Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Joseph Rutherford ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ a̱ngui̱i̱n índo̱ nigún náa Europa.

1920: Cien tsiguʼ kidíiʼ

1920: Cien tsiguʼ kidíiʼ

NÁKHA nigi̱ʼdu̱u̱ tsiguʼ 1920 xuajñuu Jeobá ndiyáa tsiakii mu maʼtáraʼa itháan. Niraʼwi̱i̱ Salmo 118:14 mu mbayá edxuu tsiguʼ rúʼko̱ náa naʼthí: ‹Tátá nindxu̱u̱ bi̱ naxnúʼ tsiakii ga̱jma̱a̱ náa na̱ni̱ ajmúú› dí naʼthí náa King James Version (Versión ndrígóo Rey Jacobo).

Jeobá nixnúún tsiakii bi̱ ninigu̱u̱nʼ mutaraʼa. Nákha ginii bi̱ ninindxu̱ún colportores o precursores ninindxu̱ún mbá 225 mú tsiguʼ rúʼko̱ ni̱jkha̱nú ninindxu̱ún 350. Ma̱ngaa timbá aʼphu̱ bi̱ mbá 8,000 bi̱ ninigajma̱a̱ Biblia o bi̱ nitaraʼa nixnáxi̱i̱ hora ndrígu̱ún. Jeobá niʼni tsajkurámiinʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ rí nini.

TÁMIÑÚN NITARAʼA

Nákha 21 ñajunʼ gu̱nʼ marzo tsiguʼ 1920 Joseph Rutherford, bi̱ naríyaʼ awan náa a̱ngiu̱lú bi̱ Ninigajmaa Biblia nákha ikhú, nixná discurso rí kayá edxu̱u̱ “Millones que ahora viven no morirán jamás” (Mbaʼin bi̱ kúwá xúgi̱ nditháan xákhañun). Bi̱ Ninigajmaa Biblia nini xó má eʼngo̱o̱ mu muthúún magún xa̱bu̱ gudxawíín dí maʼthí ndxájulú. Nitiʼñáá mbá guʼwá náa narígá teatro dí itháan mba̱a̱ dí nirígá náa xuajen Nueva york ga̱jma̱a̱ nixnaraʼa xóo mbá 320,000 invitación.

Náa periódico rí niʼthí marigá mbá discurso rí kayá edxu̱u̱ “Mbaʼin bi̱ kúwá xúgi̱ nditháan xákhañun”.

Mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ niriʼña magún. Numuu rí káaʼ maʼngo̱o̱ matu̱ʼu̱u̱n mbá 5,000 xa̱bu̱ ikha jngó mbá 7,000 niguanún rexa̱a̱. Náa i̱yi̱i̱ʼ rígi̱ náa ajngáa inglés niʼthí: “Mbiʼi rúʼko̱ ninindxu̱u̱ náa nigimbíin mbaʼin wéñuʼ bi̱ Ninigajmaa Biblia náa xúgíʼ numbaaʼ”.

Bi̱ Ninigajmaa Biblia nijmaʼnuunʼ numuu rí nitaraʼa “mbaʼin bi̱ kúwá xúgi̱ nditháan xákhañun”. Nákha ikhú na̱nguá nikru̱ʼu̱u̱n á mu majuiʼtáraʼa itháan. Maski ajndu xúʼko̱ nikujmaa dí nitaraʼa xó má eʼngo̱o̱. Mbáa ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ mbiʼyuu Ida Olmstead, nigi̱ʼdu̱u̱ ni̱jkha̱ náa nigimbíin nákha tsiguʼ 1902, niʼthí: “Ndiya̱a̱xu dí náa xúgíʼ numbaaʼ maguma tsajkurámiinʼ xúgínʼ xa̱bu̱, ikha jngó nditháan túniʼñaʼxu rutaraʼa ajngáa dí májánʼ rígi̱ asndu tsáa bi̱ ndu̱ya̱a̱xu”.

