Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Joseph F. Rutherford na bangi bakwetu balume pabende mu Europe

1920—Takudi bipwa lukama

1920—Takudi bipwa lukama

KU MBANGILO kwa kipwa kya 1920, mwilo wa Yehowa ubaadi na kisumi mu mudimo wa bulungudi. Kifundwe kya kukipwa kibaabadi basangule mu 1920, kibaadi akyamba’shi: “MWANANA nyi ampeyâ bukome, naimbi pa mwanda wê.”​—Mis. 118:14, Ñono na malango.

Yehowa baadi munyingishe bano balungudi ba sha kisumi. Mu kyakya kipwa, bungi bwa ba mbala-mashinda bubaadi 225 bubaadi bukamine bwafika mu 350. Bwa musango wa kumpala, balungudi bakile pa 8 000, abaadi batume lwapolo lwabo lwa mudimo ku biro byetu bikata bya nsenga ishima. Yehowa baadi mwibelele myabi ikilekile bungi.

ABAADI BALESHE KISUMI KYA KUKANYA

Ku kisangilo kibaadi kikitshikye mu 21/3/1920, Joseph F. Rutherford baadi akunkusha mudimo wa balongi ba Bible mu aa mafuku, baadi mwele mwisambo ubaadi na mutwe wa mwanda awamba’shi: “Bantu midiyo be na muuwa lelo uno taabafu dingi nya.” Balongi ba Bible abaadi bakite mwabo moso bwa kwitamina bantu abaadi abakumiina ku kino kisangilo. Abaadi bafutshile nshibo ikata ya maasha mu New York, na abo nkwabila masaki alwitamino 320 000.

Esaki dibaabadi abetamina nadyo bantu ku mwisambo awamba’shi: “Bantu midiyo be na muuwa lelo uno taabafu dingi nya”

Bungi bwa bantu bubafikile bubaadi bungi bukile bushii baadi abupwandikisha balongi ba Bible. Nshibo ibaadi penda ya bantu 5 000; bantu 7 000 abafikile t’abaadi be mulombane nya. Kitenta kya Mulami akyamba’shi, “kino nyi kimune kya ku bisangilo bikata na kikile buwa ki’shi baadi balongi ba Bible babande kukita.”

Balongi ba Bible tabaadi baukibwe bu bantu abalongyesha’shi: “Bantu midiyo be na muuwa lelo uno taabafu dingi nya.” Mu aa mafuku balongi ba Bible tabaadi abauku’shi mukandu wa Bufumu aukalungulwa kukila paapa. Sunga mbyabya, kisumi kyabo kibaadi kya kukanya. Ida Olmstead ungi mwana mukashi babangile kutwela mu bisangilo mu 1902, atentekyesha’shi: “Tubaadi atuuku’shi kwi myabi ayitengyela bantu mu mafuku aafuki, na tatwi bakookye kulungula uno mukandu wibuwa kwi boso batubadi atufumankana nabo mu bulungudi.”

TUBABANGILE KWITUSHISHA ATWE BANABENE MIKANDA

Bwa kwikala nka na byakudya bibungi bya mu kikudi, bakwetu balume ku Betele ababangile kwitushisha ingi mikanda. Abaudile kyamo kya kutusha nakyo mikanda, abo nkwikitula mu nshibo ibabaadi abafutshila mu Brooklyn, New York mu Avenue Myrtle No. 35 peepi na mashibo a Betele.

Mukwetu Leo Pelle na Walter Kessler abaadi bafikye ku Betele mu mweshi wa Kumpala mu kipwa kya 1920. Walter atentekyesha’shi: “Nsaa ibatufikile ku Betele, mukunkushi atalaa mudimo wa kutusha mikanda betulungwile’shi, ‘kubashala 1h30 bwa kudya, nwibalombene kukita tungi tu midimo.’ Betutekyele bwa kutwala ma cartons a mikanda abaadi mu nshibo ya kuushi bwa kukamina nao.”

Leo atentekyesha kibakitshikile efuku dibalondele, amba’shi: “Abetupele mudimo wa kusula midimba ya nshibo ya mu étage a kumpala. Ubaadi mudimo wa butshafu ushii nadi mubande kukita. Anka ubaadi mudimo wa Mwanana, nyi kibaadi kiwikashe na muulo.”

