhaletsa kugawira bukhulo.

Pomwe Emma na abale atatu wale adatongedwa, adawonedwa kuti akhana mulandu ndipo adauzidwa kuti akhale m’kawoko kwa magole matatu. Iwo akhayenda kawiri-kawiri ku nyumba ya mphala kukadandaula kuti atongiwo acinje makumbukidwe yawo, koma pa 17 Maio, 1920 alibe kubvumidwa. Tenepo iwo adafungiridwa m’kawoko. Koma bzimwebzi bziribe kumala nthawe ikulu.

Pa 20 Junho, mu 1920, m’bale Rutherford adafotokoza nkhani imweyi pa mtsonkhano wa cigawo ku São Francisco. Wanthu omwe akhali pa mtsonkhanopo, alibe kukomedwa na momwe abalewa adatongedwera, tenepo wanthuwo adatumiza tsamba (telegrama) kwa prezidenti wa ku Estados Unidos. Iwo adanemba kuti: “Tikubverana lini na cakutonga comwe cacitisa kuti mpfumakazi Emma ifungiridwe mkawoko. Akulu-akulu wa mphanvu za umangi mwakuphatisa basa kuipa mphanvu zawo afungira mpfumakazi Emma mkawoko, ndipo bzimwebzi mpsakupasa manyazi kwene-kwene.”

Mangwana yace, prezidenti wa ku Estados Unidos Woodrow Wilson adamalisa mulandu wa mpfumakazi Emma, m’bale Hamm, Sonnenburg, na Stevens. Ndipo pa nthawe ibodzi-bodziyo, abalewo adacosedwa mkawoko.

Kuphampha kwa gole la 1920, Anyakupfunza wa Bibliya adawona kuti adacita bzinthu bzizinji pa basa lakupalizira, ndipo bzimwebzo bzikhawacitisa kukhala wakukondwa. Basa ku likulu la pa dziko lentse likhapitiriza kuthimizirika, ndipo Anyakupfunza wa Bibliya akhapitirizambo kupalizira kuti Umambo bwa Mulungu ndibo bungadakwanisa kumalisa mabvuto ya wanthu. (Mateu 24:14) Mu Gole lakutewera, la 1921, abalewa adapitiriza kupalizira mafala yabwino yakulewa bza aUmambo bwa Mulungu.

^ ndi. 18 Bukhu limweri la The Finished Mystery, likhali la ci 7, pa mabukhu manango yakupfunza bzinembo yomwe yakhadakonzedwa kale. Ka brochura kamweka kakucemeredwa “ZG” kadadindidwa ninga nkhani ya Nsanza ya Mulindi pa 1 Março, 1918. “Z” akhaimira Zion’s Watch Tower, ndipo “G,” akhaimira letra ya ci 7 ya muwerengo wa ma letra, lomwe likhali bukhu la ci 7 lakupfunza bzinembo lomwe likhadadindidwa.