IKHIIN MÁ NIRAWÍI I̱YI̱I̱ʼ NDRÍGU̱ÚN

A̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Betel nigi̱ʼdi̱i̱ nirawíi tikhu i̱yi̱i̱ʼ ndrígúlú mu marigá má xúʼko̱. Nitsi ajua̱nʼ dí murawíi ga̱jma̱a̱ i̱yi̱i̱ʼ, nixuda̱a̱ náa mbá guʼwá kitiʼñáá, dí rígá náa kamba̱a̱ rí mbiʼyuu Myrtle número 35 náa Brooklyn (Nueva York), mijngii Betel.

Leo Pelle ga̱jma̱a̱ Walter Kessler nigún guñajunʼ Betel nákha enero tsiguʼ 1920. Walter niʼthí: “Índo̱ nijkuánuxu, bi̱ nañewu̱u̱n náa imprenta niyexuxu ga̱jma̱a̱ niʼthí ‹guaʼdáá mbá hora tikhu rí muñajunʼ nákha xóó tséjkanu hora rí muphiʼtsu›. Niʼni rí murángoxu caja dí kajti libro asndu náa cuarto dí rígá awúu̱n ku̱ba̱ʼ”.

Leo ma̱ngaa narmáʼáan a̱jkiu̱u̱n ndiéjunʼ nirígá i̱mba̱ néjtsuu: “Ñajunʼ rí niguaʼdááxu ninindxu̱u̱ rí mujñáaxu pared náa timbá piso ndrígóo guʼwá. Rúʼko̱ ninindxu̱u̱ ñajunʼ rí itháan mitsaga rí nini, mú ninindxu̱u̱ ñajunʼ ndrígóo Anu̱lú, ikha jngó radíí má ninindxu̱u̱”.

Ajua̱nʼ rí nijmaa mu maguwíi revista The Watch Tower.

Tájyúuʼ má mbayuuʼ rí a̱ngiu̱lú nigi̱ʼdi̱i̱ nirawíi revista The Watch Tower (rí xúgi̱ najmaʼnuuʼ xóo Bi̱ Nayejngoo). Revista dí 1 ñajunʼ gu̱nʼ febrero tsiguʼ 1920 nigájnuu mbá 60,000 náa ajua̱nʼ rí niguwíi i̱yi̱i̱ʼ dí rígá náa raga̱jma̱ piso. Ma̱ngaa náa cuarto dí rígá awúu̱n ku̱ba̱ʼ nixuda̱a̱ʼ i̱mba̱ ajua̱nʼ rí niguwíi i̱yi̱i̱ʼ rí nixná mbiʼyíí Acorazado. Ma̱ngaa nigi̱ʼdi̱i̱ nirawíi revista The Golden Age, (rí xúgi̱ najmaʼnuuʼ xóo ¡Awaxunʼ!) Timbá revista dí nigájnuu ikhí ninindxu̱u̱ dí 14 ñajunʼ gu̱nʼ abril tsiguʼ 1920. Nikujmaa kaʼwu rí Jeobá niʼni tsajkurámuuʼ ñajunʼ rí nini a̱ngiu̱lú.

“Ninindxu̱u̱ ñajunʼ ndrígóo Anu̱lú, ikha jngó radíí má ninindxu̱u̱”

“GAKUWÁÁNʼ TSÍMÁÁ”

Xa̱bi̱i̱ Jeobá nikúwá gagi ga̱jma̱a̱ ñajunʼ rí nini mbu̱júu̱ ma̱ngaa rí kúwá mbá kambáxu̱u̱n. Mú tikhun bi̱ Ninigajmaa Biblia niniñanʼ xuajñuu Jeobá índo̱ niʼni mingíjyúuʼ nákhá tsiguʼ 1917 asndu 1919. Ndiéjunʼ gáʼyóoʼ miʼni mu mixtambáñuun xá.

