Skip to content

Skip to table of contents

Baaa Joseph F. Rutherford ku wanlö woto baaa, di de bi go a Europa

1920​—Wan höndö jaa pasa kaa

1920​—Wan höndö jaa pasa kaa

BIGI a di jaa 1920, dee sëmbë u Jehovah bi dë kabakaba u du wan wooko fajafaja. Di tëkisi u di jaa 1920 bi dë: „MASA da di kaakiti u mi, ku di kanda u mi.”​—Ps. 118:14, King James Version.

Jehovah bi da dee fajafaja peleikima aki taanga tuu. A di jaa dë dendu, dee baaa ku dee sisa dee bi ta du di pioniliwooko bi ko möön hia. De bi dë 225, hën de bi ko dë 350. Möön leki 8000 peleikima bi fuu di peleikiwooko pampia manda go a di hedikantoo. Di soni dë an bi pasa wan daka jeti. Jehovah bi mbei de feni gaan bunu. A bi mbei sëmbë haika de.

DE BI LEI TAA DE BI DË FAJAFAJA U DU DI WOOKO

A 21 u gaanliba u di jaa 1920, hën Baaa Joseph F. Rutherford bi hoi wan taki. Di në u di taki bi dë: „Milionmilion sëmbë di dë a libi nöunöu, an o dëdë möönsö.” Di baaa aki hën bi ta tei fesi a di wooko di dee Bëibel Öndösukuma bi ta du a di ten dë. Dee Bëibel Öndösukuma aki bi du hii soni di de bi sa du u kai sëmbë u de ko haika di taki aki. De bi juu wan u dee möön gaan fëlön wosu di bi dë a di foto New York City, nöö de bi paati söwan 320.000 pampia u kai sëmbë.

Wan kolanti di ta bai basia taa de o hoi di taki „Milionmilion sëmbë di dë a libi nöunöu, an o dëdë möönsö”

Wë dee sëmbë dee bi ko haika di taki bi hia möön fa de bi mëni taa bi o ko. Di fëlön wosu bi fuu ku sëmbë. Möön leki 5000 sëmbë bi dë a dendu. Söwan 7000 sëmbë bi dë a döö jeti, ma de an bi sa go a dendu möön, u di di kamian bi fuu. Di buku de kai The Watch Tower bi taki taa di komakandi aki bi dë di „möön gaan komakandi di dee Internationaal Bëibel Öndösukuma bi hoi a di ten dë”.

Sëmbë bi ko sabi dee Bëibel Öndösukuma kuma dee sëmbë dee ta paaja di buka taa „Milionmilion sëmbë di dë a libi nöunöu, an o dëdë möönsö”. A di ten dë, dee Bëibel Öndösukuma an bi kaba fusutan taa di buka u di Könuköndë bi musu paaja möön gaanfa. Ma hii fa a bi dë sö, tökuseei de bi dë fajafaja u du di wooko. Wan sisa de kai Ida Olmstead, di bi bigi nango a dee komakandi a di jaa 1902 bi taki taa: „U bi ta biibi taa libisëmbë bi o feni gaan bunu. Fëën mbei u bi ta konda soni u di bunu buka da hii sëmbë di u bi ta miti a di peleikiwooko.”

USEEI BI TA DOLOKI DEE BUKU FUU

U di dee baaa u Bëtëli bi kë dë seiki taa sëmbë bi o sa feni dee buku dee ta taki soni u Bëibel, mbei de bi bigi doloki buku deseei. De bi bai wantu masini, hën de buta de a wan kamian di de bi juu, di bi dë zuntu ku di Bëtëli. Di kamian aki bi dë a 35 Myrtle Avenue, a di foto Brooklyn, New York.

Wan baaa de kai Leo Pelle ku wan wotowan de kai Walter Kessler, bi hakisi u go wooko a Bëtëli a jailiba u di jaa 1920. Baaa Walter bi taki taa: „Di u dou ala, hën di baaa di bi ta tei fesi a di pisi ka de bi ta doloki buku, piki u taa wan juu ku hafu bi fika ufö u go njan. Fëën mbei a hakisi u fuu tja wantu dosu fuufuu ku buku, puu a wan kamba a goon basu, tja ko a liba.”

Baaa Leo bi taki andi bi pasa di woto daka fëën. A bi taki taa: „U bi musu wasi di wosu sinkii. Di wooko aki bi mbei hii mi sinkii sundju. A djei ma bi sundju sö wan daka. Ma Jehovah u bi ta wooko da, nöö ma bi a’ toobi.”