Kyamo kibaabadi abafubisha bwa kutusha Kitenta kya Mulami

Munda mwa mbingo ipeela, Kitenta kya Mulami kibabangile kutuka kubukwashi bwa bafubi ba sha kisumi. Bungi bwa Kitenta kya Mulami kya 1/2/1920, kibabadi batushe ku ka kyamo kabadi mu étage a kabidi bubadi bwa 60 000. Nka mu aa mafuku amune, bakwetu abaadi mu nshibo ya kuushi, abaadi bapwe kyamo kya kutusha mikanda kyabadi abetamina bu Bwato bukata bwa ngoshi [navire de guerre]. Mu 14/4/1920 nimero a kumpala a L’Âge d’Or babangile kutuuka. Kushi mpaka, Yehowa baadi mwelele bano bafubi ba sha kwipana mwabi.

“Ubaadi mudimo wa Mwanana, nyi kibaadi kiwikashe na muulo”

“TUSHALEYI MU BUTAALE”

Bafubi ba Yehowa abaadi na muloo pa kumona kutama kwa mudimo na kwifulena munkatshi mwabo. Sunga mbyabya, bangi balongi ba Bible abaadi bakatukye mu ndumbulwilo a Yehowa mwanda wa nkalakashi ibatukile kubanga mu kipwa kya 1917 na ku kya 1919. Nkinyi kibaadi akitungu kukita bwa kwibakwasha?

Mu Kitenta kya Mulami kya mu 1/4/1920, mu baadi mwisambo awamba’shi: “Tushaleyi mu butaale.” Ubaadi awibalungula’shi: “Twi bashinkamishe’shi boso abakumiina kukookyela Yehowa, abayilwa milwisho yabaadi bakite bwa kwibunga na mwilo w’Efile Mukulu bwa kufuba mudimo waye.”

Bebungi abaadi basankile ano mayi ngofu. Ungi mulume na mukashi abafundile’shi: “Tubaadi balwishe patwe kuleka kulungula mukandu wibuwa munda mwa bipwa bishaale. . . . Pano tubaata kitshibilo kya kutungunuka na kwiulungula na kisumi.” Bano bafubi abaadi babanguule kukita mudimo, abaadi na bibungi bya kukita mu mafuku e kumpala.

KWABILA KWA “ZG”

Mu 21/6/1920, balongi ba Bible ababangile kapanye kakata ka kwabila “ZG,” mukanda wa Le mystère accompli * ubaadi na masaki ashi alamikwe pamune. Ibungi ya ku ino mikanda ibaadi ilamwe nsaa ibabaadi bakandjikye uno mukanda mu 1918.

Balungudi boso, kushi penda ba mbala-mashinda abaadi batekibwe bwabadya kwabila uno mukanda. “Muntu oso mubatshishibwe mu kakongye baadi na kya kukita uno mudimo na muloo oso. Mulungudi oso baadi amba’shi: ‘Ne na penda kintu kimune kya kukita’​—kwabila ZG.” Abaadi abakula bino bwa kulesha’shi, kwabila uno mukanda kwi na muulo bwabo. Edmund Hooper atentekyesha’shi, bwa be bungi, nyi musango wabo wa kumpala wa kukita kampanye ku nshibo na nshibo. Amba dingi’shi: “Tubabangile kupusha kalolo bwakinyi uno mudimo ubaadi awende na kutama mu kipaso kya kukanya.”

ABAADI BALUMBUULE DINGI MUDIMO MU EUROPE

Sunga byakubadi lukalakashi lwa kwisamba na balongi ba Bible ba mu angi maumbo, mwanda wa Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, mukwetu Rutherford baadi akumiina kunyingisha bano bakwetu na kulumbuula dingi mudimo wa bulungudi. Nyi bwakinyi mu 12/8/1920, aye na bangi bakwetu bananka abaadi batambukye ngofu mu Angleterre na mu angi maumbo.

Mukwetu Rutherford mu Egypte

Nsaa ibaadi Rutherford mufikye mu Angleterre, balongi ba Bible abaadi bakite bikongeno bikata bisatu na bisangilo bya bantu boso 12. Bungi bwa bantu boso abaadi bemutwele, bubaadi pangi 50 000. Pabitale luno lwendo, Kitenta kya Mulami akyamba’shi: “Bakwetu abaadi banyingishibwe. Abanyishishe kwifulena na kufuba pamune, na boso abaadi benyongole, abasangele.” Mu Paris mukwetu Rutherford bakelele dingi mwisambo awamba’shi: “Bantu midiyo be na muuwa lelo uno taabafu dingi nya.” Nsaa ibabangile mwisambo, nshibo ibaadi iuule bantu nduu! Bantu 300 abelele nkonko bwa kuuka ingi myanda.