Náa revista The Watch Tower dí 1 ñajunʼ gu̱nʼ abril tsiguʼ 1920 nirígá mbá artículo rí nigu mbiʼyuu “Gakuwáánʼ tsímáá” náa ni̱ʼkha̱ raʼthí: “Ndu̱ya̱a̱xu gajkhun [...] rí xúgínʼ bi̱ nandún munimbu̱ún kuyáá Tátá [...] nandún mambumún xúgíʼ dí raʼkhí nini nákha ginii, [...] mu maguwáanʼ náa xuajñuu muni ñajunʼ ikhaa mbu̱júu̱ mbá kambáxu̱u̱n”.

Mbaʼin niriʼña̱a̱ májánʼ ajngáa rígi̱. Xa̱bu̱ gajmii niniraʼmáʼ: “Nijkuánuxu ndi̱ya̱a̱ dí raʼkhí ninixu mbaʼa tsiguʼ rí ninújngoo numuu dí nda̱a̱ rí ninixu, mú eʼwíinʼ kúwá ruñajunʼ [dí mutaraʼa]. [...] Nuguaʼthi̱i̱nxu rí nímba miʼtsu xúnixu xúʼko̱ mbu̱júu̱”. Ikhiin bi̱ ndiʼkhún nitangiín niguaʼdáá wéñuʼ ñajunʼ dí muni.

NAJUIXNÁRAʼA “ZG”

Nákha 21 ñajunʼ gu̱nʼ junio tsiguʼ 1920, bi̱ Ninigajmaa Biblia niguaʼdáá mbá campaña muxnáraʼa “ZG”, ninindxu̱u̱ mbá libro chíʼgíʼ dí nigu mbiʼyuu The Finished Mystery (El misterio terminado). * Mbaʼa libro rígi̱ nixtagixi̱i̱ índo̱ xa̱bu̱ ñajunʼ nithi rí xándoo mixnaráʼa nákha tsiguʼ 1918.

Nijuiʼthúún xúgínʼ bi̱ Ninigajmaa Biblia muxnáraʼa raʼkháa i̱ndó colportores. “Mámbáa bi̱ nijngúun ma iyááʼ, tséʼniuu á mu maxtáa náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ o maʼga̱a̱ mekhuíí, ndayóoʼ maʼtáraʼa. Mámbáa gíʼmaa maʼthí: ‹Rí maxnaráʼa ZG nindxu̱u̱ ñajunʼ rí mani›”. Edmund Hooper niʼthí dí náa campaña rúʼko̱ mbaʼin ndiyáá rí ninindxu̱u̱ timbá ñajunʼ dí nini, rí magún mámbá guʼwá. Ga̱jma̱a̱ niʼthí xóó: “Nigi̱ʼdi̱i̱ ndiya̱a̱xu rí ndayóoʼ maguma mbá ñajunʼ rí mba̱a̱ wéñuʼ rí tákumuxu”.

NARÍGÁ MBU̱JÚU̱ ÑAJUNʼ NÁA EUROPA

Nákha nirígá Timbá Guerra náa xúgíʼ Numbaaʼ niʼni mingíjyúuʼ rí mutamijná gajmiún a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa i̱ʼwáʼ xuajen, ikha jngó ndxájulú Rutherford nindoo maxnún tsiakii a̱ngiu̱lú ga̱jma̱a̱ maʼthúún rí matangi̱ín mutaraʼa mbu̱júu̱. Ikha jngó nákha 12 ñajunʼ gu̱nʼ agosto tsiguʼ 1920, ikhaa gajmíi̱n eʼwíinʼ a̱ngiu̱lú nigún náa Gran Bretaña, Europa continental ga̱jma̱a̱ náa Oriente Medio.

Ndxájulú Rutherford náa Egipto.