Di masini di de bi wooko ku ën u doloki di buku The Watch Tower

A wantu wiki dendu, u bi abi wantu baaa di bi bigi ta doloki di buku The Watch Tower. De bi doloki sikisiteni dusu u di buku The Watch Tower u 1 u bakajailiba 1920 a di kamian dë. A di pisiten dë, dee baaa bi ta mbei wan woto masini u doloki buku. Di masini dë de bi ta kai Battleship (Fetiboto). De bi bigi ta doloki di buku de kai The Golden Age (Di Goutu ten) tu. Di u 14 u piki-deewei-liba 1920 u di buku dë, bi dë di fosu wan u dee buku aki di di masini dë bi doloki. A bi dë gbelingbelin u si taa Jehovah bi dë ku dee baaa aki.

„Jehovah u bi ta wooko da, nöö ma bi a’ toobi”

„BOO LIBI FIIFII KU USEEI”

Dee sëmbë u Jehovah bi ta wooko taanga baka, nöö de bi ta libi fiifii ku deseei baka. Ma tökuseei so u dee Bëibel Öndösukuma bi ta kumutu a di ölganisaasi a wan pisiten u di jaa 1917 te go miti di jaa 1919. Soni bi ta taanga a dee jaa dë. Andi dee baaa bi sa du u heepi dee lö sëmbë aki?

Di buku The Watch Tower u 1 u piki-deewei-liba 1920, bi abi wan woto a dendu de kai „Boo libi fiifii ku useei”. Wan pisi u di woto bi ta taki taa: „U dë seiki taa hii sëmbë di kë piki Jehovah buka, o disa dee föutu di de bi mbei a di ten di pasa, nöö de o ko makandi ku dee sëmbë u Gadu u de du di wooko u Gadu.”

Hia sëmbë bi hopo du wan soni di de jei dee wöutu aki. Wan baaa ku hën mujëë bi taki taa: „Wan gaan föutu u bi mbei, u di u bi dë möön leki wan jaa longi söndö fuu du di peleikiwooko. U dë kabakaba u du di peleikiwooko fajafaja baka.” Dee peleikima dee bi bigi du di peleikiwooko baka, bi abi hia wooko u du.

U BI PAATI DI „ZG”

A 21 u höndima-liba 1920, hën dee Bëibel Öndösukuma bigi paati wan buku de bi ta kai „ZG”. Di buku aki bi dë di buku di de bi ta kai The Finished Mystery, ma a bi abi wan kafiti di an bi taanga sö. Di buku aki bi dë di u seibi pisi u di buku de bi ta kai Studies in the Scriptures. Dee baaa bi feni pasi tjubi so u dee buku aki, di lanti bi taki a di jaa 1918 taa de an bi musu paati di buku aki möön.

De bi hakisi hii dee baaa ku dee sisa dee bi ta du di pioniliwooko, ku hii dee woto peleikima u de heepi paati di buku aki. De bi taki taa: „Hiniwan sëmbë a di kemeente di dopu, söseei di kë du di wooko aki, sa ko heepi. Hii sëmbë musu ta piki hënseei di soni aki u dëën taanga: ’Mi ta paati di ZG. Di soni aki da di wan kodo soni di mi ta du.’” Wan baaa de kai Edmund Hooper bi taki taa sömëni baaa ku sisa bi peleiki di fosu pasi a sëmbë pisi di de bi bigi paati di buku aki. A bi taki tu taa: „Bakaten u bi bigi ko ta fusutan möön bunu andi a kë taki u du di wooko di bi musu du möön gaanfa.”

DE SEEKA DI WOOKO A EUROPA

A di pisiten u di Fosu Goonliba Feti, a bi ta taanga u jei soni u dee woto baaa ku sisa u dee woto köndë. Fëën mbei Baaa Rutherford bi kë da dee baaa ku dee sisa u dee woto köndë taanga, söseei a bi kë seeka soni sö taa di peleikiwooko bi sa go dou. A 12 u tanvuuwata-liba 1920, Baaa Rutherford ku fö woto baaa bi go a Ingisiköndë ku sömëni woto köndë.

Baaa Rutherford a Egepiti

Di Baaa Rutherford bi dou a Ingisiköndë, hën dee Bëibel Öndösukuma bi hoi dii könklësi ku 12 komakandi ka hii sëmbë bi sa go. Söwan 50.000 sëmbë bi go a dee komakandi dë. Di buku The Watch Tower bi taki soni u di luku di Baaa Rutherford bi go luku dee baaa ku dee sisa u dee köndë dë. A bi taki taa: „Dee baaa ku dee sisa bi feni taanga seei. De bi fan ku deseei, de bi wooko makandi, nöö dee soni dë bi mbei de bi ko dë waiwai.” Di Baaa Rutherford bi go a di foto Parijs, hën a bi hoi di taki „Milionmilion sëmbë di dë a libi nöunöu, an o dëdë möönsö!” Di a bi bigi hoi di taki aki, di kamian bi fuu. Nöö dii höndö sëmbë bi kë sabi möön soni.