Esaki dibaabadi balamikye bwa kwitamina bantu ku mwisambo ubaadi na kya kukitshika mu nshibo ya Royal Albert mu Londre

Mu mbingo ibalondele, Rutherford na bangi bakwetu balume abayile mu kibundji kya Ateene, Cairo na mu Yeelusaleme. Bwa kunyisha kutamisha lukalo lwa bantu babaadi mupete mu bino bibundji, mukwetu Rutherford baadi mutule depo a mikanda mu kibundji kya Ramallah, peepi na Yeelusaleme. Kunyima kwaye kwalukila mu Europe, baadi mwimutule Biro bwa Europe mushima, na aye nkwata mpángo bwa’shi bekale abatushisha mikanda paapa.

ABAADI BALESHE KUKUTWA KWA KULULAMA PATOKA

Mu mweshi wa 9/1920, balongi ba Bible abaadi batushe No. 27 a L’Âge d’Or, baadi alesha patoka kubingwabingwa kwa balongi ba Bible mu kipwa kya 1918. Navire de guerre atatutemwine, baadi mufube bufuku na kanya bwa kutusha midiyo inanka ya uno jurnale.

Foto ya Emma Martin

Bantu abaadi ababadika uno jurnale, abaadi baukye bibaabadi bakwate mukwetu mukashi Emma Martin kushi mwanda. Mukwetu mukashi Martin baadi mbala-mashinda mu San Bernadino, mu Californie. Mu 17/3/1918 aye na bangi bakwetu balume basatu, Edward Hamm, Edward Julius Sonnenburg na Stevens, abaadi batwele mu bisangilo na kasaka kapela ka balongi ba Bible.

Ungi muntu baadi mwibungye nabo, ta baadi mutwele mwanka bwa kulonga Bible nya. Amba’shi: “Naadi mwende ku bino bisangilo mwanda abaadi be muntume kwi bakata. Naadi mwende bwa kukimba pa kwibakwatshila.” Baadi mupete “kibaadi akimbi,” mukanda wa Le mystère accompli. Mafuku apela kunyima, mukwetu mukashi Martin, na bakwetu balume basatu abaadi bakwatshibwe. Abo nkwibalungula’shi abepa mwiya, pabo kwabila mukanda ukandjikibwe.

Emma na baba bakwetu balume basatu, abaadi bapiile, abo nkwibatshibila kibawe kya bipwa bisatu mu lukano. Mu 17/5/1920, abaadi batekye su bekutaluula kilumbu kyabo, anka bakata nkupela, abo nkwibalama nka mu lukano. Anka myanda ibashintulukile.

Ku kikongeno kibaadi kikitshikye mu 20/6/1920 mu San Francisco, mukwetu Rutherford baadi mwakule mwanda wabo. Bantu abaadi bakalakashwe ngofu pabitale bibaabadi bakitshine bano bakwetu bena Kidishitu myanda, nyi abo nkutumina prezida a mu États-Unis mukanda. Abafundjile’shi: “Pabitale kiimu kyabaadi batshibile mukwetu mukashi Martin’shi mwipe mwiya, bakata ba mbulamatadi mbafubishe matalwa abo bi bubi. Abo nkukimba kabingilo ka kukwatshila mukwetu mukashi Martin. Kino kikitshino kyabo ki bubi, nta nkilulame nya, nyi kumukyengyesha.”

Efuku dibalondele, nkaye kyapete mukanda, Prezida Woodrow Wilson batumine eyi bwa’shi bafungule mukwetu mukashi Martin, mukwetu Hamm, Sonnenburg, na Stevens. Abo nkwibafungula.

Ku nfudilo kwa kipya kya 1920, balongi ba Bible abaadi na kya kwikala na muloo. Mwanda ku biro byetu bikata bya nsenga ishima, mudimo ubaadi autungunuka nka na kutama, na balongi ba Bible abaadi abalungula’shi nka penda Bufumu bw’Efile Mukulu nyi bulombene kupwa nkalakashi ya bantu. (Mat. 24:14) Kipwa kya 1921 kibalondele, kibaadi kipwa kikata kya kuyisha myanda ya Bufumu kumpala.

^ par. 18 Mukanda wa Le mystère accompli ubaadi volume a musambo a Études des Écritures. “ZG” nyi Kitenta kya Mulami kibaadi kitukye mu 1/3/1918. Dileta dya “Z” adilesha Kitenta kya Mulami a siyoona, na “G,” dileta dya musambo dya alphabet adilesha volume a 7.