Índo̱ ndxájulú Rutherford ni̱jkha̱ náa Gran Bretaña, bi̱ Ninigajmaa Biblia nini marigá ajtsú asamblea ga̱jma̱a̱ mbá 12 náa nigimbíin. Rí mbá xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ nigún niʼni 50,000. Náa revista rígi̱ ni̱ʼkha̱ raʼthí dí nirígá ikhú: “Xúgínʼ nida̱a̱ xu̱únʼ ga̱jma̱a̱ nida̱a̱ tsiakii. Kúwá itháan kambáxu̱u̱n numuu rí nandún kuyamijná, bi̱ nikúwá ngíná niʼni a̱jkiu̱ún”. Náa París, ndxájulú Rutherford nitanga̱a̱ nixná mbu̱júu̱ discurso rí ndiyá edxu̱u̱ “Mbaʼin bi̱ kúwá xúgi̱ nditháan xákhañun”. Índo̱ nigi̱ʼdu̱u̱ discurso nikúwá ma mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ imbá ajtsú ciento xa̱bu̱ ninda̱ʼa̱ rí miʼsngúún itháan.

I̱yi̱i̱ʼ náa naʼthí rí marigá mbá discurso náa rí mixná náa Royal Albert Hall ndrígóo Londres.

Nguáthá xmáná nda̱wa̱á, tikhun a̱ngiu̱lú nigún náa Atenas, náa Cairo ga̱jma̱a̱ náa Jerusalén. Mu musngúún itháan xa̱bu̱ bi̱ kúwá ikhí, ndxájulú Rutherford nigujxi̱i̱ i̱yi̱i̱ʼ ndrígúlú náa Ramala mbá xuajen dí gíiʼ mijngii Jerusalén. Nda̱wa̱á nitanga̱a̱ náa Europa ga̱jma̱a̱ nigíʼ mbá oficina ga̱jma̱a̱ niríyaʼ awan rí magajnúu i̱yi̱i̱ʼ ndrígúlú ikhí.

NITHI NDIÉJUNʼ DÍ RAʼKHÍ NIRÍGÁ

Nákha septiembre tsiguʼ 1920, nirawíi número 27 ndrígóo The Golden Age, ninindxu̱u̱ gajuunʼ numuu dí ni̱ʼkha̱ raʼthí xú káʼni niguma gíníi bi̱ Ninigajmaa Biblia nákha tsiguʼ 1918. Ajua̱nʼ rí nixná mbiʼí el Acorazado rí niʼthá ginii niñajunʼ mbiʼí mbruʼun mu maguwíi itháan rí a̱jkhu̱ millón copia ndrígóo revista rúʼko̱.

Foto ndrígóo Emma Martin dí niríyaʼ policia.

Bi̱ niraxnuu revista rúʼko̱ ndiyáá dí nijuiʼthá ga̱jma̱a̱ numuu mbáa ndxájulú bi̱ mbiʼyuu Emma Martin bi̱ ninindxu̱u̱ colportora náa xuajen rí mbiʼyuu San Bernardino, (California, mbayuuʼ Estados Unidos). Nákha 17 ñajunʼ gu̱nʼ marzo tsiguʼ 1918, ikhaa gajmíi̱n mbá ajtsíin a̱ngui̱i̱n Edward Hamm, Edward Sonnenburg ga̱jma̱a̱ E. Stevens nigún náa nagimbíi̱n mbá nguáthi̱i̱n bi̱ Ninigajmaa Biblia.

Mbáa xa̱biya̱ bi̱ ni̱jkha̱ náa reunión rúʼko̱, raʼkháa na̱jkha̱ numuu rí nindoo majmañuu, ikhaa niʼthí nda̱wa̱á: “Ni̱jkha̱ náa nagimbíi̱n numuu rí xa̱bu̱ ñajunʼ nithu̱nʼ maʼgá, mu mba̱yo̱o̱ rí nindúún mbuyáá”. Ga̱jma̱a̱ nikhánáá rí nindoo mbaʼyoo, ikhaa ninindxu̱u̱ mbá copia ndrígóo libro rí El misterio terminado. Nguáthá mbiʼi nda̱wa̱á ndxájulú Emma gajmíi̱n ajtsíin a̱ngui̱i̱n nixudiinʼ guʼwá e̱jua̱nʼ. Nithi rí ikhiin ninújngorámún xtángoo numuu dí nixnaraʼa libro dí rakáʼyoo.