Di pampia u kai sëmbë ko haika di taki di de bi hoi a wan kamian de kai Royal Albert Hall, di dë a di foto London

A dee wiki baka di dë, hën Baaa Rutherford ku dee fö woto baaa bi go a di foto Atene, a di foto Cairo, ku di foto Jelusalen. U di sëmbë u dee foto aki bi lei taa de kë sabi möön soni, mbei Baaa Rutherford bi seeka wan kamian ka de bi sa ta feni buku. Di kamian aki bi dë a di foto de kai Ramallah, di dë zuntu ku Jelusalen. Baka di dë a bi toona go a Europa, hën a seeka soni sö taa wan bëikantoo bi sa ko dë, ka de bi sa ta doloki buku.

DE BI TJA SONI KO A LIMBO

A wajamaka-liba u di jaa 1920, hën dee Bëibel Öndösukuma tja Nö. 27 u di buku de bi ta kai The Golden Age, ko a döö. Di buku aki bi ta taki u di du di sëmbë bi du ku dee Bëibel Öndösukuma a di jaa 1918. Di masini di de bi ta doloki soni, di de bi ta kai Battleship, bi doloki di buku aki ndeti ku didia. Möön leki fö milion u di buku aki de bi doloki.

Wan footoo u Sisa Emma Martin, di dee siköutu puu

Dee sëmbë dee bi lesi di buku aki bi ko sabi unfa soni bi waka da wan sisa de kai Emma Martin. Sisa Martin bi ta du di pioniliwooko a wan kamian de kai San Bernardino, di dë a di foto California. A 17 u gaanliba u di jaa 1918, di sisa aki ku dii baaa bi go a wan komakandi di dee Bëibel Öndösukuma bi hoi. Dee baaa aki bi dë Baaa E. Hamm, Baaa E. J. Sonnenburg, ku Baaa E. A. Stevens.

Ma wan womi bi sai a di komakandi dë. Di womi an bi go u lei soni u Bëibel. Bakaten di womi aki seei bi taki taa: „Mi bi go a di komakandi aki, u di dee tiima bi manda mi. De bi ta suku soni u de sa söötö dee sëmbë dee bi dë a di komakandi.” Di womi aki bi feni di soni di de bi ta suku. De bi ta suku di buku The Finished Mystery. Wantu daka baka di dë, de söötö sisa Martin ku dee dii baaa. De bi taki taa dee baaa ku di sisa aki, bi pasa wan wëti, u di de bi ta paati wan buku di lanti bi taki taa de an musu paati.

De bi taki taa Sisa Emma ku dee dii baaa aki bi du wan hogi soni, nöö de bi taki taa de bi o söötö de dii jaa longi. Sömëni pasi de bi hakisi di kuutubangi u de puu di sitaafu di de bi da de. Ma te u kaba fëën de söötö de. An bi tei longi seei, hën soni bi ko tooka.

A 20 u höndima-liba 1920, hën Baaa Rutherford konda soni u dee baaa ku di sisa aki a wan könklësi di de bi hoi a San Francisco. Dee sëmbë dee bi go a di könklësi aki an bi lobi di fasi fa soni bi waka da dee baaa ku di sisa seepiseepi, hën de bi feni ën bunu taa dee baaa sikifi wan biifi manda da di pelesidënti fu Amëëkanköndë. De bi ta fii taa lanti an bi wooko ku di makiti di a abi a wan bunu fasi, u di de bi seeka soni a fesi u de bi sa buta Sisa Martin a dunguwosu.

Di woto daka fëën, hën Pelesidënti Woodrow Wilson bi taki taa de an musu söötö Sisa Martin, Baaa Hamm, Baaa Sonnenburg, ku Baaa Stevens möön. Nöö de bi puu de a dunguwosu.

A kaba u di jaa 1920, dee Bëibel Öndösukuma bi abi sömëni soni u wai da. Di wooko bi ko möön hia a di hedikantoo, nöö dee Bëibel Öndösukuma bi konda soni u di Könuköndë u Gadu möön gaanfa. De bi ta piki sëmbë taa di Könuköndë u Gadu wanwan sa puu libisëmbë a fuka (Mat. 24:14). A di jaa 1921, de bi möön paaja di bosikopu u di Könuköndë.