Nithi rí Emma gajmíi̱n mbá ajtsíin a̱ngui̱i̱n phú raʼkhí nini, ikha jngó nithi rí magún ajtsú tsiguʼ guʼwá e̱jua̱nʼ. Nákha 17 ñajunʼ gu̱nʼ mayo tsiguʼ 1920 xa̱bu̱ ñajunʼ nánguá nindúún rí mumbañún a̱ngiu̱lú bugi̱, ikha jngó nigún guʼwá e̱jua̱nʼ. Mú, nda̱wa̱á nindoo nixtambáñún.

Nákha 20 ñajunʼ gu̱nʼ junio tsiguʼ 1920, ndxájulú Rutherford niʼthí rí niguaʼnii a̱ngiu̱lú bugi̱ náa mbá asamblea rí nirígá náa mbá xuajen rí mbiʼyuu San Francisco. Xúgínʼ bi̱ nidxawíín rígi̱ nigawúúnʼ wéñuʼ rí xóo niguaʼnii a̱ngiu̱lú, ikha jngó nixungua̱nʼ ajngáa náa inuu presidente ndrígóo Estados Unidos. Niniraʼmáʼ: “Ndu̱ya̱a̱xu dí raʼkhí kayuʼ [...] dí nirígá ga̱jma̱a̱ numuu náná Martin [...] dí nithi rí ninujngorámuu xtángoo. [...] Rí nixuda̱a̱ guʼwá e̱jua̱nʼ [...] rí nidxún má rí xa̱bu̱ ñajunʼ ninindxu̱ún mu muni gínáa [...] mu mugíiʼ mbá tsáʼkhá [...] náná Martin [...] mu nda̱wa̱á muthán dí ikhaa kaʼyoo maʼga̱ guʼwá e̱jua̱nʼ”.

Índo̱ niʼni imbo̱ʼ mbiʼi presidente bi̱ mbiʼyuu Woodrow Wilson, niʼthí rí magajnáa guʼwá e̱jua̱nʼ ndxájulú Emma Martin ga̱jma̱a̱ mbá ajtsíin a̱ngui̱i̱n Hamm, Sonnenburg ga̱jma̱a̱ Stevens.

Índo̱ na̱jkha̱ ratumuu kayuʼ tsiguʼ 1920, bi̱ Ninigajmaa Biblia mbaʼa rí niʼni makuwá gagi. Ñajunʼ rí nirígá ni̱jkha̱ raʼni itháan mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ bi̱ gajkhun ninindxu̱ún cristianos nitaraʼa má xúʼko̱ ajngáa rí májánʼ numuu Reino ndrígóo Dios, rí i̱ndó ikhaa maʼngo̱o̱ maʼni gámbóo xkujndu ndrígu̱ún xa̱bu̱ numbaaʼ (Mat. 24:14). Índo̱ niʼni 1921 ninindxu̱u̱ mbá tsiguʼ rí nijuiʼtáraʼa itháan ga̱jma̱a̱ numuu Reino.

^ párr. 18 Libro dí nigu mbiʼyuu The Finished Mystery ma̱ngaa nitháán “ZG” ninindxu̱u̱ rí maʼni juwan volumen ndrígóo Estudios de las Escrituras. “ZG” nigájnuu nákha 1 ñajunʼ gu̱nʼ marzo tsiguʼ 1918 ndrígóo The Watch Tower. Letra “Z” nandoo gáʼthúu̱n timbá letra náa naʼthí Zion’s Watch Tower, letra “G” ninindxu̱u̱ rí maʼni juwan letra náa abecedario rí nindoo gáʼthi volumen 7.